Курсовойййй. оспасы болып табылатын, жанатын майлы, ызылоыр сйыты, зіндік иісі бар, жерді тнбалы абатында орналасады
 Скачать 1.25 Mb.
|
1 2 КІРІСПЕ Мұнай-көмірсутектер қоспасы болып табылатын, жанатын майлы , қызыл-қоңыр сұйықтық, өзіндік иісі бар, жердің тұнбалық қабатында орналасады. Пайдалы қазбалардың ең маңызды түрі. Мұнайдың элементтік құрамы мен гетероатомдық компоненттері. Көмірсутектермен қатар мұнай құрамында тағы басқа заттар да бар. Мырышы бар - H2S, меркаптандар, моно- және дисульфидтер, тиофендер мен тиофандар полициклдіктермен бірге т.б. (70-90% қалдық өнімдерде шоғырланады), азотты заттар пиридин, хинолин, индол, карбазол, пиррол және порфириндер (үлкен бөлігі ауыр фракциялар мен қалдықтарда шоғырланады) гомологтары, қышқылды заттар – нафтен қышқылы, фенолдар, смолалы-асфальтты т.б. заттар (әдетте жоғары қайнайтын фракциларында кездесетін). Элементтік құрамы (%): С – 82-87, Н – 11-14.5, S – 0.01-6 (сирек – 8-ге дейін), N - 0,001—1,8, O — 0,005—0,35 (сирек – 1.2-ге дейін) және т.б. Барлығы мұнай құрамында 50-ден аса элементтер табылған. Мысалы, жоғарыдағылармен қоса V(10-5 — 10-2%), Ni(10-4-10-3%), Cl (іздерінен бастап 2•10-2%-ға дейін) т.с.с. Әр зат әр кен орнында әр мөлшерде кездесетіндіктен орташа химиялық қасиетттер жайлы тек шартты түрде ған аайтуға болады. Мұнай дүние жүзілік жанар-жағар май-энергетикалық балансында орасан зор үлеске ие: оның адамзат пайдаланатын қуат көздері ішінде 48% алады. Болашақта бұл көрсеткіш мұнай өндірудің қиындай беруінен, және атом және басқа қуат көздерін пайдалануының өсуінен кеми береді. Химия мен мұнай-химия өнеркәсіптерінің қарқынды дамуына байланысты мұнайға деген сұраныс жанар-жағар майлар үшін ғана емес, синтетикалық каучук жуу құралдарын, пластификатор, бояғыштар т.б. (әлемдік өндірістің 8%-нан астамы) өндіру шикізат көздері үшін өсуде. Осыларды шығаруға бастапқы заттар ретінде көп қолданылатындар: парафиндік көміртектер – метан, этан, пропан, бутан, пентан, гексан, және жоғарымолекулярлықтар (10-20 атомды молекулалы көміртектер), циклогексан; ароматты көміртектер – этилен, пропилен, бутадиен; ацетилен. Мұнай-газ кендері – бірыңғай құрылымдық элементтермен сипатталатын жеке алаң қойнауында орналасқан мұнай мен газ иірімдері шоғырларының жиынтығы. Мұнай-газ кендері мұнай немесе газ түрінде және аралас мұнайлы-газды, газды-мұнайлы кендер түрінде ұшырасады. Мұнайды өндіру, тасымалдау, қайта өңдеу және пайдалану, адамзатқа үлкен пайда әкелгенімен, қоршаған ортаға кері әсерін тигізеді. Мұнай-газ өндіретін кәсіпорындардан бөлінетін көмірсутектердің негізгі бөлігі, 75%-ға жуығы- атмосфералық ауаға, 20%-ы суға, 5%-ы топыраққа бөлінеді. Әлемдегі қолданыстағы көліктердің жалпы саны 1 миллиардтан асты. Бұл көлік құралдары күн сайын үлкен мөлшерде көптеген улы заттар шығарады. Ғалымдардың айтуынша, автокөлік қозғалтқыштарындағы жанармайдың толық жанбай қалған өнімдері, қалалардағы тұманның (смог) пайда болуына себеп болды. Көптеген ғалымдардың пікірінше, мұнайды өндіру және пайдалану кезінде атмосфераға шығарылатын газдар, парниктік әсерді күшейтеді. Бұл газдар атмосфераның жоғарғы қабатында жиналу арқылы, планетаның температурасының жоғарылауына ықпал етіп, ғаламдық жылыну проблемасына әкеп соғады. Нәтижесінде, мұздықтар еріп, жердің едәуір бөлігін су басуы мүмкін. "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" - 1997 жылы Қазақстанда құрылған ірі мұнай-газ компаниясы. Компания мұнай мен газды өндірумен, тасымалдаумен және өңдеумен айналысады. Компанияның негізгі активтері Батыс Қазақстандағы мұнай және газ кен орындары, сондай-ақ Ақтөбе МӨЗ қоса алғанда, бірнеше мұнай өңдеу зауыттары болып табылады. Сондай-ақ, компанияның мұнай мен газды тасымалдауға арналған құбырлар желісі бар. "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" өңірдегі