десмургия. невро шпор. Беткей (стірт) сезімталдылы жолын крсетііз. Беткей сезімталдылыты зерттеу дістері. Сезімталды
 Скачать 97.96 Kb.
|
|
Үшкіл нерв қызметін тексеру. 1.Үшкіл невтің бетке шығатын тұстарын көз үсті, көз асты, иек асты басып байқау. 2.Үшкіл нерв тармақтарының беттегі нервтендіретін аймақтарында ауырсыну,температуралық, жанасу және кинетикалық сезімділігін тексеру. 3.Қанттың, тұздың көмегімен тілдің алдыңғы 2,3 бөлігінде дәм сезу мүмкіндігін анықтау. 4.Көздің мөлдір қабығы көз ойы шырышты қабығы және қас үсті рефлекстерін тексеру. Зақымдалу симптомдары: Үшкіл нервтің түбірі немесе тармақтары зақымданса беттің сол зақымданған жақтағы жартысында ұстамал ауырсыну, нерв тармақтарының сезімділік өзгерістер гиперестези,гипостезия немесе анестезия пайда болады. Гисер түйіні зақымданса бетте ауырсынумен қоса қабыршақ тәрізді күлдіреу пайда болады. Ми бағанындағы үшкіл нерв- жұлын трактасы ядросы зақымданса ауысыну және температуралық сезімділік Зельдер аймағында жойылады да жанасу терең сезім сақталады. Көру төмпешігі, ішкі капсула, артқы ми қыртысының орталық ирелеңді зақымданғанда қарама-қарасы бетте сезімділіктің барлық түрі бұзылады. Арты орталық ирелең төменгі бөліктері тітіркенсе, қарама-қарсы бетте ұстамалы парестезич пайда болады. Шайнау ядросы зақымданса сол зақымданған жағында шайнауға қатысты б.еттер сал болып қалады. Полиневропатия - көптеген перифериялык жүйкелердің зақымдалуы, перифериялық салдану көрінеді, сезімталдық бұзылады, трофикалық және вегетативтік бұзылыстармен көрінеді. Олар өткір, өткірлеу, созылмалы болып бөлінеді.Өткір аксоналды невропатия жиі уланумен байлынысты және ауыр интоксикациямен көрінеді, ол мышьяк, фосфор органикалық байланыс, метил спирті,тұншықтырғыш газ және т.б. ағымы 2-4 күн, бірнеше аптадан кейін жағдайы қалпына келеді. Өткірлеу аксоналды полиневропатия. Бірнеше апта бұрын басталады, токсикалық және метаболизмдік невропатиялар сияқалады. Бұндай невро-патиялар ұзақ уақыт өтеді (айлап). Созылмалы аксоналды полиневропатия 6 ай немесе одан да көп уақыт болады. Созылмалы интоксикациямен жиі байқалады (алкоголь), авитаминоз (В тобы) және жүйелі аурулар (қантты диабет, уремия, билиарлы цирроз, амилоидоз, рак, лимфома, қан аурулары, коллагеноздар). Дәрілік препараттар ішінен, нейротропты әсер көрсетеді және созылмалы аксоналды полиневропатияны тудырады. Созылмалы демиелинизирлеуші полиневропатия өткірлеуге қарағанда жиі кездеседі.Олар тұқым қуалаушылық, қабыну, дәрілік невропатия, басқа жүре пайда болған формасы қант диабет кезінде, гипотиреоз, диспротеи- немия, көптеген миелома, рак, лимфома және т.б.