“Зомбулукка алып келген конфликт жана аны жеңүү»
Ойлонуп көрүңүз....
Конфликт ый, стресс, кайгы алып келет дегенге макулсузбу?
Эки тарап чыр чатакта болгондо үчүнчү тараптын болушу керек дегенге макулсузбу?
ТАЛАШ
КОНФЛИКТ
КОНФЛИКТТИК КЫРДААЛ
ИНЦИДЕНТ-
1-сессия Талаштан тактык жаралат.
КОНФЛИКТ ЖАНА АНЫ ЖЕҢҮҮНҮН ЖОЛДОРУ
ТАЛАШ – өздөрүнүн оюн, чындыгын далилдеген эки же бир нече тараптардын ортосундагы оозеки мелдеш
КОНФЛИКТ - бул ар түрдүү бири-бирине дал келбеген максаттары, кызыкчылыктары жана көз караштары бар айрым адамдардын же топтордун, өлкөлөрдүн ортосундагы пикир келишпестиктен чыр-чатак, талаш-тартыш, мушташ, согуш пайда болгон кырдаалды түшүнөбүз. «Конфликт» деген сөз латын тилинен которгондо «кагылышуу» дегенди түшүндүрөт.
КОНФЛИКТТИК КЫРДААЛ – бир нерсе тууралуу тараптардын карама каршы позициялары .
ИНЦИДЕНТ- окуя(жагымсыз), түшүнбөстүк.
Конфликтти чечүү формуласы
КК + И = К
КК – конфликттик кырдаал, каршылыктардын күчөшү;
И – инцидент, чыр-чатакты пайда кылган жагдайлардын кошулушу;
К – конфликт, активдүү тирешүү же конфронтация.
КК1 + КК2 + КК3 +……+И = К (чыр-чатакты өнүктүрүү формуласы)
- Конструктивдүү конфликт - негизделген, далилденген чечимдерди кабыл алууну жана мамилелерди өнүктүрүүнү калыптандырат (жакшы,пайдалуу)
- -способствуют принятию обоснованных решений и развитию взаимоотношений
- Деструктивдүү конфликт - натыйжалуу биргелешкен аракеттин болушуна жана чечимдерди кабыл алууга тоскоолдук кылат (начар же жаман ).
- -препятствующие эффективному взаимодействию и принятию решений
- Конфликттердин оң жана терс жактары
Чыр- чатактын жакшы жактары
|
Чыр- чатактын жаман жактары
|
Талаш-тартыштардан чындык чыгат.
- талаш-тартыштарда ар бир адамдын позициясы (пикирлер) пайда болот.
- конфликттик кырдаалда бир адам ачылат. Инсандык тастыктоо пайда болот.
- Талаш-тартышта оң натыйжа чыгышы мүмкүн.
- Чыр-чатакта адам өзүн-өзү жакшырта алат.
Конфликт көмүскөдө турган мамилени
көрүүгө мүмкүнчүлүк берет
Конфликттерди чечүү муктаждыгы
инсандын өнүгүшүнө алып келет
Конфликт – көнүп калган нерсеге болгон
көз карашыңды кайра карап чыгууга түрткү берет
|
Маанай чөгөт..
- Адамдардын ортосунда болгон мамилелерде ачуулануу пайда болот
- маанай чөгөт, ишмердүүлүк жоголот, бардык ойлор - ишке эмес, чыр-чатакка багытталып калат.
- Жаман маанай бардык нерсеге жана кылган ишине терс таасирин тийгизет.
-Ар түрдүү ооруларга алып келүүчү терс
эмоциялар.
-Адамдар арасындагы өздүк жана ишке
байланыштуу мамиленин бузулушу,
тартиптин төмөндөшү. Жалпысынан алганда
социалдык - психологиялык климаттын
начарлашы
-Жеңгендер же жеңилгендерди душман
катары көрүү
-Ар бир тарап өздөрүнө башкаларды кошуп,
кичинекей конфликт чоңго айланат
-Конфликттерди ый, стресс коштойт
-Абал кайрадан кайталана берсе зордук-
зомбулукка алып келет
| Конфликтин типтери - Инсандын ички дүйнөсүндөгү(внутриличностный) конфликт
- Инсандар ортосундагы(Межличностный) конфликт
- Инсан менен топтун ортосундагы (междуличностью и группой) конфликт
- Топтор ортосундагы(межгрупповой) конфликт
- Инсандын ички дүйнөсүндөгү(внутриличностный) конфликт – конфликт внутри самой личности, представляющий собой столкновение внутренних целей, интересов, потребностей и нравственных качеств человека.
