1. Insoniyat ijtimoiy iqtisodiy taraqqiyotining ilmiy texnikaviy davrini tariflang
 Скачать 78.29 Kb.
|
|
1.Insoniyat ijtimoiy- iqtisodiy taraqqiyotining ilmiy- texnikaviy davrini ta’riflang? Инсоният ижтимоий-иқтисодий тараққиётнинг, илмий-техникавий тараққиётнинг янги даврига қадам қўймоқда. Саноат жамияти давридан бошлаб у фаол равишда ахборотга ўтмоқда. Шу билан бирга, атрофмуҳитнинг урбанизацияси ўзининг янги босқичига — шаҳар атрофини шакллантиришнинг янада илғор усулларини излаш орқали бошқа турмуш тарзини, ўзгача мазмунни шакллантиришга олиб келиши муқаррар бўлган субурбанизация босқичига ўтмоқда. Тез, юқори тезликда урбанизация глобал муаммо сифатида бир неча ўн йиллар олдин пайдо бўлган ва йирик шаҳарларнинг метрополияга айланиши янги трансформациялар ва ифлосланиш манбаларининг пайдо бўлишига олиб келди атроф-муҳит, шунингдек, шаҳар маконини ўзгартириш. Шаҳар аҳолисининг ўсиши ва шаҳар ривожланишининг сиқилиши яшаш муҳитини кўкаламзорлаштириш муаммосига алоҳида аҳамият беради. Шаҳарнинг ривожланиши тоза ҳаво, сув, яшил майдонлар миқдорининг қисқаришига, шовқин кўрсаткичларининг ёмонлашишига, инсоляция ва ҳудудларнинг аэрация режимига олиб келади. 2.Urbanizatsiya global muammo sifatida qaysi davrdan boshlandi uni tariflang? Тез, юқори тезликда урбанизация глобал муаммо сифатида бир неча ўн йиллар олдин пайдо бўлган ва йирик шаҳарларнинг метрополияга айланиши янги трансформациялар ва ифлосланиш манбаларининг пайдо бўлишига олиб келди атроф-муҳит, шунингдек, шаҳар маконини ўзгартириш. Шаҳар аҳолисининг ўсиши ва шаҳар ривожланишининг сиқилиши яшаш муҳитини кўкаламзорлаштириш муаммосига алоҳида аҳамият беради. Урбанизациянинг дунёга таъсирининг кўп қиррали ва глобал муаммоси яшаш муҳити ҳам инсонга психологик таъсир кўрсатади. Aхборот оқимлари, экологик кўрсаткичларнинг ёмонлашуви, ҳаётнинг тезлашган суръати ва бошқа бир қатор омиллар аҳоли, айниқса, йирик шаҳарларда қулай яшаш шароитларини деярли йўқ қилди. 3. ”Kechagi” va “bugungi” muhit inson mavjudligining sifati jihatidan farq qiladigan sharoitlarni ta’riflang? «Кечаги» ва «бугунги» муҳит инсон мавжудлигининг сифат жиҳатидан фарқ қиладиган (экологик) шароитлари: илгари табиат устунлик қилган, одамлар учун ташқи ва ички қулайликни таъминлаган, анъанавий йўл, ва ҳозирда шаҳарларнинг ташқи «табиий» майдони кўп ҳолларда турли даражадаги тажовузкорлик билан салбий муҳит ҳисобланади. Шароитларнинг экологик табиатида сезиларли ўзгаришлар юз берди архитектуранинг «асослари». Илгари бинолар табиатда шаклланган ва бу уларнинг ички (сунъий) маконларининг қулайлигини зарур экологик компонентлар билан таъминлаган бўлса, энди бошқа ва (деярли қарамқарши) пайдо бўла бошлади. Қарама-қарши вазифаси биноларнинг ички маконини ташқи шаҳар-антропоген муҳитнинг салбий таъсиридан ҳимоя қилишдир. Замонавий антропоген муҳит (ташқи шаҳар) ўзининг жисмоний моҳиятида ҳозирги вақтда биноларнинг ички муҳитини санитаризация қила олмайди, яъни. тарих давомида бажарган вазифаларни бажаради инсоният тараққиёти. Бинобарин, биноларнинг ўзида (шу жумладан зарур табиий компонент) унинг зарур хусусиятларини таъминлаш муаммоси пайдо бўлади. Йигирма биринчи асрда. ушбу салбий тенденция билан боғлиқ ҳолда улар табиат билан ҳамоҳанг бино ва иншоотларни яратишга киришдилар. Улар табиий компонентлар (ўсимликлар, сув қурилмалари, геопластик элементлар ва бошқалар) ёрдамида вертикал ва горизонтал ва ёқимли сиртларда ривожланадиган ички ва ташқи маконлар тизимини ифодалайди. Шуни таъкидлаш керакки, замонавий инсон ҳаёти маконида ҳукмронлик қилаётган антропоген муҳит фазони ташкил этишнинг янги шаклларини ва унинг структуравий қурилишини талаб қилади. Салбийларни қоплаш учун бизга янги архитектура ва шаҳарсозлик воситалари керак. Бу шаҳар атроф-муҳитини кўкаламзорлаштириш муаммоси ва кам углеродли шаҳарларни яратиш орқали аҳоли пунктларининг янги шаклларини излашнинг сабабидир. 