оо. 11-с емтихан жауаптары2022ж. Индустрияландыру
 Скачать 0.53 Mb.
|
| 21 | «Монархия», «республика» терминдеріне анықтама беріңіз. Монархия - бұл жоғарғы мемлекеттік билік толығымен бір адамға-монархқа тиесілі, мұрагерлік жолмен келетін басқару нысаны. Қазіргі абсолютті монархиялардың мысалдары: Сауд Арабиясы, Бруней, Катар, Оман, Біріккен Араб Әмірліктері (БАӘ). Республика - бұл жоғары мемлекеттік органдар сайлау негізінде қалыптасатын және белгілі бір мерзімге сайланатын мемлекеттік құрылым нысаны. Бұл оның монархиядан орталық айырмашылығы. Республиканың бірнеше түрі бар: президенттік, парламенттік, аралас. Мысалыға Қазақстан ресми түрде демократиялық, зайырлы, унитарлық, конституциялық республика болып табылады. |
| 22 | «Отар», «протекторат» терминдеріне анықтама беріңіз. Отар - бұл мықты шет мемлекеттің (метрополия) басқаруындағы тәуелді аумақ. Мұндай жерлер әдетте экономикалық және саяси биліктен айырылады және олардың басқаруы арнайы режим негізінде жүзеге асырылды. Протекторат - бұл мемлекетаралық қатынастардың бір түрі, онда бір ел екінші елдің жоғарғы егемендігін мен мықтылығын мойындап, әсірісе халықаралық қатынастарда, өзі өз автономиясын және билеушілердің әулетін сақтайды. Протекторат - бір мемлекет екінші мемлекеттің қорғауында болатын мемлекетаралық нысаны. |
| 23 | «Репрессия», «ақталу» терминдеріне анықтама беріңіз. Репрессия - бұл мемлекеттің күш аппаратының көмегімен көбінесе кінәсіз азаматтарды қудалау, түрмеге түсіру, ату жазасына кесілуі. Жалпы қолданыстағы жүйені қорғау және сақтау мақсатында мемлекеттік органдар қолданатын жазалау шаралары. Қазақстанда алғаш репрессиялар 1928 жылдан басталды. Ал Сталин кезеңінде 1937-1938 жылдары ең ауқымды репрессиялар жүргізілді. Яғни қазақ зиялаларына бұл тиесілі болды. Ақталу - Сталиндік қуғын-сүргін жылдарында жазасыз қалған адамдардың адал есімін қалпына келтіру, оларға деген құрметті қайтару, азаматтық құқықтарын қалпына келтіру. Мысалыға Кенесары Қасымұлының қозғалысы туралы жазған Е. Бекмаханов тек Сталин қайтыс болған кезден ғана ақталды. |
| 24 | «Ру», «жүз» тарихи терминдеріне анықтама беріңіз. Ру - алғашқы қауымның экономикалық, әлеуметтік негізгі ұясы; арғы тегі бір әкеден немесе бір шешеден тараған туыстар тобы. Қазақта «Жеті ата» ұғымы да румен тікелей байланысты. Жүз - қазақ халқының үш рулық-тайпалық бірлестіктерінің ортақ атауы. Дәстүрлі қазақ қоғамы үш жүзден тұрады: Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз. Жүздің тарихы Шыңғысхан ұлыстарымен тікелей байланысты. Яғни Қазақ даласында орналысқан Жошы, Шағатай, Үгедей мен олардың аймақтары бойынша бөліну болды. |
| 25 | «Материалдық мәдениет», «рухани мәдениет» терминдеріне анықтама беріңіз. Материалдық мәдениет - белгілі бір мәдениет құрған барлық материалдық құндылықтардың жиынтығы. Материалдық мәдениетке адам қолымен жасалған барлық заттар мен заттар кіреді: ғимараттар мен құрылыстар, көлік және байланыс жолдары, байланыс құралдары, жиһаз, тұрмыстық техника, киім және аяқ киім, өндіріс технологиялары. Рухани мәдениет - бұл қолмен ұстауға болмайтын нәрсе. Бұл материалдық әлем объектілерін игеру мен қолдануда қолданылатын мағыналарға толы құндылықтар. Оған ғылым мен білім, тіл, мораль мен құқықтың нормалары жатады. |