- Инсандын ички дүйнөсүндө ар кандай психологиялык факторлордун: муктаждыктардын, жүйөөлөрдүн, баалуулуктардын, сезимдердин жана башкалардын ортосунда төп келүү жок болгондо келип чыгат. Башкача айтканда адамдын ички жеке керектоөлөрү жана баалуулуктары коомдук талаптарга туура келбей калганда пайда болот. Мисалы, адам аябай машина сатып алууну каалап, акчасы жок болгондо же эл алдында ырдагысы келип, шарт жок болгондо .
- Уюмдагы иш менен байланышкан ушундай чыр-чатактар ар кандай формаларга ээ болушу мүмкүн, бирок көп учурда бул ролдук чыр-чатак, мында адамдын ар кандай ролдору ага ар башка талаптарды коет. Мисалы, үй-бүлөдө жакшы адам (атанын, эненин, аялдын, күйөөнүн ролу ж.б.) болуу менен, адам кечкисин үйдө болууга тийиш, ал эми жетекчинин абалы аны иште кармалууга милдеттендириши мүмкүн. Мында чыр-чатактын себеби – жеке муктаждыктардын жана өндүрүштүн талаптарынын төп келишпегени.
- •Инсандар ортосундагы(Межличностный) конфликт –
- это конфликт между двумя или более людьми. У него могут быть различные причины, например, разное понимание одной и той же ситуации. В конце концов, все люди разные.
- бул чыр-чатактын эң көп орун алган тиби. Уюмдарда ал ар түрдүү болот. Бирок чыр-чатактын себеби – бул адамдардын мүнөздөрүндөгү, көз караштарындагы, жүрүм-турум өзгөчөлүктөрүндөгү айырмачылыктар гана эмес (башкача айтканда, субъективдүү себептер), көп учурда мындай чыр-чатактардын негизинде объективдүү себептер турат. Көп учурда бул чектелүү ресурстар (материалдык каражаттар, жабдуулар, өндүрүштүк аянттар, жумушчу күчү ж.б) үчүн күрөш. Ар бир адам башка киши эмес, дал өзү ресурстарга муктаж деп эсептейт. Чыр-чатактар жетекчи менен баш ийгендердин ортосунда келип чыгат, мисалы, мында баш ийген адам жетекчи ага чексиз талаптарды коюп жатат деп ишенет, ал эми жетекчи баш ийген адам ишке толук күчүн жумшоону каалабайт деп эсептейт
- Инсан менен топтун ортосундагы( между личностью и группой) конфликт. Опасность данного типа конфликта заключается в том, что группа может быть сильнее отдельной личности и может не обращать внимания на суть проблем, используя грубую и высшую власть. Конфликт между личностью и группой может также привести к внутриличностному или внутригрупповому конфликту.
- Мында инсан топтун позициясына туура келбеген позицияны ээлегенде пайда болот. Же уюмдун мүчөлөрүнүн кимдир-бирөө формалдуу эмес топтордо түзүлгөн жүрүш-туруш же баарлашуу ченемдерин бузган учурда келип чыгат. Бул түргө топ менен жетекчинин ортосундагы чыр-чатактар да кирет, алар жетекчиликтин авторитардык стилинин учурунда алда канча татаал чечилет.
- Топтор ортосундагы
- (межгрупповой) конфликт – конфликт между группами. Это противостояние двух или более групп, столкновение их противоположных позиций и разное отношение к проблемам и вопросам. Этот тип конфликта самый длительный и, в отличие от других, имеет тяжелые последствия, т.к. протекает дольше. Мамлекттер аралык, улуттар аралык жана уюмду түзгөн формалдуу жана (же) формалдуу эмес топтордун ортосундагы чыр-чатак. Мисалы, администрация менен катардагы кызматкерлердин ортосундагы, ар кандай бөлүмдөрдүн кызматкерлеринин ортосундагы, администрация менен кесиптик бирликтин ортосундагы чыр-чатак.