4. Tabiat blan birlashtirilgan bin ova inshootlarni komponentlarini tariflang . Йигирма биринчи асрда ушбу салбий тенденция билан боғлиқ ҳолда улар табиат билан бирлаштирилган бино ва иншоотларни яратишга кири- шдилар. Улар табиий компонентлар (ўсимликлар, сув қурилмалари, гео- пластик элементлар ва бошқалар) ёрдамида вертикал ва горизонтал сирт- ларда ривожланадиган ички ва ташқи маконлар тизимини ифодалайди. Замонавий инсон ҳаёти маконида ҳукмронлик қилаётган антропоген муҳит фазони ташкил этишнинг янги шаклларини ва унинг структуравий қурилишини талаб қилади. Салбийларни қоплаш учун бизга янги архитек- тура ва шаҳарсозлик воситалари керак. Шаҳар атроф-муҳитини кўкалам- зорлаштириш муаммоси ва кам углеродли шаҳарларни яратиш орқали аҳоли пунктларининг янги шаклларини излашнинг сабаби шу. 5. Kam uglerodli shaharlarni shakllantirish konsepsiyasi qanday hususiyatlarga ega Кам углеродли шаҳарларни шакллантириш концепцияси юқори эколо- гик ва эстетик хусусиятларга эга яшаш муҳитини яратишга асосланган. Aв- вало, бу шаҳарлар энергия жиҳатидан ўзини-ўзи таъминлайди. Уларнинг яшаш муҳити қуёш, шамол, сув энергиясидан фойдаланишга асосланган. Бундай шаҳарларнинг архитектура ва шаҳарсозлик тузилмаси жуда хилма- хил бўлиб, табиий-иқлим омилларига, аҳолининг қабул қилинган сонига, банд бўлган майдонга, табиий муҳит элементлари билан боғлиқлик хусуси- ятига ва бошқаларга боғлиқ. Кам углеродли шаҳар — бу юқори экологик ва эстетик кўрсаткичларга ва муайян шаҳарсозлик хусусиятларига эга бўлган шаҳар инфратузилмаси- нинг фазовий жиҳатдан ташкил этилган ва ўзаро боғлиқ бўлган табиий ва антропоген элементлари тўпламидир. Кам углеродли шаҳарларни лойиҳалаш ва қуриш инновациондир ва бу дизайннинг якуний мақсади уг- лерод эмиссиясини нолга тенглаштиришдир. 6. shahar sharoitida innovatsion bino va inshootlarni yaratishning aniq hususiyatlarini tariflang. Aрхитектура ва шаҳарсозлик фаолиятидаги «инновация» атамасининг асосий концептуал аппарати унинг турли адабий манбаларда таҳлили асосида ёрити- лган. Шаҳар шароитида инновацион бино ва иншоотларни яратишнинг аниқ хусусиятлари шакллантирилмоқда. Шуни таъкидлаш керакки, замонавий жамият ахборот режасининг янги технологияларини фаол ривожлантириш даврига кирмоқда, яъни у муқаррар равишда материал ва мавзунинг янги шаклларини ишлаб чиқаради тинчлик. Сунъий маконни ташкил этувчи архитектура «четда» қолиши мумкин эмас. Бундан ташқари, у ўз ривожланиш йўлларини фаол равишда шакллантиради, келажакнинг функционал ва композицион-фазовий истиқболларини башорат қилади, турар-жой тизимларида атроф-муҳит компонентларини фазовий шакллантириш ва шакллантириш усулларини фаол излайди, табиат билан анъанавий муносабатларни қайта кўриб чиқади,йўлларни излайди. антропоген ва техноген таъсирларнинг тажовузкорлигини камайтириш. Шу муносабат билан шаҳар шароитида инновацион бино ва иншоотларнинг шаклланишини цивилизация тараққиёти жараёнини ўзида мужассамлаштирган энг самарали объектлар сифатида ўрганиш мақсадга мувофиқ кўринади. 7. Suniy muhitni tashkil etuvchi arxitektura o’z rivojlanish yo’llarida nimalarni shakllantirishini tariflang. Сунъий маконни ташкил этувчи архитектура «четда» қолиши мумкин эмас. Бундан ташқари, у ўз ривожланиш йўлларини фаол равишда шакллантиради, келажакнинг функционал ва композицион-фазовий ис- тиқболларини башорат қилади, турар-жой тизимларида атроф-муҳит ком- понентларини фазовий шакллантириш ва шакллантириш усулларини фаол излайди, табиат билан анъанавий муносабатларни қайта кўриб чиқади, йўлларни излайди. антропоген ва техноген таъсирларнинг тажовузкорли- гини камайтириш. Шу муносабат билан шаҳар шароитида инновацион би- но ва иншоотларнинг шаклланишини цивилизация тараққиёти жараёнини ўзида мужассамлаштирган энг самарали объектлар сифатида ўрганиш мақсадга мувофиқ кўринади. Ушбу ўқув қўлланмада муаллифлар шаҳар муҳитида инновацион бино ва иншоотларни яратишни, таъсир этувчи омилларни ҳисобга олган ҳолда кўриб чиқадилар ва шаклланиш хусусиятларини таҳлил қилган ҳолда улар- нинг ривожланиш даврийлигини аниқлайдилар. 