| 26 | «Антропогенез», «этногенез» терминдеріне анықтама беріңіз. Антропогенез - бұл биологиялық эволюция нәтижесінде адам пайда болуы. Бұл эволюция процесінде адамдар тұқымының басқа сүтқоректілерден бөлінуі болды. Этногенез (грек тіл. "тайпа, халық") — әртүрлі этникалық компоненттер негізінде этникалық қауымдастықты қосылу процесі. |
| 27 | «Репатриация», «депортация» терминдеріне анықтама беріңіз. Репатриация - түрлі себептермен бөгде мемлекет аумағында қалған адамдарды өз отанына қайтару үшін мемлекет ұйымдастырған процесс. Депортация — қылмыстық және әкімшілік жаза ретінде мемлекеттен қуылу, көшіру, жер аудару деп көрсетілген. Термин 18-19 ғасырларда Франция қылмыстық заңнамасында жер аударудың ерекше түрін атауда қолданылған. Ал 1920-1950 жылдары тұрғындарды күштеп көшіру — сталиндік қуғын-сүргіннің негізгі құрамдас бір бөлігіне айналды. |
| 28 | «Дәстүрлі (аграрлық) экономика», «жоспарлы (социалистік) экономика» терминдеріне анықтама беріңіз. Дәстүрлі экономика - табиғат ресурстарымен шектеулі, кеңінен дәстүрлер мен ғұрыптармен байланысқан экономикалық жүйе. Экономиканың негізі ауыл шаруашылығы болып табылатын елдер. Мұндай елдерге Үндістан; Эфиопия; Непал; Мали жатады. Жоспарлы Экономика– КСРО-да және басқа да “социалистік” деп аталған елдерде қолданылған экономика жүйені ұйымдастыру тәсілі, мұнда материалдық қорлар мемлекет меншік болып есептеліп, барлық кәсіпорындардың экономика қызметі директивалық жоспарлау, басқару және бақылау арқылы бағытталып, үйлестіріліп отырды. КСРО-да 1921 жылы тоталитарлық қоғамның негізгі экономика мақсаттарын жоспарлаушы экономика орган – Мемлекеттік жоспарлау комиссиясы болды. |
| 29 | «Ақтабан шұбырынды жылдары», «Зарзаман» терминдеріне анықтама беріңіз. Ұлы Ақтабан шұбырындысы, Алқакөл сұламасы 1723-1727 жылдары болды. XVIII ғасырдың басындағы қазақ өміріндегі апатты оқиғалар. Ашаршылық жылдарында қазақтар Жетісудың бай жайылымдарына айырылып, қоныс аударудың дәстүрлі бағыттары бұзылды. Сауда, қолөнер орталықтары құлдырады, мал саны күрт азайды. Зар заман - ХІХ ғасырдағы патша үкіметінің хан билігін жою кезеңі. 1867-1868 жылдары реформалар енгізілгеннен және оның негізінде жаңа тәртіп орнатылғаннан кейін уақыт. Хан билігінің жойылуына байланысты халықтың саяси, экономикалық және рухани езгіге ұшыраған тарихи уақытты сипаттайды. Алғаш Шортанбай Қанайұлы осы кезеңнің қиындықтары туралы “Зар заман” атты зарлы толғау шығарып, ол ел ішінде кең таралды. |
