Практикантка әдістемелік (1). растыран Н. С. Тленчиева cтуденттерді жеке басы мен оУ жымын зерттеу дістемесі
 Скачать 0.54 Mb.
|
|
Құрастырған Н.С.Тленчиева CТУДЕНТТЕРДІҢ ЖЕКЕ БАСЫ МЕН ОҚУ ҰЖЫМЫН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕМЕСІ Студенттың жеке басы мен топ ұжымының дамуы туралы психологиялық-педагогикалық білім алу үшін көптеген әртүрлі тәсілдерді қолдану керек.. Содан кейін, алған мәліметтерді талқылап, қорытындылайды. Ол үшін бақылау, сауалнама жазбаларын, әңгімелесу және социометриялық әдістерді қолдануға болады. ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ Бақылау әдісі Міндеті: Белгілі бір сынып шараларын дайындау /нақтылы/, өткізу барысында /жиналыс, кеш, мәдени жорық, кездесу т.б./ студентлардың белсенділігін, ұйымшылдығын, іскерлігін анықтау. Бақылау жағдайы: Студентларды мектепте және мектептен тыс әрекеттері негізінде атқарады. Жоспар мазмұны: Шараны өткізу туралы бастаманы кім көтерді? Сыныптағы барлық студентлар бұл ұсынысты қабылдады ма? Шараны дайындау және өткізу барысында студентлар арасында міндеттер қалай бөлінді? Сынып жетекшілердің негізгі рөлі қандай болды /староста және т.б./? Ресми емес лидердің рөлі қандай болды? Шараны дайындау және өткізу барысындағы студентлардың нақтылы қатысы қалай болды /тапсырған жұмыстарды орындауы немесе одан бойды аулақ ұстау, жалтару болса, оның себептері/? Қандай қиыншылықтар болды және оларды қалай жеңді? Атқарған шараларға талдау жасалды ма? Оларға қандай қорытынды жасалды? Сынып жетекшісінің байқау барысындағы ұстанған жолы /араласып, кірісіп кетуі немесе сырттан бақылауы/. Нақтылы жағдайға байланысты жоғарыда көрсетілген бағдарламаны сынып жетекшісі толықтырып отыруы мүмкін. Егерде бақылау барысында сынып жетекшісіне басқа тақырыпта бақылау жүргізу қажеттігі туса, онда ол, жоғарыда көрсетілген бағдарлама нұсқасына сай өзіндік жоспар құрып, оны іс жүзіне асыруына болады. Әңгіме әдісі Әңгіме дайындау барысында сынып жетекшісі сынып ұжымын зерттеуге арналған бағдарлама негізінде және оған қатысты ақпар алу мақсатын көздей отыра жан - жақты сұрақтар тобын әзірлеуі қажет. Мысалы: Әңгімеге арналған сұрақтар тізбегі: Сендердің сыныпта көп уақыт аралығында бәріңізге ортақ атқарып жүрген істер бар ма? Бар болса, оларды атаңыз. Оған сіздің қатысыңыз қандай? Сендердің сынып ішінде «Б.» көпке әйгілі. Көптеген студентлар онымен-достасқысы келеді. Сен қалай ойлайсың, оның себебі неде? Менің байқауымша сендердің сыныпта К. онша белгілі студент емес. Себебі не? Сендердің сыныпта студентлар арасында жанжал болып тұра ма? /айтыс/ боқтасу/ жәбірлеу т.б./ Не себептен олар туындайды? Соған мысал келтіріңіз? Сен біреумен жаман қарым – қатынаста болатын кезің бола ма? Болса оның себебі неде және ол қай кезде болды? Сендерде сынып жиналысы болып тұра ма? Онда тәртіп, үлгерімі, тапсырманың орындалуы жайлы мәселелерді қарайсыңдар ма? Тәртіпті бұзған, нашар оқитын, берілген тапсырманы орындамай жалтаратын студентларды сынайсыңдар ма? Студентлар сынға қалай қарайды? Одан қорытынды шығара ма? Болмаса сыннан кейін сендерге өкпелеп қала ма? Ескерту: Әңгіме мазмұнын күнделікке жазып отыруы керек. Студентның оны байқамағаны жөн /оны әңгіме соңына жасау қажет/. Студентлармен әңгіме жүргізу уақыты шектелмейді. Социометрия әдісі Бұл әдіс негізінде сынып ұжымының өзара қарым – қатынасын зерттей отыра, студентлардың жалпыға танымал немесе танымал еместігін, сонымен қатар сыныптағы шағын топтардың барын анықтауға болады. Психологқа социометрия әдісін қолдану барысында (жылына екі рет атқару) жалпы сынып ұжымы және жекелеген студент жайлы құнды деректер алуына мүмкіндік туады: студентлар арасында белсенділер кім? Оқшауланған студент бар ма? Кімдер бір – бірімен дос болуды қалайды? Ұлдар мен қыздардың қарым – қатынасы қандай дәрежеде? Сынып ұжымы қаншалықты топтасқан, соған сәйкес тапсырмаларды қалай бөлуге және кімдерге беруге болады? Сыныпта өзара көмекті қалай ұйымдастыруға болады? Т.с.с. Социометрия әдісі бойынша эксперимент жүргізуге болады. Сынып студентларына бір-бір парақ қағаз таратылады. Әр студент парақтың жоғарғы бұрышына өзінің аты – жөнін, ал оның төменгі жағына, бір – бірінің астына 1,2,3 деген сандар жазады. Содан кейін төмендегідей сұрақтарды қоюға болады. Мысалы: өз сыныптарының ішінде сен кіммен бірге жұмыс істегің /демалғың, ойнағың т.