Орын ауыстыру тәсілі
Орын ауыстырулардың басқа мысалы - кесте бойынша орын ауыстыру. Бұл әдісте бастапқы мәтін кейбір кестенің жолдары бойынша жазылады және ол сол кестенің бағандары бойынша оқылады. Жолдарды толтыру және бағандарды оқу реті әртүрлі болу мүмкін және кілт арқылы беріледі.
Мысал қарастырайық. Кодтау кестеде 4 баған мен 3 жолы болсын (блок мөлшері тең 3*4=12 символ). Мына мәтінді шифрлайық:
КРИПТОГРАФИЯ
-
Сосын кестеден баған бойынша рет-ретімен оқып отырамыз:
КПГФРТРИИОАЯ
Шыққан сөз орын ауыстыру тәсілімен шифрланған сөз болып табылады.Бұл құпия сөзді дешифрлау үшін кестенің баған мен қатар санын береміз сонымен қатар,шифрланған сөзді келесі адамға береміз.Шифрланған сөзді кестеге енгізіп,қатар бойынша оқимыз.
Тапсырмалар:
І-деңгейлік тапсырма
Сөздерді орын ауыстыру тәсілімен шифрлаңыздар:
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Информатика
|
ИОАКНРТАФМИ
|
Криптография
|
КПГФРТРИИОАЯ
|
Пернетақта құрылысы
|
ПНААРЫЕЕҚҚЫСРТТҰЛЫ
|
ІІ-деңгейлік тапсырма
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Компьютерлік жүйелерді қорғау.
|
КЬРЖЛІҒОЛЮҮЕҚАМТИРОУПЕКЕДР.
|
Орын ауыстыру шифрі.
|
ОНЫЫШРРАСРИІЫУТУФ.
|
Криптографиялық жүйелерді қорғау
|
КОИЖЕОРГЯҮРРИРЛЙДҒРАЫЕІАТФҚЛҚУ
|
ІІІ-деңгейлік тапсырма
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Бірлік болмай,тірлік болмас
|
БІЛТІЛІКМІКМРБАРБЛОЙЛОС
|
Денсаулық зор байлық
|
ДЛБЕЫАНҚЙСЗЛАОЫУРҚ
|
Ауру қалса да,әдет қалмайды.
|
АҚАДАЙУАДЕЛДРЛАТМЫУСӘҚА.
|
Цезарь шифры
Цезарь шифры қазақ тіліне қатысты мұндай (мысал 1.1). Хабардың әрбір әріптері қазақ әліпбиде бастапқы орыннан үш позицияға әрі тұратын басқа әріппен ауыстырылады.
Сонымен, А әрпі В мен ауыстырылады, Б - Ғ-ға және т.с.с. Ь әріпке дейін. Оны Я мен ауыстырады, сосын Э-ны А-ға, Ю-ны Ә-ға және Я-ны Б-ға.
Ә Б В Г Ғ Д Е Ё Ж З И Й К Қ Л М Н Ң О Ө П Р С Т У Ұ Ү Ф Х Һ Ц
Сурет 1.1.Бастапқы әліпби
Мысалы АУЫСТЫР деген сөз Цезарь әдісімен шифрлағаннан кейін ВФЭҰҮЭУ –ға айналып кетеді.
Тапсырмалар:
І-деңгейлік тапсырма
Берілген сөздерді Цезарь шифрлау әдісі бойынша шифрлаңыздар:
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Полибий шаршысы
|
Трңқғқлывуыэұэ 3 қадам оңға
|
Сцитал
|
Ұщқүвң 3 қадам оңға
|
Символ
|
Оейялй 4 қадам солға
|
Әліпби
|
Ьичмэд
5 қадам солға
|
ІІ-деңгейлік тапсырма
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Ас атасы нан
|
ВҰВҮВҰЭӨВӨ
|
Адам бір-біріне қонақ
|
ВЖВОҒЮУҒЮУЮӨЗРӨВН
|
Ұстаздан шәкірт озар
|
ХҰҮВКЖВӨЫГМЮУҮРКВУ
|
ІІІ-деңгейлік тапсырма
Берілген сөздерді Цезарь шифрлау әдісі бойынша шифрлаңыздар:
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Көк белдерге шық тұнғанда,
Шықтым бір күн далаға.
Күнмен бірге шықтың алдан,
Шықтың алдан, жан аға.
|
Мсмғзңжзуезыэнүхөёвөжв
Ыэнүэоғюумһөжвңвёв
Мһөозөғюуезыэнүпвңжвө
ыэнүпвңжвөйвөвёв. (3 қадам солға)
|
Бэкон шифры
Бэкон шифры XVII ғасырда Франсис Бэконның ойлап тапқан құпия хабарламаларды оқуға арналған шифрлеу түрі.Бұл шифр қарапайым тәсіл мәтін түрінде берілгенімен,осы хабарламаны оқу үшін белгілі алфавитті белгілі қолдануға негізделген.Алфавитте ағылшынша А және В әріптерінен тұрады.
|
a
|
AAAAA
|
g
|
AABBA
|
m
|
ABBAA
|
s
|
BAABA
|
y
|
BBAAA
|
b
|
AAAAB
|
h
|
AABBB
|
n
|
ABBAB
|
t
|
BAABB
|
z
|
BBAAB
|
c
|
AAABA
|
i
|
ABAAA
|
o
|
ABBBA
|
u
|
BABAA
|
|
|
d
|
AAABB
|
j
|
ABAAB
|
p
|
ABBBB
|
v
|
BABAB
|
|
|
e
|
AABAA
|
k
|
ABABA
|
q
|
BAAAA
|
w
|
BABBA
|
|
|
f
|
AABAB
|
l
|
ABABB
|
r
|
BAAAB
|
x
|
BABBB
|
|
|
Тапсырмалар:
І-деңгейлік тапсырма
Берілген сөздерді Бэкон шифрына салып шифрлаңыздар:
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Window
|
ВАВВА,АВААА,АВВАВ,АААВВ,АВВВА,ВАВВА
|
Green
|
ААВВА,ВАААВ,ААВАА,ААВАА,АВВАВ
|
Sister
|
ВААВА,АВААА,ВААВА,ВААВВ,ААВАА,ВАААВ
|
ІІ-деңгейлік тапсырма
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Анам берген туған тілім,
Атам берген құрал тілім.