ең ірі жұмыс берушілердің бірі болып табылады және қазіргі уақытта өз кен орындарын дамыту және мұнай мен газ өндірісін ұлғайту бойынша бірнеше Стратегиялық жобаларды іске асырумен айналысады. Компания сонымен қатар экология мен әлеуметтік жауапкершіліктің жоғары стандарттарын ұстанады, жергілікті қауымдастықтармен және мекемелермен ынтымақтасады және әртүрлі салаларда көмек пен қолдау көрсетеді. "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" компаниясының өзектілігі бірнеше факторларға байланысты, соның ішінде: -Мұнай және газ нарығы: мұнай және газ нарығы "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" компаниясының өзектілігін айқындайтын негізгі фактор болып табылады. Мұнай мен газ бағасының қатты ауытқуы компанияның қызметіне теріс әсер етуі мүмкін -Саяси тұрақтылық: Қазақстандағы саяси тұрақтылық "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" өзектілігі үшін маңызды фактор болып табылады. Саяси саладағы белгісіздік елдегі инвестициялық ахуалға және Компанияның қызметіне әсер етуі мүмкін. -Технологиялық өзгерістер: мұнай-газ саласындағы технологиялық өзгерістер мен инновациялар "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" компаниясының өзектілігіне әсер етуі мүмкін. Компания бәсекеге қабілетті болу үшін өндіріс технологиялары мен әдістерінің өзгеруіне бейімделуге дайын болуы керек. -Экологиялық талаптар: экологиялық талаптар мен нормативтер "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" компаниясының қызметіне әсер етуі мүмкін. Компания айыппұлдар мен санкцияларды болдырмау үшін экологиялық қауіпсіздік стандарттарын сақтауы және заңнамаға сәйкес әрекет етуі керек. Осылайша, "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" өзектілігі бірнеше факторларға байланысты және компания бәсекеге қабілетті болып қалу үшін саладағы және нарықтағы өзгерістерді үнемі қадағалап отыруы тиіс. Мақсаты мен міндеттері Мақсаты: ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңа жол кен орнында мұнай өндеу кезінде атмосфералық ауадағы ластаушы көздерді тіркеу және алдын алу іс-шараларын жүргізу. Курстық жобаның міндеті: -ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орны туралы жалпы мағұлмат, физико-географиялық жағдайымен танысу; -ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орнының климаттық жағдайымен, атмосфералық ауаның сапасымен танысу; -ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орнының радиациялық жағдайын оқу; -ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орнының топырақ жамылғысының мен жер бедерімен танысу; -ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орнының геологиялық, гидрогеологиялық жағдайымен, жерасты және жерүсті суларының жағдайымен танысу; -ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орнының өсімдік және жануар әлемімен танысу; -ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орнының әлеуметтік-демографиялық жағдайымен танысу; -ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орнының технологиясын оқу; -Мұнай өндеу кезінде атмосфералық ауаға шығарылатын ластаушы заттармен танысу және қоршаған ортаға әсерін азайту. 1.ЖАЛПЫ БӨЛІМ 1.1ЖШС «Ақтөбе Мұнай Газ» Жаңажол кен орны туралы мағлұмат Жаңажол мұнай-газ конденсаты кен орны Ақтөбе облысының Мұғалжар ауданында Ақтөбе қаласынан оңтүстікке қарай 250 км жерде, Мұғалжар таулары мен Ембі өзенінің аңғары арасында орналасқан. Ең жақын елді мекендер-оңтүстік-шығысқа қарай 14 км қашықтықта орналасқан Жағабұлақ ауылы және солтүстік-шығысқа қарай 15 км жерде орналасқан Жаңажол совхозының маноры, солтүстік-батысқа қарай 35 км жерде орналасқан Кеңқияқ мұнай кәсіпшілігі. "СНПС-Ақтөбемұнайгаз" АҚ "Октябрьскнефть" МГӨБ өндірістік кәсіпорны Жаңажол кен орнынан солтүстікке қарай 130 км жерде, Қандыағаш қаласында орналасқан., Ембі