К_сіпорын экономикасы. Атырау мнай жне газ университеті
 Скачать 2.6 Mb.
|
Кәсіпорында экономикалық тиімділікті арттыру жолдарыӘрбiр кәсiпорын қолда бар ресурстарды аз шығынмен ұтымды пайдалану арқылы пайданы көбейтуді көздейді. Кәсіпорын қызметінің тиімділігін арттыру үшін арнайы кешенді шаралар жүзеге асырылады. Кәсіпорынның қызметінің тиімді жұмыс істеуі үшін, біріншіден өндірісті оңтайландыру қажет. Өндірістің тиімділігін арттыру жолдары - белгілі бір бағыттағы өнімділіктің өсуімен байланысты қызметтің кешенді жүйесі. Өндірістік қызметтің тиімділігін сипаттайтын көптеген көрсеткіштер талданып, сарапталады. Тиімділікті көтерудің басты факторы ғылыми-техникалық прогресті жетілдіру.Жаңа технологияларды жасау, жоғары технологиялық жабдықтарды және инновациялық технологияны дамыту - бұл өндірісті тиімді ұйымдастырудың кілті. Бұл, біріншіден, өнімділікті арттырады. Екіншіден, ол өндірістік шығындарды азайтады. Үшіншіден, ол еңбек ұйымының жағдайын жақсартады. Негізгі құралдарды барынша ұтымды пайдалану - өндірістің тиімділігінің маңызды көрсеткіштерінің бірі. Өндірістік қуаттарды қарқынды пайдалану есебінен компания өндірістің максималды көлемін қамтамасыз етеді, бұл өндіріс көлемінің ұлғаюына әкеледі, бұл өз кезегінде қосымша ақшалай қаражатсыз дайын өнімді ұлғайтуға мүмкіндік береді. Өндірістің тиімділігін жоғарылатудағы маңызды орын - бұл ұйымдық және экономикалық аспектілер. Олардың рөлі өндірістің өсуімен және экономикалық байланыстардың күрделене түсуімен өсуде. Бұл аспект өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымды одан әрі дамыту және жетілдіру үшін қажет, бұл өндірістің тиімділігіне әсер етеді. Сурет 1.Кәсіпорында тиімділікті арттыру жолдары Өнімнің сапасы өнеркәсіптік кәсіпорынның қызметінің тиісділігін арттырудағы маңызды басымдығы болып табылады. Осы мақсатта кәсіпорындар басшылығы олардың ұйымдық қызметіне сапа менеджменті жүйесін енгізуі және жетілдіруі керек. Халықаралық стандарттарына сәйкес келетін сапа жүйелері ұйымдардағы сапалы мәселелерді тиімді шешудің құралы. Осы талаптарға сәйкестікті растайтын сертификат кәсіпорында өндірілетін өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің алғышарты болып табылады. Кәсіпорынның басқару жүйесін жетілдіру, кәсіпорынның рөлі мен орнын, кәсіпорынның даму стратегиясын, кәсіпорын қызметінің көрсеткіштерін және критерийлерін анықтау, кәсіпорынның жұмысын қадағалау және талдау, басқару шешімдерін қабылдау үшін менеджерге толық ақпарат беру, олардың орындалуын бақылау арқылы тиімділікті жақсартуга мүмкін болады. Басқарудың ұйымдық құрылымын дұрыс анықтау - кәсіпорынның оңтайлы ішкі құрылымын құру, ол ішкі және сыртқы факторларды есепке ала отырып, оның қызметінің барынша тиімділігін қамтамасыз етеді. Кәсіпорын қызыметінің тиімділігін арттырудың маңызды орыны ұйымдастырушылық және экономикалық факторлармен байланысты. Әлеуметтік инфрақұрылымды және басқару әдістерін дамыту қажет. Басқарудың әдістері мен нысандарын, жоспарлау әдістерін, ынталандыру, жігерлендіру қажет. Ресурстық шығындардың үлесін азайту және ұйымның бүкіл экономикасын жандандырудың ерекше орыны сатуға дайын өнім сапасын жақсарту жөніндегі шараларға жатады. Өнім сапасының деңгейі жақын бақылауды талап ететін іргелі фактор болуы керек. Өндірістің тиімділігі тіпті сату көлемінің төмендеуімен де артуы мүмкін, бірақ бұл өнімнің сапасы өндірістің және сатудың төмендеуіне қарағанда тезірек өсетін болса ғана мүмкін. Өнімнің сапасын жақсарту көптеген факторларға, мысалы, өндірісті техникалық жетілдіруге, жаңғырту жұмыстарына және т.