цитология сессия экз. С. Ж. Асфендияров атындаЫ аза лтты медицина университеті кеа наоказахский национальный медицинский университет имени с. Д. Асфендиярова
 Скачать 2.34 Mb.
|
Цитология және молекулалық биология» пәні бойынша «Жалпы медицина» мамандығы, 1 курс студенттеріне арналған емтиханның тест тапсырмалары 2021-2022 оқу жылы 1. Қоректік заттардың қорытылуына жауап беретін органоид 2. Рибосома құрылымын қалыптастыратын компоненттер түзіледі 3. Көп энергияны тұтынатын және митохондрияның көп мөлшерін құрайтын ұлпа түрі 4. Жасушалардың түріне байланысты митохондрия әр түрлі мөлшерде болады және ол байланысты 5. Зат тасымалдауына және лизосоманы қалыптастыруға қатысатын органоид 6. Қандай құрылымының мембранасында рецепторлық ақуыздар бар? 7. Биомембрана құрамындағы қай заттардың басы мен құйрығы болады? 8. Мембранаға терең енген, плазмалемма құрамына кіретін ақуыздар 9. Сақиналы ДНҚ молекулалары бар организмдер 10. Сызықты, гистонды және гистонды емес ақуыздармен байланысқан ДНҚ молекулалары бар организмдер 11. Жасушаның тіршілік барысында жасушаға тіректік қызмет атқаратын микротүтікшелер түзуге қатысады және жасуша бөлінуі кезінде ахроматин жіпшесін түзетін органоид 12. Денверлік жіктелу бойынша А тобына жататын хромосомалар типі қандай? 13. Интерфазалық хромосомалардың әртүрлі бөліктерінің тығыздалуының біркелкі болмауының функционалдық мәні бар. Тығыздығы төмен және генетикалық белсенді болатын хроматин типін анықтаңыз 14. Бұл хроматин түрі, тығыздығының жоғары және генетикалық белсенді емес болуымен сипатталады. Хроматин типін анықтаңыз 15. Денверлік жіктелу бойынша G тобына жататын хромосомалар типі қандай? 16. Бұл фазада ядрошық жойылып, ядро қабығы ериді, бөліну ұршығы қалыптасады 17. Жасуша циклі кезінде тұқым қуалайтын материал жас жасушалар арасында теңдей бөліну жүретін жасушаның бөліну түрі 18. Аналық жасушаның бөліну нәтижесінде пайда болған жас жасушаның келесі бөлінуге немесе тіршілігін жоюға дейінгі кезең аталады 19. Микроскоп астында адамның хромосомаларын көріп және суретке түсіруге болатын митоздың фазасын анықтаңыз 20. 2n2C кезеңіне тән: 21. Интерфазаның постмитоздық кезеңіндегі жасушаның генетикалық материалы 22. Жасушалардың бөлінуінде гомологты хромосомалардың гендерінің кездейсоқ алмасуы жүретін сатысы 23. Комбинативтік өзгергіштікті қамтамасыз ететін жасушаның бөліну түрі 24. Мейоздың редукциялық бөлінуден кейінгі жасушалардағы генетикалық материал саны 25. Ооциттердің өсу және пісіп жетілу кезеңдерінде, сонымен қатар жұмыртқа жұмыртқа ұрықтанғаннан кейін жұмыртқа цитоплазмасында түрлі жергілікті өзгерістер болады. Бұл үрдіс қалай аталады? 26. Жасушаның ұрықтың барлық ұш қабатына және де белгілі жағдайларда тұтас бір ағзаны дамыта алуға қабілеті қалай аталады? 27. Жасушаның арнайы фенотипінің қалыптасуына және оның арнайы қызметтерді атқара алу қабілеттілігін қамтамасыз ететін генетикалық үрдіс қалай аталады? 28. Мендель ашқан тұқым қуалаудың бірінші заңдылығында, бірінші ұрпақ будандары бірдей фенотипке ие болды және ата-аналарының біреуінің ғана белгісі көрініс береді. Бұл жағдайда геннің көрінісі қандай? 29. Резустары оң ата-аналардан қанында резус факторы жоқ бала туылды. Резус фактордың болмауын қандай генмен анықталады? 30. Бір белгінің көрініс беруіне, екі бірдей аллел жауап беретін, ағза немесе дара. Ағза генотипін анықтаңыз 31. Әтрүрлі белгінің дамуын кодтайтын, бір геннің әртүрлі аллелдері бар, ағза. Ағза генотипін анықтаңыз 32. Көрсетілген терминдердің қайсы «Ата-анадан алынған, ағзаның диплоидты хромосомалар жиынтығындағы, барлық гендер жиынтығы» анықтамасына сәйкес келеді? 33. Гомологтық хромосомаларда бірдей гендер орналасқандықтан, тіркесу тобын екі гомологтық хромосомадағы гендер құрайды. Бірақ, адамда тіркесу топтарының саны жынысына байланысты әртүрлі болады. Әйелдің тіркесу тобы қанша? 34. Адамның аутосомдық тіркесу тобы қанша? 35. Ер адамда қанша тіркесу тобы болады? 36. Дараны талдау бір хромосомада 50 морганидтен артық қашықтықта орналасқан, А және В гендерімен талданады. Бұл гендердің тұқым қуалау типін анықтаңыз 37. Доминантты ген рецессивті генді толығымен басады, сондықтан гомозиготалы және гетерезиготалы генотипте фенотиптері бірдей: АА =Aa. Гендердің әрекеттесу түрін анықтаңыздар 38. Доминантты ген рецессивті геннің әсерін толық баса алмайды және гетерозиготалық жағдайда белгінің фенотипте басқа, аралық сипаттағы жаңа варианты пайда болады. Гендердің әрекеттесу түрін анықтаңыздар 39. Доминантты ген гетерозиготалық жағдайда гомозиготалыға қарағанда өз әсерін көбірке көрсетеді: Аа > АА. Гендердің әрекеттесу түрін анықтаңыздар 40. Екі аллелді доминантты гендердің әсері бірдей әсер етіп, жаңа белгіні жарыққа шығарады. Гендердің әрекеттесу түрін анықтаңыздар 41. Екі доминантты аллелді емес гендер бірін-бірі толықтырып белгіні жарыққа шығарады. Гендердің әрекеттесу түрін анықтаңыздар 42. Аллелді емес бірнеше гендер бірігіп, бір белгіні жарыққа шығарады. Гендердің әрекеттесу түрін анықтаңыздар 43. Бір аллелді емес геннің жарыққа шығуы екінші аллелді емес генге тәуелді болатын гендердің әрекеттесу түрі 44. Адамда интерферон ақуызының синтезін екі ген бақылайды. Оның біреуі 2- хромасомада, ал екіншісі 5-хромасомада орналасқан. Осы гендердің әрекеттесу түрін атаңыздар 45. Ата-аналарына тән емес жаңа белгілердің пайда болуына алып келетін тұқым қуалайтын өзгергіштік 46. Бір немесе бірнеше хомасоманың қосылуы мен түсіп қалуынан болатын мутация қалай аталады? 