Ыбырай Алтынсарин. растырушылардан
 Скачать 307.37 Kb.
|
ШЕТЕЛДІКТЕР ЫБЫРАЙ ТУРАЛЫЫбырайды өзіміз ғана білмей, өзге елдерге де та- нытуымыз керек. Мысалы, түрік халқы білмейді. Биыл ұлы ұстаз жайында түрік тілінде еңбек жарыққа шығарамыз ба деген ойымыз бар. Ə.Қара«Ыбырайбабамыздытүркідүниесітанукерек»// Қостанайтаңы,22шілде,2014.–5 б. Сəтпаева Ш. Абай мен Ыбырай дүниежүзі əдебиетінде /Ш. Сəтпаева// Қазақ əдебиеті. – 1966. – 3 июнь. Сейфуллаев А. (Тəжікстан) Тəжік жəне Қазақ əдеби байланыстары- ның тарихы //А. Сейфуллаев/ «Паеми барадари» (Достық хабаршысы),–Душан- бе, 1972.–136 б. Энциклопедиян советии тожик 8 т. – Душанбе, 1976. – 268 б. Қазақстанға арналған мақалада Алтынсариннің ағартушылық қызметі, жаз- ған оқулықтары, шығармашылығы жəне оның тəжік–парсы классикалық əде- биетін жақсы білетіндігі туралы қысқаша мəлімет берілген. Əбдікəрім А. (Моңғол Халық Республикасы) Алтынсариннің педаго- гикалық ілімдерін МХР қазақ мектептерінде насихаттау барысы / А.Əбдікəрім // «Ы. Алтынсариннің тəлім–тəрбиелік мұрасы жəне қазіргі мектеп мəселелері» атты республикалық ғылыми–практикалық конференцияның баяндамалары мен хабарламаларының тезистері – Алматы: Рауан, 1991. 17–18 б.б. Монғолияда алғаш қазақтың ұлттық аймағы орнап, ұлттық қазақ мектепте- рі қалыптаса бастаған 1940 жылдары қазақ жастарын білімге, өнерге құштар етіп тəрбиелеу мақсатын айқындауда Ы. Алтынсариннің педагогикалық көзқа- растары игі əсерін тигізгені, оқу жоспарын, жеке пəндердің бағдарламаларын жасап, соған сəйкес оқулықтар дайындауда да Ы. Алтынсарин ілімдеріне сүйен- гендері айтылады. Ташмұрадова К.А. (Ташкент) Ы.Алтынсарин мен Хамза Хакімзада Ниязидің педагогикалық идеялары / К.А.Ташмұрадова (Ташкент), Алтынсарин идеяларының Өзбекстанда жүзеге асуы // «Ы. Алтынсариннің тəлім–тəрбиелік мұрасы жəне қазіргі мектеп мəселелері» атты республикалық ғылыми–практи- калық конференцияның баяндамалары мен хабарламаларының тезистері – Алматы: Рауан, 1991. 88–89 б.б. Ы.Алтынсарин мен Хамза Хакимзада Ниязидің педагогикалық идеялары- ның бір–бірімен үндестігі жайында. Өзбекстанда, əсіресе оның қазақтар тұра- тын елді мекендеріндегі мектептерде Ыбырайдың педагогикалық идеяларын басшылыққа алғаны сөз болады. Килчева К.Ю. (Ташкент) «Ы.Алтынсарин–өңірдегі алғашқы халық- тық орыс–қазақ мектептерінің негізін қалаушы / К.Ю. Килчева // «Ы. Алтынса- риннің тəлім–тəрбиелік мұрасы жəне қазіргі мектеп мəселелері» атты республи- калық ғылыми–практикалық конференцияның баяндамалары мен хабарламала- рының тезистері – Алматы: Рауан, 1991. 80–83 б.б. Өзбекстанда, əсіресе оның қазақтар тұратын елді мекендеріндегі мектеп- терде Ыбырайдың педагогикалық идеяларын басшылыққа алғаны сөз болады. Станчиц М.