б. Соңғы кезде кәсіпкерлікті дамыту жағдайында пайдасыз операцияларды жүргізу арқылы пайда көлемін ұлғайту үшін қосымша мүмкіндіктер пайда болды. Бұл салада қаржылық инвестициялар ең тиімді болып табылады. Қаржылық инвестициялардың нақты бағыттары мен құрылымы кәсіпорынның тиімділігін сенімді бағалауға негізделген жақсы ойластырылған саясатының нәтижесі болуы тиіс. Кәсіпорын экономикасының тиімділігін арттыруда сандық экономиканың рөлі Цифрлық экономика - ғаламтор, сондай-ақ ұялы және сенсорлық желілер сияқты платформалар арқылы жүзеге асырылатын әлеуметтік және экономикалық қызметтің ғаламдық желісі. Іс жүзінде, бұл ғаламторға қол жеткізу мүмкіндігімен негізделген экономиканың моделі. Бұл еңбек өнімділігін арттыру, компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және өндірістік шығындарды азайту мүмкіндігі. Цифрлық экономиканы өсіру үшін ұлттық ақпараттық технологиялар секторын дамыту, инновациялық технологияларды құруды ынталандыру және халықаралық деңгейде оларды дамыту үшін ынтымақтастық жасау қажет. Бұл салада инвестициялық және кәсіпкерлік қызметті ынталандыру қажет. Қоғамның барлық бөліктері - мемлекет, жеке меншік сектор, азаматтық қоғам және ақпараттық қоғамдастық - сандық экономикалық қызметке қатысуы тиіс. Сондай-ақ маңызды компонент - ақпараттың және ақпараттық технологиялардың цифрлық экономикаға деген сенімділігін қамтамасыз ететін инновациялық технологиялардың ақпараттық кауіпсіздігін енгізу. Сандық экономиканың көптеген артықшылықтары бар. Бұл төлемдердің құнын азайтады және жаңа табыс көздерін ашады. Интернеттегі қызметтердің құны дәстүрлі экономикадан (бірінші кезекте жарнамалық шығындардың төмендеуіне байланысты) төмен, ал қызметтердің өздері де, қоғамдық және коммерциялық қызметтері де арзанырақ. Сонымен қатар, цифрлы әлемдегі тауарлар мен қызметтер әлемдік нарыққа тез еніп, әлемнің кез-келген жерінде адамдарға қол жетімді болады. Ұсынылған өнім дереу жаңа тұтынушыларды немесе тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін дереу өзгертілуі мүмкін. Сандық экономика әлдеқайда әртүрлі ақпараттық, білім беру, ғылыми, ойын-сауық материалдарын ұсынады. Сандықты қолдануда көптеген бизнес-процестерді желіге аударуға тырысатын компанияларды атауға болады. Бұл менеджмент, компанияның барлық негізгі бизнес-процестерін бақылау, талдау, бухгалтерлік есеп, логистикалық процестер, мәмілелерді тіркеу, сатып алу, қызметкерлерді оқыту, серіктестермен және клиенттермен қарым- қатынастарды бақылау, техникалық қолдау және тағы басқалай қызметті қамтиды. Ақпараттық жүйелерден басқа компанияда тиісті мәдениетті енгізу қажет. Бұл кешенді мәдениет компанияны «цифрлық» етеді, оның тиімділігін, өнімділігін және бизнестің өсу әлеуетін қамтамасыз етеді - қазіргі уақытта қажет бәсекелестік артықшылықтар енгізеді. Цифрлық экономика үнемділік пен ұтқырлықтың арқасында ақпарат пен технологиялардың әрқашан және барлық жерде қол жетімді екеніне негізделген, бұл жаңа өзара әрекеттесу форматтарына әкеледі, шешімдер оңай реттеледі. . Трансформациялар сұраныс пен ұсыныстың өзара әрекеттесуінен өтеді. Барлығы тезірек және дербестендірілген болады.