| 30 | «Археологиялық мәдениет», «тарихи-мәдени ескерткіш» терминдеріне анықтама беріңіз. Археологиялық мәдениет - бір аумақ пен дәуірге жататын және ортақ белгілері бар материалдық ескерткіштер жиынтығы. Тасмола мәдениеті-ерте темір дәуіріндегі Орталық Қазақстан ескерткіштері жататын археологиялық мәдениет. Мысалы Тасмола мәдениеті - ерте темір дәуіріндегі Орталық Қазақстан ескерткіштері жататын археологиялық мәдениет. Тарихи-мәдени ескерткіштер - тарих және мәдениет ескерткіштері халықтың, тұлғалардың, мемлекеттердің тарихи дамуының нәтижелері болып табылатын, және үлкен қоғамдық маңызы бар мәдени жылжымалы және жылжымайтын материалдық объектілер. Оған Қарахан, Қожа Ахмет Яссауи, Айша бибі кесенелері жатады. |
| 31 | Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрін сипаттаңыз. Қазақ халқы Ресей империясы құлағаннан кейін алғаш рет 1920 жылғы 26 тамызда жаңадан құрылған Қырғыз КСР Автономиялық Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасының құрамына кірді. Жаңадан құрылған автономиялық республиканың астанасы Орынбор қаласы болды. 1924-25 жылдары Орта Азияда ұлттық-мемлекеттік межелеу орын алып, 1925 жылғы маусымда РСФСР бағынысындағы қазақ халқы бар барлық аумақтар біртұтас Автономиялық Қазақ АССР-не біріктірілді. 1929 жылы астананы Қызылордадан Алматы қаласына көшірді. Қазақ АССР 1936 жылдың ақпан айында Қазақ АССР деп атала бастады. Сол жылы РСФСР құрамынан шығарылып, Қазақ ССР деп аталатын одақтық республика мәртебесіне ие болды. Республика кеңес Республикасы ретінде 1991 жылдың желтоқсанына дейін, Қазақстан Республикасы тәуелсіз біртұтас қазақ мемлекеті болып жарияланғанға дейін КСРО құрамында болды. |
| 32 | XIX-ХХ ғасырдың басында Қазақстан аумағында жұмыс істеген білім беретін оқу орындарының ерекшеліктерін сипаттаңыз. XIX - XX ғасырдың басында Қазақстанда халық білімі екі бағыт бойынша дамыды: діни және зайырлы. XIX ғасырдың ортасына дейін қазақ балаларын оқыту мұсылмандық мектептер мен медреселерде жүзеге асырды. Мұғалімнің функцияларын негізінен молла атқарды. Оқыту ата-аналардың қаражаты есебінен жүргізілді. Мұсылман мектептеріне негізінен ұлдар қатысты. Мектеп бітіргеннен кейін ата-аналар балаларын Уфадағы "Ғалия", Орынбордағы "Хусаиния", Троицкідегі "Расулия" сияқты танымал медреселерге жіберді. Медреселер халық арасында өте танымал болды. Олар молдалар мен мектеп оқытушыларын дайындады. Оқу мерзімі 3 жылдан 4 жылға дейін болды. Ислам бойынша бастауыш білімнен басқа медресе оқушылары философия, химия, математика, медицина, тарих, география, лингвистика және астрономия пәндерінен білім алды. Діни оқу орындарының басты функцияларының бірі - жастарға жоғары моральдық принциптер мен гуманизмді тәрбиелеу. 1870 жылдан бастап патша үкіметінің бастамасымен медреседе міндетті түрде орыс тілінің негіздері оқытылды. |
| 33 | Ботай мәдениетінің ерекшеліктерін сипаттаңыз. Ботай мәдениеті — энеолит дәуірінде Солтүстік Қазақстанды мекендеген тайпалар мәдениеті. Өмір сүру уақытты б.ғ.д. V-IV ғасырларда өтті. Ботай мәдениеті ежелгі адамның алғаш рет жылқыны қолға үйреткендігімен әлемге әйгілі. Негізгі кәсібі - жылқы шаруашылығы, аңшылық және балық аулау. Зерттеулер бойынша жылқы шаруашылығымен айналысатын ботайлықтар бие сүтінен қымыз жасай білген. Ботай мәдениетіне тас құралдарының дамыған индустриясы тән болды. Ерекшеліктерге тоқталсақ, жылқылардың төменгі жақтарының сүйектерінен жасалған орақтар; жер қазу құралдарды; ағаш өңдеу құралдарды; инелер; шілтер және басқа тоқу құралдары; Бұл ауылшаруашылық дағдыларының және үй қолөнерінің дамыған жүйесінің болуын көрсетеді. Соған қоса ұжымдық жерлеу өз кезегінде үш-төрт шағын отбасынан тұратын отбасылық-шаруашылық қауымдастықтардың болуы мүмкін екенін растайды. |
