Емтихан сұрақтары Психология. 1. Адам туралы ылым жйесіндегі психологияны орны
 Скачать 72.01 Kb.
|
|
Салдары Негативті салдар 1.Жеке басқа деген жеккөрушіліктің пайда болуы 2.Көңіл-күйге теріс әсер 3.Қарым-қатынастың құлдырауы 4.Реніш 5.Зорлық 6.Шешімге келмеу 7.Жағымсыз тәжірибе Позитивті салдары 1) жанжал әлеуметтік топта құрылым құруға бағытталған, ол пікірлестердің немесе жалпы топтың бірігуіне ықпал етеді; 2) жанжал жеке тұлға мен жеке тұлғаның дамуын ынталандырады, болашақта жанжалды жағдайдың алдын алу үшін пайдалы жаңа білім береді; 3) жанжал "кішіпейілділік" синдромын жояды, жеке тұлғаларды белсенділікке итермелейді; 4) жанжал ақпараттық функцияны орындайды (жанжал жағдайында қатысушылар көптеген жеке қасиеттер мен ерекшеліктерді ашады,сондықтан олар бір-бірін жақсы таниды); 5) жанжал тұлғааралық қарым-қатынасты жақсарта алады, қызмет сапасына, қатысушы тараптардың мінез-құлқына оң әсер етеді; 6) көзқарастар мен пікірлердің қақтығысы мінез-құлық стратегиясының, жанжалға қатысушылардың дүниетанымдық шекараларының кеңеюіне әкеледі. 37.Қақтығыстардың алдын алу технологиясы Адамдардың көзқарастарындағы айырмашылықтары, қандай да бір оқиғаларды қабылдау мен бағалаудың сәйкес келмеуі даулы жағдайға жиі әкеледі. Егер де қалыптасқан жағдай өзара іс-қимылға қатысушылардың ең болмағанда біреуіне қойылған мақсатқа жету үшін қауіп төндірсе, онда даулы жағдай туындайды. Жанжалды жағдайдың негізінде жиі объективті Қайшылықтар жатыр, бірақ кейде қандай да бір ұсақ-түйектер жеткілікті: сәтсіз айтылған сөздер, пікірлер, яғни қақтығыс-және қақтығыс-бауыр жанжалдың формуласын білу және оны тиімді меңгеру маңызды болуы мүмкін. Бүгін қақтығыстар-күнделікті шындық. Туындаған мәселелерді тиімді шешу үшін әрбір адам даулы жағдайларда теориялық білім мен практикалық дағдыларды меңгеруі қажет.Қақтығыстардың пайда болуы және тиімді шешілуі, келіссөздер жүргізу және келісім іздеу проблемаларына кәсіби психологтар мен әлеуметтанушылар ғана емес, сонымен қатар саясаткерлер, басшылар, педагогтар, әлеуметтік қызметкерлер де үлкен қызығушылық танытады, өз практикалық қызметінде адамдардың өзара іс-қимыл мәселелерімен байланысты адамдардың барлығы. Өкінішке орай, бұл үлкен дәрежеде өсіп келе жатқан қызығушылық әлеуметтік өзара іс-қимылдың әр түрлі салаларындағы шиеленістің өсуімен, түрлі қоғамдық құрылымдармен, жекелеген адамдармен қақтығыстарды шешуде практикалық көмек көрсетумен байланысты. 38.Негізгі манипулятивті техника. Манипуляция — басшы тап болатын іскерлік қарым-қатынас түрлерінің бірі; бұл адамның санасы мен мінез-құлқын жасырын басқару, қарым-қатынас процесінде қолданылатын әсер ету түрі, ол байланыс серіктесін белгілі бір әрекеттерді жасауға ынталандыру арқылы бір жақты жеңіске жету үшін қолданылады. Манипуляция белгілі бір шеберлік деңгейін қамтиды. Манипуляция психотерапия, білім беру, әлеуметтік басқару, оның ішінде өндірістік басқару сияқты психологиялық әсердің сыртқы жағынан ұқсас түрлерінен келесі ерекшеліктермен ерекшеленеді: • бір жақты жеңіске жетуге ұмтылу; • психологиялық шабуылдың жасырын сипаты; • декларацияланатын және өзара іс-қимылдың шынайы мақсаттары арасындағы күрт айырмашылық; • іске асыру мүмкіндігі тек саналы, мақсатты ғана емес, сонымен бірге өздігінен, бейсаналық. Өкінішке орай, адам санасы мен мінез-құлқын басқарудың ескі әдістері бүгінде, әсіресе бизнес пен саясатта қолданылады. 