Главная страница

Оқу сауаттылығы 100 ВАР 2017-1. Оу сауаттылыЫ 1НСа зайсан клін ертеде монолша ХуноХутоНор оыраулы кл


Скачать 1.08 Mb.
НазваниеОу сауаттылыЫ 1НСа зайсан клін ертеде монолша ХуноХутоНор оыраулы кл
Дата30.12.2021
Размер1.08 Mb.
Формат файлаdocx
Имя файлаОқу сауаттылығы 100 ВАР 2017-1.docx
ТипДокументы
#322368
страница32 из 59
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   59

55-НҰСҚА

Құмырсқа – әлемдегі ең көп тараған жәндіктің бірі. Қазақ «құмырсқадай қажырлы», «құмырсқадай құжынаған», «құмырсқадай еңбекқор» деген тіркестерді бекер айтпаған. Олардың біз білмейтін қызық қыры көп. Оны ғалымдар зерттеп, бұқараға жеткізіп отыр.

Құмырсқаларды зерттейтін ғылым – мирмекология деп аталады. Осы мирмеколог мамандардың құмырсқадай тынбай талаптанып, қайнаған тіршілікті зерттеуі нәтижесінде бізге олар туралы көптеген қызықты деректер белгілі болды. Құмырсқа жер жүзінде ең көп тараған жәндік. Әлемдегі ең құрметті мимекологтардың бірі Эдвард Уилсонның есебі бойынша, бүгін жер бетінде 10 квадрилиион, яғни онның 15 дәрежесіндей құмырсқа бар екен. Жан басына шаққанда, бір адамға миллион құмырсқадан келеді, ал жалпы үлесі барлық адамның үлесіндей.

1. «Құмырсқадай құжынаған» тіркесінің мағынасына сай келмейтін қатарды көрсетіңіз.

A)Көп, қарақұрым

B)Қаптап кетті, қайнады

C)Нөпір болды, ығы-жығы

D)Қайнаған, қалың

E)Қажырлы, еңбекқор

2. Мәтіннің тақырыбы  қандай?

A)Жәндіктер туралы

 B)Құмырсқалар еңбегі

C)Құмырсқалар достығы

D)Құмырсқалар илеуі туралы

E)Мирмекологтар туралы

 Гүл ‒ жер бетіндегі ең сұлу жаратылыс. Гүлдердің ешкімге зияны жоқ,  керісінше, айналасындағыларға шаттық пен қуаныш, көтеріңкі көңіл күй сыйлап, адам жанын жадыратып жіберетін қасиетке ие.

         Есте жоқ ерте замандарда, яғни көркемсөз өнері дамымаған, хат жазу дәстүрі кең тарамаған кезде адамдар өздерінің сезімдерін гүл арқылы жеткізетін болған деседі. Одан бері қанша ғасыр өтсе де, бұл дәстүр сақталып келеді. Гүлдердің сырына үңіліп көрейік.

         Мысалы, қызғалдақ ‒ дүние жүзінде кең тараған әдемі гүлдердің бірі. Қызғалдақтың отаны туралы пікірталастар өте көп. Шын мәнінде, қызғалдақтың отаны ‒ Қазақстан!

         Сакура ‒ Жапонияның символы болып табылатын гүл. Оның гүлдеуі адамның сана-сезімін еріктен тыс әдемі нәрселерді ойлауға жетелейді.

         Раушан гүлінің отаны ‒ Иран, ол ертеректе Персия елі болып есептелетін. Өз тілдерінде оны «гюл» деп атайды. Сонымен бірге елінде оны «гюлистан» дейді, аударғанда «раушандар бағы» деген мағынаны білдіреді. Ал Үнді еліне раушан гүлі Бабуру басшысының арқасында жерсіндірілген. Грекияға гүлді батыс елдерден келгендер әкелген, кейін гүл махаббат пен әдеміліктің символы саналады.

