|
|
Лекцияларни ўкиш _амда талабаларда билим, коникма ва малакаларин. Лекцияларни киш амда талабаларда билим, коникма ва малакаларини осил илиш
таъминотига қўйиладиган талаблар
|
фаоллик ва ташаббускорлик; узлуксизлик ҳамда вазият ўзгаришига юксак даражадаги ҳозирлик; информацион вазият ўзгаришига тезкор реакция; холислик ва илмийлик; тарихийлик ва долзарблик; мослашувчанлик; кўп томонламалик ва муқобиллик.
|
Алгоритм
|
*маълум бир соҳага оид муаммоларни хал килишда ечишда ишлатиладиган жараёнлар тизимининг муайян тартибда бажарилиши ҳақидаги аниқ дастури.
|
Аналогия
|
*икки бир–бирига ўхшайдиган объектлардаги бир хилликлар, уларнинг шакллари ва улар ўртасидаги
мантиқий алоқадорлик.
|
Ахборот-таҳлилий ҳужжат –
|
*Ахборот таҳлилий фаолият субъектлари томонидан сиёсий бошкарувга сиёсий карор кабул килиш учун бажариладиган таҳлилий хужжатнинг бир куринишидур.
|
Маълумотлар манбалари
|
*Ёзма, моддий, этнографик, оғзаки, лингвистик, фото ва кино ҳужжатлари, фотоҳужжатлар, электрон ҳужжатлар
|
Брейнсторминг усули –
|
Психологик усул бўлиб, “ақлий ҳужум” деган маънони билдиради.
|
Гуруҳий эксперт баҳолаш турлари –
|
*Гуруҳий эксперт баҳолашлари иккита катта тоифага – бевосита ва билвосита тоифаларга бўлиниши мумкин.
|
Дельфи усули —
|
*Ҳарбий–стратегик ва ҳарбий–техник муаммоларни тадқиқ қилиш учун ишлаб чиқилган Дельфи усулидир.
|
Кейс–стади методи —
|
*Таҳлилий кўникмаларни баъзи бир матнларни жамоавий мухокама қилиш воситасида ўрганиш бўлиб, бунда тасвирланаётган вазият “кейс” деб номланади.
|
Контент таҳлил –
|
*Ижтимоий омиллар ривожининг тенденцияларини аниқлашда қўлланадиган ҳужжатларни сифатий таҳлил этиш усули;
|
Тажриба конструкторлик
ишланмалар нима
|
*Тадқиқотлар натижаларидан янги техника ва технологияларини яратиш ва илмий тадқиқотларни техник топшириққа айлантириш.
|
|
|
Муаммоли вазият –
|
*Ижтимоий объект тараққиётининг нобарқарорлиги, келгуси тараққиёт талабларига мос келмаслик холатидир
|
Муаммо нима
|
*Билмаслик хакидаги билим
|
Тушунчалар интерпретацияси
(изоҳи)
|
*энг аҳамиятли, барқарор ва такрорланиб турадиган табиат, жамият ва тафаккур ички объектив боғлиқлигини акс эттириш.
|
Назарий интерпретация
|
*Учта процедурадан иборат: Дескриптив (таърифлаш) интерпретация Тузилмавий интерпретация, Омилли интерпретация.
|
Асосий тушунчаларни интерпретациялаш
|
*Шарҳлаш, изоҳлаш, талқин қилиш ва тушунчавий аппаратга аниқлик киритиш, тушунчаларни операционализациялаш
|
Эмпирик тадқиқот
методлари
|
*Сўров (опрос), кузатув, қиёслаш (солиштириш), ўлчаш, тажриба (эксперимент));
|
Назарий тадқиқот методлари
|
*(Мавҳумлик (абстракт)дан аниқлик (конкретлик)
томон бориш ва б.);
|
Сўров методи -бу
|
*Социологик тадқиқотларда дастлабки маълумотларни йиғиш методи
|
Аналогия
|
*Икки бир–бирига ўхшайдиган объектлардаги бир хилликлар, уларнинг шакллари ва улар ўртасидаги мантиқий алоқадорлик.
|
Таққослаш
|
*Ижтимоий - сиёсий ҳолатни баҳолаш методларининг тўғрилигини текширишнинг самарали воситаси
|
Ёзма манбалар
|
*Йилномалар, қонунчилик ҳужжатлари, иш юритиш ҳужжатлари, актлар, статистика маълумотлари, даврий матбуот, шахсий ҳужжатлар, адабий ёдгорликлар, публицистика ва сиёсий асарлар, илмий ишлар, дипломатик ёзишмалар ва халқаро шартномалар.
