История_Беларуси ответы. 1. Прадмет і задачы гістарычнай навукі. Фармацыйны і цывілізацыйны падыходы да вывучэння гісторыі. Месца гісторыі Беларусі ерапейскай і сусветнай гісторыі. Предмет историч науки
 Скачать 446 Kb.
|
|
Рэфармацыя і контррэфармацыя на беларусі. Грамадска-палітычная і філасоўская думка.Праваслаўе да 1385 года было амаль дзяржаўнай рэлігіяй. Але пасля Крэўскай уніі пануючай рэлігіяй у ВКЛ становіцца каталіцтва. На глебе барацьбы паміж свецкай і духоўнай уладамі прарасла Аармацыя.Рэфармацыя – грамадска-палітычны і рэлігійны рух, накіраваны супраць каталіцкай царквы як ідэйнай асновы феадалізму. У Рэфармацыі можна выдзяліць тры напрамкі:1) каралеўска-княжацкі, які абараняў інтарэсы манархаў і свецкіх феадалаў ва ўмацаванні сваёй улады і захопе зямных багаццяў царквы;2) бюргерска-буржуазны з яго пропаведдзю “мірскога аскетызму” і рэспубліканскага ўладкавання царквы;3) народны, які патрабаваў ліквідацыі царквы, феадальнага прыгнёту і ўзаконення роўнасці.Шляхту і заможных гараджан Рэфармацыя прывабіла магчымасцю падарваць магутнасць царквы, якая ўшчымляла іх правы.Найбольшае пашырэнне ў княстве атрымаў кальвінізм, абаронцам якога стаў Мікалай Радзівіл Чорны. Ён заснаваў у Вільні першую пратэстанцкую абшчыну.У 60-я гады XVI стагоддзя на Беларусі, у Літве і на Украіне з кальвінізму вылучыўся больш радыкальны напрамак – арыянства, ці антытрынітарызм.Папства зрабіла стаўку ў выратаванні каталіцкай царквы на ордэн езуітаў. У ВКЛ езуіты з’явіліся на наступны год пасля Люблінскай уніі, выкліканыя віленскім біскупам для барацьбы з Рэфармацыяй.К канцу XVII стагоддзя контррэфармацыя ў княстве перамагла.Да сярэдзіны XVII стагоддзя польскія каралі практычна падпарадкавалі сабе праваслаўную царкву.Такім чынам, на працягу ўсяго існавання Рэчы Паспалітай беларускі народ вымушаны быў весці цяжкую барацьбу за сваю веру, мову, культуру. Узнікненне і развіццё беларускай літаратуры і кнігадрукавання. Вядомыя асветнікі.Літаратура. Агульнадзяржаўныя летапісы і хронікі паступова саступаюць месца новым літаратурным відам і жанрам: публіцыстыцы, гісторыка-мемуарнай літаратуры, палітычнай сатыры, паэзіі.Сымон Будны (1530–1593) упершыню ў сусветнай літаратуры выдаў Евангелле. Ён адстойваў чалавечую прыроду Хрыста, выступаў супраць замагільнага жыцця, Боскай Троіцы. Крытыкаваў феадальнае самавольства, захопніцкія войны, быў абаронцам верацярпімасці і інтэлектуальнай свабоды.Васіль Цяпінскі (1540–1600) у прадмове да Евангелля, якое ён выдаў на беларускай мове, крытыкаваў палітыку акаталічвання беларускага народа, выступаў за развіццё беларускай мовы, быў прыхільнікам збліжэння славянскіх народаў.Лявонцій Карповіч (1580–1620) – змагар за веру продкаў і нацыянальныя традыцыі. Яго асноўныя творы – “Казанні”.Афанасій Філіповіч – абаронца інтарэсаў сацыяльных нізоў беларускага і ўкраінскага народаў. Ганьбіць знешнюю і ўнутраную палітыку, а таксама духоўных і свецкіх феадалаў за іх імкненне да раскошы.Мялецій Сматрыцкі (1572–1630) – аўтар “Граматыкі”. У сваіх творах Сматрыцкі звяртаецца да народа з заклікам еднасці ўсіх сіл у барацьбе з наступаючым каталіцызмам.Сімяон Полацкі (1629–1680) – паэт і драматург, кнігавыдавец і грамадскі дзеяч. Ён лічыў, што пашырэнне асветы ўсталюе поўную гармонію і мір. Ён асуджаў багацце, апяваў беларускія землі, асабліва Полацк і Віцебск. Ён піша п’есы на біблейскія тэмы. 19.