47. Генетикалық материалдың азаюына алып келетін, хромасоманың қандай да бір бөлігінің түсіп қалуынан болатын мутация 48. Спонтандық аборттардың негізгі себебі болып табылатын мутация типі қандай? 49. Жатыр ішілік дамудың зақымдаушы әсерлерге сезімтал кезеңі аталады: 50. Дамудың қатерлі кезеңдерінде ұрық морфогенездің жаңа кезеңіне өтетіні белгілі. Ортаның қандай факторларына ұрық сезімтал болып келеді? 51. Жүктіліктің 8-аптасына дейін пайда болатын даму ақаулықтарына жатады 52. Ұрықтанғанға дейін жыныс жасушаларында болған өзгерістер қандай даму ақаулықтарын алып келеді? 53. Жасуша плазмалеммасы қатыспайтын процесс 54. Органикалық заттардың ыдырауы нәтижесінде энергия бөлініп, АТФ жинақталады 55. Жасушада синтезделген органикалық заттар жинақталады 56. Прокариоттарға тән 57. Белок, көмірсу, майдың синтезі мен транспортына қатысады 58. Уникалды нуклеотидтер қатарының болуымен сипатталатын хроматин типін анықтаңыз 59. Көп қайталанатын нуклеотидтер қатарының болуымен сипатталатын хроматин типін анықтаңыз 60. Бұл хроматиннің тығыздалу деңгейі соленоидты типті құрылымын анықтайды. Хроматиннің тығыздалу деңгейін анықтаңыз 61. Интерфазадағы ДНҚ-ның ядролық ақуыздармен түзетін күрделі кешені қалай аталады? 62. Репликация, транскрипция үдерістері жүретін, функциональды белсенді болатын, хроматин түрі 63. Хромосома бөлігінен бөлек, екінші реттік тартылысы бар хромосома 64. Көрсетілген терминдердің қайсы дұрыс анықтама бола алады «Әр түрдің жасушаларына тән морфологиялық ерекшеліктерімен сипатталатын, хромосомалардың толық диплоидты жиынтығы»? 65. Гаплоидты жиынтықтағы тұқым қуалайтын материалдың жиынтығы 66. Төртінші хромосоманың ұзын иығының бірінші ауданының екінші сегментінің инверсиясы 67. Жасуша өзінің қызметін атқарады, көлемі ұлғаяды ақуыз және нуклеотидтер синтезделеді, АТФ түрінде энергия жинақталады. Осы сипаттама жасушаның қай кезеңіне тән 68. Жасушаның митоздық бөлінуге дайындық кезеңімен бөліну барысында қайталанып отыратын үдерістердің жиынтығын қамтитын кезең 69. Бөлінудің бұл сатысында ядро көлемі ұлғаяды, хроматин жіпшелерінің конденсацияланады, центрольдер жасуша полюстеріне қарай ығысады және бөліну ұршығы түзіледі. Митоздық циклдың сатысын анықтаңыз 70. Постмитоздық кезеңдегі генетикалық материалдың мөлшері 71. Митоздық бөлінуден кейін түзілетін тұқым қуалау материалының мөлшерімен жасушалар санын көрсетіңіз 72. Микротүтікшелер мен центрольдердің түзілмей-ақ жасушалардың бөліну түрі 73. Адамның хромосомалар жиынтығын микроскоп астында қарап және суретке ттүсіруге түсіріп зерттеуге болатын саты түсіруге болатын саты 74. ДНК репликациясы өтетін гаметогенездің сатысын анықтаңыз 75. Жыныс жасушаларының митоздық жолмен бөлінуі жүретін аймағы 76. Бірінші мейоздық бөлінудің телофазасындағы жасушалардың генетикалық материалының мөлшері қандай? 77. Бірінші мейоздық бөлінуге түсетін жасуша 78. Бірінші мейоздық бөлінуге түскенге дейінгі өсу аймағындағы жасушалардыңхромосомалар жиынтығы мен ДНК мөлшері қандай? 79. Мейоздық бөлінудің бір сатысында үш негізгі үдеріс жүреді: гомологты хромосомалардың конъюгациясы, бивалентті хромосомалар жәнекроссинговер жүретінмейоз фазасын анықтаңыз 80. Овогенездің қандай сатысында ДНҚ редукциясы жүреді 81. Гибрид дараларда көрінетін және альтернативті белгінің көрінуін басып тастайтын белгі қалай аталады? 82. Гибридті дараларда өз әсерін көрсетпейтін ген қалай аталады? 83. Егер гендер гомологты хромосомалардың түрлі локустарында немесе гомологты емес хромосомаларда орналасып әртүрлі белгілерге жауап беретін болса, олар қалай аталады? 84. Егер дараның аллельді гендері әртүрлі, бірі доминантты, басқасы рецессивті болса, оның генотипі қандай? 85. Белгісіз генотипі бар дараны рецессивті гомозиготамен шағылыстыру аталады 86. Ер адамда қанша тіркесу тобы болады? 87. Әйелдің тіркесу тобы қанша? 88. Адамның аутосомдық тіркесу тобы қанша? 89. Әйел адамдардағы жыныс хромосомалары қанша тіркесу тобын түзеді? 90. Ер адамдардағы жыныс хромосомалары қанша тіркесу тобын түзеді? 91. Тіркесу тобының жиілігі ненің санына сәйкес келеді? 