Таырыбы 5 Аралы баылау И. М. Сеченов пен И. П. Павловты шартты рефлекстер туралы ілімі
 Скачать 63.29 Kb.
|
|
18. Сана туралы түсінік. Суб- және супер сана туралы түсінік, олардың санамен байланысы. Сана - болмысты бейнелеудің ең жогары сатысы. Сана аркылы адамның қоршаган элеммсн карым-катынасы максатты түрде реттеледі. Ол адамның сезу, түйсік, елестету, ықылас, сезім, ырық, ойлау іспетті психикалық іс- эрекетінен құралады. Сана адам ми кызметінің жемісі. материяның эрбір қасисгі сияқгы сана тек акиқат заттар мен қүбылыстардың өзара эрекетінен туады. Алайда адамнын көптеген психикалык әссрленісі (90%-ы) оньщ санасына жетпей атқарылады. Оларды П.В. Симонов екі топқа боледі. Бірінші топ - шаласана (подсознание). Оған санадан тыс шығарылган автоматты қимыл дагдылары, ішкі агзалардыд қызметі мен реттелуі, эмоциия реңкі мсн олардың сырткы көрінісі, мотивациялық келіспеушілік жатады. Шаласана адамды артық энергия шыгынынан сактайды, оны ышқынудан коргайды. Шаласана нсмссе деисана (бессознательное) бірінші дсцгсйі - адамның оз денесін, тіршілігін психикалык санасыздықгіен бақылауы. Екінші дсңгсйі адамның ұйықтамай жүрген кезеңіне ұксайтын үрдістер. Оның үшінші деңгсйі адам рухының жогары ссргсктігінде жетілетін көрксмдік гылыми және басқа сезімталдық психикалык үрдістсрден көрініс табады. Екінші топ - асқынсана (сверхсознание) немесе интуиция. Ол сана бақыламайтын шыгармашылық нүрлану (инсайт), болжам. жорамал, аңғару, шамалау қасиеттерін қалыптастыратын тетікгерден тұрады. Инеайт - адам өзі ұзақ уақыт табандалықнен нәтижссіз сңбск сткен немесе көп ойлаган ісінің шешімін кенеттен тауып аңгаруы (мэселсн Д.И. Менделеевой химиялык заттардың кестесін түс көріп жасауы). Асқынсананың негізі - зерде іздерін оңдеп, жацаша күрамы стар амалдар табу, жаңа уакытша байланыстар жасау, аналоітар қүрастыру. Ол гылыми жаңалыктар ашуга, көркем шыгармалар жазуга, өнср туындыларын жасауга ықпалын тигізсді. Сана мен таным үрдісінде эмоцияның мәпі өте зор. Адам эмоция мен сезімі арүылы акиқат болмысқа өзінің арнайы ыңгайын білдірсді. Сонымен бірге адам коршаған болмысты жандандыруга саналы іс-эрекет жасайды. Сананың практикалык қимыл-әрекетке багытталуы, оның маңызды бір саласы - адам ыркын күрайды, Ырық дегеніміз - киындықтарды жеңуге арналган саналы, максат1 п-ихикалык іс-орекет. Ол адамның талаптарын, мақсат-мүдделерін, істерш жүзеге асырады. 19. Психикалық функцияларды зерттеудің физиологиялық және психофизиологиялық әдістері. Психофизиология - субъективті психикалық құбылыстардың физиологиялық механизмдерін, жағдайлары мен жеке айырмашылықтарын зерттейтін ғылым.Бастапқыда, термин «физиологиялық психология» ұғымымен қатар нақты объективті физиологиялық әдістерге негізделген психиканы зерттеудің кең спектріне қатысты болды.Ми мен жүйке жүйесінің құрылымын олардың психикамен байланысы туралы білу көбінесе дамып отырады. Вундттың физиологиялық психологиясы.19 ғасырдың аяғында пайда болған психологиялық ғылымның бір саласы. Физиологиялық психология терминін алғаш рет астрономия, физиологиялық оптика, жүйке жүйесі мен сезім мүшелері физиологиясындағы зерттеу әдістері мен техникалық базасына сүйенген В.Вундт эксперименттік психологияны атады. Вундт физиологиялық процестердің «физиологиялық психологияның» психикалық құбылыстарымен байланысын дуализм тұрғысынан түсіндірді. Вундт физиологиялық психологияның өрісін тек қарапайым психикалық процестермен - сезімдермен, қарапайым сезімдермен және қозғалыс реакцияларымен шектеді. Т.Зиеген физиологиялық психологияны неғұрлым күрделі психикалық процестерге кеңінен таратты және Вундттың апперцепция доктринасын сынға алды, ол оны жаратылыстану түсіндірмесінен бас тарту деп түсіндірді. Психофизиологияда физиологиялық процестерді тіркеудің негізгі әдістері электрофизиологиялық әдістер болып табылады. Жасушалардың, тіндердің және мүшелердің физиологиялық белсенділігінде электрлік компонент ерекше орын алады. Электрлік потенциал метаболизмнің барлық негізгі өмірлік процестермен бірге жүретін физика-химиялық әсерлерін көрсетеді, сондықтан кез-келген физиологиялық процестердің жүруінің өте сенімді, әмбебап және нақты көрсеткіштері болып табылады. Нерв жасушаларының немесе нейрондардың қызметін жүйке жүйесінің ажырамас морфологиялық және функционалдық бірліктері ретінде зерттеу. Әрине. Бұл психофизиологиядағы негізгі бағыт болып қала береді. Нейрон белсенділігінің көрсеткіштерінің бірі - әсер ету потенциалы - ұзақтығы бірнеше мс және амплитудасы бірнеше мВ дейінгі электрлік импульстар Заманауи психофизиологияның жетістігі дәстүрлі әдістермен қатар - сенсорлық, моторлы, вегетативті реакцияларды жазу, мидың зақымдануы мен қозғауының әсерін талдау, электрофизиологиялық және магнетофизиологиялық әдістердің зерттеулерде кең қолданылуына, сонымен қатар эксперименттік мәліметтерді өңдеудің математикалық әдістеріне байланысты. Психофизиологиялық зерттеудің негізгі әдістері: басып шығару; тыныс алуды тіркеу; плетисмография; электродермография, электрокулография, электромиография, электрокардиография, электроретинография, электроэнцефалография (EEG), магнетоэнцефалография (MEG); EEG, MEG спектрлік талдау; потенциалды оятады; оқиғалармен байланысты әлеуеттер; балама дипольдің локализациясын есептеу; нейрондық белсенділікті жасушадан тыс және жасушаішілік тіркеу; Рентгендік компьютерлік томография (КТ); магнитті-резонанстық бейнелеу (MRI, құрылымдық MRI); позитронды-эмиссиялық томография (ПЭТ); функционалды магниттік-резонанстық бейнелеу (fMRI); EEG, MEG, құрылымдық және функционалды MRI деректерін біріктіру; субъективті реакциялар мен физиологиялық көрсеткіштерге сәйкес перцептивті, мнемоникалық және семантикалық көп өлшемді кеңістіктердің құрылысы; миды компьютерлік картаға түсіру. |