б./ келеді? Студент өз кластарының ішінен 2 студентны таңдайды да, жоғарыда келтірілген сандардың тұсына рет – ретімен қондырады. Толтырылған парақ беттерін жиып алып, оларға талдау жасайды. Студентлардың толтырылған парақ беттері әліпбилік тәртіппен орналастырылып, жеке – жеке нөмірленеді. Студентлардың жауаптары негізінде матрица жасалады /Богословский В. В., т.б. Жалпы психология. 1980, 87-бет, 12-сурет/. Ол төмендегідей тәртіппен жасалады. Студентлардың аты – жөні матрицаның сол жақ графасына алфавиттік тәртіппен орналастырылады. Жоғарғы жағына олардың реті мен нөмірлері қойылады. Парақ беттеріндегі мәліметтер матрицаға дұрыс таңдау белгісі бойынша тиісті клеткаға қондырылады, ол өзара таңдау белгісі бойынша көрсетіледі. Парақ беттеріндегі барлық мәліметтер матрицаға қондырылып болғаннан кейін, әрбір студентның таңдауларының саны есептеледі, оның қорытындылары әрбір бағаның төменгі жағында көрсетіледі. Таңдаудың жалпы саны студентлардың сыныпта қаншалықты танымал екендігін анықтайтын көрсеткіш болып табылады. Матрица (ұяқалып). Ол былай жасалады: Жоғарыда көрсетілгендей торкөз жасалынады да оның жоғары сол жақ бұрышынан төменгі оң жақ бұрышына қиғаш сызық /диагональ/ жүргізіледі. Студентлардың аты–жөні олардың реттік саны алдын–ала торкөздерге енгізілмейді. Бірінші ұяқалыптан өзара көп таңдау жасаған кез–келген студентны бөліп алады да, оның аты–жөні және реттік саны ұяқалыптың бірінші жолына жазылады және сондай реттік сан торкөздің жоғарғы шатыраштарына көлденең қондырылады. Содан кейін бірінші ұяқалыптан жоғарыда көрсетілген студентның өзара таңдауда кімдермен болды, соларды бөліп алып, олардың аты–жөнін ұяқалып жолдарына енгізіп, реттік сандарын сақтай отыра тік және көлденең түрде шатыраштарына қондыру керек. 2-таңдау белгісі де олардың тұсына қажетті торға қондырылады. Егерде ұяқалыптың бірінші жолдарына енгізілген студентның өзара таңдау белгісі басқа студентлармен болмаса, онда келесі, екінші жолдағы студентның өзара таңдауын іздестіріп бірінші ұяқалыптан бөліп алып жоғарыда келтірілген тәртіппен екінші ұяқалыпқа қондырылады. Өзара таңдау осындай тәртіппен аяқталғанша жүргізіледі. Өзара таңдауы жоқ студентлар ұяқалыпқа, соңына орай енгізіледі. Өзара -,+ белгісі диагональ сызығының бойына жағалай орналастырылады. Белгіленген топты қалың сызықпен астын сызып белгілеу қажет, соның негізінде квадрат пайда болады. Өзара таңдаудың қорытындысында шағын топтар пайда болады. Алуан түрлі әдістерді пайдалану негізінде алынған деректер талданып, қорытындыланып оның нәтижелері жазба түрде мінездемелерде көрсетілуі қажет. Социометрия әдісін жүргізуге арналған жауап беру бланкісі Аты жөні_____________________________________________ Оқитын сыныбы_______________________________________ Төмендегі сұрақтардың әрқайсысына сыныпта бірге оқитын студентлардың үшеуінің атын жазыңыз. 1. Мектепті бітіргеннен соң кіммен достық қарым-қатынаста болғыңыз келеді? А) Б) В) 2. Туған күніңізге кімді шақыргыңыз келеді? А) Б) В) 3. Саяхатқа кіммен шыққыңыз келеді? А) Б) В) Нәтижесін талдау. Жиналған материалдарды социоматрица және социограмма жасап талдау керек. Жоғарыда берілген үш тапсырма бойынша жиналған материалдарды жеке-жеке матрица мен социограмма жасауды талап етеді. Олардың жалпы көрсеткіштері бір-біріне сәйкес келуі және айырмашылығы көп болуы мүмкін. Бұл жерде мысал ретінде бір тапсырма бойынша жиналған мәліметті кестеге түсіру ретін ғана көрсеттік. Баска екі тапсырма бойынша осылайша матрица мен социограмма жасау керек. Социоматрица жасау. Кестеге зерттелінушілер тізімі түсіріледі және олардың қалаулары жоғарғы катардағы олардың нөмірімен қиылысқан жеріне түсірілелі. Бағалау шкаласы: 6 және одан көп — жұлдыздар 3-5 — қалаулылар 1-2 — қалаусыздар 0 — шектеулілер. Ұсынылған кестедегі көрсеткіштер бойынша топтағы балалардың екеуі "жұлдыз", бесеуі "қалаулылар", оны "қалаусыздар", ал екеуі "шектеулілер" қатарына жатқызылды. Осы көрсеткіштердің өзі сынып ұжымында ауызбіршілік, татулық әлі қалыптаспағандығының белгісі болып отыр.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||