92. Еркекте дальтонизмнің қанша аллелі болады? 93. Ағзаның тіршілік барысында өзгере алатын барлық сыртқы белгілердің жиынтығы 94. Универсальды реципиент бола алатын адамдардың қан тобы 95. Гендердің көптік аллелизмінде 96. Донордың қан тобы II, гомозигота. Фенотипінде бар 97. Доминантты ген өз әсерін гетерозиготалы жағдайда гомозиготтық жағдайына қарағанда айқын көрсетеді 98. Бір аллельді гендер жұбының әсері теңдей көрсете отырып, әрқайсысы өз өнімдерін бірдей жарыққа шығаратын гендер әсері 99. Гендер әсерінің комплементарлық типі бойынша адамның тұқым қуалайтын белгілері 100. Төменде көрсетілген анықтамалардың кайсы пенетранттылыққа сәйкес келеді 101. Бір геннің фенотиптік әсерінің эффекті көрсеткіші болап табылады 102. Төменде көрсетілген анықтамалардың қайсысы геннің экспрессивтілігн көрсетеді? 103. Экспрессивтілік 104. Эдварс синдромымен ауыратын науқаста 47 хромосома анықталған. Аталған патология қандай мутация нәтижесінде пайда болды? 105. Даун синдромының клиникалық белгілері бар балада хромосома саны 46. Зерттеу нәтижесі 15-аутосомалық хромосоманың бір жұбының әдеттегіден ұзын екендігін көрсетті. Аталған патология қандай мутация нәтижесінде пайда болды? 106. Гаметогенез кезінде мейоздың анафазасында аталық және аналық гомологты хромосомалардың полюстерге тәуелсіз ажырауы қандай өзгергіштікке алып келеді? 107. Полиполидты ағазалар пайда болады 108. Кариотипте екі гомологиялық хромосоманың болмауы 109. Моносомияның формуласы 110. Трисомияның формуласы 111. Гомологты емес хромосомалардың сәйкес бөлігімен алмасуынан болатын мутацияға жатады 112. Даму кезеңінде жасушаның көптеген даму жолынан өзінің бағытын таңдап алуы 113. Жұмыртқа жасушасының цитоплазмасының гетерогенділігінен өтеді, сондықтанда әрбір бластомер өзіне тән морфогендер концентрациясының градиенттеріне ие болады немесе әрі қарайғы дамуы жайлы ақпарат алады 114. Төменде келтірілген жүктіліктің мерзімі нәрестелік кезеңге сәйкес келеді 115. Төменде көрсетілген жүктіліктің мерзімінің қайсысы эмбриональді кезеңге сәйкес келеді 116. Жүктіліктің 9-шы аптасынан туғанға дейінгі адамның даму этапын атайды 117. Саусақтардың біріңғай қысқа болуын атайды 118. Бластопатияға жатады 119. Тератогенез 120. Туа біткен даму ақауларына әкеледі 121. Дамудың туабіткен ақаулары пайда болады 122. Эмбриопатияға жатады 123. Төменде келтірілген дәрілік препараттардың қайсысы тератогенді? 124. Адам ағзасының өсіп отыратын ұлпасында ұдайы спецификалық жасуша белоктары синтезделеді. Бұл қай органоидтың қызметі? 125. Ішкі мүшелерден қартайған өлген жасушалардың шығарылуын қамтамасыз ететін органоид: 126. Фенотипі әйел 50% жоғары сома жасушаларында екі Барр денешігі бар. Дараның мүмкін болатын кариотипін анықтаңыз 127. Фенотипі ер адам 50% жоғары сома жасушаларында екі Барр денешігі бар. Дараның мүмкін болатын кариотипін анықтаңыз 128. Дамудың кемістігі бар әйелді бедеулік бойынша медициналық-генетикалық кеңеске жіберді. Ауыздың сілемейлі қырындысын цитогенетикалық зерттеу кезінде хроматин анықталмады. Осы әйелдегі хромосома жиынтығын анықтаңыз 129. Жүктілікті үзу кезінде ұрықтың кариотипін зерттеу барысында хромосомалардың бірі бір иықты және центромерлері ұшында орналасқан екені анықталды. Хромосома типін көрсетіңіз: 130. Брахидактилияның доминанттық мутациясы гетерозиготаларында (Аа) қысқа саусақтар түрiнде көрiнiс бередi. Геннің жағдайын анықтаңыз? 131. Бұл сатыда хромосомалардың жоғары деңгейде спиральдануы жүреді және олардың құрылысын зерттеп типтерін ажыратуға болады, генетикалық материалы 2n 4с. Митоз сатысын анықтаңыз 132. Лабораториялық зерттеуге сүйектің қызыл кемігінен жасуша алынды. Осы жасушалардағы хромосомалар жиынтығы мен ДНК мөлшерін анықтаңыз 133. Жасушаның кариотипін анықтау мақсатында жасанды ортада өсіріліп жатқан жасушалардың бөлінуін тоқтату үшін жасушалар колхицинмен өңделді. Митоздың қай сатысы тоқтатылды 134. Мейоздың метафазасының митоз метафазасынан ерекшелігі 135. Адамның бір сома жасушасының 46 хромосомасындағы ДНҚ молекулаларының жалпы массасы шамамен 6 х 10-9 мг тең. Митоздық бөлінудің алдындағы сатыдағы ДНҚ молекулаларының массасын анықтаңыз 136. Адамның бір сома жасушасының 46 хромосомасындағы ДНҚ молекулаларының жалпы массасы шамамен 6 х 10-9 мг тең. Митоздық бөлінуден кейінгі ДНҚ молекулаларының массасын анықтаңыз 137. Адамның бір сома жасушасының 46 хромосомасындағы ДНҚ молекулаларының жалпы массасы шамамен 6 х 10-9 мг тең. Бірінші мейоздың телофазасындағы барлық ДНҚ молекуласының массасын анықтаңыз 138. ааввсс генотипі бар дара қандай гаметалар түзеді? 139. Жартылай доминанттылықтан алынған гибридтерді өзара шағылыстырғанда F2 фенотипі және генотипі бойынша қалай ажырайды? 