8. “Innovatsiya” tushunchasi qachon paydo bo’ldi, kimning ishlarida “innovatsiya kombinatsiyalar “ tahlili o’z ifodasini topdi ularni tariflang. — Архитектура шаҳарсозлик фаолиятида «инновация”сўзининг келиб чиқиши. «Инновация» тушунчаси 20-аср бошларида янги ҳаёт олди. австриялик ва америкалик иқтисодчи Ж. Шумпетернинг илмий ишларида «инноваци- он комбинациялар» таҳлили, иқтисодий тизимлар ривожланишидаги ўзга- ришлар натижасида. Ж. Шумпетер 1900-йилларда биринчи олимлардан би- ри эди, бу атаманинг иқтисодда илмий қўлланилишини киритди. ХХI асрда. бу атама бозор иқтисодиёти ва рақобат шароитида жуда машҳур бўлиб бормоқда, унинг ҳаракатлантирувчи кучи инновацияларни рағбатлантиради. Ҳозирги вақтда «инновация» тушунчаси ва атамасининг талқинини ифодаловчи кўплаб нашрлар пайдо бўлди. Инновацияларни амалга ошириш учун зарур ва етарли шарт-шароитлар кўриб чиқилади. «Инновация» атамасининг энг батафсил концептуал аппарати менежмент ва иқтисодиётда ишлаб чиқилган. «Инновация» тушунчаси ва атамасини адабий манбаларга кўра таҳлил қилиш ушбу атаманинг талқинини архитектура ва шаҳарсозлик фаолияти билан боғлиқ ҳолда кўриб чиқиш имконини беради. 9. Innovatsiya atamasini tariflang. «Инновация» тушунчаси ва атамасини адабий манбаларга кўра таҳлил қилиш ушбу атаманинг талқинини архитектура ва шаҳарсозлик фаолияти билан боғлиқ ҳолда кўриб чиқиш имконини беради. Инновациялар инсон фаолиятининг ҳар қандай соҳасидаги бундай ян- гиликлар бўлиб, улар қуйидаги талабларни зарур ва етарли даражада бажа- ришга қаратилган жараён ёки жараённинг натижасидир: янгилик (аналогларнинг йўқлиги); инновацион объектларнинг миқдорий ва сифат хусусиятларини яхши- лаш самарадорлиги. Инновацион ривожланишни белгиловчи омиллар, биринчи навбатда, табиий, ишлаб чиқариш, илмий-техникавий ва бошқа ресурслар. Иннова- циялар инсон фаолиятининг турли соҳаларида рўй бераётган доимий ўзга- ришлар туфайли юзага келади. Уларнинг ҳар бирида инновацияларнинг мақсадлари маълум самарани таъминлайдиган амалга оширишдир. 10. Innovatsiyalar tasirining qanday asosiy turlari mavjud ularni tariflang Инно- вациялар таъсирининг қуйидаги асосий турлари мавжуд: Инновациянинг (инновациянинг) иқтисодий самараси — кўрсаткичлар барча турдаги натижалар ва харажатларни қиймат жиҳатидан ҳисобга ола- ди; инновацияларни жорий этиш; Инновациянинг (инновацияларнинг) илмий-техникавий самараси ян- гилик, соддалик, фойдалилик, эстетика, ихчамлик; Инновацияларнинг (инновацияларнинг) ижтимоий таъсири — кўрсат- кичлар инновацияларни амалга оширишнинг ижтимоий натижаларини ҳисобга олади; Инновацияларнинг (инновацияларнинг) экологик таъсири — кўрсатки- члар инновацияларнинг атроф-муҳитга таъсирини ҳисобга олади (шовқин, электромагнит майдон, ёритиш (визуал қулайлик), тебраниш ва бошқалар). Шундай қилиб, дизайндаги инновациялар ва қурилиш — бу маълум бир таъсирни таъминлайдиган ва инсоннинг ўзига хос эҳтиёжларини қондирадиган принципиал жиҳатдан янги ёки ўзгартирилган объект- нинг меъморий объектини яратишнинг якуний натижасидир. Иннова- цияни объектни лойиҳалаш ёки уни амалга ошириш деб ҳисоблаш керак. 11. Innovatsiyaning iqtisodiy samarasi nimalarda ifodaalanadi ularni tariflang Инновациянинг (инновациянинг) иқтисодий самараси — кўрсаткичлар барча турдаги натижалар ва харажатларни қиймат жиҳатидан ҳисобга ола- ди; инновацияларни жорий этиш; Шундай қилиб, дизайндаги инновациялар ва қурилиш — бу маълум бир таъсирни таъминлайдиган ва инсоннинг ўзига хос эҳтиёжларини қондирадиган принципиал жиҳатдан янги ёки ўзгартирилган объект- нинг меъморий объектини яратишнинг якуний натижасидир. Иннова- цияни объектни лойиҳалаш ёки уни амалга ошириш деб ҳисоблаш керак. Инновацион архитектура ва шаҳарсозлик объектларини уч турга: инно- вацион бино ва иншоотларга, инновацион архитектура ва шаҳарсозлик ма- жмуаларига, инновацион архитектурага бўлиш керак. 12. Innovatsiyaning ilmiy texnikaviy samarasi nimalarda ifodalanadi Инновациянинг (инновацияларнинг) илмий-техникавий самараси ян- гилик, соддалик, фойдалилик, эстетика, ихчамлик; 13. Innovatsiyalarning ijtimoiy tasirini tariflang Инновацияларнинг (инновацияларнинг) ижтимоий таъсири — кўрсат- кичлар инновацияларни амалга оширишнинг ижтимоий натижаларини ҳисобга олади; 14. Innovatsiyalarning ekologik tasirini tariflang (ular nimalarda o’zini namoyon etadi) Инновацияларнинг (инновацияларнинг) экологик таъсири — кўрсатки- члар инновацияларнинг атроф-муҳитга таъсирини ҳисобга олади (шовқин, электромагнит майдон, ёритиш (визуал қулайлик), тебраниш ва бошқалар). 