ђ†в•а®†Ђл К__С≤ПКЕРЛ≤К. 1 таырып Ксіпкерлік МНІ, мазмны жне алыптасу шарттары ксіпкерлікті мні мен мазмны
 Скачать 302.11 Kb.
|
|
Кәсіпкерліктің ұйымдық-құқықтық нысандары және ерекшеліктері Нарықтық экономика жүйесінде әр түрлі меншікке негіз- делген кәсіпорындардың ұйымдық-кұқықтық нысандары жұмыс істейді. Кез келген кәсіпорынның құқықтық негізі кәсіпкерлік болып табылады. Кәсіпорынның ұйымдық-құқықтық нысаны келесілермен анықталады:
Қазақстанда кәсіпорындардың барлық ұйымдық-құқықтық түрлерінің құқықтары мен мүмкіндіктері бірдей және заңдық тұрғыдан кепілдендірілген. Бірақ, кәсіпорындардың әрқайсысының өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Занды тұлғалар коммерңиялық және коммерңиялық емес кәсіпорындар нысандарында құрылуы мүмкін (2-сурет). Коммерциялық ұйымдарға шаруашылық серіктестіктер, өндірістік кооперативтер, акңионерлік қоғамдар, мемлекеттік кәсіпорындар жатады. Заңды тұлғаны құру үшін құрылтай құжаттарын: жарғы мен құрылтай келісімшартын эзірлеу қажет. Жаргыда келесідей ацпарат көрсетіледі:
 Толық серіктестік қатысушылары жарғылық капиталды құрайды, оның молшері 25 айлық есептік көрсеткіштен (АЕК) кем болмауы керек. Толық серіктестіктің ең жоғары орғаны қатысушылардың жалпы жиналысы болып табылады. Толық серіктестікті басқаруды, осы серіктестіктің атқарушы органдары жүзеге асырады. Басқару органдарының түрлері, құрылу тәртібі және олардың қүзыреттілігі құрылтай құжаттарымен анықталады. Толық серіктестікті жою ба- рысында қолма-қол ақша барлық қарыздарын жабуға жетпеген жағдайда, оның қатысушылары серіктестіктің міндеттемелері бойынша өздеріне тиесілі барлық мүлкімен ортақ жауапкершілікте болады. 3-кесте. Жарғылық капиталдың құрылымы мен қалыптасу тәртібі
Толық серіктестіктің қызметі тоқтаған жағдайда серіктестік өз қызметін тоқтатқанға дейін өз үлесін алған қатысушылардан басқасы, серіктестік қызметін тоқтатқан күннен кейінгі 2 жыл бойы, қатысушылар серіктестіктің міндеттемелері бойынша оздеріне тнесілі барлық мүлкімен ортақ жауапкершілікте бола- ды. Серіктестік қатысушыларының құрылтай келісімшартымен басқаша жауапкершіліктер қарастырылмаса, серіктестік мүлкіндегі үлесіне байланысты толық серіктестік қызметінен алынған табыстан пайда алуға құқығы бар. Коммандитті (сенім) серіктестік — бұл серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен қосымша жау- ап беретін бір немесе одан да көп қатысушыларымен (толық серіктестермен) қатар, серіктестіктің мүлкіне өздері салған салымдардың жиынтығымен шектелетін және кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға қатыспайтын қатысушыларды (салым- шыларды) да енгізетін серіктестік. Коммандитті (сенім) серіктестіктің жарғылық капиталы толық серіктестер мен салымшылардың (коммандистер) салым- дарынан түрады және 50 АЕК кем болмауы керек. Жарғылық капиталдағы коммандиттің үлесі 50%-дан аспауы тиіс. Басқару жүйесі толық серіктестермен жүзеге асырылады. Коммандитті серіктестікті басқару мен жұмыс жүргізу тәртібі толық серіктестік туралы ережелер бойынша жүргізіледі. Салымшылардың басқаруға қатысуға, сондай-ақ оның атынан сенімхат болмаса әрекет жасауға күқығы жоқ. Толық серіктестер өзінің барлық мүлкімен бірлескен қосымша жауапкершілікте болады. Ал салымшылар серіктестіктің жарғылық капиталына салынған салымдары шегінде ғана жауапты. Коммандитті (сенім) серіктестік салымшыларының цүцыцтары