140. Егер ген вертикаль бойынша тұқым қуалап, өз әсерін ұрпақ сайын АА және Аа дараларда көрсететін болса, оның тұқым қуалау типі қандай? 141. Қандай демографиялық фактор адам популяциясының генофондының жағдайына әсер ете алады? 142. Қазіргі адамдар жалпы популяцияның тіршілік қабілетін төмендететін, мутацияға алып келетін мутагендік эффектісі бар химиялық, физикалық және басқа да факторлармен күнделікті өмірінде көптеп ұшырастыруда. Популяциядағы бұл тұқым қуалайтын өзгергіштіктің бөлігі қалай аталады? 143. Генетико-автоматты үдерістер нәтижесінде популяцияның генетикалық құрылымының өзгеруі қандай жағдайға алып келеді? 144. Мерзімінде туылған балаларға қарағанда ерте туылған балалар мен уақытынан кеш туылған балаларда өлім деңгейінің жоғары болуы қандай табиғи сұрыпталу түріне жатады? 145. Резус теріс әйелдің екінші жүктілігінде резус-конфликт нәтижесінде гемолитикалық аурумен өлі бала туылды. Аталған жағдайда сұрыпталу қандай бағытта жүрді 146. Хромосомалық теорияның қағидаларына жатады: 147. Бір геннің С- Са- с үш нұсқада бола алатын ағзаның генотипін анықтаңыз 148. Резус (RH) жүйесі екі тығыз тіркескен D және С (Е) гомологты локустарымен анықталынады. Медициналық көзқарас бойынша D локусы маңызды, анамен ұрық арасындағы резус қайшылыққа жауап береді. Резусы оң адамдардың генотипін анықтаңыз 149. Ерлі-зайыптылардан біреуінің қан тобы ІІ және гомозиготты , екіншісінің қан тобы ІІІ және гетерозиготты, әртүрлі қан топтарымен балалардың туылу мүмкіндігін анықтаңыз 150. Адам популяциясында аллелдердің жиілігі неке жүйесіне байланысты. Қандай неке түрі гетерозиготалықтың жоғарғы деңгейде болуын қамтамасыз етеді? 151. Чаргафф ережесімен анықталатын ара-қатынас: 152. ДНҚ-ны құрайтын, пиримидиндік азотты негіздерге жататын 153. Төмендегі қосылыстардың қайсысы РНҚ құрамына кірмейді? 154. Қандай азот негіз ДНҚ құрамына кірмейді: 155. РНҚ молекуласы триплеттен тұрады: 156. Бұл заттың құрамына міндетті түрде көміртегі, азот, оттегі және фосфор кіреді. Рентгендік талдаудың көмегімен молекула екі спиральды бұралған жіптен тұратындығы анықталды. Осы органикалық қосылысты көрсетіңіз: 157. Адамның ДНҚ молекулалары, яғни тұқым қуалайтын генетикалық ақпараттың химиялық құрамы талдануда. Бұл биополимерлердің мономерлері не?: 158. ДНҚ – ТАГ триплетіне комплементарлы РНҚ триплеті 159. ДНҚ-ның түрлік ерекшелігін анықтайтын қатары қандай? 160. Транскрипция кезінде РНҚ полимеразалардың байланысатын нуклеотидтер қатары. Осы реттеуші қатарды анықтаңыз? 161. Эукариот гендерінің құрылымдық бөлігі мағыналы және мағынасыз бөліктерден тұратыны белгілі. Геннің ақпаратсыз бөлігін анықтаңыз? 162. Эукариот гендерінің құрылымдық бөлігі мағыналы және мағынасыз бөліктерден тұратыны белгілі. Геннің ақпаратты бөлігін анықтаңыз? 163. -35 жүйелік қатары, ТАТА-бокс, ГЦ бокстан тұратын геннің бөлімі 164. ДНҚ молекуласының реттеуші қатары 165. Транскрипция жылдамдығын жоғарылататын нуклеотидтер қатары 166. Бір полипептидтік тізбектің синтезіне жауап беретін геннің бөлігі 167. Промотор, оператор, аттенуаторы бар және олар транскрипцияланбайтын геннің бөлігі 168. ДНҚ молекуласындағы реттеуші қатарлар 169. Реттеуші ақуызбен байланысатын геннің бөлігі 170. Эукариот генінің кодтаушы бөлігіне кіреді: 171. Прокариоттар гендері сипатталады: 172. Азотты негіздердің арасындағы сутекті байланыстарды үзетін фермент 173. Егер ДНҚ бір тізбегі Г-Ц-Ц-А-А-Т фрагментінен тұрса, екінші тізбектегі осы қатарға сәйкес фрагментін анықтаңыз 174. Репликация кезінде ДНҚ молекуласының супер оралымы қандай ферменттің көмегімен ажыратылады? 175. ДНҚ матрицалық тізбегінен комплементарлы принципі бойынша жаңа тізбекті синтездейтін фермент 176. Репликация процесінде ілесуші тізбектегі ДНҚ-ның қысқа фрагменттері. Бұл фрагмент қалай аталады? 177. Репликация үрдісінде лигаза ферменті көмегімен фрагменттердің бір бірімен жалғануы жүретін сатысы 178. Репликация анықтамасы 179. ДНҚ-полимераза қандай үдеріске қатысады? 180. ДНҚ репликациясы кезінде жаңа тізбектің бастапқы тізбекке қарсы синтезделу ұстанымы 181. Дж. Крик ұстанымына сай тұқым қуалау ақпараттың жалпыға бірдей тасмалдану түрі 182. Әрбір бастапқы ДНҚ тізбегінің жаңа түзілетін ДНҚ тізбегіне матрица болатын ұстанымы 183. Репликацияның бір мезгілде ДНҚ ның бірнеше жерден басталу ұстанымы 184. Жаңа ДНҚ тізбегінің 5'- тан 3' бағытына қарай синтезделу ұстанымы 185. Теломер құрлысы нені сипаттайды? 186. Хромосомалар ұштарын ұзартаттын фермент 187. Теломеразаның белсенділігі жоғары болатын жасуша 188. ДНҚ тізбегінің босаңсытуын (деспиралдануын) қамтамасыз ететін фермент 189. Репликацияның аяқталуын көрсететін фермент 190. Aжыраған ДНҚ тізбектерін тұрақтандыратын ақуыз 191. ДНҚ-ның жаңа тізбегінің синтезделуін бастайтын фермент 192. Репликациялық айырдың пайда болуын қамтамасыз ететін фермент 193. ДНҚ тізбектерін ажырататын фермент 194. Репликациялық айырдың тұрақтылығын қамтамасыз ететін фермент 195. Белок молекуласы құрамына нақты бір амин қышқылының анықтайтын ДНҚ тізбегінің үш нуклеотидтен тұратын бөлімі қалай аталады? 