|
Башорат —
|
*Эҳтимоллик билан боғлиқ илмийликка асосланган у ёки бу ҳодисанинг истиқбол, эҳтимолли ҳолатлари ҳақидаги қарашлар
|
Брейнсторминг усули –
|
*Психологик усул бўлиб, “ақлий ҳужум” деган маънони билдиради.
|
Гипотеза —
|
*Янги ҳодиса, воқеа ва фактларни олдиндан тушунтириб бериш ва башорат қилиш учун хизмат қиладиган ҳамда ҳақиқийлиги ҳозирча номаълум бўлган тахминлар, башоратлар ва гумонлар.
|
Гуруҳий эксперт баҳолаш турлари –
|
*Гуруҳий эксперт баҳолашлари иккита катта тоифага – бевосита ва билвосита тоифаларга
бўлиниши мумкин.
|
Дельфи усули —
|
*Ҳарбий–стратегик ва ҳарбий–техник муаммоларни тадқиқ қилиш учун ишлаб чиқилган Дельфи усулидир.
|
Илмий факт
(синоним: ҳодиса, натижа).
|
*Фақат муайян тарзда қайд қилинган белгиланган ҳодисалар ва воқеалар,
|
Воқеа —
|
*Объектив воқелик, айрим ҳодисадир,
|
Илмий мулоқот —
|
*Ўз ҳамкасблари билан (билвосита мулоқот) орқали бевосита ёки билвосита мулоқотга киришидир.
|
Илмий фактлар —
|
*Илмий фактлар, инвариантдир, улар назариялар тузилмасига кирган ҳолда улардан мустақилдир, чунки улар ўз асосига кўра моддий воқеликка бориб тақалади
|
Илмий фараз
|
*кузатилаётган ҳодисалар ва жараёнлар ўртасидаги алоқанинг у ёки бу шакли тўғрисидаги таҳмин сифатида чи кади
|
Инвариантлик –
|
*Қандайдир ўлчам ёки тизимнинг у ёки бу шартга ёки қайта тузилиш мажмуига нисбатан ўзгармаслиги.
|
Индикатор —
|
*Тадқиқ қилинаётган жараённинг йўналтирилганлиги ва босқичма–босқичлигини кузатиш имконини берадиган аҳамиятли ва тузилмавий кўрсаткич.
|
Истисно методи —
|
*Таркибий қисмларнинг катта гуруҳларининг учинчи истисно қонуни асосидаги босқичма босқич истиснога асосланади
|
Ифода қилиш –
|
*Тадқиқ қилишни тугатувчи ахборот ҳужжатини тузиш.
|
Кейс–стади методи —
*Таҳлилий кўникаларни баъзи бир матнларни жамоавий мухокама қилиш воситасида ўрганиш бўлиб, бунда тасвирланаётган вазият “кейс” деб номланади.
|
Классификация —
|
*Тушунчанинг мантиқий ҳажмини кўп даражали, тармоқларга ажратилиши, объектларнинг мавжуд белгилари бўйича тартибга солиниши.
|
Когнитив харита —
|
*Муаммоли вазиятнинг характери ва тузилмаларини белгилашга қаратилган тадқиқот объектидаги сабаб– оқибат алоқаларининг жадвалли акси.
|
Консенсус –
|
*Муҳокама қилинаётган ёки бахсли масала бўйича бахс–мунозара ва позицияларнинг яқинлашуви натижасида овоз бериш жараёнисиз эришилган умумий келишув.
|
Констатация –
|
*Далил, ҳодиса, ҳаракат ва бошқаларнинг бегумонлигини аниқлаш, қайд этиш.
|
Конструктив таҳлил
—
|
*Тизимни таҳлил қилиш унинг мақсадларидан бошланади ва тизимга нисбатан функцияси орқали олиб борилади.
|
Контент таҳлил –
|
*Ижтимоий омиллар ривожининг тенденцияларини аниқлашда қўлланадиган ҳужжатларни сифатий таҳлил этиш усули;
|
Концепция –
|
*Бирор соҳани ривожлантиришга қаратилган кенг қамровли лойиҳа ёки соҳа тараққиётини асослаб беришни ўз ичига олган қарашлар мажмуи.
|
Критерия
|
*Ҳақиқатлик белгиси бўлиб, унинг асосида баҳолаш, англаш, бошқариш, оптималлаштириш ва ҳ.к. амалга ошади.
|
Мавҳум моделлар —
|
*Тафаккур онг воситасида яратилган идеалда (ҳаёлий конструкцияларда)гидир.