Коммандитті (сенім) серіктестік салымшыларының мін- деттері:
Коммандитті серіктестікке жаңа толъщ серіктестер мен салымшыларды цабылдау тек барлық толық серіктестердің келісімімен ғана мүмкін болады. Жаңа толық серіктестерді немесе салымшыларды қабылдау барысында коммандитті серіктестіктің құрылтай қүжаттарына келесідей өзгерістер енгізілуі мүмкін:
Жауапкершілігі шектеучі серіктестік - бұл бір не- месе бірнеше тұлғалардан құрылған, жарғылық капита- лы құрылтай қүжаттарымен белгіленген мөлшерде үлеске бөлінген серіктестік. Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылар оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және серіктестіктің қызметіне байланысты залалдарға оздерінің қосқан салымдарының шегінде тәуекел етеді. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік заңды тұлға болып та- бьшады және өз мүлкі шегінде ғана барлық міндеттемелері бой- ынша жауап береді. Ал қатысушыларының міндеттемелері бой- ынша жауап бермейді. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі заңмен іыйым салынбаған, серіктестік көздерінен алынған құрылтайшылардың (қатысушылардың) табыстарынан алынған салымдары есебінен қалыптасады. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жаргылық капиталы құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымдарын біріктіру жолымен құрылады және 100 АЕК кем болмауы керек. Жарғылық капитшп а салым ретінде ақша, заттар, мүліктік қүқықтар, соның ішінде жерді иелену қүқығы және интеллектуалдық қызмет нәтижелері мен басқа да мүлікке деген құқықтар болуы мүмкін. Жеке мүліктік құқық және басқа да материалдық емес игіліктер түрінде салымдар салуға жол берілмейді. Жарғылық капиталдың көбеюі келесідей жолдармен жүзеге асырыладъг.
Жарғылық капиталдың азаюы келесідей жолдармен жүзеғе асырылады: серіктестіктің барлық қатысушыларының салымдарының пропорңионалды азаюы; жеке қатысушылар үлестерінің қарыздарын толығымен немесе жартылай өтеу. ЖШС жоғары органы ретінде қатысушылар мен құрыл- тайшылардың жалпы жиналысы болып табылады, алқалы орган ретінде басқарма болады. Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік - бул қаты- сушылары серіктестік міндеттемелері бойынша жарғылық капиталға қосқан өздерінің салымдарымен, ал бұл сомалар жеткіліксіз болған жағдайда, енгізген салымдарының еселенген мөлшерінде, өздеріне тиесілі қосымша мүлікпен жауап беретін серіктестік. Қатысушылардың жауапкершпіпіігін шекті мөлшері серіктесгік жаргысында корсетіледі. Қатысушылардың бірі бан- крот болған жаі дайда оның серіктестік міндеттемелері жөніндегі жауапкершілігі қалған қатысушылар арасында олардың са- лымдарына сәйкес болінеді. Қосымша жауапкершілігі бар серіктестікке Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі және «Қосымша және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қолданылады. Өндірістік кооператив - азаматтардың бірлескен кәсіп- керлік қызметі үшін мүшелік негізде олардың өз еңбегімен қатысуына және мүшелерінің мүліктік жарналарын (пайларды) біріктіруіне негізделген ерікті бірлестік. Кооператив мүшелері екеуден кем болмауы керек. Кооператив мүшелері заңнамалық актілермен тыйым салынбаған кәсіпкерлік қызметтің кез кел- ген түрімен айналысуға қүқылы.