196. Төмендегі жауаптардың ішінен РНҚ – полимеразаның сигма суббірлігінің атқаратын қызметі? 197. ДНҚ молекуласының келесі нуклеотидтік қатары берілген. 3' - ATAАGGC-5 ' ДНҚ-ның осы бөлігінен а-РНҚ молекуласын синтездеңіз 198. РНҚ синтезі басталатын, ДНҚ-ның реттеуші қатары 199. РНҚ полимераза промоторды қандай фактормен таниды? 200. ДНҚ-РНҚ полимераза комплексінің түзілу орны 201. Ақуыз синтезіне матрица болатын РНҚ 202. Төменде көрсетілген ұстанымдардың қайсысы а-РНҚ 5'→3' бағытында синтезделу ұстанымын анықтайды? 203. Геннің қай бөлігінде а-РНҚ синтезі жүреді? 204. Эукариоттарда т-РНК синтезі қандай фермент арқылы іске асады? 205. Эукариоттар транскрипция процесі кезінде РНК-полимераза I ферментінің қызметі қандай: 206. Эукариоттар транскрипция процесінде кезінде РНК-полимераза II ферментінің қызметі қандай: 207. Транскрипция процесінде 7m Gppp-дің нуклетидтерге жалғануы аталады 208. Ядродағы а-РНҚ молекуласы ДНҚ-ның бір тізбегінен синтезделеді. Осы процессті қалай атайды? 209. а-РНҚ-ның пісіп- жетілуі кезінде арнайы ферменттердің көмегімен интрондар кесіліп, экзондар тігіледі. Геннің ақпараттық бөлігі қалай аталады? 210. Ақуыз синтезі бірнеше кезеңнен тұрады. Бірінші жетілмеген а-РНҚ молекуласы синтезделуі қажет. Бұл үдеріс қалай аталады? 211. а-РНҚ пісіп-жетілу үдерісі қалай аталады? 212. Берілген үдерістердің қайсысы процессинг үдерісіне тән 213. а-РНҚ жаңадан байланысқан пептидилі бар т-РНҚ-мен бірге солға бір кодонға жылжып отырады. Бұл кезең аталады 214. Амин қышқылдар тізбегінің ұзаруы пептидил трансфераза ферменті көмегімен жүретін сатысы аталады 215. Ақуыздың кеңістіктік құрылымдарға ие болуы және модификациялануы жүретін үрдіс 216. Амин қышқылдарды активтендіретін және тиісті т-РНК-на байланыстыратын фермент 217. Фолдинг және рефолдинг үрдістеріне қатысатын белок 218. т-РНҚ-сайтына не байланысады? 219. Трансляцияға қатысатын фермент 220. Қандай РНҚ аминқышқылдарды рибосомаларға тасымалдайды 221. Қандай элементтер трансляцияға қатысады? 222. Бос аминқышқылдарының активтенуіне қатысатын фермент 223. Ақуыз синтезінің үдерісін анықтаңыз 224. Трансляцияға қатысатын фермент 225. Аминқышқылының бірнеше кодонмен кодталуын анықтайтын генетикалық кодтың қасиеті 226. Мағынасыз кодондар саны 227. ДНҚ молекуласындағы триплеттер қатары ақуыз молекуласындағы аминқышқылдар қатарына сәйкестігін анықтайтын генетикалық кодтың қасиеті 228. Тірі ағзаларда генетикалық кодтың бірдейлігін көрсететін қасиеті 229. Бактерияға қажетті кейбір ферменттер қандай құрылым болғанда белсенді синтезделеді: 230. Ген активтілігінің негативті бақылауы жасушадағы қандай арнайы факторлардың болуына негізделген: 231. Транскрипцияның басталуына жәрдемдесетін әрі ингибиторға қарама-қарсы әрекет көрсететін фактор: 232. Геннің эффектор молекулаларымен байланысатын, транскрипция үрдісі басталатын бөлігі 233. Индуцирленген жүйедегі, индуцирленген ферменттердің синтезі ненің көмегімен жүзеге асады 234. Оператормен байланысатын және индуктормен байланысатын екі түрлі сайты бар белок 235. Лактозалық оперонды активтендіретін не? 236. Лактозалық опероның элементі 237. Лактозалық оперонның активтенуі үшін қажет 238. Репрессор- ақуызы байланысатын геннің бөлігі 239. Эукариот гендерінің экспрессиясының реттелу типтері 240. Эндонуклеазалық белсенділігі бар ферменттер: 241. Рестриктаза ДНҚ молекуласын бірнеше бөлікке бөледі 242. ДНҚ фрагментінің нуклеотидтер тізбегін анықтау әдісі 243. Алдымен генді анықтап, сосын оның құрылымын және оның белгілерін анықтайтын ғылыми бағыт 244. Төменде көрсетілген кешендердің қайсысы митоздық циклдың басталуын қамтамасыз етеді? 245. Митоздық циклді реттеуді қандай ақуыз-ферменттер жүзеге асырады 246. Бұл кешен гистон ақуыздары мен тубулин синтезінің жинақталуын қамтамасыз етеді. Қандай кешен туралы айтылып тұр? 247. Циклин Е – Cdk2 кешені белсенді болатын митоздық циклдың кезеңі 248. Митоздық циклдің қай кезеңінде D - Cdk4.6 кешені белсенді? 249. Д-ЦТК4 кешеннің активтенуі болатын митоздық циклдың кезеңі 250. Хромосомалардың конденсациялануын белсендендіреді 251. Жасушаның постмитоздық кезеңдегі генетикалық материалдың мөлшері 252. МРF белсенділігінің бірден төмендеуі әкеледі 253. Жасушаның өсуі, органоидтардың бастапқы қалпына келуі, ақуыздармен ферменттердің белсенді синтезделуін бақылайтын кешен 254. Фенилкетонурия - бұл фенилаланин гидроксилаза геніндегі (РАН) мутациядан туындайтын рецессивті гендік ауру. Осы мутация нәтижесінде РАН геніндегі 408-ші аргинин амин қышқылы триптофанмен алмасқан. Мутация типін анықтаңыздар 255. Сынғыш Х хромосома синдромы FMR-1 геніндегі доминантты мутация нәтижесінде пайда болады. Дені сау балалар мен ересектерде үш нуклеотидтік қайталанулар саны 6-дан 54-ке дейін, ал науқастарда 200-ден 1800-ге дейін өзгереді. Бұл өзгеріс мутацияның қай түріне жатады? 