Көрсеткен аурулардан көбінесе қант диабеті кезінде, электрофизиологиялық зерттеу аралас аксоналды-демиелинизирлі процесс көрініс береді. Алкогольды полиневропатия – алкоголизмнен көптеген периферилық нервтің зақымдалуы. алкоголизмнің соңғы стадияларында дамиды. Бұлшықеттің әлсіздігі, атаксия, сезімталдықтың бұзылысымен сипатталады. Этиопатогенез: алкогольдің токсикалық әсері, В тобының витаминдерінің жеткіліксіздігі, тамақтану бұз, қандағы гипергликемия, метаболиз бұз. Ұзақ уақыт алкоголь пайдаланудан организмде ацетальдегид жинақталады. Ол тіндерді, жасушаларды, нервты клеткаларды бұзады.Ацетальдегидтың жинақталу жылдамдығы тұқым қуалаушылық ерекшелік-яғни ацетальдегиддегидрогеназа және алкогольдегидрогеназа жинақталуы(ферменттер этанолдың қайта өңделуіне әкеледі). Жағдай В1 витаминінің дефицитымен ұшығады. Өйткені ол клетканың бұзылысына қарсы тұратын антиоксидант болып табылады.Классификация: 0 стадия – полиневропатия жоқ. 1 стадия – бессимптомды полиневропатия. 2 стадия –полиневропатия клиника орташа. 3 стадия – полиневропатия айқын функциональды бұзылыстар. Клиника:Аяқтың парестезиясы, балтыр бұлшықеттінің ауырсынуы.Ауырсыну бұлшықетті қысқанда күшейеді.Әлсіздік, аяқтың параличі дамиды.Бұлшықеттік гипотония. Беткей сезімталдықтың бұзылысы қолғап пен шұлық типі бойынша. вазомоторлы,трофикалық, секреторлық бұзылыстар(гипергидроз туындайды), аяқтың дистальды бөлігі іседі, терінің түсі және температурасы бұзылады. Бас ми нервісінен көз қозғалтқыш, көрі, сирек кезбе жүйке зақымдалады.Қозғалтқыш алкогольды полиневропатияда кіші және үлкен жіліншік невропатиясы дамиды.Балтыр және табан бұлшықеттерінің гипотониясы, атрофиясы дамиды.Диагностика:Неврологиялық зерттеу кезінде сіңір рефлекстерінің жоғарлауы, тері және ауырсыну сезімталдығының төмендеуі. Электромиография.Қандағы тиаминнің мөлшерін анықтау.Емі:Бенфотиамин (витамина B1). Фолий қышқылы.Режим дозирования: 5 мг/тәу. Курс лечения 20–30 күн. Тиоктов қышқылы (антиоксидант, гепатопротектор). 6 билет. Экстрапирамидтік жуйеӘрбір ерікті қимылдарға ми қыртысы жұлынның алдыңғы байланыстыратын пирамида шоғырымен қатар, қатысады. Мүйізімен экстрапирамида ядролары мен шоғырлары да Экстрапирамида ядролары мен шоғырлары жұлынның алдыңғы мүйізіне тікелей жалғаспай оған орталық нерв жүйесінің әр түрлі деңгейлері арқылы жетеді. Экстрапирамидтік жүйе құрылымдары: 1. Ми қыртысы асты түйіндері - құйрықты ядро (nucleus caudatus), сыртқы қауыз (putamen) және бозғылт шар (globus pallidus), жасымық тәрізді ядро (nucleus lenticularis). Сыртқы қауыз құйрықты ядромен бірігіп, белдеулі дене (corpus striatum) құрастырады. 2. Көру төмпешігі (thalamus opticus) - аралық мидың негізгі (көптеген денгейіне) бөлігіне орналасқан көлемді сұр зат жиынтығы. Экстрапирамидтік реттеу процесінде көру төмпешігі вент- ролатеральдық сыртқы және алдыңғы ішкі (вентральды) ядрола- рының маңызы өте зор. 3. Люис денесі немесе субталамикалық ядро ми сиракшасы мен қара заттың сыртына жанасып, көру төмпешігінің вентральдық сыртқы ядросының астына орналасқан. 4. Қызыл ядро (nucleus ruber) орталық мидың қақпағында (үстіңгі қабатында). Ол ірі және ұсақ клеткалы ядроларға бөлінеді. Адамда қызыл ядро көбіне ұсак клеткалы болып келеді. 