теміржол станциясына дейінгі қашықтық 64 км., Шұбарқұдық кентіне дейінгі қашықтық шамамен 112 км. Жақын маңда: Әлібекмола, Кеңқияқ, Лактыбай, Көкжиде және басқа да мұнай кен орындары бар. 1.2 Кәсіпорынның физико-географиялық жағдайы Жер бедері, негізінен жазық болып келеді. Жер бедерінде көп көл төмендеулері, сахаралық ойықтар, аласалау жалдар және жал шұңқырларымен алмасушы бөктерлер бар. Солтүстік-шығыста биіктік 115-120 м, оңтүстік және оңтүстік-шығыста 200 м-ді құрайды. Ақтөбе қаласының координаттары- 50°16′00″ с. е. 57°13′00″ ш. б. Уақыт белдеуі- UTC +05:00. Ауданның климаты құрғақ, күрт континенталды, жылдық және тәуліктік температураның күрт ауытқуы және өте төмен температура және өте төмен ылғалдылық. Қысқы минимум температура -40 0С градусқа дейін жетеді, жазғы максимум температура + 40 0С градусқа дейін жетеді. Ең суық айлар-қаңтар мен ақпан, ең ыстық ай – шілде айы. 1.3 Кәсіпорынның климаттық жағдайы Ауданның климаты құрғақ, күрт континенталды, жылдық және тәуліктік температураның күрт ауытқуы және өте төмен температура және өте төмен ылғалдылық. Қысқы минимум температура -40 0С градусқа дейін жетеді, жазғы максимум температура + 40 0С градусқа дейін жетеді. Ең суық айлар-қаңтар мен ақпан, ең ыстық ай – шілде айы. Қаңтар мен ақпан айлары қатты жел мен боранмен сипатталады. Топырақтың қату тереңдігі 1,5-1,8 м. Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері аз және жылына 140-200 мм жетеді. Вегетациялық кезең солтүстік-батыста 175 күн, ал оңтүстік-шығыста 190 күнге дейін. Салыстырмалы ылғалдылықтың орташа айлық мәні жаз айларында 47% - дан қыс айларында 84% - ға дейін. Жағалауда салыстырмалы ылғалдылықтың мәні біршама жоғары, олар құрлыққа қарай жылжыған кезде азаяды. 1.4 Аймақтың атмосфералық ауасының жағдайы Әуе бассейнінің өндірістік бақылауы қызметтің екі негізгі бағытын қамтиды: -эмиссиялар мониторингі-ШРК нормативтерінің сақталуын бақылау мақсатында атмосфераға ластаушы заттар шығарындыларының көздеріндегі байқаулар. -экспозиция мониторингі-жергілікті жердегі нақты бақылау нүктелеріндегі атмосфералық ауаның ластануының нақты жағдайын бағалау. Бұл, әдетте, санитарлық-қорғау аймағының (СҚА) немесе жақын орналасқан тұрғын аймақтың шекарасындағы нүктелер немесе атмосфералық ауа сапасына жоғары талаптар қойылатын аумақтар: курорттардың санитарлық қорғау аймақтары, ірі санаторийлер, демалыс үйлері, қалалардың демалыс аймақтары. Атмосфералық ауа мониторингінің мақсаты атмосферадағы, СҚА шекарасындағы ластаушы заттардың құрамы туралы ақпарат алу болды. 1.5 Кәсіпорынның радиациялық жағдайы "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 23 сәуірдегі №219-1 Заңына сәйкес (12.01.2016 ж. жағдай бойынша өзгерістер мен толықтырулармен) радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі қағидаттары мыналар болып табылады: -нормалау қағидаты- иондаушы сәулеленудің барлық көздерінен азаматтардың жеке сәулелену дозаларының рұқсат етілген шегінен аспауы; -негіздеу қағидаты – адам мен қоғам үшін алынған пайда табиғи фонға қосымша сәулеленуден болатын ықтимал зиян қаупінен аспайтын иондаушы сәулелену көздерін пайдалану жөніндегі қызметтің барлық түрлеріне тыйым салу; -оңтайландыру принципі-иондаушы сәулеленудің кез келген көзін пайдаланған кезде сәулеленудің жеке дозаларын және сәулеленген адамдардың санын экономикалық және әлеуметтік факторларды ескере отырып, мүмкіндігінше төмен және қол жеткізуге болатын деңгейде ұстау. Радиациялық қауіпсіздіктің негізгі талаптары: -кәсіпорындардың халқы мен өндірістік персоналының кез келген негізсіз сәулеленуін болдырмау; -радиоактивті сәулеленудің белгіленген шекті дозаларынан аспау; -сәулелену дозасын мүмкін төмен деңгейге дейін төмендету. Табиғи органикалық қосылыстар, соның ішінде мұнай мен газ радиоактивті элементтердің табиғи белсенді