256. Акридин қосылыстарының әсерінен ДНҚ-ның спиральды құрылымы деформацияланады. Нәтижесінде ДНҚ репликациясы кезінде негіздердің түсіп қалуы немесе қосымша негіз жұптарының қосылуына алып келеді. Бұл мутация қалай аталады? 257. Адамдардағы летальды мутацияға мысал болады 258. Мутагендердің әсерінен гендегі бірнеше триплеттің құрамы өзгерді, бірақ жасуша сол ақуызды синтездеуді жалғастырады. Бұл генетикалық кодтың қандай қасиетімен байланысты болуы мүмкін? 259. ДНҚ молекуласының нуклеотидтер қатарының өзгеруінен болатын мутация 260. Әдетте гендік мутация белгінің өзгеруіне және тұқым қуалайтын аурудың клиникалық фенотипінің қалыптасуына алып келеді. Бірақ, кейде кейбір мутациялар фенотипте жарыққа шықпайды. Бұл қандай мутация? 261. Гендік мутациялар қандай ауруға алып келеді? 262. Адениннің гуанинге алмасуынан болатын гендік мутация 263. Триплеттегі нуклеотидтің өзгеруінен мағналы кодонның мағнасыз кодонға айналуына алып келетін гендік мутация 264. Динамикалық мутациялар тән, тек 265. Қандай үрдістің дұрыс жүрмеуі гендік мутациялардың себебі болады? 266. Адамдарда УК сәулесінің әсерінен терінің пигментациясы күшейеді. Бұл қандай өзгеріс нәтижесінде пайда болады? 267. Темекі түтініндегі химиялық элементтер ДНҚ молекуласындағы нуклеотидтердің қатарын аденинді тиминге немесе гуанинді цитозинге алмастыра алады. Бұл қандай мутация? 268. Жасушалардың ДНҚ молекулаласындағы химиялық зақымдалулар мен үзілістерді түзете алу қабілеті қалай аталады? 269. Төменде келтірілген гендік аурулардың қайсысы репарация жүйесінің ақаулықтарымен байланысты? 270. Митоздық циклдың S-кезеңінде тексеру нүктесінде репликацияның дұрыс жүруі, нуклеотидтердің комплементарлы орналасуы қадағаланады. Аталған кезеңдегі өзгерістер кезінде репарацияның қандай типі іске асуы мүмкін? 271. Митоздық циклдың әр кезеңінде әр түрлі репарация типтірі іске асып отырады. Репликацияға дейін, G1 кезеңінде қандай репарация типі іске асуы мүмкін? 272. S кезеңінде тексеру нүктелерінде ДНҚ молекуласында нуклеотидтердің жеткіліксіздігі қандай үрдіске алып келеді? 273. Ағзада репликацияға дейінгі репарация механизмдері іске қосылмағанда қандай репарация мүмкін болады? 274. Репликация кезінде ДНҚ полимераза қызметінде болуы мүмкін қателіктер 275. Рекомбинативтік репарация кезінде қалпына келетін тізбек 276. Репарацияның қандай түрінде зақымдалмаған комплементарлық тізбек қажет емес? 277. ДНҚ молекуласындағы бір тізбекті үзілулерді фосфодиэфирлік байланысты қалпына келтіретін фермент 278. Бұл репарция жүйесі ДНҚ молекуласында зақымдалулар көп болып, жасуша тіршілігіне қауіп төнгенде іске қосылады. Қандай репарация типі туралы айтылып тұр? 279. Апоптоз үрдісінде ультракүлгін сәулесінің әсерінен болатын ДНҚ зақымдануларды танитын фермент қандай? 280. Бұл ақуыздың жасуша цитоплазмасындағы арақатынасының өзгеруі митохондрия мембранасының өткізгіштігін жоғарлатады, нәтижиесінде ақуыздар оны тастап, каспазалық каскадты белсендіреді. Қандай ақуыз туралы айтылды? 281. Каспазалар әсер ететін цитоплазмалық нысана болып табылатын ақуыз 282. Жасушада осы фактордың болмауы, р53 ақуызының мөлшері жоғарлап, содан кейін «бұйрықтық апоптоз» басталады. Қандай фактордың болмауы апоптоздың белсенді болуына алып келеді? 283. Ақуыз, митохондрия каналдарын ашылуына және AIF и цитохром С протеазаларының босап шығуына, каспазалық каскадты белсендіруіне алып келеді. Митохондрия каналдарын ашатын ақуыз қайсы? 284. Генетикалық бағдарланған жасушаішілік механизмнің атқаратын қызметі: қажетсіз немесе дефектісі бар жасушаны жою. Сондықтан да жасушаның органоидтары және нуклеотидтері көршілес жасушалармен жойылады. Дефектісі бар жасушаны жоюда апоптоздың тиімді типі қайсы? 285. Иондаушы немесе УК сәулеленуімен ДНК зақымданған кезде, топоизомераз II ингибиторлары және басқа да әсерлерден, p53 генінің экспрессиясы жүреді. Қандай ақуыз арқылы ДНҚ зақымдануы туралы сигнал р53 геніне беріледі? 286. Ядролық ақуыз-апоптоздың реттеуші немесе транскрипциялық факторы ДНҚ зақымданулары бар жасушаның бөліну үрдісін тоқтатып, апоптозды іске қосады. Қандай ақуыз апоптоздың көптеген гендерінің транскрипциялық факторы болып табылады? 287. Көп жасушалы ағзаның онтогенздік даму кезеңіндегі морфогенетикалық үрдістерде және жасушалар санының реттелуінде жасушаның өлімі маңызды рөл атқарады. Эмбриональдық морфогенез барысында саусақаралық «жарғақтардың» жойылуында тиімді апоптоздың типі қандай? 