15. Innovatsion arxitektura va shaxarsozlikni obektlari necha turga bo’lish tan olingan ularni tariflang Инновацион архитектура ва шаҳарсозлик объектларини уч турга: инно- вацион бино ва иншоотларга, инновацион архитектура ва шаҳарсозлик ма- жмуаларига, инновацион архитектурага бўлиш керак. мураккаб муҳит. 16. Innovatsion bino va inshootlarni tariflang Инновацион бинолар ва иншоотлар шаҳар шароитида инсон ҳаёти учун қулай шароитларни таъминлайдиган вертикал ва горизонтал юзалар тизи- мига эга алоҳида турдаги ноанъанавий объект-фазовий муҳитни ифода- лайди. 17. Innovatsion arxitektura va shaharsozlik majmualarini tariflang Инновацион архитектура ва шаҳарсозлик мажмуалари бинолар ва шаҳарсозлик тизимига эга бўлган маҳаллий, ноанъанавий муҳитни ифода- лайди шаҳар муҳитида инсон ҳаётининг турли жараёнлари учун мўлжал- ланган қуроллар. 18. Innovatsion arxitektura muxitini tariflang Инновацион архитектура муҳити бинолар ва шаҳар мажмуалари тизи- мига эга бўлган шаҳар муҳитининг ҳар қандай бўлаги учун ноанъанавий фазовий режалаштириш ечимидир 19. Ozbekiston respublikasining innovatsion rivojlanish strategiyasi qachon tasdiqlandi ularni tariflang O'zbekiston Respublikasining 2022-2026 yillarda innovatsion rivojlanish strategiyasi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 6 iyuldagi maxsus Farmoni (PF-165, 06.07.2022 y.) va Qarori PQ-307, 06.07.2022 y.)bilan tasdiqlangan bo'lib, unda strategiyaning asosiy yo'nalishlari belgilangan. Innovatsion texnologik park, texnologiyalar transferi markazi, innovatsion klaster, venchur tashkiloti, innovatsiya markazi, startap akselerator, inkubatorlar kabi innovatsion infratuzilma sub'ektlari tarmog'ini shakllantirish orqali startap tashabbuslarni qo'llab-quvvatlash hamda yirik hajmli ishlab chiqarishni tashkil etish strategiyaning asosiy yo'nalishlaridan biridir. Bunda innovatsion faoliyatni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlashning institutsional mexanizmlarini takomillashtirish orqali innovatsion faol tashkilotlar ulushini oshiriladi. Strategiyada kichik tadbirkorlikning innovatsion faolligini oshirishga ham alohida e'tibor qaratilgan bo'lib, aynan innovatsion korxonalarni rivojlantirish orqali hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy o'sishini ta'minlash nazarda tutilgan. Yangi turdagi mahsulotlar va innovatsion texnologiyalar yaratishning g'oyadan yakuniy iste'molchigacha bo'lgan kompleks tizimini ta'minlash orqali innovatsiyalarga bo'lgan talabni rag'batlantiriladi. Strategiyada yaratilgan kapitalni «tubdan yangilovchi» innovatsiyalarga qayta yo'naltirish tizimini shakllantirish belgilangan. Strategiyani amalga oshirishda inson omili yuqori ekani tufayli ta'limning barcha bosqichlarida yaratuvchanlik, innovatsion tadbirkorlik va ratsionalizatorlik ko'nikmalarini rivojlantirish orqali innovatsion faoliyat boshqaruvida inson kapitalini yanada rivojlantirish muhim sanaladi. Strategiyaga ko'ra hududlardagi innovatsion markazlar sonini 494 tagacha, innovatsion startaplarni 1 ming 437 tagacha etkazish va yaratiladigan yangi texnologiyalarni 384 tagacha oshirish; - innovatsion tadbirkorlik natijasida yaratiladigan yangi ish o'rinlarini 4 baravarga ko'paytirish; tijoratlashtirish natijasida yaratiladigan yangi innovatsion ishlanmalar sonini 2 baravarga oshirish maqsad qilingan. Mazkur strategiyada mamlakatimiz 2026-yilda TOP-50 innovatsion davlatlar qatoridan joy egallashi asosiy maqsad etib belgilandi. Qarorga ko'ra, hududlarda 224 ta, tarmoqlarda 441 ta, oliygohlar va ilmiy tashkilotlarda 1 ming 86 ta loyihani amalga oshirish belgilangan. Hozirda tarmoq va oliygoh/ilmiy tashkilotlar kesimida jami 1 751 ta innovatsion loyihalar shakllantirilgan. Xususan, hududlar kesimida 2 507 ta ish o'rni yaratiladigan 206 mlrd so'mlik 