|
Мантиқий ёндашув
|
*Ҳар бир ҳодиса, жараённи уларнинг ҳозирги вақтда эришган ривожи нуқтасида кўриб чиқиш
|
Методларнинг ақлий ҳужуми
|
*Янги ғояларни ишлаб чиқиш усули сифатида пайдо бўлган икки фазадан иборат.
|
Меъёрий метод —
|
*Тизимнинг самарадорлигини акс эттирадиган меъёрлар мажмуига асосланади ва сўнг реал тизим меъёрий тизим билан таққосланади
|
Моделлар ва уларнинг турлари —
|
*Модел – бу ўрганилиши лозим бўлган воқеликнинг айрим бўғинини ўхшашликнинг зарурий ёки имкон қадар эришиладиган ҳадигача акс эттирувчи мантиқий, математик ёки бошқа объектлар мажмуи
|
Мониторинг –
|
*Бу объектнинг ҳолатини, унинг айрим мезонлари қийматини, юз бераётган жараёнлар динамикасини ўрганиш,
|
Мустақил эксперт баҳолаш усули –
|
*вазиятни ёки таклиф қилинаётган қарорни қабул қилиш учун ушбу соҳанинг билвосита бошқарув субъекти, буюртмачи билан хизмат, молиявий ёки
бошқа турдаги алоқада бўлмаган экспертлар фикрини ўрганиш.
|
Илмий доклад –
|
*мазмунига кўра илмий ҳисоботнинг айнан ўзи. Айни вақтда, у бутун тадқиқ қилинаётган муаммони эмас, балки унинг қандайдир мантиқан ниҳоясига етган қисми жиҳатини қамраб олиши мумкин.
|
Илмий (муаммоли)
семинар –
|
*етакчи олим, мутахассис раҳбарлиги остида ўтказиладиган иштирокчиларнинг нисбатан кичик гуруҳи томонидан тайёрланган илмий маърузалар, хабарларни муҳокама қмлиш.
|
Илмий конференция (анжуман)
|
*илмий ёки илмий-амалий ходимлар вакилларининг йиғилиши (сўнгги ҳолатда анжуман илмий-амалий анжуман деб аталади).
|
Оптималлашув
|
*тизим фаолиятининг максимал ёки минимал аҳамиятини таъминлайдиган энг яхши муқобил йўлларини қидириш жараёни.
|
Парадигма
|
*ўз ҳамжамиятида намуна, меъёр, муаммолар ечимининг стандарти сифатида қабул қилинган тарихий шаклланган методологик, дунёқараш, илмий, бошқарув ва бошқа меъёрларнинг мажмуи.
|
Расмийлаштириш
|
*тафаккур натижаларини аниқ тушунчаларда ёки
|
(формализация)
|
тасдиқларда акс эттиришдир.
|
Сиёсий башоратнинг моҳияти –
|
*бутун сиёсий тизим ёки унинг айрим субъектларининг келажакдаги эҳтимолий ҳолати тўғрисидаги ҳамда уларга эришишнинг эҳтимолий йўллари ва муддатлари тўғрисидаги илмий асосланган мулоҳазаларни ишлаб чиқишни билдиради.
|
Синектика услуби
|
*энг тўғри жавобларни мутахассислар эмас, балки ўрганилаётган масалаларни юзаки билувчилар таклиф этиши усули. бу усуллар ёрдамида янги, ноодатий, ўзига хос қарорлар ишлаб чиқилиши мумкин.
|
Синтез —
|
*предметнинг турли унсурлари, томонларини ягона яхлитликка (тизимга) бирлаштириш.
|
Эксперимент–
|
*хулоса ва вазиятларнинг назарий асосини текшириш мақсадида сунъий вазиятни юзага келтиришда тажриба услуби табиий фанлардаги асосли
услублардан бири ҳисобланади.
|
Эмпирик усуллар (усул-ҳаракатлар).
|
*Эмпирик усул-ҳаракатларни, энг аввало, уч тоифага бўлинади объектни устидан кузатиш , ўзгартирувчи, ретроспекция ва башоратлаш усуллар
|
Экстраполяция усули –
|
*фан-техника, меҳнат ва ишлаб чиқаришни ташкил этиш шакллари ривожланиши тенденцияларининг таҳлили билан боғлиқдир.
|
Қиёслаш методи —
|
*мазкур тизимни, ҳодисани, жараённи бошқалар билан қиёслаш ва бу ўз навбатида уларнинг хусусиятларини аниқлашга имкон беради.
|
Стратегик тадқиқот–
|
*амалий вазифаларни ҳал этишга қаратилган ва миллий манфаатлар ҳамда давлат хавфсизлигини таъминлаш мумкин бўлган қулай шароитларни яратиш билан боғлиқ.
| |
|
|
Скачать 0.75 Mb.