288. «Бұйрықтық апоптоз механизмінің» іске қосылуы, каспазалық каскадтың белсенділігіне байланысты болады. Қандай каспаза плазмалемадан келген синалға бірінші болып активтенеді? 289. Онкологиялық ауруларда жиі қандай геннің мутациясы ракқа алып келеді? 290. Рентгенмен жұмыс жасайтын дәрігерлерде қанның, сүт безінің, қалқанша безінің және терінің қатерлі ісігінің даму қаупі болады. Бұл қандай факторлар әсерінен болып отыр? 291. Протоонкогеннің онкогенге айналу жолдарын анықтаңыз: 292. Зақымдалған ДНҚ-ны тексеретін, «геном қорғаушысы» қызметін атқаратын ақуыз 293. Жасушалық циклдың протеинкиназа ингибиторларының бұзылуы неге себеп болады ? 294. Ісік вирустары өздігінен ісік тудырмайды, бірақ олар онкогенді жасушаның генетикалық аппаратына енгізіп, көбейіп, жасуша геномына енуге қабілетті, қатерлі ісіктердің пайда болуына себеп болады. Қандай вирустар онковирустарға жатады? 295. Жасушаның ісіктік трансформациялануына алып келетін факторлар 296. Қалыпты жасушаның ісік жасушасына айналу үдерісі 297. Жасушаның ісіктік трансформациялануына себепші болатын вирус 298. Мына келтірілгендердің қайсысы физикалық канцерогендерге жатады, көрсетіңіз: 299. Протоонкогеннің онкогенге айналу жолын анықтаңыз: 300. Жасушалық циклдың протеинкиназасының ингибиторларының зақымдануынан себебінен туындайды? 301. Ұрықтандыру кезінде аталық жыныс жасушасында акрасомалық реакция жүреді. Акросоманы түзуге қатысатын органелланы атаңыз 302. Бұл органоидтың негізгі қызметі – органикалық қосылыстарды тотықтыру және ыдырату кезінде босатылған энергияны электр потенциалын генерациялау үшін пайдалану. Жасуша структурасын атаңыз 303. Қуыс цилиндр түрде орналасқан, α - және β - тубулиннің гетеродимерлерінен түзілген жасушалық құрылым. Бұл қандай құрылым? 304. Миосимпласт электроннограммасында екі мембранамен шектелген ұзынша қуыс қабықтар көрінеді, олардың қуыстары ішіне қарай енген. Қандай жасушалық құрылым туралы сөз болып отыр? 305. Панкреоцит цитоплазмасында электроннограммада каналдар мен цистерналар түріндегі қуыс мембраналық түзілімдер көрінеді,олардың бетінде көптеген түйіршікті құрылымдар бар. Қандай органелла туралы сөз болып отыр? 306. Жасуша ядросында митоз кезінде жойылып және митоздан кейін қайтадан пайда болатын тұрақты емес құрылымдар бар. Бұл қандай құрылымдар? 307. Әртүрлі ұлпаларда әртүрлі ақуыздардан құралған, бірақ барлық жасушаларда бірдей 8-10 нм қалыңдықта болады және жасушада тірек қызметін атқаратын жасуша құрылымы. 308. Ақуыздармен және липидтермен байланысқан олигосахаридтерден тұратын жануарлар жасушасының мембраналық құрылымын атаңыз. 309. Екі глобулярлы актин ақуызының ширатылуы нәтижесінде түзілетін, эндомитозда, жасушаның формасының өзгеруіне қызметтеріне қатысатын жасушалық құрылым 310. Ұрпақтан ұрпаққа ағзадағы протеин алмасуын реттеу арқылы тұқым қуалау қасиеттерін беріп отыратын,жасушаның негізгі бөлігі 311. Жануарлар жасушаларында пламалемма функцияларының бір бөлігі болып табылатын, сыртқы ортамен байланысты, сондай-ақ ұқсас жасушалардың өзара бірін-бірі тану қызметтеріне қамтамасыз ететін құрылым. Мысалы, жұмыртқа жасушасымен сперматозоид бір-бірін таниды. Плазмалемманың қандай құрылымымен осы үрдіс жүзеге асырылады? 312. Өсіп келе жатқан жасушада немесе жасушаны бөлінуі алдында ақуыз молекуласы интенсивті түрде синтезделеді, мұндай жасушаларды негізгі бояғыш заттармен бояу кезінде цитоплазмасы базофильді. Бұл құбылыс жасушадағы РНҚ және ақуыз синтезімен байланысты рибосоманың көптүрлілігін көрсетеді. Рибосома субъбірліктері қайда түзіледі? 313. Бұл хроматиннің ұйымдасу деңгейіне төрт гистонды ақуыздар қатысады: Н2А, Н2В, НЗ, Н4. Олар сегіз молекуладан тұратын (әр гистонды ақуызының екі молекуласынан) ақуыз денешігін құрайды. Қандай хроматиннің тығыздалу деңгейі туралы сөз болып отыр? 314. Медициналық-генетикалық орталықта әр хромосоманың жұптарын анықтау үшін дәрігер дифференциалды бояудың Гимза әдісін қолданып, содан кейін барлық хромосомалар ақ және қара жолақтардың белгілі бір ретпен орналасуын анықтады. Қандай жіктелу туралы сөз болды? 315. Медициналық-генетикалық орталықта ауру баланың метафазалық пластинкасын зерттеу барысында сақиналы хромосоманы анықтады, ол 16-шы аутосомды хромосоманың 26-шы хромосоманың ұшындағы бөліктеріне қосылу нәтижесінде пайда болды. Бұл аномалияның себебі хромосоманың қандай құрылымына байланысты болады? 316. Жылағаны мысықтың «мяуына» ұқсас дауыс ырғағымен туылған балада «Мысық айқайы» синдромы көрініс берді. Зерттеуден кейін бұл баланың кариотипі: бесінші хромосоманың қысқа иығының делециясы екені анықталды. Денвер классификациясы бойынша бұл хромосома қандай топқа жатады? 