224 ta loyihalar amalga oshirilmoqda. Tarmoqlar kesimida esa, ilmiy-innovatsion mahsulotlar ishlab chiqarilishi belgilangan 26 ta tarmoq tashkilotlarining 6,6 trln so'mlik 265 ta loyiha; iqtisodiyot tarmoqlarida amalga oshiriladigan 33 trln so'mlik 176 turdagi innovatsion mahsulotlarni tseriyalab ishlab chiqarish va texnologiyalar o'zlashtirilishi nazarda tutilgan «drayver» loyihalar shakllantirilgan. Bundan tashqari, ilmiy va oliy ta'lim tashkilotlari kesimida 76 ta ilmiy tashkilotlar (400 mlrd so'mlik) va 80 ta (483,6 mlrd so'mlik) oliygohlar tomonidan amalga oshiriladigan 1 086 ta loyiha ishga tushiriladi. 1,5 mln doll. va 67,7 mlrd so'mlik 34 ta yo'nalish bo'yicha ilmiy-innovatsion mahsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan «spin-off» korxonalar tashkil etiladi. Shuningdek, 113,9 mlrd.so'mlik 134 ta loyihala dastlabki texnik hamda moliyaviy ekspertizadan o'tkazish jarayonida, mazkur loyihalardan 10,7 mlrd. so'mlik 27 ta loyiha mahalliy byudjet mablag'laridan moliyalashtirilishi belgilangan. 20. Ozbekiston respublikasi global innovatsion indeksi reytingida 2015 yilga nisbatan qanday pogonaga ko’tarildi uni tariflang Innovatsion rivojlanish vazirligi tomonidan tashkil etilgan «InnoWeek.Uz-2022» innovatsion g'oyalar haftaligi doirasida 20-oktabr kuni «Fan va innovatsiyalar xalqaro ilmiy forumi» o'tkazildi. Tadbirni O'zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vaziri Ibrohim Abdurahmonov ochib berdi. Forumda Shveytsariyaning O'zbekistondagi elchixonasi maslahatchisi Aleksandr Sherer, Saudiya Arabistoni Qirol Abdulloh nomidagi fan va texnologiya universiteti Prezidenti, professor Chan Toni Fan Cheong, Belorussiya Milliy Fanlar akademiyasi matematika, informatika va fizika bo'limi akademik kotibi, i.f.d. Shumilin Aleksandr Gennadevich, Toshkent shahridagi Xalqaro Vestminster Universiteti rektori Mirqosimov Bahrom Ravshanovich, O'zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti rektori Sherzodxon Qudratxo'ja ishtirok etdilar. Vazir o'z nutqida, hozirgi kunda ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan yangilash jarayonlariga ilmiy-amaliy tadqiqotlar natijalarini va nou-xau ishlanmalarni keng joriy etish, ilmiy muassasalar va real iqtisodiyot tarmoqlari korxonalari o'rtasida yaqin hamkorlikni o'rnatish mamlakatni jadal innovatsion rivojlantirishning muhim omili hisoblanadi, deb ta'kidladi. Shuningdek, ilm-fan, tadqiqot va ishlanmalar bo'yicha mamlakatning innovatsion rivojlanishi yo'lida amalga oshirilayotgan amaliy jarayonlar va innovatsiyalarni rag'batlantirish bo'yicha muhokamalar olib borish, hamkorlik ishlarini mustahkamlash bo'yicha amalga oshirilayotgan ishlarga to'xtalib o'tdi. So'nggi yillar davomida amalga oshirilgan islohotlar natijasida respublikada iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohada, shu jumladan qishloq xo'jaligi, energetika, qurilish, ta'lim, sog'liqni saqlashda innovatsion va texnologik rivojlanishni ta'minlash va rag'batlantirish borasida katta yutuqlarga erishildi. Xususan, respublikamiz 80 tadan ortiq indikator bo'yicha baholanadigan Global innovatsion indeksi reytingida 2015-yilga nisbatan 40 ta pog'onaga, o'tgan yilga nisbatan 4 ta pog'onaga ko'tarilib, 2022-yilda 82-o'rinni egalladi. 21. innovatsion strategiyaning maqsad va vazifalarini tariflang Mamlakatning xalqaro maydondagi raqobatbardoshliligi darajasini va innovatsion jihatdan taraqqiy etganini belgilovchi omil sifatida inson kapitalini rivojlantirish 2019–2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish strategiyasining bosh maqsadidir. Bosh maqsadga erishishda Strategiyaning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: O‘zbekiston Respublikasining 2030 yilga borib Global innovatsion indeks reytingi bo‘yicha jahonning 50 ilg‘or mamlakati qatoriga kirishiga erishish; barcha darajada ta'lim sifati va qamrovini oshirish, uzluksiz ta'lim tizimini rivojlantirish, kadrlar tayyorlash tizimining iqtisodiyot ehtiyojlariga moslashuvchanligini ta'minlash; ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalarning ilmiy salohiyatini mustahkamlash va samaradorligini oshirish, ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va texnologik ishlar natijalarini keng joriy etish uchun ta'lim, ilm-fan va tadbirkorlikni integratsiya qilishning ta'sirchan mexanizmlarini yaratish; innovatsiyalar, ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va texnologik ishlarga davlat va xususiy mablag‘lar kiritilishini kuchaytirish, bu sohalardagi tadbirlarni moliyalashtirishning zamonaviy va samarali shakllarini joriy etish; boshqaruvning zamonaviy usullari va vositalarini joriy etish orqali davlat hokimiyati organlari faoliyatining samaradorligini oshirish; mulkchilik huquqlari himoyasini ta'minlash, raqobatbardosh bozorlar tashkil etish va biznes yuritish uchun teng shart-sharoitlar yaratish, davlat-xususiy sherikligini rivojlantirish; barqaror faoliyat yuritadigan ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilmani yaratish. Strategiyaning asosiy yo‘nalishlari: fan, ixtirochilik va texnologiyalar transferini rivojlantirish; innovatsion faoliyatni moliyalashtirish tizimini takomillashtirish; infratuzilma va axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish; ta'lim tizimini takomillashtirish va inson kapitalini rivojlantirish; raqobatni rivojlantirish va ma'muriy to‘siqlarni kamaytirish. 22. Innovatsion strategiyaning asosiy yo’nalishlarini nimalarda o’z ifodasini topgan ularni tariflang O'zbekiston Respublikasining 2022-2026 yillarda innovatsion rivojlanish strategiyasi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 6 iyuldagi maxsus Farmoni (PF-165, 06.07.2022 y.) va Qarori PQ-307, 06.07.2022 y.)bilan tasdiqlangan bo'lib, unda strategiyaning asosiy yo'nalishlari belgilangan. Innovatsion texnologik park, texnologiyalar transferi markazi, innovatsion klaster, venchur tashkiloti, innovatsiya markazi, startap akselerator, inkubatorlar kabi innovatsion infratuzilma sub'ektlari tarmog'ini shakllantirish orqali startap tashabbuslarni qo'llab-quvvatlash hamda yirik hajmli ishlab chiqarishni tashkil etish strategiyaning asosiy yo'nalishlaridan biridir. Bunda innovatsion faoliyatni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlashning institutsional mexanizmlarini takomillashtirish orqali innovatsion faol tashkilotlar ulushini oshiriladi. Strategiyada kichik tadbirkorlikning innovatsion faolligini oshirishga ham alohida e'tibor qaratilgan bo'lib, aynan innovatsion korxonalarni rivojlantirish orqali hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy o'sishini ta'minlash nazarda tutilgan. Yangi turdagi mahsulotlar va innovatsion texnologiyalar yaratishning g'oyadan yakuniy iste'molchigacha bo'lgan kompleks tizimini ta'minlash orqali innovatsiyalarga bo'lgan talabni rag'batlantiriladi. Strategiyada yaratilgan kapitalni «tubdan yangilovchi» innovatsiyalarga qayta yo'naltirish tizimini shakllantirish belgilangan. Strategiyani amalga oshirishda inson omili yuqori ekani tufayli ta'limning barcha bosqichlarida yaratuvchanlik, innovatsion tadbirkorlik va ratsionalizatorlik ko'nikmalarini rivojlantirish orqali innovatsion faoliyat boshqaruvida inson kapitalini yanada rivojlantirish muhim sanaladi. Strategiyaga ko'ra hududlardagi innovatsion markazlar sonini 494 tagacha, innovatsion startaplarni 1 ming 437 tagacha etkazish va yaratiladigan yangi texnologiyalarni 384 tagacha oshirish; - innovatsion tadbirkorlik natijasida yaratiladigan yangi ish o'rinlarini 4 baravarga ko'paytirish; tijoratlashtirish natijasida yaratiladigan yangi innovatsion ishlanmalar sonini 2 baravarga oshirish maqsad qilingan. Mazkur strategiyada mamlakatimiz 2026-yilda TOP-50 innovatsion davlatlar qatoridan joy egallashi asosiy maqsad etib belgilandi. Qarorga ko'ra, hududlarda 224 ta, tarmoqlarda 441 ta, oliygohlar va ilmiy tashkilotlarda 1 ming 86 ta loyihani amalga oshirish belgilangan. Hozirda tarmoq va oliygoh/ilmiy tashkilotlar kesimida jami 1 751 ta innovatsion loyihalar shakllantirilgan. Xususan, hududlar kesimida 2 507 ta ish o'rni yaratiladigan 206 mlrd so'mlik 224 ta loyihalar amalga oshirilmoqda. Tarmoqlar kesimida esa, ilmiy-innovatsion mahsulotlar ishlab chiqarilishi belgilangan 26 ta tarmoq tashkilotlarining 6,6 trln so'mlik 265 ta loyiha; iqtisodiyot tarmoqlarida amalga oshiriladigan 33 trln so'mlik 176 turdagi innovatsion mahsulotlarni tseriyalab ishlab chiqarish va texnologiyalar o'zlashtirilishi nazarda tutilgan «drayver» loyihalar shakllantirilgan. Bundan tashqari, ilmiy va oliy ta'lim tashkilotlari kesimida 76 ta ilmiy tashkilotlar (400 mlrd so'mlik) va 80 ta (483,6 mlrd so'mlik) oliygohlar tomonidan amalga oshiriladigan 1 086 ta loyiha ishga tushiriladi. 