5. Қара зат (substantia nigra) - орталық мидың табаны мен қақпағының аралығына орналасқан миелині мол нерв клеткаларының жиынтығы. Бұл клетка қасиеті жағынан адреналин мен нороадреналинге ұқсас медиатор-дофаминді өндіреді. Дофамин қара зат клеткаларының тармақтары арқылы боз шарға, қауызға және құйрықты ядроға жетіп, олардың кызметінің белсенділігін арттырады Жүйке жүйесі ауруларының диагностикасындағы нейрофизиологиялық әдістер Электроэнцефалография (ЭЭГ) электроэнцефалографтардың көмегімен тіркелетін ересектер мен балалардағы мидың электрлік потенциалдарының ауытқуларын жазу әдісі Мидың белсенділігін , патологиялық белсенділіктің болуын, оның ішінде эпилептиформды,құрысуға қарсы препараттардың әсерін бақылау, естен тану жағдайларын зерттеу, балалардағы кортикальды ырғақтардың физиологиялық жетілу дәрежесін( жасқа сәйкестігі) бағалау мүмкіндігі. Реоэнцефалография( РЭГ) бас терісіне салынған электродтар арасындағы кедергі өзгерістерінің синхронды импульсін графикалық тіркеу арқфлы ми мен мойын тамырларының қан толтырылуының көлемді ауытқуларын зерттейтін әдіс болып табылады. Бұл ми мен мойын тамырларының тонусы мен икемділігін, қанның тұтқырлығын, импульстік толқынның таралу жылдамдығын, қан ағымының жылдамдығын бағалауға, жасырын кезеңдерді, ағым уақытын бағалайды. Эхоэнцефалография (ЭхоЭГ) — түрлі акустикалық тығыздығы бар Бассүйекішілік түзілімдер мен орта шекарасынан ультрадыбысты бейнелеуге негізделген аспаптық диагностика әдісі (бастың жұмсақ қабаттары, бас сүйек сүйектері, менингілер, менгік заттар, ликвор, қан). Электронейромиография-бұл жүйке импульсінің жүйке талшықтары арқылы өту жылдамдығын өлшеуге мүмкіндік беретін диагностикалық әдіс. Жүйке құрылымдарының зақымдануының "орнын" оңай анықтауға мүмкіндік береді, перифериялық жүйке жүйесінің әртүрлі ауруларын диагностикалау кезінде қолданылады (мас болу, қант диабеті , перифериялық нервтердің зақымдануы бар аяқ— қолдардың жарақаттары және т.б. моно-және полиневропатия). Миографияның бүкіл процедурасы шамамен бір сағатты алады. Науқас диванға жатып, импульстік ток эмитентінің көмегімен функционалды диагностика дәрігері нервтің қозуын және бұлшықеттің жиырылуын тудырады. 7 билет. Жұлынның құрылысы цилиндр пішінді, омыртқа жотасының өзегінде орналасады. диаметрі 1 см, ұзындығы 42 -45 см. Жұлын ортасында жұлын өзегі орналасады. Іші жұлын сұйықтығына толы болады. ЖҰЛЫННЫҢ СҰР ЗАТЫ АҚ ЗАТЫН ҚОРШАП, СЫРТЫНДА ОРНАЛАСАДЫ. ЖҰЛЫН ҚҰРЫЛЫСЫНДА САЙЛАР МЕН САҢЫЛАУЫЛАР ОРНАЛАСАДЫ. ЖҰЛЫННЫҢ АЛДЫҢҒЫ ЖӘНЕ АРТҚЫ ТҮБІРІ БІРІГІП, ЖҰЛЫН ЖҮЙКЕСІ П.