317. Әрбір хромосома екі хроматидтен тұратын және РНҚ мен ақуыздардың синтезі жасушада қарқынды болатын интерфаза кезеңін атаңыз 318. Жасушаның тұқым қуалайтын материалы екі еселенеді. Бұл үрдісте ДНҚ тізбектері бір-бірінен ажырап, әрқайсысының жанынан комплементарлы жаңа тізбектер түзіледі. Осы сипаттама қандай кезеңге тән? 319. Бөлінудің осы сатысында хромосомалар экватор жазықтығында орналасады. Хромосомалар кинетахор арқылы бөліну ұршығының жіптеріне бекінген. Митоздың сатысын анықтаңыз. 320. Митоздық бөлінудің телофазасындағы генетикалық материалдың құрамын анықтаңыз 321. Жасушаның бөлінуі кезінде цитоплазма мен ядродоның бөлінуінсіз, жасуша ядроларындағы хромосомалар саны екі есе артады. Жасушаның бөліну түрін анықтаңыз 322. Әр бивалентті құрайтын гомологты хромосомалар ажыратылып, әр хромосома жасушаның 2полюсіне қарай жақындап жылжиды. Хромосомалар ажырайды, ал хроматидтерде ажырау жүрмейді. Қандай кезең туралы сөз болып тұр? 323. Хромосомалар санының редукциясы және жасушаның диплоидты күйінен гаплоидты күйге көшуі жүретін үдеріс 324. Екінші мейоз бөлінуден кейінгі жасушалардағы хромосомалар мен ДНҚ құрамы формула бойынша сипатталады 325. Ағза бөліктерінің дамуының ерте кезеңдерінде сапалық айырмашылықтардың болуы және ары қарай ағза бөліктерінің даму бағытын анықтайтын жасушалық үрдіс 326. Амфибияның ұрықтарымен жүргізілген эксперименттер, егер даму сатысындағы бластомерлерді, олар екеу ғана болып тұрғанда (яғни алғашқы бөлінуден кейін), арнайы жіптің көмегімен бір-бірінен бөліп, ажыратса оның әрқайсысынан қалыпты ағза дамып жетіледі. Бұл жағдайды қалай түсіндіруге болады? 327. Жаңа туған нәрестеге, екінші тәулікте өңештің атрезиясы деген диагноз қойылды. Балаға оперативті ем көрсетілу ұсынылды. Қандай жасушалық механизмнің дұзылуы аталған ақаулықтың себебі болып табылады? 328. Ұл балада туылғанан кейін 1 айдан соң жұмыртқаның ұмасында жоқ екені анықталды. Олар шат жолында да пальпацияланбайды. Сыртқы жыныс мүшелері ер адамға сәйкес дамыған. Қандай жасушалық механизмнің бұзылуы аталған ақаулықтың себебі болып табылады? 329. Дигибридті шағылыстыруда екі белгінің тұқым қуалауы бір-біріне тәуелсіз жүреді, дигетерозиготалылардың ұрпақтарында келесі фенотип бойынша ажырау байқалады 330. Бір жұп альтернативті белгі бойынша талданатын екі гетерозиготалы (будандарды) дараларды шағылыстырғанда, ұрпақтарында келесі фенотип бойынша ажырау байқалады 331. Адамда тұқым қуалайтын саңырау-мылқаулықтың бір түрін анықтайтын ген рецессивті. Саңырау-мылқау әйел мен қалыпты еститін ер адамның некесінен қалыпты еститін бала туылды. Ер адамның генотипін анықтаңыз 332. Альбинизм аллелі қалыпты пигментацияны тудыратын аллельге қарағанда рецессивті. Альбинос әйел қалыпты пигментациямен ер адамға үйленді. Олардың балалары қалыпты пигментациялы болады. Белгілердің тұқым қуалауы Мендельдің қандай заңы бойынша жүреді? 333. Вильсон ауруы – аутосомды рецессивті ауру. Сау ата-аналардан Вильсон ауруымен бала туылды. Мендель заңдары бойынша ауру баланың отбасында дүниеге келуін қалай түсіндіруге болады? 334. Медико-генетикалық кеңеске ерлі-зайыптылар қаралды, күйеуінде тек еркектер линиясы арқылы берілетін ауру бар. Аурудың тұқым қуалау типін анықтаңыз: 335. Белгінің тұқым қуалау типін көрсетіңіз, егер ол ұрпақ аттап, көбінде еркек дараларда көрініс берсе, дені сау ата-анадан ауру балалар туылуы мүмкін болса 336. АаСс генотипті дарада гаметогенез кезінде 18 % кроссверлі гаметалар түзіледі (Ас және аС). Осы дарада қанша % кроссверлі емес гаметалар түзіледі? 337. Талдаушы шағылыстыру кезінде толық тіркес тұқым қуалаудағы екінші ұрпақ будандарының генотиптерін анықтаңыз 338. Талдаушы шағылыстыру кезінде толымсыз тіркес тұқым қуалаудағы екінші ұрпақ будандарының генотиптерін анықтаңыз 339. А гені В (АВ) генімен тіркескен, ал геннің сәйкес рецессивті аллельдері (ab) гомологты хромосмаларда орналасады. Егер кроссинговер кезінде гомологты хромосомалар бөліктерімен алмаспаған болса, қандай генотиптер түзіледі? 340. Ұл баланың қаны бірінші топ, ал оның әкпесінің қан тобы –төртінші. Олардың ата-аналарының мүмкін болатын қан тобын анықтаңыздар 341. Адамның АВ0 жүйесі бойынша қан тобы екі доминантты IА , IВ және бір рецессивті Iо рецессивті аллелдермен анықталады. 1V қан топты адамдардың қан тобындағы гендер әрекеттесу түрлерін және аллелдерін анықтаңыздар 342. Гендердің қандай әрекеттесу түрінде, екінші ұрпақта гомо- және гетерозиготалылар фенотипі бойынша ерекшеленеді және генотип пен фенотип бойынша ажырау бірдей қатынаста болады (1:2:1) 343. Әйелдерде емшек сүтінің секрециясы полимерлік гендермен анықталады. Ольганың генотипі E1e1E2e2 оның сүтінің мөлшері баланы тамақтандыруға жеткілікті. Ал Татьянаның сүтті өте көп, сондықтан оның сүті өз баласын да және сүті мүлдем жоқ Марияның баласын да тамақтандыруға жетеді. Татьянаның генотипін анықтаңыздар. 344. Тауықтарда қауырсынның түрлі-түсті болуына | ||||||||