          Дицентра ‒ Германияда «жүрек гүлі» ретінде танымал болса, поляктар оны «Құдай-Ананың туфлиі» деп атайды, ал француздар «Жаннетта жүрекшесі» деп атаса, орыстар «жаралы жүрек» деп атайды. Ал барлық ағылшын тілділер оны «қанды жүрек» деп атайтын көрінеді. Қалай атаса да, әр елдің осы гүлмен байланысты өз тарихтары бар.

          Орхидеялар әлемнің ең әдемі гүлі болып табылады. Адамдар орхидеяға өте ертеден-ақ қызығушылық танытып келеді. Бұл гүл туралы тарихи әңгімелер мен жазбалар өте көп. Чарлз Дарвиннің өзі бұл гүлдің құпиясы мол гүл деп сипаттап жазған болатын.

3. Қызғалдақтың отаны

A)Франция

B)Ресей

C)Германия

D)Қазақстан

E)Жапония

4. Француздар «Жаннетта жүрекшесі» деп атаған гүл

A)Қызғалдақ

B)Раушан

C)Орхидея

D)Дицентра

E)Сакура

5.  «Раушандар бағы» атауының шыққан жері

A)Жапония

B)Үндістан

C)Қазақстан

D)Германия

E)Персия

 6. «Құпиясы мол гүл» деген сипатқа лайық

A)Қызғалдақ

B)Дицентра

C)Раушан

D)Сакура

E)Орхидея

2014 жылғы Қазақстандық кинолардың шымылдығын ашқан «Фуга»-дан кейін Баян Есентаеваның «Абайлаңыз, сиыр!» атты фильмі көпшілік қауымның назарына ұсынылды. Сол кинокартина жайында жазылған мәліметтермен мұқият танысып шығып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.

Нұрлан. Фильмнің прокаты 8, 9, 10 наурыз күндері мерекелік демалысқа келгеннен соң, сол күні дәл оған ғана емес барлық киноларға, барлық кинотеатрларда түнгі 12-ге дейін билет болмай, «Ханшатырда» ең соңғы сеансқа билет барын біліп, соған кіруге тура келді.

«Абайлаңыз, сиырдың!» жарнамасы әлеуметтік желілерде біраз сайрап тұрды. Пиар қадамдардың бірі болу керек, «Абайлаңыз, сиырға!» мүлдем билет жоқ» деген жазбалары бар суреттерді де көрген боларсыздар. Содан халық «бұл неткен кино екен» деп мерекеден кейін де кинотеатрға ағылып жатты. Мен де соның бірі болдым...

Жанерке. Қазіргі уақытта отандық фильмдердің сапасы «уааау» деуге келмейді ғой. Бірақ осы олқылықтың орнын толтырып, орысша-қазақша аралас болса да қолына алып жатқан Баян Есентаеваға тек рақмет айтамыз! Не дегенімен, фильм түсіру кез келгеннің қолынан келе бермейді, үлкен еңбекті, шыдамдылықты қажет етеді. Оны түсінетін бар, түсінбейтін бар.

Гүлмайра. Шетелдік фильмдерді көріп өскен ұрпақ бәрібір шетелмен салыстырамыз да, «жаман, нашар» деп бағалай саламыз. Әрине қазір 3D-ны қойып шетелдік фильмдер Imax-тан көрсетіп жатқанда, іштері ашып солай бағалайды да: «Неге біздікілер солай жасай алмады?» деген ой келеді. «Қазақфильм» бастаған Қазақстанның киногерлері бұған: «Техника жоқ, маман жоқ, қаржы жоқ» – деп ақталады да қояды. Бірақ біз жыл өткен сайын үмітімізді үзбейміз, әр қазақстандық фильм шыққан сайын ол алдыңғысынан жақсы болар деп барудамыз. Кино түсірушілер жылдан-жылға көрермендердің көңілін қалдыра бермейтін шығар деген үміттеміз. Әлеуметтік желілерде «Ел арна» жабылып, содан үнемделген ақша жаңа керемет бір фильмге жұмсалғалы жатыр деген шын-өтірігі аралас әңгіме тарады. Сол шын болса, келесі жылы 8 наурызда керемет бір рецензия жазатын шығармын!