Кәсіпкерлік қызмет алуан түрлі. Кез келген бизнее қандай да бір дәрежеде үдайы өндірістік ңиклдің негізгі фазаларымен - өнімдер мен қызметтерді өндірумен, тауарларды айырбастау және бөлумен, оларды тұтынумен байланысты болғандықтан кәсіпкерлік қызметтің келесідей түрлерін бөліп корсетуге бола- ды: өндірістік, коммерңиялық және қаржылық кәсіпкерлік. Сонымен қатар, соңғы онжьшдықта элемнің барлық экономикалық тұрғьщан дамыған елдерінде кәсіпкерліктің өз бетінше қалыптасқан түрі пайда болды, ол кеңес беруші (кон- салтинг) кәсіпкерлік. Жоғарьща аталған кәсіпкерлік түрлерінің әрқайсысы оз кезегінде басқа түрлерге бөлінеді. Кэсікерліктің түрлерін келесі сызба түрінде сипаттауға болады (3-сурет ). Өндірістік кәсіпкерлікті кәсіпкерліктің жетекші түрі деп атауға бола- қатысушылар оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және серіктестіктің қызметіне байланысты залалдарға өздерінің қосқан салымдарының шегінде тәуекел етеді. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік заңды тұлға болып та- былады және өз мүлкі шегінде ғана барлық міндеттемелері бой- ынша жауап береді. Ал қатысушыларының міндеттемелері бой- ынша жауап бермейді. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі заңмен тыйым салынбаған, серіктестік көздерінен алынған құрылтайшылардың (қатысушылардың) табыстарынан алынған салымдары есебінен қалыптасады. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталы құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымдарын біріктіру жолымен құрылады және 100 АЕК кем болмауы керек. Жарғылық капиталга салым ретінде ақша, заттар, мүліктік құқықтар, соның ішінде жерді иелену құқығы және интеллектуалдық қызмет нәтижелері мен басқа да мүлікке деген құқықтар болуы мүмкін. Жеке мүліктік құқық және басқа да материалдық емес игіліктер түрінде салымдар салуға жол берілмейді. Жарғылық капиталдың көбеюі келесідей жолдармен жүзеге асырылады:
Жарғылық капиталдың азаюы келесідей жолдармен жүзеге асырылады: серіктестіктің барлық қатысушыларының салымдарының пропорңионалды азаюы; жеке қатысушылар үлестерінің қарыздарын толығымен немесе жартылай өтеу. ЖШС жоғары органы ретінде қатысушылар мен құрыл- тайшылардың жалпы жиналысы болып табылады, алқалы орган ретінде басқарма болады. Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік - бұл қаты- сушылары серіктестік міндеттемелері бойынша жарғылық капиталға қосқан өздерінің салымдарымен, ал бұл сомалар жеткіліксіз болған жағдайда, енгізген салымдарының еселенген мөлшерінде, оздеріне тиесілі қосымша мүлікпен жауап беретін серіктестік. Қатысушылардың жауапкершілігінің шекті мөлшері серіктесгік жарғысында көрсетіледі. Қатысушылардың бірі бан- крот болған жағдайда оның серіктестік міндеттемелері жоніндегі жауапкершілігі қалған қатысушылар арасында олардың са- лымдарына сәйкес бөлінеді. Қосымша жауапкершілігі бар серіктестікке Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі және «Қосымша және жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қолданылады. Өндірістік кооператив - азаматтардың бірлескен кәсіп- керлік қызметі үшін мүшелік негізде олардың өз еңбегімен қатысуына және мүшелерінің мүліктік жарналарын (пайларды) біріктіруіне негізделген ерікті бірлестік. Кооператив мүшелері екеуден кем болмауы керек. Кооператив мүшелері заңнамалық актілермен тыйым салынбаған кәсіпкерлік қызметтің кез кел- ген түрімен айналысуға қүқылы. |