сорбенттері екені белгілі. Олардың мұнайда, газ конденсатында, қабат суларында жиналуы табиғи геохимиялық процесс болып табылады. Сондықтан осы есепте радиациялық қауіпсіздік жөніндегі мынадай іс-шаралар көзделеді: -Кен орны аумағында радиациялық фонды өлшеу (мониторинг жоспары бойынша). -Радионуклидтердің концентрациясын анықтау үшін қабат сұйықтығының, бұрғылау ерітіндісінің, шламның ай сайынғы сынамасын алу. -Радиоактивтілік деңгейі жоғары қабаттар (сулар) анықталған жағдайда қызмет көрсетуші персоналға жұмыс ережелері мен режимі туралы нұсқама жүргізу. -Тұрақты радиометриялық бақылау объектілері мұнай мен оның көлігін сақтайтын орындар, бұрғылау құбырлары болуы тиіс. -Радиоактивтілігі жоғары қабаттар табылған жағдайда: ұңғыманы одан әрі тереңдетуге уәкілетті органдардың рұқсатын алу; бұрғылау айналасында санитарлық-қорғау аймағын белгілеу қажет. -Өндірістік қалдықтардағы табиғи радионуклидтердің үлестік және тиімді үлестік белсенділігіне өлшеулер жүргізу қажет. 1.6 Кәсіпорынның топырақ жамылғысы Облыс аумағының солтүстіктен оңтүстікке және шығыстан батысқа қарай кеңеюі, жер бедерінің жазықтығы, литологиялық-геологиялық құрылымның біртектілігі және жер асты суларының пайда болуының әртүрлі жағдайлары Ақтөбе облысы аумағының топырақ жамылғысының сипатын айқындады. Аймақтық топырақ өкілдерімен қатар, белгілі бір қалыптасу жағдайларына байланысты топырақ түрлері кең таралған-интразональды топырақтар, олардың ішінде тұзды батпақтар, сортаңдар, шалғынды батпақты және аллювиалды топырақтар, мальталарға онша тән емес. Жер жамылғысының сипаты бойынша облыс аумағында үш топырақ аймағы бөлінеді: қара жер, каштан және қоңыр. Аймақтар арасындағы шекаралар өте қисық контурға ие. Мәселен, чернозем аймағы облыс шегіне Оңтүстік Орал жоталары арқылы 50°10 ' ендікке дейін жетеді, ал Торғай аумақ жазықтарында бұл ендікте қоңыр аймақтың шөлді ландшафттары байқалады. Мұғалжарларда қоңыр топырақ аймағы 48°ендікте қалыптасқан. Әр аймақ топырақ, өсімдік жамылғысы және экономикалық пайдалану айырмашылықтары бойынша бір-бірінен ерекшеленетін ішкі аймақтарға бөлінеді. Чернозем аймағында Оңтүстік черноземдердің субзонасы ерекшеленеді; каштан топырақтарының аймағында – қара каштан, каштан және ашық каштан; қоңыр топырақ аймағында-қоңыр және сұр қоңыр топырақтардың субзоналары. Аймақтың жер жамылғысы әр түрлі: қара каштаннан ашық каштан топырағына дейін. Оңтүстік аймақтарда қоңыр топырақтар, сортаңдар мен сортаң топырақтар, құмдар көп кездеседі. Дәнді-шөпті, жусанды, жусанды-жіпті өсімдіктер басым. 1.7 Кен орнының жер бедері Жер бедері, негізінен жазық болып келеді. Жер бедерінде көп көл төмендеулері, сахаралық ойықтар, аласалау жалдар және жал шұңқырларымен алмасушы бөктерлер бар. Солтүстік-шығыста биіктік 115-120 м, оңтүстік және оңтүстік-шығыста 200 м-ді құрайды. Ақтөбе облысы батыста Каспий маңы ойпаты, оңтүстігінде Үстірт үстірті, оңтүстік-шығысында Тұран ойпаты және солтүстігінде Оралдың оңтүстік сілемдері арасында орналасқан. Облыстың көп бөлігі өзен аңғарларымен бөлінген жазық, биіктігі 100-200 м. Орта бөлігінде Мұғалжарлар созылып жатыр. Ақтөбе облысының батысында оңтүстік-батысында Каспий маңы ойпатына ауысатын Орал маңы үстірті; оңтүстік-шығысында – бұдырлы құмдар сілемдері – Арал маңындағы Қарақұмдар мен Үлкен және Кіші Борсық орналасқан. Ақтөбе облысының солтүстік-шығысында Торғай үстірті астасып жатыр. 