Б Жұлынның нейрондық құрылымы:Адам жұлыны құрамына 13,5 млн. жуық нейрондар енеді, олардың 3% эфферентті нейрондар, 97% интернейрондар (ендірме) құрайды, ал сезімтал нейрондар денесі жұлыннан тыс жұлындық немесе интрамуралдық ганглийларда орналасады. Жұлын нейрондары топтары: » Мотонейрондар немесе қозғалтқыш - алдыңғы түбір; » Интернейрондар – жұлын ганглийлерінен ақпарат алатын артқы түбір; » Симпатикалық және парасимпатикалық бүйір түбір; олардың аксондары жұлыннан алдыңғы түбірлер арқылы шығады. » Ассоциативті жасушалар - жұлынның меншікті нейрондары, сегменттер арасында байланыс қамтамасыз етеді. Жұлынның қызметі:Жұлынның өткізгіштік қызметі жұлындық афферентті, эфферентті нейрондар мен интернейрондар көмегімен жүзеге асады. Афферентті нейрондар арқылы жұлынға қозу мойын, дене, аяқ пен қолдың экстерорецепторлары мен проприорецепторлары, сонымен қоса висцерорецепторлар арқылы жеткізіледі. Жұлынның эфферентті нейрондары, беттен басқа, барлық қаңқа бұлшық еттерін жүйкелендіреді. Сонымен қатар, олар вегетативті жүйке жүйесінің ганглийге дейінгі талшықтарын құрайды. Жұлынның қатысуымен зәр бөлу және жыныс мүшелері жүйесі, тік ішектің қан тамырларын қозғалтқыш рефлекстерін, ұлпалық алмасуды реттейтін рефлекстер жүзеге асады. Жұлынның зақымдалу синдромдары 1. Артқы канаттың зақымдалу синдромдары; 2.Алдыңғы мүйіз зақымдалу синдромдары; 3.Бүйір канаттың зақымдалу синдромдары; 4.Артқы мүйіз синдромы. Алдыңғы мүйіз зақымдалу синдромдары: Сегментарлық тип бойынша перифириялық паралич; Зақымдалу ассиметриясы,фибриллярлы дірілмен бірге жүреді; Артқы мүйіз синдромы: Сәйкес сегменттің иннервацияланатын зонасының зақымдалуы жағында беткей сезімталдықтың диссоциирленген бұзылысы. Жұлынның әр түрлі деңгейінде зақымдалу синдромдары :Үстіңгі мойын бөлімі(C1-C4): Диафрагма параличі; Спастикалық тетраплегия; Барлық сезімталдық түрлерінің жойылуы; Жамбас мушелер қызметінің орталық бұзылысы ; Желкеде және мойында ауырсыну. Төменгі мойын бөлімі(C5 — Th1). Аяқтың спастикалық параличі және қолдың строфикалық параличтері. Сезімдалдықтың барлық түрінің зақымдалуы, зәр шығаруының тоқталуы және дефнкациясы,Горнер синдромының белгілері. Жоғары кеуделік бөлім(Тh2 — Th4). Төменгі спастикалық параплегия,тізе және ахилловых рефлекстердің жоғарылауы, патологиялық табан және қорғаныс рефлекс нарушения функций тазовых органов (задержки мочи и кала, перемежающееся недержание мочи). Төменгі кеуде бөлімі(Th8 — Тh12). Такие же изменения. Однако уровень расстройств чувствительности ниже. При поражении сегментов Th8-Th9 исчезают нижние, средние и снижаются верхние брюшные рефлексы. Если же спинной мозг поражен на уровне Th11-Тh12, исчезают нижние брюшные рефлексы. Мойынның жуанданған жері(C5-Th1-2) Қолдардың шеткі параличі, Аяқтардың орталық параличі, Бернар-Горнер синдромы, Барлық сезімталдық түрлерінің жойылуы, Жамбас мушелер қызметінің орталық бұзылысы. Бел аймағының жуанданған жері(L2-S2): Төменгі әлсіз параплегия, Аяқтардың және аралықтың анестезиясы, Жамбас мушелер қызметінің орталық бұзылысы. Эпиконус(L4-S2): Қатты корешковые боли, Аяқтардың шеткі параличі,әсіресе дистальды бөлімінде; Аяқтарда және аралықта сезімталдықтың барлық түрлерінің бұзылысы ;Жамбас мүшелер қызметінің шеткі немесе орталық зақымдалуы. Конус(S3-Co1): Аралықтың анестезиясы; Шеткі тип бойынша жамбас мүшелер қызметінің бұзылысы ; Анальды рефлекстің төмендеуі; Сегізкөз аймағында трофикалық бұзылыстар. Броун-Секар синдромы Броун-Секар синдромы- жұлынның көлденең кесіндісінің жартылай зақымдануы. Паркинсонизм синдромы.