Ыбырай Алтынсарин. растырушылардан
 Скачать 307.37 Kb.
|
ЫБЫРАЙ ШЫҒАРМАЛАРЫНЫҢ ТІЛІ МЕН СТИЛІ, ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ, ТІЛ ТАЗАЛЫҒЫ ҮШІН КҮРЕСІБіріншіден, қазақ жастарының дін жөніндегі түсініктері теріс бағытқа түсіп кетпеуі үшін, ал екіншіден, қазақтың жазба тілінде татар тілі орынсыз етек алуына жол бермеу үшін мен соңғы кезде Мұхамбет шариғатын үйрене бастап ...осы оқу құралын құрастыруға кірістім. Ы.Алтынсариннің Н.И.Ильминскийге 1882 жылдың 12 сен-тябріндежолданған хатынан. Татар тілінде жазылған кітаптардан құтылу үшін қазақ тілінде оқуға арналған бастауыш кітабымды кеше ғана бастадым. Ы.АлтынсаринніңН.Ильминскийге1873жалдың20мар-тындажазған хатынан. Досқараев Ж. Абай, Ыбырай шығармаларындағы кейбір тілдік ерек- шеліктердің халық говорына қатысы жайында./ Ж.Досқараев // – Қазақ тілі мен əдебиеті, 1959, №11, 43–48 б. Байжанов Ə. Ыбырай жəне халық тілі./Ə.Байжанов // – Қазақстан мектебі, 1961, №10, 50–55 б. Хасанова С. Текстологиядағы терістіктер. (Ы.Алтынсарин шығарма- ларының əр басылуындағы текстология туралы). / С.Хасанова // – Жұлдыз, 1966, № 10, 154–156 б. Хасанова С. Ы.Алтынсарин əңгімелерінің текстологиясы жайлы бірер сөз. /С.Хасанова // – Қазақстан мектебі, 1966, 19 октябрь. Ерғалиев Т. Ыбырай Алтынсариннің тіл білімі туралы қызметі. /Т.Ерғалиев// – Семей таңы, 1966, 29 ноябрь. Хасанова С. Ы.Алтынсарин шығармаларының тіл ерекшелігі. /С.Ха- санова //– Жұлдыз, 1967, № 12, 145–148 б. Хасенова С. Ыбырай тілінің грамматикалық ерекшеліктері / С.Хасе- нова // Қазақстан мектебі.– 1968.– № 10.– 76–77 б. Хасанова С. Алтынсариннің ана тілі тазалығы үшін күресі / С.Хаса- нова // Коммунизм таңы. – 1971. – 16 окт. Хасанова С. Ыбырай Алтынсарин шығармаларының тілі: мұғалімдер- ге көмекші құрал / С.Хасанова. – Алматы: Мектеп, 1972. – 132 б. Хасанова С. Ыбырай Алтынсарин ана тілінің тазалығы үшін күрескен / С.Хасанова // Торғай таңы. – 1984. – 8 сент. Ысқақов Ахмеди. Ы.Алтынсарин жəне қазақтың ұлттық əдеби тілі: (кейбір мəселелерінің қысқаша тарихы мен теориясы жайында) / А.Ысқақов // Қазақ əдеби тілінің қалыптасу тарихы мен даму жолдары: мақалалар жинағы/ ҚазССР Ғылым акад. Тіл білімі ин–ты; жауапты ред. С.Кеңесбаев. – Алма- ты,1981. – 26–59 б.б. Əбілқасымов Б. Ыбырай қазақтың қазіргі жазба əдеби тілін қалып- тастырушы / Б.Əбілқасымов // «Ыбырай Алтынсариннің тəлім–тəрбиелік мұра- сы жəне қазіргі мектеп мəселелері» атты республикалық ғылыми–практикалық конференцияның баяндамалары мен хабарламаларының тезистері – Алма–Ата: Рауан, 1991. – 77–78 б. Райсов Ə. Ыбырайдың тіл тазалығы үшін күресі / Ə.