Конфликттин себептери - Ресурстардын жетишсиздиги(Нехватка ресурсов)
- Баалуулуктардын түрдүүлүгү(Различия в ценностях)
- Кабыл алуунун түрдүүлугү(Различия в восприятии)
- Кызыкчылыктардын түрдүүлүгү(Различие интересов)
2-сессия Конфликти талдоо Конфликтти талдоо деген эмне? - Конфликтти талдоо – бул конфликттин маанисин ар турдуу аспектилери боюнча ар тараптуу талдоо аркылуу түшүнүү процесси .
- Конфликтти талдоо -конфликт адамдар тарабынан башкарыла тургандыгын көрсөтөт.
Биз төмөндөгү инструменттерди карайбыз: Чыр-чатактарды талдоо(конфликти анализдөө) үчүн көптөгөн инструменттер бар, бирок, ар түрдүү конфликттик кырдаалда керектүүсүн тандап алуу маанилүү. - «Чыр- чатак өркөчү- Горб конфликта» – анын стадиясын аныктоого колдонулат.
- «Конфликт дарагы- Дерево конфликта» – конфликтин кесепетин жана чыгуу себебин аныктоого колдонулат .
- «Конфликттин картасы -Картография конфликта» – кызыкдар тараптардын кызыкчылыктарын жана позициясын (ордун) анализдөөгө колдонулат.
Көйгөйдү тандоонун критерийлери
1
|
Көйгөй жамаат мүчөлөрүнүн көпчүлүгүнө таасир этет
| |
2
|
Жергиликтуу денгээлде чечилет
| |
3
|
Чечүүгө ресурстар жетиштуу
| |
«Чыр-чатактын өркөчү»– бул белгилүү бир убакыттын ичинде конфликттин башталышын, анын андан ары өнүгүшүн биротоло аякташын көрсөткөн схема.
«Горб конфликта»
Это схема- которая показывает начало конфликта, его дальнейшее развитие и конечный спад в определенный промежуток времени.
Мындай анализдөө аркылуу
1. Конфликттин күчөшүн түшүнүү(понять эскалацию конфликта);
2.Конфликтин учурдагы стадиясын аныктоо(определить стадию конфликта в настоящий момент);
3.Чыр-чатактын багытын байкоо жана анын андан ары күчөшүнө жол бербөөнүн жолдорун табуу (увидеть направление развития конфликта и найти способы предотвращения его дальнейшей эскалации).
Бул инструмент чыр-чатакты беш этапка бөлөт:
- Конфликтке чейинки этап
Бул стадиянын төмөнкүдөй өзгөчөлүктөрү бар:
1. Тараптардын жашыруун карама-каршылыгынын пайда болушу жана нааразылыктарынын күчөшү- возникновение конфронтации между сторонами и усиление недовольства, проявляющееся в скрытой форме;
2. Бул этапта тараптар ачык кастыкты кылууга батына алышпайт.
-на данном этапе стороны воздерживаются от открытой демонстрации враждебности,
3. Бири- бири менен сүйлөшүүдөн качышат
-избегают разговоров друг с другом.
2. Конфликттин пайда болуу башаты
Бул стадиянын төмөнкүдөй өзгөчөлүктөрү бар:
- Тараптардын кызыкчылыктарынын дал келбөөчүлүк деңгээли курчуйт-
-расхождение интересов сторон находится на критическом уровне;
- Тараптар өз максаттарына жетүү үчүн ачык аракеттерди көрө башташат(күчтөрдү бириктирүү, аракеттер ж.б.)
- стороны начинают предпринимать открытые действия для достижения своих целей ;
3. Тараптардын ортосунда уруш чыгышы мүмкүн
- между сторонами могут возникнуть перепалки;
4. Тараптар ресурстарды чогултуп, союздаштарын таап, жаңы каражаттарды алуу жана коомдук пикирди калыптандыруу үчүн аракеттерди көрүшөт- стороны собирают ресурсы, находят союзников и предпринимают меры для получения новых средств и формирования общественного мнения.