P.S. Фильмді көргеніме бір аптадай уақыт өтсе де рецензия жазуға деген шабытым қазір ғана ашылды. Шындығында бұған бүгін желіге шыққан Арман Дүйсеновтің «Сен жайлы» туындысы әсер етті.

7. Қандай жауап Жанеркенің берген бағасымен сәйкес келеді?

1.                Баян Есентаеваның бұл картинасының сәтті шыққаны – сөзсіз.

2.                Фильмге түскен актерлер өз кейіпкерлерінің образын аша алды.

3.                «Абайлаңыз, сиыр!» атты фильмі тіл мәселесін көтерді.

A)Бірінші мен үшінші

B)Барлығы теріс

C)Тек үшінші

D)Барлығы дұрыс

E)Тек бірінші

8. Нұрланның пікірінен «Абайлаңыз, сиыр!» фильмі туралы  нені білуге болады?

A)Фильмінің өте сәтті көрсетілім болғанын

B)Фильм жарнамасынан да мықты болғанын

C)Фильм көп көрермен жинай алғанын

D)Фильмге жиналған қауымның риза болғанын

E)Фильмінің көрерменнің көңілінен шыққанын

 

9. Берілген мәтіндер не туралы?

A)«Қазақфильм» киностудиясының жетістігі туралы

B)Баян Есентаеваның жетістігі туралы

C)Отандық киноиндустриясының бүгінгі жағдайы туралы

D)«Абайлаңыз, сиыр» тұсаукесерінің сәтті өтуі туралы

E)«Абайлаңыз, сиыр» фильміне берілген баға

10. Отандық фильмдердің сапасына түсінушілікпен қараған көрермен

 A)Нұрлан мен Жанерке

B)Гүлмайра

C)Нұрлан мен Гүлмайра

D)Нұрлан

E)Жанерке

11. Үшінші пікірден Гүлмайраны қалай сипаттауға болады?

A)Гүлмайра «Абайлаңыз, сиыр!» фильмін мүлде көрген жоқ.

B)Гүлмайра – отандық киноның жанашыры.

C)Гүлмайраның «Абайлаңыз, сиыр!» атты фильміне көңілі толды.

D)Гүлмайра – кино майталманы.

E)Гүлмайра – қазақстандық фильмдер туралы бейхабар.

12. Қазақ киноиндустриясының қандай жағдайы туралы сөз қозғалды?

A)Киноның сапасынан гөрі желілердегі жарнамаға көп көңіл бөлу

B)Салаға бөлінетін қаржының дұрыс игерілмейтіні

C)Қазіргі қазақ фильмдерінің өзекті мәселелерді көтергені

D)Отандық кинолардың шетелдік туындылардан кем еместігі

E)Кино саласының қажетті деңгейде дамып келе жатқанын

1. Мидия, Лидия, Вавилония және Египетті басып алған парсы патшасы Кир ендігі кезекте өзіне көмектескен сақ жеріне көзін алартады. Кең далада емін-еркін жүріп өскен сақтардың күш-қуатын білетін Кир массагеттер жерін айламен өз қарамағына өткізуді қарастырады.

2. Бұл кезде сақ патшасы қайтыс болып, елді оның жесірі Томирис басқарып тұрған еді. Осы сәтті жақсы пайдаланғысы келген Кир елшісі арқылы Томириске құда түсіп, әйел қылып алғысы келетінін білдіреді. Бірақ Томирис Кир өзіне емес, массагеттер патшалығына құда түсіп отырғанын түсініп, оның ұсынысынан бас тартады.

3. Тарихи аңыздарға қарағанда, Кир Томиристің жауабына қанағаттанбай, әскерлеріне жарлық беріп, соғысқа дайындала бастайды. Жауынгерлеріне қажетті азық-түлік, қару-жарақ өткізу үшін Аракс (қазіргі Арыс немесе Сыр өзені болуы мүмкін) өзеніне көпір салуға құрылысшыларына әмір береді. Өзенге көпір салынып, жеріне қауіп төнгенін сезген сақ патшасы:

– Мидия патшасы! Сен өз патшалығыңды билеп алсаң да жетеді. Біздің жерге көзіңді тікпе. Соғыспай-ақ қояйық. Ал бұл айтқанға көнбесең, көпір салып әуре болмай-ақ қой. Егер сақ жерінде соғысқың келсе, біз үш күндік жерге шегінейік. Сендер еш алаңсыз өзеннен өтіп алыңдар. Оған да көнгің келмесе, онда сендер үш күндік жерге шегініңдер, біз сендердің жерлеріңе өтіп, сонда соғысайық, – деп елші арқылы сәлем айтады.