1.8 Кен орнының геологиялық жағдайы Палеонтологиялық және геофизикалық деректер бойынша Жаңажол құрылымы шегінде терең ұңғымалармен ашылған шөгінділерде тиісті бөлімшелері бар көмір, пермь, триас, юра, бор жүйелерінің жыныстары бөлінді. Палеозой тобы (PZ) көмір (С) құрамында үш бөлімнен және Пермь (Р) екі бөлімнен тұрады. Серпухов қабаты (C1s) Венеция көкжиегімен бірге әктастармен, сирек доломиттермен, сұр, ашық сұр, органогенді-кластикалық, ұсақ кристалды, массивті, стилолиттік тігістермен бүктелген. Деңгейдің жалпы қалыңдығы 233-тен 350 м-ге дейін өзгереді. Башқұрт қабаты (C2b) фаунамен сипатталады, әктастармен, сирек доломиттермен, ашық сұр, сұр, органогенді-түйіршікті, күшті, массивті, кавернозды-кеуекті қабаттармен, стилолитті тігістермен, сирек сазды қабаттармен сипатталады. Төменгі башқұрт құрылымдарының қалыңдығы 71,4-148м аралығында. Касимовский қабаты литологиялық тұрғыдан алаңның көп бөлігінде әктастар мен доломиттерден тұрады, бірақ кен орнының солтүстік-шығыс бөлігінде кесу сипаты өзгереді, мұнда олармен бірге көкшіл-сұр түсті ірі кристалды күшті ангидриттер үлкен рөл атқарады. Касимов көкжиегінің қалыңдығы 60-тан 127,5 м-ге дейін өзгереді. 1.9 Аймақтың гидрогеологиялық жағдайы Облыс аумағының едәуір бөлігі екі өзеннің арасында орналасқан - Еділ мен Жайық, Жайық өзенінің бойында Каспий теңізіне, сол жерден Еділ бойымен солтүстік және Қара теңіздерге шыға алады. Облыс Еуразия құрлығының қақ ортасында орналасқан. Ол екі бөлікке бөлінеді (Еуропа және Азия) Жайық өзені. Облыста жалпы ұзындығы 4600 км болатын 200 - ге жуық өзендер мен өзендер бар, олардың ішінде Орал, Шаған, Дерқұл, Көшім, Б.және М. өзен ірі өзендері, облыста 144 көл бар, оның ішінде 94-і тұзды. Ең маңыздылары - Шалқар, балық Сакрыл және қамыс-Самара көлдері жүйесі. Шалқар көлі-Батыс Қазақстан облысының ең ірі және терең су айдыны. Көлде шамамен 1,4 миллиард м3 су жиналады, көлдің ең үлкен ауданы-24000 га.көлге шығыс жағынан екі өзен құяды: сауалнаманың күзі ((үлкен Анката) және Шолақанқаты (Кіші Анката) және Жайық өзеніне құятын бір Солянка өзені ағып жатыр. Батыс Қазақстан облысының солтүстігінде Жайық өзені ағады, оның "дала аймағының" 250 км Батыс Қазақстан облысының аумағында орналасқан. Өзен бассейнінің кіші өзендеріне. Орал Батыс Қазақстан облысының аумағына Шаған, Деркөл, Елек, Утва, Рубежка, Быковка, Ембулатовка, Барбастау және т. б. жатады. 1.10 Өсімдіктер әлемі Облыстың өсімдіктері: солтүстігінде-типчак-қауырсынды дала, солтүстігінде, Жайық өзені мен жол бойында орман қорғау белдеулері құрылды, оңтүстік-батысында және солтүстігінде қарағайлар өсіріледі. Жайық өзенінің жайылмасында - терек, тал, емен, қайың, қарағаш және т.б. облыстың солтүстік-батыс бөлігін қара топырақты және қара каштан топырақтарында сортаң дақтары бар қауырсынды шөпті және жусанды-дәнді дала алып жатыр; өзен аңғарларында-шалғынды өсімдіктер, терек, көктерек, қайың тоғайлары, бұталар өседі. 1.11 Жануарлар әлемі Облыстың жануарлар әлемі алуан түрлі: бұлан, елік, қабан, ақбөкен, түлкі, паром, қасқыр, қоян, құндыз, десман, ондатр, гофер және т. б. Облыс аумағында Аққулар, сұр қаздар, пеликандар, тырналар, жағалар, кекіліктер, бүркіттер, батпырауықтар, қарлығаштар, жұлдызқұрттар және т. б. ұялар бар. Бауырымен жорғалаушылар-жыландар, кесірткелер. Көлдер мен өзендер балыққа бай: вобла, қарақұйрық, сазан, көксерке, көксерке, шортан, алабұға және т.б. Оралда - севрюга, белуга, бекіре. Қызыл кітапқа енгізілген барлық жануарлар мен құстарға аң аулауға толық тыйым салынады, жануарлардың бір бөлігі үшін арнайы іс - шаралар өткізілуі керек-қорықтарды ұйымдастыру, қамысты өртеуге және шабуға тыйым салу, сондай-ақ ұя салатын жерлерде адамның пайда болуына тыйым салу. 1.12 Кәсіпорынның әлеуметтік-демографиялық жағдайы Ақтөбе Қазақстан қалаларының арасында халық саны бойынша төртінші орында орналасқан, Батыс Қазақстан өңірінің ең ірі қаласы. Халық саны — 497 381 адам (1 қазан 2019 ж). Ақтөбеде көптеген ұлт өкілдері өмір сүреді. Саны жағынан ең көп таралған ұлттарға қазақтар (76,3 %) мен орыстар (16,89 %) жатады. Негізгі діни топтар — мұсылмандар мен христиандар. Қала әкімшілігіне бағынышты бес ауылдық округте 51 508 адам өмір сүреді. Болашақта 1,3 млн адамды «сыйдыруға» тиіс қалыптасып жатқан Ақтөбе агломерациясының құрамына Ақтөбе маңындағы ондаған елді мекен кіреді. Халық санының жылдам өсуіне байланысты үкімет қаланың әлеуметтік-экономикалық даму жобасын әзірледі. Ақтөбе қаласының миллион халқы бар мәртебесін алу үшін бағытталған бас жобасын ретке келтіру жұмыстары жүріп жатыр. 