Змены ў становішчы Беларусі пасля далучэння яе да Расійскай імперыі (канец XVIII – пачатак XIX ст.). Беларусь у вайне 1812 г. У выніку трох падзелаў (1772, 1793, 1795 гг.) Рэч Паспалітая спыніла сваё існаванне. Да Расіі адышла тэрыторыя Беларусі з насельніцтвам каля 3,3 млн чалавек.3 канца XVIII ст. пачынаецца новы этап беларускай гісторыі, цесна звязаны з гісторыяй Расійскай дзяржавы. Насельніцтва беларускіх зямель на працягу месяца пасля выхаду ўказу аб іх уключэнні ў склад Расіі прыводзілася да прысягі. Большая частка магнатаў і шляхты прынесла прысягу новай уладзе.На Беларусь былі распаўсюджаны агульныя прынцыпы расійскага кіравання.Расія па форме дзяржаўнага ладу была абсалютнай манархіяй. Беларусь дагэтуль развівалася ва ўмовах дзяржавы, для якой былі характэрны палітычная анархія і вялікая самастойнасць месцаў.У эканамічным і палітычным развіцці Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі ў канцы XVIII ст. меліся пэўныя адрозненні.Былі адрозненні і ў формах дваранскага землеўладання, і ў прававым статусе дваранства Расіі і Рэчы Паспалітай. Расія не ведала землеўладання такой сацыяльнай групы, як дробная шляхта.Рсійскі ўрад рашуча ліквідаваў бескантрольную самастойнасць феадалаў. Шляхта згубіла правы на ўтрыманне свайго войска і ўласных крэпасцей.У адносінах да каталіцкага касцёла расійскім урадам таксама праводзілася даволі асцярожная палітыка. Кацярына ІІ улічвала, што практычна ўсе беларускія магнаты і шляхта з’яўляліся католікамі. Таму за католікамі захоўвалася права на свабоднае выкананне абрадаў.На беларускае насельніцтва была распаўсюджана і расійская падатковая сістэма. Асноўным заканадаўчым кодэксам заставаўся Статут Вялікага княства Літоўскага 1588 г. Незадаволенасць прымусіла ўрад неўзабаве стаць на шлях узмацнення сваіх пазіцый у беларускіх землях.Першым крокам у гэтым напрамку з’явілася ўвядзенне ў Беларусі землеўладання рускага дваранства за кошт дзяржаўнага фонду.Наступным крокам, які павінен быў умацаваць пазіцыі расійскага ўрада ў Беларусі, было паступове абмежаванне правоў мясцовага дваранства. 20.Асаблівасці грамадска-палітычнага і сацыяльна-эканамічнага развіцця беларускіх зямель ў першай палове ХІХ ст. На пачатку XIX ст. грамадска-палітычная сітуацыя на Беларусі шмат у чым вызначалася падзеямі агульнаеўрапейскага маштабу: французскай буржуазнай рэвалюцыей (1789-1794), падзеламі Рэчы Паспалітай, вайной 1812 г. і г.д.Першай тайнай арганізацыяй стала “Віленская асацыяцыя”, якая дзейнічала ў 1796-1797 гг. і мела аддзяленні ў Мінску, Брэсце, Кобрыне, Ашмянах. Галоўная мэта- аднаўленне Рэчы Паспалітай згодна з Канстытуцыяй 3 мая 1791 года У канцы 1817 – пачатку 1818 г. студэнты Т. Зан, А. Міцкевіч, Я. Яжоўскі заснавалі тайнае патрыятычнае таварыства філаматаў. Члены суполкі першапачаткова ставілі польскія нацыянальныя асветніцка-культурныя мэты. Дзейнасць прамяністых выклікала незадаволенасць тагачаснага віленскага капітула і ўлад, якія ў 1820 г. распусцілі арганізацыю.У канцы 1820 г. філаматы ініцыіравалі стварэнне новай тайнай арганізацыі філарэтаў на чале з Т. Занам. Яна ўключала ў сябе шырокія колы моладзі, у тым ліку і за межамі Вільні.Галоўная мэта – аднаўленне Рэчы Паспалітай. Былы філамат М. Рукевіч стаў у 1823 г фундатарам таварыства «Ваенныя сябры» сярод афіцэраў Літоўскага асобнага корпусу . 24 снежня 1825 г. члены суполкі «Ваенныя сябры» капітан К.Г. Ігельстром спрабаваў ініцыяваць адмову ад прысягі Мікалаю I батальена Літоўскага корпусу, але спроба аказалася няўдалай.У 1821 г. быў напісаны «мінскі вырыянт» Канстытуцыі, аўтарам якога быў кіраўнік “Паўночнага таварыства” М.