| 34 | Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығын анықтаңыз. Ақ Ордада феодалдық басқару жүйесінде хан, феодалдар болды. Әскери қызметкерлер мен шаруалардан салықтар алынды. Қазақ мемлекеттілігі ру-тайпалық жүйемен біріккен аумақтың, биліктің және халықтың бірлігіне негізделген . Қазақ қоғамы саяси билігі хан, билер, құрылтай, ұлыстардың көмегімен басқарылды. Екі мемлекет те көшпелілермен, мал шаруашылығымен көптеп айналысты. Қолөнермен сауда қатынасы дамыды. Ақ Орданың үлкен аумағы қазақтардың этникалық аумағы да, Қазақ хандығының мемлекеттік болашағы да болды . Сондықтан Ақ Орда алғашқы қазақ мемлекеті болып саналады. |
| 35 | Қазақстанның киелі ескерткіштерін сипаттаңыз. Қазақстанның киелі жерлеріне діни ғибадат орындары: Әзірет Сұлтан тарихи-мәдени қорық-мұражайы, Қожа Ахмет Ясауи кесенелері, Арыстан Баба, Бекет ата кешені сияқты ұлттық мақтаныш орындарын жатқызуға болады. Екінші мысал - Баянауыл мен Шығыс Қазақстан облысындағы үңгірлер, Алатау таулары, Алтайдағы Белуха тауы, Ұлытау. Бұл қасиетті орындар тарихи мақтаныш. Сондай-ақ Қазақ хандығының ірі ортағасырлық қалалары мен астаналары Сығанақ, Отырар, Сауран, Сарайшық, Тараз. Бір ескерткішке тоқталсақ, онда Бабаджа Хатун кесенесі (Х-ХV ғ) Айша биге арналған кесененің құрылысы туралы аңыздармен байланысты. Аңыз бойынша, Айша бибі қайтыс болғаннан кейін оның күтушісі Бабаджа хатун оның қамқоршысы болады, ал қайтыс болғаннан кейін оны қыздың кесенесінен жиырма қадам жерде жерлейді. Адал әйел үшін арнайы кесене тұрғызып, оны Бабаджа хатун кесенесі деп атады. Бұл екі ғимарат қажылық жасайтын мұсылмандар үшін керемет ескерткіштер мен қасиетті орын. Бүгін кесенеге әйелдер ерлі-зайыптылық бақыт пен ұрпақ сұрап келеді. |
| 36 | Көшпенді киіз үй құрылысының ерекшеліктерін сипаттаңыз. Неге қазақтарда киіз үйдің конус тәрізді емес, жарты шар тәрізді түрі таралғанын түсіндіріңіз. Киіз үйдің ерекшелігі - ол жарық пен желдетуді оңай реттеуге мүмкіндік береді. Түтін ашық шаңырақ, ортасындағы торлы шеңбер / күмбез саңылау арқылы бөлмені толтырмай шығады. Сондай-ақ, ол күндіз жарық беру қызметін етеді, ал түнде ол жылуды сақтауға мүмкіндік беретін. Сондықтан да оған аппақ киіз жабады. Ақ басқа түске қарағанда күн сәулесін жақсы шағылыстырып, жылуды аз сіңіреді. Осындай тұрғын үйлердің басқа түрлерімен салыстырғанда, ол дауыл желдеріне, жаңбырға және қардың шөгінділеріне төтеп беруге мүмкіндік беретін шар күмбезді шатырдың құрылымына ие. |
| 37 | Қазақ халқының ұлт-азаттық күресінің бірінші кезеңін сипаттаңыз (XVIII ғасырдың аяғы – XIX ғасырдың бірінші жартысы). |