2.ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 2.1 Кәсіпорынның технологиясы ЖШС "Ақтөбе Мұнай Газ" Жаңажол кен орнының технологиясы Қазақстанда мұнай мен газ өндірумен байланысты. Кен орны Қазақстанның батыс бөлігінде, Ақтөбе облысы ауданында орналасқан. Жаңажол кен орны технологиясының негізгі кезеңдері: -Кен орнын барлау-геологиялық түзілімдерде мұнай мен газдың болуын анықтау. -Ұңғымаларды бұрғылау-геологиялық қабаттардан мұнай мен газ алу үшін жердегі тесіктер жасау. Бұрғылау тік немесе көлденең болуы мүмкін. -Суды айдау - кен орнындағы қысымды ұстап тұру және мұнай мен газ өндіруді арттыру. -Мұнай мен газды өндіру-сорғы жабдығының көмегімен ұңғымалардан мұнай мен газды алу. -Мұнай мен Газды өңдеу - мұнай мен газды сапа стандарттарына сәйкес келетін қоспалардан тазарту. -Мұнай мен газды тасымалдау-мұнай мен газды құбырлар арқылы немесе автомобиль көлігімен өңдеу немесе экспорттау орындарына тасымалдау. -Мұнай мен газды қайта өңдеу-мұнай мен газды бензин, дизель, газ және т.б. сияқты жоғары октанды отынға айналдыру процесі. -Мұнай мен газ экспорты-әлемдік нарықтарда мұнай мен газды сату. 2.2 Табиғи газ және конденсат өндіру техникасы мен технологиясы Жаңажол кен орнындағы газ өндіру ұңғымаларының жоғары өнімділігін және қышқыл газдың шамадан тыс құрамын ескере отырып, қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау мақсатында ұңғыманы аяқтау үшін ұңғымалық сақтандырғыш клапаны және стационарлық пакері бар колонна жобаланды. Баған төменнен жоғары қарай тұрады: перфораторлар, қону клапанының орындықтары, фрезерлік ұзартылған құбыр, стационарлық Пакер, герметикалық құбыр, түтік, ұңғыманы кептелуге арналған кері айналым клапаны, газ көтергіш клапан, түтік, ұңғыманың қауіпсіздік клапаны, түтік және түтік суспензиясы. Жаңажол кен орнындағы газ қалпақшасының газдағы H2S құрамы салыстырмалы түрде жоғары, улы газ ағып кеткен жағдайда персоналдың, қоршаған ортаның және жабдықтың елеулі зақымдануы болады; ұңғыма шығарылған, өрт шыққан, құбыр үзілген және басқа да авариялар болған жағдайда мұнай-газ өндіруші ұңғымалардың Сағалық жабдықтарын қауіпсіз басқару жүйесін іске қосу арқылы ұңғыма сағасын уақтылы жабу кәсіпшіліктегі жұмысшылар мен жабдықтардың қауіпсіздігіне кепілдік бере алады және қоршаған ортаны қорғап қалады. Суды ағызатын газ өндіру технологиясы. Жаңажол кен орнындағы газ қалпақшасында газ өндіру үшін ұңғыманы пайдалану кезіндегі сұйықтықтың дебиті айтарлықтай ерекшеленеді, сондықтан нақты жай-күйге сәйкес әртүрлі іс-шараларды қолдану қажет. Суды бұру арқылы газ өндірудің таңдалған технологияларының кезегі келесідей: -Газлифт клапанын қолдану арқылы: технология неғұрлым дамыған және қарапайым. -Сұйықтықты көбік қоспасымен өңдеу: технология дамыған, сұйықтықты өңдеу үшін қолайлы көбік қоспасын таңдау керек. -Оңтайлы баған таңдау: ұңғыма бағанының дизайны қарапайым, құны төмен, технологиясы дамыған және сенімді, ал басқару ыңғайлы. -Сұйық азотты айдау арқылы сұйықтықты қосалқы өңдеу: технология дамыған және кең таралған, ол көбінесе төменгі бөлігінде сұйықтықтың жиналуымен жұмыс істейтін газ өндіру ұңғымаларында қолданылады. -Икемді ұңғыма: сұйықтықты өңдеу мобильді және икемді, бұл технология суланған ұңғымалардың қоры азайған орта кезеңдегі өндіру кезеңінде қолданылады. 