Компаниялар оны шындық ретінде түсініп, форматты өзгертіп, жаңа цифрлық қызметтер сияқты жұмыс істей бастайды, жаңа технологиямен жұмыс істейтін қызметкерлерді оқытады, оларды енгізу бизнесті дамыту үшін қажет, жаңа технологияларды игерген қызметкерлерге ынталандыруды енгізу керек. Дамуды қажет ететін негізгі құзыреттілік үздіксіз оқыту қабілеті, жаңа технологияларды үнемі игеруге дайын болу. Бұл заманауи цифрлы әлемдегі кәсіби өсудің табысты факторы. Цифрлық өндіріс тұжырымдамасы бағдарламалық қамтамасыз ету және аппараттық шешімдер арқылы жұмыс үрдісін оңтайландыруға арналған құралдар жиынтығы болып табылады. Қарапайым айтқанда, цифрлау - бұл үдеріс өндіріс құралдарын ауыстыруды ғана емес, сондай-ақ өндірісті барынша пайда табуға мүмкіндік беретін аналитикалық жүйелерді енгізуді де білдіреді. Цифрлық экономика осы құралдарға негізделген. Заманауи технологиялар өнімнің өзіндік құнын және пайызын айтарлықтай төмендете алатындықтан, өнім сапасын жоғарылату арқылы, көптеген компаниялар оларды пайдалану үшін дәлелді болады және уақыт өте келе цифрлық экономика «әдеттегідей» қабылданады. Сандық экономиканы дамытуға мемлекеттік қолдау екі бөліктен тұруы керек. Біріншісі - жаңа шындықтарға бейімделген құқықтық жүйе, оның ішінде IT жүйелерін енгізетін компаниялардың өндіріс құралдары мен құқықтық қорғау құралдарын есепке алудың дұрыс жолдары, атап айтқанда, киберқауіптерден сақтау. Екіншісі - өндірісті цифрландыру жолымен жүретін компаниялар үшін қолайлы жағдайлар жасау. Сандық экономиканың сәтті жұмыс істеуі үшін үш элементтің - инфрақұрылымның (интернетке қолжетімділік, бағдарламалық қамтамасыз ету, телекоммуникация), электронды бизнес (компьютерлік желілер арқылы бизнес жүргізу) және электрондық коммерция (интернет арқылы тауарларды тарату) қажет. Сондықтан сандық экономиканың дамуы экономикалық білімнің дамуымен тығыз байланысты. Экономикалық білімнің негізі материалдық емес өндіріс болып табылады және өсім драйверлері бұл адами капитал мен білім. Сондықтан, егер әлемдік елдердің мысалдарына негізделу қажет болса, экономикасы жоғары дамыған елдерге көбірек назар аударылуы керек. Еуропалық Одақ сандық экономиканың дамуына үлкен көңіл бөледі, олардың пікірінше - құрлықтың экономикалық өсуінің болашақ деңгейі кәсіпорындардың цифрлық технологияларын пайдалану тиімділігіне байланысты. Олар сандық арналарға қатысы жоқ компаниялар әлемдік нарықтан шығарылатынын да атап көрсетеді. Скандинавия елдерінің салық органдары - Швеция, Финляндия, Дания, Норвегия - «цифрлық негізде» жұмыс істейді. Мұнда салық салу тұрғысынан «ақылды» алгоритмдер бәрін біледі: азаматтардың кірісі, күнделікті шығындары, инвестициялары мен мүлкі. Нәтижесінде, роботтар бұрын адамдар жасаған жұмыстардың толық үлесін жасайды. Салық органдарының құжаттары жоқ - азаматтардан ешқандай мәлімдеме жоқ. Салықтар автоматты түрде есептеледі және есептен шығарылады, ал есеп-қисапты тексеру үшін азаматтар тек хабарландырулар алады.