3. Курчуган этап(кризис)
Бул стадиянын төмөнкүдөй өзгөчөлүктөрү бар:
- Тараптардын бири-бирине болгон жек көрүү сезими ачык көрүнүп турат
- ненависть сторон друг к другу проявляется сильнее всего;
2. Адамдардын жаракат алышы же өлүмүнө алып келиши мүмкүн болгон зордук-зомбулуктун жогорку деңгээли -высокий уровень насилия, который может привести к ранению или смерти людей;
- Бул убакыттын ичинде адамдар башкаруудан чыгып, колунда болгон бардык куралдарды колдоно алышат
-в это время люди могут выйти из-под контроля и использовать все виды доступного им оружия;
- 4. Конфликттин аякталышы (жыйынтык)
Бул стадиянын төмөнкүдөй өзгөчөлүктөрү бар:
- Тараптардын ортосундагы чыңалууну, зомбулукту жана тирешүүнү азайтуу – снижение напряженности, насилия и конфронтации между сторонами конфликта;
2. Тараптардын бир пикирге келиши- ал күчтүү тараптын каалоосуна негизделиши мүмкүн, бул учурда ,бекем тынчтыкты мындан ары орнотуу үчүн мүмкүнчүлүктөр түзүлөт, карама-каршылыктуу тараптардын ар биринде көпчүлүк тарабынан адилеттүү деп чечим кабыл алынышы күмөндүү
-стороны пришли к консенсусу, который может быть основан на пожеланиях сильной стороны, в этом случае вряд ли будет построен реальный мир или принято решение, воспринимающееся как справедливое, большинством в каждой из конфликтующих сторон, однако только так можно было создать возможности для дальнейшего установления прочного мира;
3. Ортомчу же сүйлөшүүчү медиатор катары иш алып барган үчүнчү тарап чыр-чатакты жок дегенде элдештирүү процессине тартылышы мүмкүн- третья сторона, выступающая в качестве медиатора или переговорщика, может быть вовлечена в процесс разрешения конфликта или, по крайней мере, перемирия.
5. Конфликттен кийинки этап
Бул стадиянын төмөнкүдөй өзгөчөлүктөрү бар:
- Тараптардын ортосундагы ачык тирешүү аяктап баратат, бирок, эреже катары, бул чыр-чатактын негизинде жаткан көйгөй чечилди дегенди билдирбейт-
открытое противостояние сторон подходит к концу, но, как правило, это не значит, что проблема, лежащая в основе конфликта, разрешена;
- Көп учурларда жаңжалдан кийинки мезгил конфликттин жашыруун формага өтүү фазасы болушу мүмкүн
-во многих случаях период после конфликта может быть фазой перехода конфликта в скрытую форму;
- Жаңжалдан кийинки этаптын негизги коркунучу ачык тирешүүнүн кайталануу ыктымалдыгы
-главная опасность постконфликтной стадии – вероятность повторения открытой конфронтации;
- Эгерде конфликттин чечилиши бардык тараптардын кызыкчылыгына туура келбесе, анда ал кайталанып, жогоруда айтылган этаптарды кайрадан басып өтүшү мүмкүн-
если результат конфликта не соответствует интересам всех сторон, он может повториться и снова пройти упомянутые выше стадии.
3-сессия «Конфликт дарагы» инструменти
«Конфликт дарагы» инструменти
Конфликттин себептерин аныктоого жардам берген инструмент, 3 бөлуктөн турат:
- Негизги себептер (дарактын тамыры);
2.Негизги проблемалар (дарактын сөңгөгү);
3. Кесепеттери (дарактын бутактары).
4-сессия
КОНФЛИКТИН КАРТАСЫ
( КАРТОГРАФИЯ КОНФЛИКТА)
Конфликтин картасы методу – анын графикалык сүрөттөлүшү. Используя его правильно при анализе конфликта, можно ясно увидеть взаимосвязи сторон конфликта: давление, в чьих руках власть, у кого одинаковые взгляды.
Тапшырма - «Дарак» инструментинин жардамы менен койгойдун себеп-натыйжаларын аныктагыла
- Койгойдун картографиясын чийгиле
НАТЫЙЖАЛУУ СҮЙЛӨШҮҮ Келишип олтуруп кетишкениңен, Керишип олтуруп келишкениң жакшы - Сүйлөшүү (коммуникация) – адам өзүн оңой жана туура түшүндүрүү жолу.