4. Уәзірлерімен ақылдаса келе Кир сақ жерінде соғысуды қалайды. Томирис айтқан уәдесі бойынша үш күндік жерге шегініп, парсы әскерлеріне Аракс өзенінен өтуге мүмкіндік береді. Бірнеше күндерден кейін парсылар мен сақтардың барлаушы топтары кездесіп, қиян-кескі арпалыс басталады. Қайшыласқан айқаста Томиристің ұлы Спаргапис бастаған сақ жауынгерлері жеңіске жетеді. Бірақ бұл уақытша жеңіс еді. Спаргапистің ержүрек сарбаздары парсы әскерлерінің аз ғана тобымен қақтығысқан болатын.

5. Алғашқы жеңісті тойлап отырған Спаргапис әскерінің үстіне Кирдың негізгі қолы келіп, көбін қырып жіберіп, біразын тұтқынға алады. Тұтқындардың арасында Спаргапис те бар еді. Мұны естіген Томирис шұғыл түрде Кирге елші жіберіп:

– Мидия патшасы! Сен мына болмашы жеңісіңе мақтанба! Сендер ашық айқастан қашқақтап, менің ұлымды айламен алдыңдар. Кир, енді сен менің ақылымды тыңда. Тұтқынға түскен ұлымды кайтар да, аман-есеніңде еліңе қайт. Бұған құлақ аспасаң, Тәңірімнің атынан ант етемін, қанша қомағай болсаң да мен сені қанға тұншықтырамын, – деп өз сәлемін жеткізеді.

Кир Томиристің сөзіне мән бермейді. Парсы патшасының жарлығымен алдына алып келген сақ ханзадасы қынабындағы қанжарын өзінің жүрегіне қадайды. Парсылардың мазағына тапталғысы келмеген Спаргапис ажалдан намысты жоғары қояды.

6. Баласының мерт болғанын естіген Томирис парсыларға қарсы жорығын бастайды. Екі жақтың да жауынгерлері шегінбестен ұзақ уақыт соғысады. Ақырында сақтар жеңіп, парсы әскерінің тас-талқанын шығарады. Жан алып, жан беріскен осы қақтығыста Кир патшаның өзі де бақилық болады. Парсы патшасының мәйітін тапқызып, басын алдырған Томирис: «Сен менің ұлымды зұлымдықпен мерт етіп, мені тірідей өлтірдің. Сондықтан да сені қанға тұншықтыруға ант берген едім. Енді сол қанды тойғаныңша іш», – деп, кесілген басты қанға толы торсыққа салуды әмір етеді. Сақтардың әйел патшасы өз антын еш бұзбастан орындаған екен.

13. Спаргапистің намысшылдығы қай азатжолдан көрінеді?

A)Екінші

B)Бесінші

C)Төртінші

D)Үшінші

E)Бірінші

14. Автордың мәтінді жазудағы мақсаты қандай?

A)Сақ патшасының ержүректілігін өнеге тұту

B)Мидия патшасының ақылдылығын дәріптеу

C)Парсы патшасының батылдығын насихаттау

D)Спаргапистің соғыстағы жеңісін үлгі тұту

E)Кирдің жеңісін мақтан ету

15. Екінші азатжолдың үшінші азатжолға қатысы қандай?

A)Ойды қорытындылайды

B)Ойды дамытады

C)Ойды пайымдайды

D)Ойды салыстырады

E)Ойды тұжырымдайды

16. Неліктен Томирис  Кирдің ұсынысынан бас тартты?

 A)Кирді ұнатпағандықтан

B)Елінің тәуелсіздігін ойлағандықтан

C)Соғысқа дайын болғандықтан

D)Өзі ешкімге тәуелді болғысы келмегендіктен

E)Парсы жерінде тұрғысы келмегендіктен

17. Кир қандай патша?