39.Тиімді коммуникация түсінігі. Тиімді коммуникация ұғымы. Тиімді коммуникация технологиялары және қағидалары, ережелері, дағдылары, тәсілдері. Тиімді коммуникацияныңшарттары. Әлеуметтік интеллект. Коммуникациядағы имидж және өзіндік ұсыну. Имидждеудің технологиялары. Сыртқы келбет имидждің бір бөлігі ретінде. Белсенді тыңдау кехникалары. Келіссөз процесінің технологиясы. Негізгі түсініктер: Коммуникация, тиімді коммуникация, әлеуметтік интеллект, имидж, басқару. Коммуникация дегеніміз қарым-қатынас, екі және одан да көп адамдардың өзара түсінусуге негізделген байланысты, бір-бірінен ақпарат, мәліметтер алмасуы. Басшы өзінің көпшілік уақытын мәліметтер алу және шешім қабылдау үшін біреулермен байланысуға, қарым-қатынас орнатуға арнайды. Басқарудың жоспарлау, ұйымдастыру мотивация және бақылау қызметтерін отындау да қарым-қатынас орнатуға байланысты. Коммуникация – басшылық етудің байланыстырушысы процесі болып табылады. Менеджерлер өз жұмысын ойдағыдай орындау үшін тиімді қарым- қатынас орнатуы қажет. Шет ел зерттеушілерінің пікірінше, тиімсіз қарым- қатынас – проблемалардың туындауының басты себептерінің бірі. Тиімді жұмыс істейтін басшылар- бұлар тиімді қарым-қатынас орната білетіндер. Ұйым ішінде, одан тысқары жерде де тиімді қарым-қатынас ұйым аралықтары үшін де, сыртқы орта үшін де аса қажетті, сол мақсатта олар түрлі адамдарды пайдаланады. Сыртқы орта арқылы пайда болатын алуан түрлі проблемаларға байланысты ұйым ішінде әр түрлі талқылаулар,жиналыстар,телефон арқылы келісімдер жүргізіліп, қызмет жазбалары, есептері,бейнетаспалар т.б. жасалады. Басшы мен жұмысшы топтарының арасындағы коммуникация, басшы мен бағыныштылар арасындағы қосымша мәлімет алу болып саналады, әрі басшыға топтың іс әрекетінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Кез-келген басқарушының негізгі міндеті:ұйым бекіткен мақсаттарға жету үшін барлық қажетті шараларды қолдану болып табылады. «Коммуникация» латынның «communis» «ортақ» деген мағынаны білдіреті сөзінен шыққан. Жіберуші (басқарушы) басқа біреумен (бағынышты адаммен, жоғары тұрған тұлғамен, әріптесімен) қарым қатынас орнатуға тырысады. Ол ақпарат, қатынастар және идеяны ұғынуға ұмтылады. Коммуникацияны жетілдіру мақсатымен оны процесс модельдерретінде зерттеу жүргізуге талаптандырды.Қазіргі кезде коммуникациялық процестің сансыз көп модельдері бар. Олар негізінен элементтердің саны жағына және терминологиясы бойынша және де өздері шұғылданып жүрген ғылымдар тұрғысынан ажыратылады. Коммуникацияның анықтамасы бұл бір адаммен (трансмиттер) басқа бір адамға (қабылдаушы) белгілі бір мағынаны жеткізумақсатымен ақпаратты жіберу процесі. Трансмиттер ақпарат көзі немесе коммуникатор болып қарастырылса,қабылдаушы информацияның бағытталғн орны ретінде, тұтынушы ретінде түсініледі. Имидж - тұлғаның өзін - өзі әрекеттеуімен ерекшеленеді. Ол, оқытушыға өткен кезеңдегі жоғары статусты қайтып алуына көмектеседі. Имидж адамды танымдылық пен бағалық қатынастар ретінде қызметтеледі. Адамның бүтін келбетін сипаттайтын сыртқы және ішкі аспектілерді атап кету қажет. Сыртқы аспект көптеген элементтерден құралады, аяқ киіммен бастап бас киімге дейін. Ол, адамның бет - әлпеті, киімі, жүріс - тұрысы, мінез – құлқы, дауысы. Осы тұста стилистің, визажистің көмектері қажет. Имидждің ішкі аспектісі-ерекше маңызға ие, оның менталитеті, зерделілігі, қызығушылықтары, талаптары, мән -мазмұны шеберлігі. Ежелгі Қытай ойшылы Конфуцийдің айтуынша, адам аяғынан басына дейін өлшенбейді, басынан көкке дейін. Осы ерекшеліктерді тартымды образды құру процесінде есепке алу қажет. В.