Anam bergen tugan tilim,
Atam Bergen kural tilim.
|
AAAAA,BAABB,AAAAA,ABBAA,AAAAB,AABAA,BAAAB,AABBA,AABAA,ABBAB,BAABB,BABAA,AABBA,AAAAA,ABBAB,BAABB,ABAAA,ABABB,ABAAA,ABBAA
AAAAA,BAABB,AAAAA,ABBAA,AAAAB,AABAA,BAAAB,AABBA,AABAA,ABBAB,ABABA,BABAA,BAAAB,AAAAA,ABAABB,BAABB,ABAAA,ABABB,ABAAA,ABBAA
|
Табиғат жер байлығы, Батырлар ел байлығы.
Tabigat zher bailygy, Batyrlar el bailygy
|
BAABB,AAAAA,AAAAB,ABAAA,AABBA,AAAAA,BAABB,BBAAB,AABBB,AABAA,BAAAB,AAAAB,AAAAA,ABAAA,ABABB,BBAAA,AABBA, BBAAA,AAAAB,AAAAA,BAABB,BBAAA,BAAAB,ABABB,AAAAA,BAAAB,AABAA,ABABB,AAAAB,AAAAA,ABAAA,ABABB,BBAAA,AABBA,BBAAA
|
Ғылым – теңіз, білім – қайық.
Gylym-teniz, bilim-kaiyk.
|
AABBA,BBAAA,ABABB,BBAAA,ABBAA,BAABB,AABAA,ABBAB,ABAAA,BBAAA,AAAAB,ABAAA,ABABB,ABAAA,ABBAA,ABABA,AAAAA,ABAAA,BBAAA,ABABA
|
ІІІ-деңгейлік тапсырма
Берілген сөздер
|
Шифрланған сөздер
|
Жүргенде көп достық атын малданып
Алайда тек қалма оған алданып
Zhurgende kop dostyk atyn maldanyp
Alaida tek kalma ogan aldanyp
Al-Farabi
|
BBAAB,AABBB,BABAA,BAAAB,AABBA,AABAA,ABBAB,AAABB,AABAA,ABABA,ABBBA,ABBBB,AAABB,ABBBA,BAABA,BAABB,BBAAA,ABABA,AAAAA,BAABB,BBAAA,ABBAB,ABBAA,AAAAA,ABABB,AAABB,AAAAA,ABBAB,BBAAA,ABBBB,AAAAA,ABABB,AAAAA,ABAAA,AAABB,AAAAA,BAABB,AABAA,ABABA,ABABA,AAAAA,ABABB,ABBAA,AAAAA,ABBBA,AABBA,AAAAA,ABBAB,AAAAA,ABABB,AAABB,AAAAA,ABBAB,BBAAA,ABBBB
|
Атбаш шифры
Жұмыс мақсаты : криптография негізгі ұғымдарын, криптографиялық жүйелердің таптастыруын , ауыстыруға арналған Атбаш шифрын зерттеу .
Теориялық мәлімдеудің
Атбаш тілі ең жие қолданылатын, оңай шифрланатын шифрлардың бірі. Ең алғаш Ессеями иудейскй сектасында пайда болған. Бұл шифрдың құпиясын шешкен Орден Тамплиеров.
Атбашта белгілі бір алфавит бойынша шифрлаймыз, Алфавиттің бірінші әріпіне соңғы әріп шифрланады, алфавиттің екінші әріпіне соңғы әріптің сол жағындағы әріп шифрланады т.с.с шифрлана береді.
|
Атбаш шифрында ашық мәтін берілсін. Мыс, ИНФОРМАТИКА бұл сөз
|
шифрлайтын болсақ,
|
қазақ алфавитін аламыз. Берілген сөзді шифрлайтын
|
болсақ: ИНФОРМАТИКА - Һткроуянһфя.
|
|
Атбаш шифрлауы қазақ әріптермен:
|
|
А –я
|
З – ц
|
Ө – п
|
Һ – и
|
Ю - ә
|
Ә – ю
|
И – һ
|
П – ө
|
Ц – з
|
Я - а
|
Б – э
|
Й – х
|
Р – о
|
Ч - ж
|
|
В – ь
|
К – ф
|
С – ң
|
Ш - ё
|
|
Г – і
|
Қ – ү
|
Т – н
|
Щ - е
|
|
Ғ – ы
|
Л – ұ
|
У – м
|
Ъ - д
|
|
Д – ъ
|
М – у
|
Ұ – л
|
Ы - ғ
|
|
Е – щ
|
Н – т
|
Ү – қ
|
І - г
|
|
Ё – ш
|
Ң – с
|
Ф – к
|
Ь - в
|
|
Ж – ч
|
О – р
|
Х – й
|
Э – б
|
| |
Скачать 0.67 Mb.