A)Ашкөз

B)Ержүрек

C)Ақымақ

D)Ақылды

E)Батыл

18. Томирис неліктен парсы патшасының мәйітін іздетті?

1. Патшаның өлгеніне көз жеткізу үшін

2. Сертін орындау үшін

3. Ұлының кегін алу үшін

A)Біріншісі дұрыс

B)Екіншісі дұрыс

C)Барлығы дұрыс

D)Үшіншісі дұрыс

E)Барлығы бұрыс

19. Томирис неліктен парсы патшасының мәйітін іздетті?

1. Патшаның өлгеніне көз жеткізу үшін

2. Сертін орындау үшін

3. Ұлының кегін алу үшін

A)Спаргаписті қолға түсіру үшін

B)Байлығына қызықты                                     

C)Сұлулығына көзі түсті

D)Қамқор болғысы келді

E)Сақ елін иеленгісі келді

20. Спаргапистің жеңісі неліктен уақытша жеңіс саналды?

A)Қиян-кескі ұрыс болғандықтан

B)Соғыс күші жетіспегендіктен

C)Соғысқа азғана әскерін қатыстырғандықтан

D)Жаудың шағын тобымен соғысқандықтан

E)Батырлар жеңісін тойлағандықтан

56-НҰСҚА

Жиһанкез өзінің қыпшағын еш уақыт тастаған емес. Қыпшағының қос ішегі алыста қалған туған жердің шерменді үнін қозғап, өткен күндерді, албырт жас шағын, от басында тұрып ән салған қыпшақтың жас сұлуларының әсем әндерін, айлы түндердегі жер солқылдатқан сарбаздар биін еске салатын. Сондайда ол музыка жайлы кітабын бітірсе, туған жерін есіне түсірер осынау сұлу сезімді мұңлы саздардан айырылып қалатындай боп қорқатын.

Туған жерін еске алғанда оның көңілін ылғи жабырқау мұң басатын. Әсіресе соңғы жылдарда мүлде торлап алды. Туған жеріне бір қиялмен шарлап келмей көңілі орнына түспейді. Әрине, жер ортасынан асқан шақта ғұмырының жартысын білім қуып жат өлкеде тентіреумен өткізген жанның көкірегінде болар табиғи сағыныш еді бұл.

1. Мәтіннің 1-ші бөлімінде не туралы айтылған.

A)аспап туралы

B)би туралы

C)қыздар туралы

D)кітап туралы

E)ән туралы

2. Мәтіндегі ойға сәйкес келетін мақал-мәтелді табыңыз.

A)Туған жердей жер болмас.

B)Жамандық қөрмей жақсы болмас.

C)Мың асауға бір тосу.

D)Көшерін жел, қонарын сай біледі.

E)Ерді ел теңгерер.

Гүл ‒ жер бетіндегі ең сұлу жаратылыс. Гүлдердің ешкімге зияны жоқ,  керісінше, айналасындағыларға шаттық пен қуаныш, көтеріңкі көңіл күй сыйлап, адам жанын жадыратып жіберетін қасиетке ие.

         Есте жоқ ерте замандарда, яғни көркемсөз өнері дамымаған, хат жазу дәстүрі кең тарамаған кезде адамдар өздерінің сезімдерін гүл арқылы жеткізетін болған деседі. Одан бері қанша ғасыр өтсе де, бұл дәстүр сақталып келеді. Гүлдердің сырына үңіліп көрейік.

         Мысалы, қызғалдақ ‒ дүние жүзінде кең тараған әдемі гүлдердің бірі. Қызғалдақтың отаны туралы пікірталастар өте көп. Шын мәнінде, қызғалдақтың отаны ‒ Қазақстан!

         Сакура ‒ Жапонияның символы болып табылатын гүл. Оның гүлдеуі адамның сана-сезімін еріктен тыс әдемі нәрселерді ойлауға жетелейді.