| 38 | Қазақ халқының ұлт-азаттық күресінің бірінші кезеңін сипаттаңыз (ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басы). |
| 39 | Алаш және Түркістан (Қоқан) автономияларын мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру әрекеті ретінде сипаттаңыз. |
| 40 | XVIII – XX ғғ. басында Қазақстан халқының этникалық құрамын өзгерту үдерісіндегі негізгі этникалық топтарды сипаттаңыз. XVIII—XX ғасырлардың бас кезінде Қазақстанның байырғы халқы өлкенің басым көпшілігін құрады. 1897 жылы Қазақстанда барлығы 4147,7 мың адам тұрған болса, соның 80 пайызға жуығы қазақтар еді. Халықтың қалған бөлігін казактар мен қоныс аударған орыс шаруалары, сондай-ақ ұйғыр, дүнген, татар, өзбек, басқа да этностық топтар құрады. Қазақстанға алғашқы болып келгендер казактар мен әскери шенді орыстар болды. Олар шекара шебіндегі әскери бекімістер мен станицаларда тұрды. Кейін Қазақстанды отарлау әрекеті күшейген кезде казак әлеуметтік тобына қоныс аударып келген шаруалар мен мещандар, солдаттар да қабылдана берді. Украиндықтардың алғашқы тобы Қазақстан аумағында XVIII ғасырдың екінші жартысында пайда болды. Олар негізінен ұлт-азаттық қозғалыстарына қатысқандар еді. Белорустар Қазақстан аумағына Белоруссияда 1863—1864 жылдары К. Калиновский бастаған көтеріліс қатыгездікпен басылғаннан кейін келді. Ол кезде Белоруссиядан шет аймаққа 12 мыңнан астам адам жер аударылған болатын. Солардың кейбір топтары Қазақстанның солтүстік аймағын қоныс етіп, орналасып қалған еді. Кейін Столыпиннің аграрлық реформасы кезінде көптеген белорус Қазақстанның селолық жерлеріне қоныс аударды. Белорустардың негізгі кәсібі егіншілік болды. |
| 41 | Қазақ хандығының құрылу процесін сипаттаңыз. |
| 42 | Қазақ қоғамының ру-тайпалық құрылымын сипаттаңыз. Қазақстанның ежелгі тайпалары тарихи-географиялық, экономикалық және саяси жағдайларына байланысты үш негізгі этникалық шаруашылыққа топқа бөлінді. Олар: Ұлы, Орта және Кіші жүз. Әрбір жүздің тайпалары жалпы шаруашылық мүдделер негізінде топтасқан, өз шекарасында экономикалық жағынан оқшауланған еді. Олардың тілі, материалдық тұрмыс мәдениеті жөнінен басқа жүздердің тайпаларынан ешбір айырмашылығы болған жоқ. XV ғасыр қарсаңында бұл тайпалар түрік тектес халық болып топтасты да, кейінірек «қазақ» деген этникалық ортақ атауға ие болды, сөйтіп халықтың қалыптасу процесі негізінен аяқталады. Бірақ ол кейбір себептерге байланысты кешеуілдеп барып іске асты. Оған қазақ халқының этникалық құрамына кірген тайпалардың бірнеше мемлекет құрамына енгені, кейбір жеке тарихи қалыптасқан бөлшектердің бытыраңқылығы себеп болды. XIV-XV ғғ. көптеген жұрттың көшіп-қонып, сапырылысуы орын алды. XV ғ. – II жартысы мен XVI ғ. қазақ халқының негізгі этникалық территориясын мемлекет етіп біріктіру, халықтың да қалыптасу процесінің аяқталуын тездетті. Оңтүстік Қазақстан мен Оңтүстік Батыс Жетісудың территориясы баяғыдан бері қазақ халқының құрылып, қалыптасуының басты этникалық торабы болды, мұнда Қазақстанның ірі екі этникалық қауымдастығының тоғысқан жері жатты. Олар – Орталық, Солтүстік және Оңтүстік Қазақстандағы қыпшақ тайпалар одағы мен Оңтүстік – Шығыс Қазақстандағы үйсін тайпалар одағы, бұларға Сырдарияның төменгі ағысы арқылы Кіші жүз тайпалары келіп қосылады. |