М. Мураўеў. Дзекабрыстамі быў распрацаваны «Бабруйскі план», згодна з ім трэба было арыштаваць Аляксандра I пад час смотру войскаў у Бабруйскай цытадэлі. Гэта дало б штуршок дзяржаўнаму перавароту ў імперыі. Але дрэнная падрыхтоўка сарвала выкананне плана. У лютым 1826 г. прапаршчык С.I. Трусаў спрабаваў узняць паўстанне Палтаўскага палка Барысаўскага гарнізона.У снежні 1828 г. у Варшаве ўзнікае «Таварыства падхарунжых», ініцыятарам стварэння якога быў П. Высоцкі, да арганізацыі далучаюцца члены раней разгромленных суполак. «Таварыства» планавала забойства Мікалая I пад час яго каранацыі ў Варшаве (май 1829 г.) і захоп улады. Тэрмін выступлення некалькі разоў пераносіўся, але непасрэдны штуршок паўстанню далі рэвалюцыйныя падзеі ў Францыі і Бельгіі ў 1830 г.Паўстанне пачалося ў ноч з 28 на 29 лістапада 1830 г. у Варшаве. Курсанты школы падхарунжых захапілі арсенал, іх падтрымала большасць насельніцтва Варшавы. Намеснік імператара вялікі князь Канстанцін Паўлавіч, брат расійскага імператара, прыняў рашэнне аб адыходзе рускіх воінскіх часцей з тэрыторыі Царства Пальскага (польскія нацыянальныя часці далучыліся да паўстання).На тэрыторыі Беларусі і Літвы непасрэдная і актыўная падрыхтоўка да паўстання пачынаецца ў студзені 1831 г. Вялася вусная агітацыя, рассылаліся пісьмовыя адозвы, збіраліся сродкі і зброя. Але ніякіх абяцанняў наконт аблягчэння становішча прыгоннага сялянства не было.У снежні 1830 г. у Заходняй Беларусі і Літве аб’яўляюць ваеннае становішча, узмацняюцца расійскія гарнізоны, больш пільным становіцца нагляд за насельніцтвам.На пачатку 1831 г. арганізуецца Віленскі цэнтральны паўстанцкі камітэт. 3 40-х гадоў XIX ст. лрацэс разлажэння феадальна-прыгоннай сістэмы на Беларусі і ў Расіі перарос у крызіс. Рубеж дзвюх грамадскіх фармацый быў адзначаны асаблівай вастрынёй супярэчнасцей. У сель-скай гаспадарцы крызіс выявіўся ў рэзкім зніжэнні прыбытковасці памешчыцкіх маёнткаў і гаспадарак дзяржаўных сялян, абеззямельванні і збядненні сялянства, у росце сацыяльна-класавых канфліктаў, якія яшчэ больш расхіствалі феадальныя асновы.У красавіку 1831 г. узброенае выступленне ахапіла Ашмянскі і Свянцянскі паветы Віленскай губерні, Вілейскі і Дзісненскі паветы Мінскай губерні. 3 першых дзён праявіліся асаблівасці ў арганізацыі паўстанцкай улады і ўзброеных сіл, якія істотна адрознівалі яго ад паўстання ў Царстве Польскім.У чэрвені ліпені 1831 г. паўстанцкі рух разгарнуўся ў Мазырскім, Рэчыцкім і Пінскім паветах Мінскай губерні. Арганізатарамі і кіраўнікамі яго былі мясцовыя памешчыкі Ф. Кеневіч і Т. Пуслаўскі. Колькасць паўстанцаў склала прыблізна 1300 чалавек, але дасягнуць нейкіх рэальных поспехаў яны не здолелі. Сяляне не спачувалі паўстанню, бо не бачылі ў ім для сябе ніякай карысці. Многія з іх аказаліся ўцягнутымі ў пастанцкі рух пад пагрозай карных санкцый. Пры зручным моманце частка іх кідала паўстанцкія атрады і накіроўвалася да хаты ці хавалася ў лесе, дзе часам яны аб’ядноўваліся і пачыналі змагацца з памешчыкамі – прыгнятальнікамі, не робячы розніцы паміж рускімі і сваімі прыгоннікамі. 21.Культурнае жыццё Беларусі ў першая палове ХІХ ст. В 1864 году был закрыт земледельческий институт - высшее учебное учреждение в Беларуси. С этого времени высшее образование белорусы получали за границами Родины. Закрылись так же Новогрудская и Свислочская гимназии. Запрещалось преподавание на польском и белорусском языках. Церковно-приходские школы существовали под присмотром полиции и православной церкви, а не Министерства образования. Начальных школ было очень мало. Среднее образование получали в училищах или гимназиях, но оно было платное и для большинства крестьян не доступно. Во второй половине 