         Раушан гүлінің отаны ‒ Иран, ол ертеректе Персия елі болып есептелетін. Өз тілдерінде оны «гюл» деп атайды. Сонымен бірге елінде оны «гюлистан» дейді, аударғанда «раушандар бағы» деген мағынаны білдіреді. Ал Үнді еліне раушан гүлі Бабуру басшысының арқасында жерсіндірілген. Грекияға гүлді батыс елдерден келгендер әкелген, кейін гүл махаббат пен әдеміліктің символы саналады.

          Дицентра ‒ Германияда «жүрек гүлі» ретінде танымал болса, поляктар оны «Құдай-Ананың туфлиі» деп атайды, ал француздар «Жаннетта жүрекшесі» деп атаса, орыстар «жаралы жүрек» деп атайды. Ал барлық ағылшын тілділер оны «қанды жүрек» деп атайтын көрінеді. Қалай атаса да, әр елдің осы гүлмен байланысты өз тарихтары бар.

          Орхидеялар әлемнің ең әдемі гүлі болып табылады. Адамдар орхидеяға өте ертеден-ақ қызығушылық танытып келеді. Бұл гүл туралы тарихи әңгімелер мен жазбалар өте көп. Чарлз Дарвиннің өзі бұл гүлдің құпиясы мол гүл деп сипаттап жазған болатын.

3. Француздар «Жаннетта жүрекшесі» деп атаған гүл

A)Дицентра

B)Раушан

C)Қызғалдақ

D)Орхидея

E)Сакура

4.  «Раушандар бағы» атауының шыққан жері

A)Персия

 B)Қазақстан

C)Жапония

D)Үндістан

E)Германия

5. «Құпиясы мол гүл» деген сипатқа лайық

A)Қызғалдақ

B)Раушан

C)Дицентра

D)Сакура

E)Орхидея

6. Қызғалдақтың отаны

A)Жапония

B)Ресей

C)Франция

D)Германия

E)Қазақстан

І.Еліміздің әр қаласында театр бар. Бір Алматының өзінде 10 мемлекеттік және он шақты жекеменшік театр бар екен. Ал осы мәдениет ошақтарына оқушыларымыз барып жүр ме? Қазір театрға көрерменді көбіне әкімшілік жолмен жинайтыны жасырын емес. Ал егер балаларға арналған қойылымдарға көрерменді арнайы жинап әкелмесе ше? Қанша адам келер екен?

Театрдағы көрермен мәселесі төңірегінде Астана қалалық «Жастар» театрының әдеби қызметкері Назерке Жұмабайды әңгімеге тартқан едік.

− Қазір театрға балалар өз еріктерімен келеді дей алмаймын. Әрдайым ұйымдастырумен жинаймыз. Әсіресе, қуыршақ театрларына қазақ балаларының қызыққанын көрмеппін.

ІІ. Баланың таным-түйсігін кеңейтуде қуыршақ театрларының алар орны үлкен. Бізде де, өзге елдерде де балабақша жасынан бастап, бүлдіршіндерге қуыршақтармен көрініс қою бағдарламаға енгізіледі. Аты солай аталып тұрған соң, бұл театрларда тек қуыршақтармен жұмыс жасайды деп ойлайтындар бар. Олай емес.  Бұл өнер ошақтары балалардың санасына отбасына деген сүйіспеншілікті, еліне, жеріне патриоттық сезімді қалыптастыратын қойылымдарды да сахналайды. Бірақ осы қуыршақтар әлеміне қазақ балаларының көптеп ағылып жатқанын байқай алмадық. Мысалы, Алматыдағы Мемлекеттік қуыршақ театрының 200 адамдық орны бар. Қойылымдары екі тілде де қойылады. Орысша қойылымдарында залдың кем дегенде жартысы толып отырады. Ең қызығы, алдыңғы қымбат билеттер бірінші сатылып кетеді. Ал қазақша қойылымдарға ары кетсе 30 адам келеді. Оның өзінде де ата-аналар ең арзан билеттерді алуға тырысады. «Арзан билетті алып, алдыңғы бос орындарға отыра саламыз» деген түсінік қалыптасқан.
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   59


написать администратору сайта