| 43 | Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарындағы большевиктердің экономикалық саясатын сипаттаңыз. Жалпы осы кезеңдегі большевиктердің саясаты өте аралас болды. Іс жүзінде 3 кезеңді бөлуге болады: 1)Азамат соғысына дейін - алғашқы қайта құрулар; 2) Азамат соғысы кезінде - соғыс коммунизмінің саясаты; 3) Азаматтық соғыстан кейін – жаңа экономикалық саясат (ЖӘС). I кезең: Негізгі мәселе - ұлттандыру, яғни мемлекет меншігіне түрлі мүлік пен ресурстарды көшіру. Ұлттандырылған секторды халық шаруашылығының Жоғарғы Кеңесі басқарды (1917 жылғы 2 желтоқсаннан бастап). Жер туралы жарлық тек көктемде басталды, бірақ оны қысқа мерзімде өткізу мүмкін болмады. Кейбір аудандарда шаруалар бұл Жарлықтан ештеңе алған жоқ. Әр түрлі аудандарда жер беру әр түрлі болды. Орталық проблема – қалаларды азық-түлікпен қамтамасыз ету. 1918 жылдың 11 маусымынан бастап қалаларда “Кедейлер комитеттері” (комбедтер) құрыла бастады, олар отрядтарға көмектесуі керек еді. Олар ауқатты шаруаларды құлатты. Бұл шаралар кешені халықтың үлкен наразылығын тудырған "Азық-түлік диктатурасы" деп аталды. Осыған байланысты комбедтер таратылды. II кезең: Ішкі саясат күшейтілуде. Елдің басқаруы соғыс режіміне көшті. Билік толығымен Ленин мен оның кеңесіне (1918 ж.) тиесілі болды. Басқару жүйесі қатаң әскерилендірілген. Жұмысшы Шаруа Қызыл Армиясының қатарына жалпы жұмылдыру жарияланды, яғни 1920 жылға қарай оның саны 5 миллион адамды құрады. Экономикалық саясат "Әскери коммунизмі саясаты" деп аталды : а) 1919 жылғы 11 қаңтарда азық-түлік салымы енгізіледі. Шаруаларға белгілі бір мөлшерде азық-түлік, мал азығы және егін егуге арналған астық қалды. Қалған астықтың бәрі ақшаға алынды. Сол кезде ақша өз мәнін жоғалтқандықтан, іс жүзінде шаруалардан артық нан тегін алынды; б) барлық кәсіпорындарды, оның ішінде орта және шағын кәсіпорындарды мемлекет меншігіне алу жеделдетілді; в) жалпыға бірдей еңбек қызметі енгізіледі; III кезең: Ресей коммунистік партиясының (большевиктер) Х съезі-РКП (б) – бағытты өзгерту және жаңа экономикалық саясатқа көшу туралы шешім қабылдады. Жаңа экономикалық саясат - бұл басқарудың экономикалық әдістерін бірінші орынға қоятын жаңа, әскери коммунизмді алмастыратын саясат. ЖЭС-тің экономикадағы негізгі сәттері: а) нан және басқа да өнімдердің еркін саудасын қайтару; б) шағын және орта өнеркәсіпті ішінара денационализациялау (жеке меншікке, халыққа қайтаруы) в) концессия арқылы шетелдік капиталды тарту (кең таралмаған); г) орталықсыздандыру, главкизм саясаты құлатылды; д) жалпыға бірдей еңбек міндеттілігін жою және жұмыс күші нарығын құру; е) мемлекет экономикадағы командалық биіктікті өзінде сақтап қалды (жерге, ресурстарға және негізгі өнеркәсіп салаларына меншік). |