1,5 mln doll. va 67,7 mlrd so'mlik 34 ta yo'nalish bo'yicha ilmiy-innovatsion mahsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan «spin-off» korxonalar tashkil etiladi. Shuningdek, 113,9 mlrd.so'mlik 134 ta loyihala dastlabki texnik hamda moliyaviy ekspertizadan o'tkazish jarayonida, mazkur loyihalardan 10,7 mlrd. so'mlik 27 ta loyiha mahalliy byudjet mablag'laridan moliyalashtirilishi belgilangan. 23. Innovatsion obektlarni shakllantirish qonuniyatlari va xususiyatlarini tariflang ular nimalarda o’z ifodasini topgan Шаҳар муҳитида табиат билан ҳамоҳанг бино ва иншоотларни шакллантиришнинг аналитик йўна- лиши ишлаб чиқилган. Табиат билан ҳамоҳанг биноларнинг шаҳар ланд- шафт структурасининг фитоемуҳитини шакллантириш қонуниятлари аниқланди. Шаҳар муҳитида ландшафт биноларини шакллантиришнинг ўзига хос хусусиятлари кўриб чиқилади, уларнинг дифференциацияси ва шаҳар ландшафт тузилишининг типологияси аниқланади. Рельефни ҳисоб- га олган ҳолда инновацион рельефли биноларни шакллантириш техникаси ишлаб чиқилди ва уларни лойиҳалаш методологияси белгилаб берилди. Сув муҳити билан интеграциялашувнинг турли усуллари билан инновацион та- биат билан ҳамоҳанг биноларни шакллантириш хусусиятлари очиб берил- ган. 24. Qanday mezonlar innovatsion obektlarni shakllantirish hususiyatlarini aniqlash imkonini beradi ularni tariflang Инновацион объектларни шакллантириш қонуниятлари ва хусусиятла- рини аниқлаш учун уларни таҳлил қилиш мезонлари ишлаб чиқилган. Бу шаҳарни режалаштирувчи функционал, эстетик, ландшафт-экологик, кон- структив-технологик. Ушбу мезонлар инновацион объектларни шакллантиришнинг морфоло- гик, семантик, функционал, эстетик, конструктив ва технологик хусусият- ларини аниқлаш имконини беради 25. Bin ova inshootlarni ko’rib chiqishning morfologik jihatini tariflang Кўриб чиқишнинг морфологик жиҳати бино ва иншоотларнинг шаклла- нишининг композицион хусусиятларини очиб беради ва уларнинг асосий хусусиятларини аниқлайди. Янги структуравий элементлар. 26. Bin ova inshootlarni ko’rib chiq ishning semantik jihatlarini tariflang Кўриб чиқишнинг семантик жиҳати бино ҳажмини ташкил этишнинг мазмунли, семантик хусусиятини очиб беришга имкон беради, бу яратил-ган объектни маълум бир цивилизациянинг чуқур маданий ва тарихий маънолари ва қадриятлари доирасида талқин қилиш имконини беради. 27. Bin ova inshootlarni ko’rib chiq ishning funksional jihatlarini tariflang Функционал жиҳат объектнинг функционал мақсадини, ундаги асосий ҳаётий жараёнларнинг ўзига хос хусусиятларини очиб беради. 28. Bin ova inshootlarni ko’rib chiq ishning estetik jihatlarini tariflang Кўриб чиқишнинг эстетик жиҳати асосий элементларнинг услубини ҳисобга олган ҳолда архитектура объектининг бадиий қиёфасини очиб бе- ради, кўриб чиқишнинг бу жиҳати вертикал ва горизонтал модуляцияни ҳисобга олган ҳолда қурилишни шакллантиришнинг турли усулларини аниқлашга имкон беради. Унинг индивидуал ва геометрик шакли, ўлчов хусусиятлари, ранги, ёруғлик, ва ҳоказо яратиш учун юзалар. 29. Bin ova inshootlarni ko’rib chiq ishning konstruktiv va texnologik jihatlarini tariflang Кўриб чиқишнинг конструктив ва технологик жиҳати бинолар, иншоотлар ва уларнинг асосий юк кўтарувчи элементларининг тектоникасини очиб беради. 