- «Натыйжалуу сүйлөшүү» деген эмне?
- Сүйлөшүү натыйжалуу болгондугун же болбогондугун кандай билсе болот?
- Маалымат алган адам маалымат жеткирген адамдын ойлогонундай түшүнсө, анда эки адамдын ортосундагы сүйлөшүү натыйжалуу болду десек болот.
Угуучу үчүн кеңеш:
|
Айтып берүүчү үчүн кеңеш:
|
• Көз контактын колдонүү;
|
• Теманын негизинде сүйлөө;
|
• Ачык жесттерди колдонуу;
|
• Түшүнүктүү, жеткиликтүү, жөнөкөй тил
|
• Айтуучуга бериле карап
активдүү угуу;
|
менен сүйлөө;
|
• «Ырас», «ооба» деп колдоп туруу;
|
• Мисалдарды келтирүү;
|
• Суроолорду берүү;
|
• Бат сүйлөбөө;
|
• Ачык көңүл менен жылмаюу.
|
• Жеке мейкиндикке кирбөө;
|
|
• Аңгемелешип олтурган адамды
|
|
тарбиялабоо, үйрөтпөө.
| - Вербалдуу сүйлөшүү – бул сөз жана үн басымынын жардамы менен сүйлөшүү.
- музыка, кат, кеп, кино. Вербалдуу эмес сүйлөшүү – дене
- түзүлүштүн тили: өнөкөт, беттин түрү, кол жаңдоолору.
- 65%дан 80%га чейинки маалымат вербалдуу эмес сүйлөшүү аркылуу берилет экен.
- Сүйлөшүү натыйжалуу болуш үчүн, вербалдуу жана вербалдуу эмес сүйлөшүү бири-бирине дал келиш керек. Көп учурларда түшүнбөстүк жана түшүнбөй калуу вербалдуу жана вербалдуу эмес компоненттердин айырмачылыктарынан келип чыгат.
Эки маанилүү же карама-каршы сүйлөшүү болсо төмөндөгүдөй жол менен тактап алса болот: - Суроо. Маалымат берген адамдын позициясы менен: “Сен түшүнүп жатасыңбы менин эмне жөнүндө айтып жатканымды?”
- Маалымат алгандын позициясы менен: “Сен ушул нерсени айттың беле?...”.
- Маалыматты өзүңдүн сөзүн менен айтып жаткан адамдын атынан жана маалымат алып жаткан адамдын атынан айтып көрүш керек. Мисалы маалымат берген адам айтат: «Үйгө өтө кеч келбе», маалымат алган адам тактаса болот: «Демек, мен кечки саат 11.00гө чейин үйдө болушум керекпи?».
Жакындап келе жаткан агрессивдүүлүктү жок кылуунун жолу: - 1. Аба шары көкүрөгүңүздө турганын элестетиңиз. Мурун аркылуу дем алуу менен, биз акырындык менен аба менен аны толтурабыз. Ооздон абаны кайрадан чыгарып, абынын өпкөдөн чыгып кетип жатканын сезесиз. Дем алып жатып, топту аба менен толтуруп, чоңоюп жаткан сайын, денеңизди жеңилдеп жатканын элестетип көрүңүз. Топтон абаны акырын чыгаргандай кылып, акырындык менен ооз аркылуу абаны чыгарыңыз. Өзүңүздү башкара албай калганын түшүнгөндө, сиздин тамырыңыздын согуусу тездетилип, тездик менен дем ала баштайсыз, кан айланууңуз тездетилет. Дем алууңуз кадимкидей болушу мүмкүн.
- 2. Эгерде сиз жаңжалдын өрчүпбаратканын байкасаңыз, муштумду бир аз кысып, 10го чейин эсептеңиз.
- Жай эсеп, терең жана жай дем алуу, чыр-чатактын өнүгүшүн үзгүлтүккө учуратат, токтоп, ойлонуп жана акылга сыярлык чечимди алууга мүмкүнчүлүк берет.