| 44 | Қазақ халқының материалдық мәдениетінің дамуын сипаттаңыз. Қазақтардың материалдық мәдениеті халықтың шаруашылық өмірінің ерекшеліктерін көрсетті, дала малшыларының алдыңғы ұрпақтарының мәдениет дәстүрлеріне негізделген. Экономикалық өмір салты, тамақ, киім олар өмір сүрген табиғи жағдайларға бейімделген. Қазақтардың тұрғын үйлері, үй жабдықтары, киімдері мен тамағы ғасырлар бойы жайылымдық мал шаруашылығына және көшпелі өмір салтына бейімделді. Олардың бір бөлігі жартылай көшпелілерге, ал жатақтар отырықшы өмірге көшкеннен кейін дәстүрлі материалдық мәдениеттің жекелеген элементтері өзгере бастады. Бұл процесс әсіресе өткен ғасырдың ортасында және соңында болды. Оған себеп қазақтардың өнеркәсіптік өндіріске қызығушылығымен байланысты, қазақ жұмысшыларының өндіріс жағдайлары мен өмір сүру жағдайлары өзгерген кезде тез жүрді. |
| 45 | Түркі қағанатының қалыптасу процесін сипаттаңыз. Негізі «Түрік» сөзі «мықты, күшті» деген мағынаны білдіріп, билік етуші ашина әулетіне байланысты айтылды. Кейін олардың қарамағындағы барлық тайпалардың ортақ атауына айналды. Бұл тайпалардың біраз бөлігі теле деп аталды. Батыс Қытай билеушісі жақын қоныстанған түркілер жайлы дерек жинай бастайды, олар түрік тарихының ерте кезеңі туралы негізгі білім көзіне айналды. Қытай деректері бойынша түркілер алғашында Қытай шегарасының батысында, Алтай тауларының етегінде өмір сүрді. Кейін түрік тайпаларының көсемі Бумынның басшылығымен иеліктерін Хуанхэ жағалауларына дейін кеңейтті. Түркілер Алтайдан Хуанхэ жағалауларына дейін жеткен кезде Бумын ордасына 545 жылы Қытай елшілігі келеді. Осы сәттен бастап түркілер сол замандағы ірі мемлекеттердің бірі ретінде танылып, тарих сахнасына шығады. Қытай елімен бейбіт қарым-қатынас орнатқаннан кейін жужандардың тепкісін көрген түркілер оларға қарсы бас көтере бастайды. Бумын қаған жужандарға шабуыл жасайды. 552 жылы жужандар әскері талқандалады. Бумын түркі елінің қағаны болып жарияланады. Орталық Азиядағы жаңа мемлекет — Түрік қағанаты осылай пайда болды. |
| 46 | Қазақстан аумағындағы этногенез кезеңдерін сипаттаңыз. Қола дәуірі - б.з. д. III мың-б. з. д. I мың қола дәуіріндегі Қазақстан халқының моңғолоид элементтерінің қоспасынсыз прото-еуропалық нәсіл ұсынған жалпы антропологиялық негізі бар. Темір дәуірі. Сақтар мен ғұндар кезеңі. – Б.з. д. I мың – V ғасыр. Темір дәуірінде моңғолоидтық нәсілдің белгілері біртіндеп басым бола бастады, өйткені рулардың шығу тегіндегі, нәсілдік және тілдік айырмашылықтардан туындаған күрделі этникалық процесс болды. Түркі кезеңі - VI-XIII ғасырлар. Қазақстанның жергілікті халқын түріктендіру, антропологиялық типін біртіндеп монополияландыру, белгілі бір аумақтарға түркі тайпаларының топтасуы. Моңғол кезеңі-XIII-XV ғасырлар. Моңғолдарды жергілікті тайпалармен ассимиляциялау процесі жүрді. Монғолдан кейінгі кезең. Қазақ хандығының қалыптасу кезеңі - XV-XVI ғасырлар. Моңғолдарды жергілікті қазақтармен алмасу процесі жүрді. |
| 47 | «Алаш» ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздерін сипаттаңыз. |