1880 годах в Минске возникла группа либеральной интелегенции, члены которой стремились пробудить национальную культуру. Они выпустили первую частную (не государственную) газету на Беларуси «Минский листок» и календари, на страницах которого печатались материалы Богдановича, Янчука про историю, язык, белорусский этнос, а также стихи белорусских писателей. Газета «Минский листок», сыграла большую роль в развитии белорусского национального сознания. Огромный вклад в развитие белорусской литературы внес Франтишек Богушевич. Поэт призывал беречь и сохранить родной язык. Его сборники стихов «Дудка белорусская» и «Смык белорусский» вышли за территорией Беларуси - в Кракове. В своих стихах он писал о тяжелой судьбе белорусских крестьян. Патриоты своей Родины: Ф.Богушевич, поэт А.Гуринович, Янка Лучина и др. Во второй половине 19 века расширилось научное изучение Беларуси. Были созданы крупные работы по истории белорусского края Довнор-Запольским, Любавским, Владимирским-Будановым. Во второй половине 19 века в Беларуси активно развивалась театральная жизнь Минска (после строительства театра на территории Александровского сквера). С гастролями известных исполнителей была связана активизация музыкальной жизни Беларуси. Беларусь в 1890-е года посетили Ф.Шаляпин, С.Рохманинов и др. На развитие архитектуры значительно повлияло повышение уровня промышленности и быстрый рост городов во второй половине 19 века. Большое значение имело строительство жилья, гражданское и промышленное строительство, которое велось согласно с типовыми проектами. Развивалась строительная техника , широко использовались новые строительные материалы - бетон, металлические конструкции. В архитектуре господствовали: готика, барокко, классицизм. 22. Адмена прыгоннага права. Буржуазныя рэформы 1860-х гг. – 1870 гг. і асаблівасці іх правядзення ў Беларусі. Прычыны адмены пргоннага права заключаліся ў тым, што існаванне феадальна-прыгонніцкіх адносін абумовіла адсталасць краіны. Феадальна-прыгонніцкія перажыткі выяўляліся ў адсутнасці ўласнасці сялян на зямлю і ўвогуле адсутнасці іх асабістай свабоды. Паступова ў расійскага імператара Аляксандра 11 і сярод членаў урада выспявала думка правесці рэформу сельскай гаспадаркі зверху”, не чакаючы, пакуль “знізу” гэта пытаннне будзе вырашана шляхам сялянскага бунту. Умовы вызвалення памешчыцкіх сялян ад прыгоннай залежнасці былі вызначаны ў падпісаным Аляксандрам 11 19 лютага 1861г. Маніфесце. Сяляне атрымалі асабістую свабоду і пэўныя грамадзянскія правы, якія карэнным чынам змянілі іх становішча. Атрымаўшы асабістую свабоду, былыя памешчыцкія сяляне не атрымалі зямлі. Зямля прызнавалася ўласнасцю памешчыка. Сяляне павінны былі выкупляць зямлю па ўстаноўленай урадам знана завышанай цане. Пры радзеле зямлі памешчыкі пакінулі сабе самыя лепшыя ўчасткі, што прывяло да цераспалосіцы, калі памешчыцкія і сялснскія надзелы зямлі чаргаваліся паміж сабой у залежнасці ад месца знаходжання ўрадлівай глебы. Правілы выкупной аперацыі былі аднолькавымі для ўсіх губерняў. 