2.3 Табиғи газ өндіру техникасы мен технологиясы Жаңажол кен орны Қазақстанда орналасқан және елдегі ең ірі табиғи газ кен орындарының бірі болып табылады. Оны әзірлеу технологиясын "Ақтөбе Мұнай Газ" ЖШС әзірледі. Жаңажол кен орнында қолданылатын негізгі технология-газ өндіруді ұлғайтуға мүмкіндік беретін гидравликалық қабаттың жарылуы. Процесс жоғары қысыммен арнайы сұйықтық қабатқа айдалады, бұл жыныстардағы жарықтарға әкеледі. Осы жарықтар арқылы газ ұңғымаларға еркін ағып, өндірілуі мүмкін. Сондай-ақ Жаңажол кен орнында өндірілген газдың мөлшерін дәл анықтауға және кен орнын игеру процестерін бақылауға мүмкіндік беретін заманауи мониторинг технологиялары қолданылады. Өндірілген газды тасымалдау үшін кен орнын газ өңдеу зауыттарымен байланыстыратын жоғары қысымды құбырлар қолданылады. Бұдан басқа, "Ақтөбе Мұнай Газ" ЖШС компаниясы кен орнын игеру кезінде қауіпсіздік пен экологиялық жауапкершіліктің жоғары стандарттарын ұстанады. Ол қоршаған ортаға зиянды әсерді азайтуға мүмкіндік беретін және кен орнындағы жұмысшылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін заманауи жабдықтар мен технологияларды пайдаланады. Кен орнында өндірудің негізгі әдісі-ұңғымалық газ өндіру. Ол үшін кен орнында 600-ден астам ұңғымалар салынды, соның ішінде газ ұңғымалары мен қабаттың қысымын ұстап тұру үшін су мен газ беру үшін инжекциялық ұңғымалар. Кен орнында өндіру технологиясы ұңғымалар мен жабдықтардың жұмысын бақылау және бақылау үшін компьютерлік процесті басқару жүйесін (SCADA) пайдалануды қамтиды. Сондай-ақ, кен орнында қысымды, температураны және газ өндірудің басқа параметрлерін өлшеу үшін заманауи жабдықтар қолданылады. Жаңажол кен орнында өндіру технологиясының маңызды құрамдас бөлігі өндірілген газды тұтынушыларға газ құбырлары арқылы тасымалдау үшін сығуға мүмкіндік беретін газ компрессорлық станциясын пайдалану болып табылады. Сонымен қатар, кен орнында пропан, бутан және конденсат сияқты әртүрлі фракцияларды алу үшін өндірілген газды өңдеуге мүмкіндік беретін жеке газ өңдеу зауыты салынды. "Ақтөбе Мұнай Газ" ЖШС Жаңажол кен орнында өндіру технологиясы жоғары тиімділік пен үнемділікпен газды өндіруге және өңдеуге мүмкіндік беретін заманауи және тиімді болып табылады. 2.4 Мұнай өндіру техникасы мен технологиясы Жаңажол кен орнында мұнай өндіру технологиясы ұңғымаларды бұрғылау, гидравликалық сыну, ұңғымаларды өңдеу және мұнайды тасымалдауға технологиялық дайындауды қамтитын іс-шаралар кешенін қолдануды көздейді. Кен орнында мұнай өндірудің негізгі әдісі-ұңғыма өндірісі. Ол үшін ұңғымаларды 1-ден 3 мың метрге дейін бұрғылайтын бұрғылау жабдықтары қолданылады. Бұрғылаудан кейін ұңғыма отырғызылады, сорғы-компрессорлық жабдық орнатылады және гидравликалық сыну жүргізіледі. Бұл процесс ұңғымаға жоғары қысымды суды енгізу арқылы жүзеге асырылады, бұл қабаттағы жарықтардың кеңеюіне және өткізгіштіктің жоғарылауына әкеледі. Осылайша, мұнай ұңғымаға еркін еніп, өндірілуі мүмкін. Ұңғымалардың тиімді жұмысын қамтамасыз ету және өндіру көлемін ұлғайту үшін ұңғымаларды өңдеудің әртүрлі әдістері қолданылады, мысалы, газлифт және электрмен байланыс. Мұнайдың қалыпты ағынын қамтамасыз ету үшін ұңғымаларды шөгінділерден және басқа ластаушы заттардан тазарту жұмыстары жүргізілуде. Өндірілген мұнай тазартуды, газсыздандыруды, бөлуді және сүзуді қамтитын технологиялық өңдеуден өтеді. Осыдан кейін мұнай мұнай құбырлары немесе теміржол жолдары арқылы қайта өңдеу немесе экспорттау орындарына тасымалданады. Осылайша, "Ақтөбе Мұнай Газ" ЖШС Жаңажол кен орнында мұнай өндіру технологиясы мұнайды тиімді өндіруге және оны тасымалдауға бағытталған іс-шаралар кешенін қамтиды. Жаңажол кен орнында мұнай өндірудің тағы бір негізгі әдісі-бұл тік ұңғыманы бұрғылаудан тұратын қашауды қолданатын мұнай ұңғымасының әдісі, содан кейін ол мұнайдың ең көп болатын аймағына қарай көлденең бағытта бағытталуы мүмкін. Бұл кең аймақтан мұнай өндіруге және өндіріс көлемін арттыруға мүмкіндік береді. Жаңажол кен орнында ұңғыманы бұрғылағаннан кейін мұнай өндіру аймағындағы қысымды арттыру және мұнайды айдау процесін жеделдету үшін суды қабатқа жасанды айдау технологиясы қолданылады. Максималды әсер ету үшін су кен орнына жақын орналасқан ұңғымаларға айдалады. Жаңажол кен орнында мұнай өндіру процесін жақсарту үшін гидравликалық сыну, гравитациялық дренажды өндіру және т.