М.Шепельдің айтуынша адамның имиджі оның бойындағы өткен тәжірибелерден жинақтала отырып, күрделіжүйелі білімі болып табылады. 40.Имидждеу технологиялары. Сыртқы көрініс имидждің бөлігі ретінде. Имидж - тұлғаның өзін - өзі әрекеттеуімен ерекшеленеді. Ол, оқытушыға өткен кезеңдегі жоғары статусты қайтып алуына көмектеседі. Имидж адамды танымдылық пен бағалық қатынастар ретінде қызметтеледі. Адамның бүтін келбетін сипаттайтын сыртқы және ішкі аспектілерді атап кету қажет. Сыртқы аспект көптеген элементтерден құралады, аяқ киіммен бастап бас киімге дейін. Ол, адамның бет - әлпеті, киімі, жүріс - тұрысы, мінез – құлқы, дауысы. Осы тұста стилистің, визажистің көмектері қажет. Имидждің ішкі аспектісі-ерекше маңызға ие, оның менталитеті, зерделілігі, қызығушылықтары, талаптары, мән мазмұны шеберлігі. Имиджді құрудың қазіргі заманғы ғылымы жекелей имидждің мына төмендегідей түрлерін бөліп қарастырады: Мекендей ортасының имиджінің қалыптасу принциптері: егер қалта көтерсе өзгелерден жақсы өмір сүру. Күрделі жөндеуді қажет ететін ғимарат ішіндегі өте қымбат жиһаз негативті имиджді құруға мүмкіншілік жасайды. Габитарлық (латын тілінен аударғанда habitus – сыртқы пішін, көрініс) имидж. Оның құрылу принциптері: адамның сыртқы ерекшеліктерін есепке алу, дене пішімі, сыртқы түрі, киімі, шашы, жүріс - тұрысы. Егер конституциямен басқару қиын болса, сыртқы пішіннің өзге жақтарын басқару жеңіл. Атап айтатын болсақ, дұрыс таңдап алынған макияж образдың мақсатты - тиімділігін арттырады, қоғамдағы әлеуметтік топтың ассоционациясы арқылы габитарлық имиджді ынталандырады. Имидждің осы аталған түрі қазіргі кезеңде теледидарда қалыптасуда. Имидж сыртқы киімді таза, тартымды киінумен айшықталады. Іскер әйелдің киім кию стилі - консервативті, қызмет бабында қолданылатын киімде түсті ғана қолданылуы тиісті. Іскер имидж - адамның өз қолымен жасаған заттары мен дүниелері арқылы тұжырымдама жасауға болады. Кәсіпорындардың менеджерлері үшін ол іскер қағаздар формасы мен мазмұнын есепке алу қажетті. Тарих бетіне үлес қосқан іскер адамдардың көпшілігі нақтылай шынайы өмірде өте қатаң, ұйымшыл болғаны белгілі. Мысал ретінде С.Т.Морозов ашық, тәуелсіз тұлға. Іскерлі, кәсіби имиджде қоғамның талаптарына сәйкес тиісті имидж көрінісі жүйеленеді: өте іскер педагог, менеджер және тағы сол сияқты. Вербальды имидж (ауызша) - қарым-қатынастылыққа қалыптасатын ой - пікір (ауызша немесе жазбаша). В.О.Ключевский: «анық, түсінікті жаза білу - ізеттіліктің алғашқы ережесі». Теоретиктер вербальды имидждің қалыптасу тәсілдерін ұсынады: «ортаның қалауы бойынша сөз ету», «күлімдеп сөйлеу». Позитивті вербальды имидждің қалыптасуына ауызша сөйлеудің нақтылай естілуі мен ырғақты әуені әсер етеді. Теледидардағы жүргізілген, тікелей эфирдің сауалнамалық көрсетулері бойынша, егер жас қыздың, келіншектің вербальды (ауызша) қарым - қатынастылығы өте нашар дамыған болса, ешқандай оның әсем сыртқы көрінісі, тіпті байлығы имиджін тартымды етіп көрсете алмайды. Вербальды емес іс - әрекеті имиджі - ымдау, мимикалап көрсету технологиясы, дененің кеңістіктегі орынын есепке ала отырып зерттеу негізінде құрылады. Оңтайлы имиджді құруда мінез - құлықтың теріс, келеңсіз жақтарынан сақтану қажет. Тұлғамен жекелей қарым - қатынастылықта бет - әлпет күлімсіреп, дене пішіні тартымды, жұмсақ түсініктер орын алуы тиісті. Вербальды емес имидждің қалыптасуына жаттығулар, салауатты өмір салты, зиянды әдеттерден арылуға көмектеседі. Менеджер міндетті түрде, өзі үшін бірнеше элементтерден құралатын күнтізбегін бекітеді: дене шынықтыру, жеке гигиена, еңбек және әлеуметтік іс - әрекеттер, демалыс. Позитивті имидж, рухани байлықпен, құндылықтармен ерекшеленеді. Көп қырлы күрделі имидж - позитивті және теріс бағыттарымен мазмұндалады. Имиджді құрайтын элементтерді таңдап ала отырып, психологиялық тұрғыда адам баласы өзінің оңтайлы сапалық ерекшеліктерімен көрсеткіштерін (сыртқы және ішкі) алға қояды. Саясаткер мен менеджердің имиджі, артист пен топ - жұлдыздың имиджінен ерекшеленеді. Мекемелелер мен ұйымның имиджі –ұжымдағы әрбір маманның және ұжымның қандай бағытта ұмтылысын сипаттап көрсетеді. Осындай ұмтылыс пен беталыс жаңадан құрылып жатқан кәсіпорындар мен мекемелер үшін маңызды. Атап айтатын болсақ, сыртқы формадағы іс - әрекеттіліктер дизайн, жарнама, өндірістік процесті модернизациялау. Эстетикалық талаптарға формасы, сыртқы көрінісімен сана - сезімі ұжымның жұмыла жұмыс істеуіне, беделділіктің пайда болуына мүмкіншілік жасайды. Позитивті имиджге мекеменің тұтынушылары, құрылтайшылары алдындағы абыройы мен беделі, оның жетістіктері, ұжымның тұрақтылық дәрежесі оның дәстүрі мен жекелей символикасы, теңдессіз киім үлгілері және оның элементтері (галстук, бас киім және тағы басқа) көмектеседі. Заттық имидж – бір заттың немесе басқа жанданбаған обьектінің субъект - субъектіні өзара әрекеттесу процесінде пайда болған символды образын түсінеміз, айтамыз. Яғни сол затты немесе обьектіні субъект ретінде қабылдауды араңдатып көрсетеді. Заттық имиджді құрудың негізгі механизмі - персонификация болып табылады. Корпоративті имидж (ұйым имиджі) деп - біз – субьекті – субьекті мен өзара байланысты процестердің арқасында пайда болған ұйымдардың, қауымдастықтардың символдық образын айтамыз. Корпоративті имидждің табиғатын түсіну үшін біз - ұйымның, қауымдастықтың табиғатын талдауымыз қажет. 41.Мінездің акцентуациясы және олардың қарым-қатынас процесіне әсері. Мінездің акцентуациялануы - адамның әрекеті мен істеріңде көрініс беретін мінез ерекшеліктеріне қарағанда жиі басымдылық танытатын, күшті дамыған мінез ерекшеліктері. Мінездің акцентуацияланған типтері — әртүрлі жағдайлардағы адамның қылығын анықтайтын, мінездердің басқа қасиеттеріне қарағанда жетекші орын алатын және басқалардың жәрдемімен ерекше дамитын мінездің типтік қиылысқан көрсеткіші. Мінез акцентуациясы — психопатиялармен шектесіп, норманың шеткі варианттарын көрсететін белгілі бір мінез бітістері мен олардың үйлесімдерінің ерекше көрінісін білдіретін, К. Леонгардпен ұғым. Акцентуация (Мінезді қараңыз) басқа қасиеттерінен қандай да бір қасиеттің немесе белгінің бөлініп ерекше дамуы. К.Леонгард мінез акцентуациясының классификациясын құрды, оны шеткі норма варианты деп түсінді. Сондықтан адамнығ күшті жағына қарағанда, оның жетіспеушілігін тізбелеу әсерін жасау түрін сипаттайды. Осында әдістің ерекшелігі, бірақ әрине, оған медициналық диагноз қою жеткіліксіз. 42.Тұлғааралық қарым-қатынастағы тұлға проблемасының пәнаралық мәртебесі 43.Тәрбие адамның мотивациялық дамуының шарты ретінде |