- 3. Өзүңүзгө ичиңизде айтып көрүңүз: "Мен ачуумду жеңе алам. Ачууланууда адамдар оюндагы нерсени айтпай, туш келди сүйлөйт».
Бул эрежелерди сактоо бизге эмне алып келет? - Алты маанилүү сөз: "Мен бул катаны кетиргенимди моюнума алам."
- Беш маанилүү сөздөр: "Сиз аны эң сонун кылдыңыз".
- Төрт маанилүү деген сөз: " Сиз кандай деп ойлойсуз?"
- Үч маанилүү сөздөр: "Кеңеш бериңизчи, сураныч."
- Эки маанилүү сөз: "Мен чын жүрөктөн ыраазымын".
- Эң маанилүү сөз: "Биз".
- Чыр-чатактын эскертүү эрежелерин иштеп чыгуу:
- 1. Сызгычтан чыкпай түпүз жүрүү жакшы экендигин унутпаңыз, бирок ар дайым боло бербейт. Сындаңыз, бирок ашыкча эмес. Ар бир адам ар нерсенин чегин билиши керек. Чындыкты да айтууну билиш керек. Сылык болуңуз!
- 2. Адамдарга адилеттүү жана чыдамдуу болуңуз. Өз жөндөмүңүздү жана мүмкүнчүлүктөрүңүздү ашыкча баалабаңыз жана башкалардын жөндөмүн жана мүмкүнчүлүктөрүн басынтпаңыз.
- 3. Демилгеңизге муктаж болбогон жерде көрсөтпөңүз.
- 4. Чыр-чатактарда эмес, өзүңүздү чыгармачылыкта жүзөгө ашырыңыз.
- 5. Сабырдуулугуңузду көрсөтүңүз, өзүн-өзү жөнгө салуу көндүмдөрүнө үйрөнүңүз. Адамдарды урматтоо, талаштын эрежелерин билүү, талкуулоо, байланыш эрежелери ашыкча чыр-чатактардын алдын алууга жардам берет.
- 6. Ачууланган, толкунданган адам менен дароо сүйлөшпөңүз;
- 7. Жагымсыз иш жөнүндө айткандан көрө, жакшы мамиле жасоого аракет кылыңыз, адамдын жакшы иштерин, анын жакшы иштери жөнүндө белгилөөгө аракет кылыңыз;
- 8. Каршылаштын көзү менен көйгөйдү карап, "өзүңүзду анын ордуна коюп" аракет кылыңыз;
- 9. Адамдарга жакшы мамиле жасаңыз, жолдошторуңузга макул болуңуз, мактоодон өзүңүздү ашыкча жакшымын деп сезбеңиз;
- 10. Сиз өзүңүздү кармап, сиз тарапка жаман сөздор айтылса, майда-чүйдө чыр-чатакка көп маани бурбаңыз!
Медиация деген эмне? - . Медиация конфликтти чечүүнүн эң жумшак жолу болуп саналат. Тараптардын бири бирине ыңгайлуу болгон чечимдерге өздөрү келүүсүнө медиатор жардам берет. Медиация – бул нейтралдуу ортомчу адамдын катышуусу аркылуу өткөн сүйлөшүү. Ал адам-медиатор деп аталат. Медиатор өзүнүн билимине, жөндөмүнө таянып, болгон абалдан чыгуу үчүн тараптардын ар түрдүү жолдорун иштеп чыгууга түрткү берет. Кайсы жолдорду пайдаланууну өздөрү гана чечишет. Эки тарапка кайсы жолу пайдалуу экенин өздөрү аныктайт.
. Медиациянын этаптары - Биринчи этап. Ортомчу/медиатордун кириш сөзү.
- Экинчи этап. Тараптардын чыгып сүйлөөсү
- Үчүнчү этап. Кызыкчылыктарды билүү
- Төртүнчү этап. Күн тартибин түзүү
- Бешинчи этап .Көйгөйдү чечүү жолдорун көрсөтүү
- Алтынчы этап . Чечимди тандоо жана келишим түзүү
- Жетинчи этап .Келишимди аткаруу
Көңүл бургаңыздарга Көңүл бургаңыздарга чоң ырахмат |
Скачать 423.83 Kb.