б. сияқты түрлі технологиялар да қолданылады. Бұл әдістер мұнайдың үлкен көлемін өндіруге және өндірістің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Жалпы, Жаңажол кен орнында мұнай өндіру технологиясы өте классикалық болып табылады және өндірудің дәлелденген әдістерін пайдаланады. Алайда, кен орнында мұнай өндірудің тиімділігін арттыру және өндіру көлемін ұлғайту үшін үнемі жаңа технологиялар мен әдістер енгізілуде. 2.5 Жобалық ұңғымаларды орналастыру 11 бағалау ұңғымалары: (ТН-101, АК-1, АК-2, АК-3, АК-4, АК-5, L-7, А-8, ЮЖ-4, ЮЖ-5, ЮЖ-6). Такыр алаңы. ТН - 101 бағалау, тәуелсіз ұңғымасы. Жобалық тереңдігі-3415м, жобалық көкжиегі-P1as. Ұңғыма эксперименттік, Такыр кен орнына тән кеуектілігі мен өткізгіштігі төмен қабаттардан мұнай өндіруді сынау мақсатында көлденең оқпанмен жобаланады. Кен орнының өнімді қабаттары шамамен 1 м және одан да аз қабаттармен бүктелген, қабаттардың жоғары бөлшектенуімен сипатталады. Сонымен қатар, коллекторлық қасиеттер салыстырмалы түрде төмен, олардың арасында P1 кеуектілігі 5,1-ден 14,0% - ға дейін, орташа кеуектілігі 8%, KT-I қалыңдығының кеуектілігі 7,59-дан 9,36% - ға дейін, ал орташа кеуектілігі 8,25% құрайды. KT-II қалыңдығы үшін кеуектілік 6,1-ден 7,68% - ға дейін, ал орташа кеуектілік 6,95% құрайды. Кен орнында ұңғымалардың өнімділігі салыстырмалы түрде аз-өндіру тәулігіне 10 тонна деңгейінде. Көлденең жұмыстарды талдау нәтижелері бойынша іргелес Солтүстік Трува кен орнындағы ұңғыма, көлденең ұңғымалардағы өндіріс сол кезеңдегі тік ұңғымадағы өндірістен 2,8-8,5 есе көп, сондықтан көлденең ұңғымаларды бұрғылауды жүзеге асыру Такыр кен орны үшін шығыс болып табылады. Негізгі мақсатты Горизонт-T-3 ұңғымасының төменгі Пермьдегі P1 as мұнай қабаты. Пайда болу тереңдігі 2010 м-ден 2070 м-ге дейін, көлбеу учаскенің ұзындығы 300 м, ал көлденең учаскенің ұзындығы 1500 м. 2.6 Бұрғылау және құрылыс-монтаждау кезінде атмосфераға бөлінетін зиянды заттар шығарындылары Ластаушы заттардың негізгі компоненттері: -көміртек оксиді (40,6 %); -азот диоксиді (32,5 %); -көмірсутектер С12-С19 (11,2 %). Жұмыстың барлық кезеңдерінде шығарындыларда қауіптіліктің 1, 2, 3 және 4 кластарындағы зиянды заттар бар: -өте қауіпті-бензин/а/пирен; -жоғары қауіпті - азот диоксиді, формальдегид, күкіртсутек, марганец оксидтері, фторидтер, фторлы газ тәрізді қосылыстар; -қауіпті-азот оксиді, күкірт диоксиді, күйе, дәнекерлеу аэрозолі, темір оксиді; -қауіпті емес-көмірсутектер, көміртегі оксиді. Ластанудың жылжымалы көздерінен атмосфераға зиянды заттардың шығарындыларын алдын ала есептеу. Бағалау ұңғымаларын салу кезеңінде дизель отыны мен бензинмен жұмыс істейтін автокөлік пен құрылыс арнайы техникасын пайдалану көзделеді. Бұл жағдайда атмосфераның беткі қабаты бейорганикалық шаңмен ластанады. Автокөлікті пайдалану кезінде атмосфераның ластануының негізгі көзі ішкі жану қозғалтқыштарының пайдаланылған газдары болып табылады. Олардың құрамында көміртегі оксиді, азот оксиді мен диоксиді, әртүрлі көмірсутектер, күкірт диоксиді бар. Күкірт диоксидінің мөлшері дизельдегі күкірт мөлшеріне, ал басқа қоспалардың мөлшері оны жағу әдісіне, сондай-ақ қозғалтқыштың зарядталуы мен жүктемесіне байланысты. Қозғалтқыштардың жұмыс істемейтін газдарындағы зиянды қоспалардың жоғары мөлшері отынның ауамен нашар араласуына және төмен температурада жануына байланысты. Аталған көлік құралдарының отын тұтыну көлемі тәуліктік тұтыну үшін есептелген. 1 2 |