Райсов // «Ыбы- рай Алтынсариннің тəлім–тəрбиелік мұрасы жəне қазіргі мектеп мəселелері» атты республикалық ғылыми–практикалық конференцияның баяндамалары мен хабарламаларының тезистері – Алма–Ата: Рауан, 1991. – 67–70 б. Хасенова С. Ыбырай Алтынсариннің тілі мен стилі / С.Хасенова // Ыбырай Алтынсарин тағлымы: Əдеби–сын мақалалар мен зерттеулер / Құраст. М.Жармұхамедов – Алматы: Жазушы, 1991. – 321 б. Сыздықов Р. Əдеби тіл туралы ұғым, қазақ əдеби тілі жайындағы пі- кірлер, Ыбырай Алтынсариннің қазақтың ұлттық жазба əдеби тілінің дамуын- дағы орны мен рөлі, / Р.Сыздықова // Қазақ əдеби тілінің тарихы (XV–XIХ ға- сырлар) – Алматы. «Ана тілі», 1993. – 7, 26, 173, 213, 214, 215, 253, 266–276 б.б. Тыңдаушыларды Ы.Алтынсариннің ағартушылық, ұстаздық қызметі, фи- лософиялық идеялары, жазған кітаптары, бала тəрбиелеу, халық педагогикасын сабақта қолдану, жастарға жан–жақты тəрбие беру, патриот, еңбек сүйгіш, се- зімтал етіп өсіру идеялары қызықтыратыны, ынталандыратыны айтылады. Хасанова С.«Қазақ мұңының» лексика–гарамматикалық сипаттама- сы: [Ы.Алтынсариннің «Қазақ мұңы» шығармасы] / С. Хасанова // Қазақ тілі мен əдебиеті. – 1996. –№3. – 71–76 б. Сыздық Р. Мұхтар Əуезов жəне көркем проза тілінің басталуы / Р.Сыздық // Сөз құдіреті. – Алматы: Санат, 1997. – 15–21 б. Хасанова С. Кітаби тіл үлгілерінің Ы.Алтынсариннен кейінгі көрінісі / С.Хасанова // Қазақ тілі мен əдебиеті. – 1997. – №9–10. – 50–55 б. Ищанова Р. Туған тіл жəне төл əдебиет (шағын кешенді мектепте оқытылуы туралы) / Р.Ищанова // Қазақстан мектебі, 1998. – №6. – 63–64 б. Қазақтарға қолданылатын орыс əріптеріндегі жазу үлгісін Ы.Алтынсаринге дейін алдымен миссонер ғалымдар жасай бастағаны жайында сөз болады. Мырзахметұлы М. Əріптер неге өзгерген? / М.Мырзахметұлы // М.Мырзахметұлы «Түркістанда туған ойлар». – Алматы: «Санат», 1998. – 5 б. Хасанова С. Махамбет пен Ыбырай шығармашылығындағы тілдік жəне басқа үндестіктер / С.Хасанова // Махамбет Өтемісұлы шығармашылығы жəне қазақ əдебиеті мəселелері: Ғылыми жинақ / Жауапты ред. С.Мақпырұлы. – Алматы : АГУ, 2003. – 120–124 б. Ыбырай əңгімелерінің тілі мен стилі жайында да кеңінен сөз болады. Сүйінкина П. Ыбырай орыс тілін қалай меңгерген? / П.Сүйінкина // Қостанай таңы.– 2004.– 22 қазан.– 4 б. Шəбжантайқызы Мақтым. Шығарма – тілі дана, іші сара бабалар мұрасының айнасы. 2–ші бөлім / М.Шəбжантайқызы.– Көкшетау: Келешек– 2030, 2007.– 92 бет; 21 см. Əбілқасымов Б. Қазақтың жазба əдеби тілінің қалыптасу кезеңі / Б.Əбілқасымов // Ана тілі. – 2014. – 7–13 тамыз. – 5 б. Хасанова С. Ы.Алтынсариннің кірме сөздерді қолдануы. – Кітапта: Қазақ тілі мен əдебиет мəселелері. (Аспиранттар мен ізденушілер мақалалары). 4–шығуы. Алматы. 1996, 121 б. |