20% неабходнай сумы сяляне плацілі непасрэдна памешчыку, а астатнія 80% сумы памешчыкам давала дзяржава. Сяляне былі абавязаны на працягу 49 гадоў выплаціць дзяржаве гэтую суму, а таксама працэнты за яе пазыку. Да зацвярджэння ўрадам выкупной здзелкі паміж селяніеам і памешчыкам сяляне лічыліся часоваабавязанымі і павінны былі за карыстанне надзелам зямлі адпрацоўваць паншчыну або плаціць памешчыку чынш. Сялянства Беларусі ў большасці сваёй не згадзілася з прапанаванымі яму ўмовамі надзялення землёй. Э мэтай прадухіліць удзел нзадаволеных сялян у паўстанні 1863 г. царскі ўрад вызваліў сялянства на тэрыторыі Польшчы, Беларусі і Літвы ад “ часоваабавязанага становішча”. Акрамя таго, на 20% зніжаліся выкурныя плацяжы. У выніку аграрнай рыформы 1861 г. памешчыкі на тэрыторыі Беларусі захавалі ў сваёй уласнасці больш за палову ўсіх зямель. Сялянскія надзелы ў Беларусі склалі толькі 1/3 усёй зямлі. Захоўвалася адпрацоўчая форма гаспадаркі, характэрная для феадальнага ладу. Разам з тым рэформа садзейнічала развіццю капіталістычных адносін у сельскай гаспадарцы. Атрымаўшы асабістую свабоду, сяляне станавіліся вольнанаёмнай рабочай сілай. Военная (1862) предусматривала создание армии буржуазного типа с квалифицированным личным составом, оружием. Империя была поделена на 15 военных округов (Виленская включала всю Беларусь). Открывались военные учебные заведения. Был выдан закон об всеобщей воинской обязанности мужчин, достигших 20-летия. Был сокращен срок службы: для сухопутных до 6 лет, для флота - 7 лет. Для лиц с образованием срок службы значительно сокращался. Земская реформа (1864) ввела органы самоуправления, состоящие из всех сословий, но преимущественно из дворян - хозяйственные органы и исполнительные органы. Они занимались делами местного хозяйства, охраны здоровья, образованием. Так как на беларуси было большинство польских дворян (аппозиция царской власти), в белорусских губерниях реформа была проведена только в 1911 г., с большими ограничениями для католического дворянства. Судебная (1864). Ликвидировались сословные суды, создавались окружные суды и судебные палаты. Судебные палаты занимались рассмотрением аппеляций и занимались политическими делами. Окружные суды создавались в каждой губернии. Создался институт адвакатуры и присяжных заседателей. Для засвидетельствования различных актов была введена должность натариуса. Судебная реформа сыграла большую роль в установлении буржуазных отношений в Российской империи. Реформа образования (1864) предусматривала введение нового университетского статута, а также нового статута гимназии. Получить образование могли представители всех сословий. Гимназии были двух типов: классические и реальные. Классические готовили своих выпускников к поступлению в университеты. Реальные - готовили учеников к работе в промышленности и торговле. Государственные учреждения и частные лица с разрешения властей могли открывать начальные училища. Городская (1870). В Беларуси была проведенаи в 1876 году. Цель реформы: упорядочение управлением городами. Создали органы управления - городские думы и управления. Задачи: развитие промышленности и торговли, организация образования и медицинкого обслуживания. Думы и управления не имели органов исполнительной власти и подчинялись губернаторам и министру внутренних дел. 23. Развіццё капіталістычных адносін у эканоміцы Беларусі ў 60-я гг. ХІХ – пачатку ХХ ст. Сталыпінская аграрная рэформа. Отмена крепостного права создала условия для более быстрого развития капиталистических отношений в Беларуси. Этому содействовал ряд обстоятельств: развитие промышленности, системы капиталистического кредита, рост железнодорожного строительства и городов, концентрация войск на территории Беларуси. Всё это создавало условия для развития торгового земледелия и рыночных отношений. Развитие торгового земледелия, его специализация по отдельным отраслям (молочное животноводство, производство льна) расширили обмен между земледелием и промышленностью. Это содействовало внутреннему рынку и привело в конце 19 века к появлению крупных высокотоварных