А. (Белоруссия) Ы. Алтынсариннің Белоруссия жаңа мек- тептеріндегі білімді ізгілендіру (гуманизация) туралы идеясының жүзеге асы- рылуы // М.А. Станчиц /«Ы. Алтынсариннің тəлім–тəрбиелік мұрасы жəне қа- зіргі мектеп мəселелері» атты республикалық ғылыми–практикалық конферен- цияның баяндамалары мен хабарламаларының тезистері – Алматы: Рауан, 1991. 101–102 б.б. Беларус республикасында «Қырғыз хрестоматиясы» мен «Қазақтарға орыс тілін үйретудің бастауыш құралы» еңбектерінің авторы ретінде Ы. Алтынса- риннің педагогикалық тəжірибесіне ерекше көңіл бөлінетіні əңгімеленеді. Катович Н.К. (Минск) Қазіргі педагогикалық ғылым мен тəжірибенің дамуында Ы.Алтынсариннің педагогикалық идеясының өзектілігі // Н.К. Като- вич /«Ы. Алтынсариннің тəлім–тəрбиелік мұрасы жəне қазіргі мектеп мəселе- лері» атты республикалық ғылыми–практикалық конференцияның баяндамала- ры мен хабарламаларының тезистері – Алматы: Рауан, 1991. 134–135 б.б. Артамонова Е.Р. (Ресей, Владимир қаласы) Кеңістік жас ерекшілік жəне педагогикалық, психологиялық – педагогикалық мұрасының сабақтасты- ғы // Е.Р Артамонова / «Ы. Алтынсариннің тəлім–тəрбиелік мұрасы жəне қазіргі мектеп мəселелері» атты республикалық ғылыми–практикалық конференция- ның баяндамалары мен хабарламаларының тезистері – Алматы: Рауан, 1991. 127–129 б.б. Ы.Алтынсарин заманында Көрғұлы қазақтар арасында кең тарағаны, А.Құнанбаев, Ы.Алтынсарин шығармаларында Шахнаменің негізгі кейіпкер- лері – Жəмшид, Ескендір, Анушерван, Рустем, Бахрам ж.б. ерекше құрметпен аталатыны баяндалады. Энциклопедиян Адабиетва сангати Тожик – Душанбе, 2004. – 24 б. Бұл «Тəжік əдебиеті мен өнерінің энциклопедиясында» Алтынсарин есімі құрметпен аталып, оның аудармашылығы, жазған хрестоматиясына Тəжіктің классикалық əдебиетінен өзі аударған өлең, хикаяларды да енгізгені айтылады. Алтынсариннің тəжік – парсы əдебиетімен байланысы, шығыстық сарын Ыбырай өлеңдері мен хикаяларынан, үгіт–насихаттық сарынын күшейте түске- ні жайында əңгіме болады. Нұралиев А. (Тəжікстан) «Ыбырай Алтынсарин», «Қазақ жəне Тəжік əдеби байланыстары», «ХІХ жəне ХХ ғасырлардағы тəжік–қазақ мəдени–əдеби байланысы // А.Нұралиев /Ыбырай Алтынсарин. «Энцикопедиян Адебиет» ва сагати тожик.–Душанбе,2004, 24 б. Оспанұлы С. Ыбырай Алтынсарин жəне тəжік–парсы əдебиеті /С. Ос- панұлы // Қостанай таңы, 2014. – 28 наурыз. Тұрысбек Р. Қазақ–татар халықтары əдебиетінің байланысы / Р. Тұрысбек // Қазақ тілі мен əдебиеті. 2015. №2 – 35–39 б.б. Ш.Уəлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаевтардың татар ағартушылары- мен үндестігі, қоғамдық–саяси көзқарастары, өзара қарым–қатынастары əңгіме болады. |