Сол сияқты, Сингапур, Гонконг, Біріккен Корольдік, Құрама Штаттар, Эстония сияқты экономиканы цифрландырудың жоғары үлесі бар елдер тәжірибесін айтуға болады. Сандық экономиканың өнімдері барлық салаларда оң өзгерістерге бастап, катализатор болып келеді. Цифрлық экономика - қазіргі заманғы электрондық құралдарды қолдануға негізделген дәстүрлі эволюциялық даму және аналогтық өзара әрекеттесуден және деректер тасымалдаушылардан бас тартуды білдіреді. Сандық экономика экономикадағы процестерге қатысушылардың арасында деректермен алмасуды қамтиды. Ал Қазақстан үшін, олар, шикізат экономикасының бағытынан шығудың жалғыз жолы. Сондықтан компаниялар технологияларды енгізіп, цифрлы экономиканың дамуына жағдай жасауы керек. Цифрлы жүйенің артықшылығы: ол тараптардың өзара іс-қимылын жеңілдетеді және жылдамдатады, экономикалық процестерді басқаруды қарапайым және ашық етеді; халықаралық масштабтағы ауқымды; мемлекеттегі бар үдерістерге оңай араласады. Кәсіпорын үшін ең бастысы - үздіксіз дамуға ұмтылу, өзгертуге дайын болу, мақсаттар қою және оларға бару. Тағы бір маңызды мәселе - бизнестің қазіргі кезде іс жүзінде көмектесетінін түсіну. Сандық қызметтер шығындарды төмендетуге және жаңа өнімдерді шығаруға мүмкіншілік тудыруы тиіс. Екіншіден, компаниялардағы өзгерістерді енгізуге арналған механизмдер болуы керек, олар тек технологиялардың интеграциясын ғана емес, сонымен қатар қызметкерлердің өздерінің шешімдерінің мәнін түсіну мен құндылықтармен қамтамасыз етеді. Осылайша әрбір адам трансформацияға келесі кедергі емес, « бағыттаушы» және инновациялық белсенді пайдаланушысы болады. Бизнес пен өндіріс үшін технологияның экономикалық және әлеуметтік әсерлерін түсінуден басқа, бейімделу мен оқыту дағдыларын дамыту қажет. Мысалы, компаниядағы функционалды бағытқа жауапты әрбір менеджер қандай қызметтер мен технологиялар күнделікті міндеттермен қатар, компанияның жалпы ақпаратына және бизнес-үдерістеріне біріктіріле алатындығына көмектесетінін білуі керек. Сандық экономика бірінші кезекте тиімділік пен бәсекеге қабілеттілікті арттыруға бағытталған. Әрине, бұл қажеттілік ең аз болып табылатын қызмет салаларын қамтиды. Айтарлықтай шектеу - көптеген салалардың технологиялық артта қалуы, бұл, өз кезегінде, кәсіпорындар мен аймақтар деңгейінде қаржы ресурстарының жетіспеушілігінен туындайды. Басқалай жағынан, экономиканың көптеген салаларында және кәсіпорындарында жаңа өмірге дем бере алатын жаңа модельге көшу карастырылу қажет. Мемлекет цифрлық егемендікті қамтамасыз етуде үлкен жұмыс жасайды: технология мен білім дамытады, жергілікті инновациялық компанияларды қолдайды және т.б. Атап айтқанда, цифрлық экономиканы дамыту үшін «жол картасын» құру бойынша жұмыс жүргізілу қажет. Кәсіпорындар цифрлық бизнесті қайта құрудағы инвестицияларды тұтынушыға қызмет көрсету сапасын жақсарту тұрғысынан бағалауы керек. Бизнестің басты құндылығы - бір тұтынушымен өзара әрекеттесу циклінде алатын пайда. Бүгінгі күні пайдаланушының жолын қадағалау, оны өзгерту және өзгеретін қажеттіліктерге бейімделу маңызды. Бұл процестер автоматтандырусыз және тұтынушымен қарым-қатынас жасауға мүмкіндік беретін үлкен көлемдегі ақпаратты талдаусыз мүмкін емес, оның қалауы бойынша жеке ұсыныстарды жасақтайды. Табыстың негізгі құпиясы тұтынушыға және оның қажеттіліктеріне аударылады. |