капиталистических форм в помещичьих хозяйствах, работающих исключительно на рынок. Усилился процесс расслоения крестьянства. Росла сельская буржуазия, увеличивалось малоимущее крестьянство. Обязанности крестьян были разносторонние. Самой тяжелой формой была сдача панами крестьян по контракту подрядчикам на строительные и земельные работы на длительный период. Малоземельные крестьяне нанимались к помещикам или зажиточным крестьянам. К концу 19 века в деревне беднота - 60%, середняки - 30%, сельская буржуазия - 10%. Широкое железнодорожное и промышленное строительство способствовало ускоренному развитию производственных отраслей. 2/3 фабрик и заводов Беларуси и почти половина рабочих были сконцентрированы в деревне. Это было обусловлено специализацией белорусской промышленности на обработке местного сельскохозяйственного, лесного и минерального сырья. Росту городов способствовало развитие промышленности, усовершенствование транспортной системы (шоссейные дороги, речное судоходство). Развитие промышленности и торговли способствовало формированию различных слоев населения: буржуазии (предпринимателей), обездоленного крестьянства и пролетариата. Городской пролетариат пополнялся за счет обедневших ремесленников, торговцев, мещан. Началом I этапа революции стало событие 9 января 1905 года - расстрел мирной демонстрации в Петербурге. 11 января в Минске началась забастовка (в знак солидарности), в которой приняли участие большинство предприятий в городе. На протяжении января бастовали и митинговали 30 городов Беларуси. Второй этап революции начался 1 мая 1905 года. К уличным шествиям и перестрелкам с полицией и военными добавились массовые выступления крестьян и батраков, которые создавали крестьянские комитеты и выступали организованно. Царская власть пошла на уступки. Николай II подписал манифест об введении парламента - Государственной Думы, но рабочие не получили выборных прав и продолжали борьбу. В конце сентября в Москве начались городская забастовка, которая переросла во Всероссийскую - начался третий этап революции. Остановились железнодорожное движение, предприятия, практически не работала связь. 17 октября Николай II подписал манифест о провозглашении демократических свобод (слова, издательства, собраний, союзов, вероисповедания). 18 октября 1905 года в городах прошли многолюдные митинги и демонстрации, которые были подавлены с применением оружия. Расстреляли демонстрацию в Гомеле, Витебске, Минске. После подписания манифеста о свободах крестьянское недовольство и митинги утихли. Результатом третьего этапа революции стало создание новых политических партий, которые начали политическую деятельность в рамках парламентской борьбы. 07 декабря 1905 года начался четвертый этап революции. На этом этапе политические партии призвали народ восстать против царизма. 18 декабря началось вооруженное восстание в Москве. На беларуси выступления рабочих в вооруженную форму не перешли. Властями были проведены массовые аресты, выступление в Москве было подавлено. Инициатором аграрной реформы 1905 года был П.А.Столыпин. Цели реформы: ликвидация сельской общины, передача земли в частную собственность, выделение земли под хуторское хозяйство, переселение малоземельных и безземельных крестьян в Сибирь, на Дальний Восток. В 1911 году по инициативе Столыпина была проведена Земская реформа. Было принято решение о введении земств в Витебской, Могилевской, Минской губерниях путем выборов по национальным куриям - русской и польской. В русскую курию зачисляли и православных белоруссов. |