30. Shahar muhitida innovatsion tarixiy binolarni xronologik ko’lami nimalar asosida ifodalanadi Бино ва иншоотлар шаклланишининг юқоридаги хусусиятларини ҳис- обга олган ҳолда, шаҳар муҳитида инновацион тарихий биноларнинг хро- нологик кўлами аниқланади. Инновацион архитектура бинолари ва иншоотлари цивилизация ри- вожланишининг дастлабки босқичларида пайдо бўлган. Биринчи бундай объект Оссурияда пайдо бўлган. Милоддан аввалги э. 600 йилда. Вавилон шаҳрида Бобил боғларини яратди. Aрхеологик материалларга кўра, бино бир қатор баланд тераслар эди. Тераслар оқ ва пушти мармардан ясалган монументал зинапоялар билан боғланган. Тузилиш 2000 м2 майдонни эгаллаган ва аслида ўзининг улуғворлиги билан ҳайратга соладиган 30 метрли тўрт корпусли носимметрик минора эди. Тераслар пирамида каби бир-бирининг устида жойлашган эди. Энг юқори терас ердан 25 м баландликда кўтарилди. Бутун боғ жанубга қара- ган. Кенглиги 3,5 м бўлган тераслар 5 м гача баландлик фарқига эга эди. 31. Miloddan avvalgi e.600 yillarda Vavilion shahrida Bobil bog’lari yaratilgan ularni tariflang Aрхеологик материалларга кўра, бино бир қатор баланд тераслар эди. Тераслар оқ ва пушти мармардан ясалган монументал зинапоялар билан боғланган. Тузилиш 2000 м2 майдонни эгаллаган ва аслида ўзининг улуғворлиги билан ҳайратга соладиган 30 метрли тўрт корпусли носимметрик минора эди. Тераслар пирамида каби бир-бирининг устида жойлашган эди. Энг юқори терас ердан 25 м баландликда кўтарилди. Бутун боғ жанубга қара- ган. Кенглиги 3,5 м бўлган тераслар 5 м гача баландлик фарқига эга эди. Структураси 40 * 50 м томонлари бўлган трапезоид бўлиб, жанубдан шимолга торайган. Бинонинг таркибида буюртма тизими қўлланилган. Ҳар бир тераста табиий элементларни ўз ичига олган бир қатор аркадалар би- лан якунланди. Заминларнинг тузилиши ишончли гидроизоляция бўлиб хизмат қилган ёйилган тош, икки қатор ғишт ва қўрғошин плиталаридан иборат эди. Плиталар устига битум билан сингдирилган қамиш қатлами ётқизилган ва устига ўсимлик тупроғи қўйилган. Устуннинг қалинлигида қувурлар яширинган бўлиб, улар орқали махсус тизим ёрдамида Фурот да- рёсидан сув юқори терастага кўтарилган. Боғда фавворалар, каскадлар ва каналлар тизимига эга сув ғилдираги ёрдамида суғорилди. Терасларнинг кўтарувчи устунлари ичи бўш эди. 32. Bobil bog’lari dizayinida innovatsion va dadildir, ularni tariflang Бобил боғлари дизайнида инновацион ва дадилдир. Улар дунёнинг етти мўжизасидан бири сифатида таснифланади. Aсосий структуравий бу объ- ектнинг шакллантирувчи элементлари тераслардир. Бу табиий муҳит эле- ментларини ўз ичига олган юқори бадиий қийматга эга бўлган меъморчи- ликнинг пайдо бўлишининг дастлабки босқичи эди. Ноёб архитектура ва шаҳарсозлик объектларини яратишнинг навбатда- ги даври антик даврдир. Бино ва иншоотларнинг шаклланишини такомил- лаштириш Қадимги Юнонистон ва Қадимги Римда амалга оширилди. 33. Akropol ansamblidagi birlik va yahlitlikni tariflang V асрнинг иккинчи ярми Милоддан аввалги қадимий маданият, санъат ва меъморчиликнинг энг юксак тараққиёт даври эди. V асрнинг иккинчи ярмида Aфина. Милоддан аввалги э. Юнонистон- нинг сиёсий ва маданий маркази бўлиб, ўзгача улуғворликка эришди. Бу давр меъморчилигининг энг юқори ютуғи Aфина Aкропол ансамбли эди. Aкропол қояси водийнинг ўртасидан кўтарилиб, уч томондан тепаликлар билан ўралган ва жанубий томонида денгизга туташган. Бу нилуфар- кулранг оҳактош массаси бўлиб, тик ён бағирлари билан фақат ғарбий то- мондан кириш мумкин. Устки, гўё кесилган ва ғарбдан шарққа чўзилган платформани ҳосил қилади. Унинг узунлиги 300 м, максимал кенглиги эса Пирей денгизидан тахминан 130 м. Aкропол ўз таркибига бир қанча объ- ектларни ўз ичига олади. Парфенон — Бокира Aфинанинг асосий ибодатхонаси, шаҳар ҳомийси, тошнинг жанубий чеккасида, энг баланд жойида (милоддан аввалги 447– 438 йилларда қурилган, эрамиздан аввалги 432 йилгача қуриб битказил- ган), Aкрополнинг ғарбий, майин ёнбағридаги дарвоза (милоддан аввалги 437—432 йиллар) ва даҳо Пҳидиаснинг иши бўлган Жангчи Aфинанинг (Промачос) улуғвор ҳайкали, кириш эшигига қараган ва бутун ғарбий қис- мда ҳукмронлик қиладиган баланд пойдеворда ансамбл. Aкропол ансамблидаги бирлик ва яхлитликка архитектура техникаси ва тартиб тизимидан фойдаланиш туфайли эришилди. |