Паркинсонизм – жалпы қозғалыстық белсенділіктің төмендеуіне, қозғалыстың баяулауына, қалтырауға, бұлшық ет тонусының жоғарылауына әкеп соғатын нерв жүйесінің созылмалы зақымдану синдром болып табылады. Аурудың негізгі белгілері: қолдың дірілдеуі, қозғалыстың бәсеңдеуі, қозғалыстың бөгеліп қалуы, ауырсыну, қозғалыс динамикасы және психиканың бұзылуы. Ауру ақыл-ес толығымен сақталып қалуымен мүгедектікке әкеледі. Этиологиясы (себебі):Тұқым қуалаушылық, аутосомды доминантты түрде кездеседі. Жүйке жүйесінің жедел және созылмалы инфекциясынан кейін пайда болуы мүмкін (мысалы кенелік немесе басқа энцефалиттер) Ми қанайналымының жедел және созылмалы бұзылыстары. Жүйке жүйесінің травмасы, ісіктер + кейбір дәрілерді ұзақ тоқтатпай қабылдау.фенотиазинді топтағы дәрілер (аминазин, трифтазин), метилдофа, наркотикалық заттар жатады.Патогенезі:Негізгі патогенетикалық звено, экстрапиримидті жүйедегі дофамин алмасудың бұзылуы. Дофамин бұл қозғалыс актілеріне көмекші және медиаторлы функцияны атқарады, оның негізгі түзілетін орны қара субстанция (Substantia nigra). Қара субстанция қызметі бұзылған кезде, бас ми қыртысындағы экстрапирамидалық жүйенің және corpus striatum жіберген сигналдарды жұлынның алдыңғы мүйізіне жетпейді. Сонымен қатар, сол уақытта жұлын алдыңғы мүйізіне бозғылт дене (pallidum) және қара субстанцияның ингибирлеуші импульстері келіп тұрады. Нәтижесінде жұлындағы альфа және гамма мотонейрондар циркуляциясы белсеніп, альфа белсенділігі басым бола бастайды. Бұл экстрапирамидалық ригиттілікті тудырады. Патоморфология. Паркинсон ауруында негізгі патологоанатомиялық бұзылыстар қара субстанцияда және бозғылт денешікте дегенеративті өзгерістер мен жүйке жасушаларының өлуі байқалады. Өлген жасушалар орнында глиальдік элементтер немесе бос орын қалып қояды.клиникалық көрінісі Брадикинезия, Бұлшықет ригидтілігі ,Тыныштық жағдайда ретті стереотипті тремор ,Пропульсия, ретропульсия, латеропульсия ,Ауалы жастық симптомы ,Қарсыласу феномені ,Қуыршақ жүрісі ,Бір қалыпты баяу сөйлеу ,Жазудың өзгеруі микрография ,Гипомимия Негізгі клиникалық көрінісі акинетико- ригидті немесе гипертонико –гипокинетикалық синдромдармен көрінеді. Науқаста өзіндік бүгілген поза пайда олады: басы және денесі алға қарай еңкейген, қолдары шынтақ, қәріжілік-білезік және фалангалық буындарда бүгілген. Сөйлеуі ақырын, монотонды, модуляциясыз, сөздің соңында ақырындап өшіп қалады (затухание). Жүру кезінде қолды қалыпты сілтеп жүру қасиеті жоқ (ахейрокинез). Жиі пропульсия –дене қалыпын түзету үшін алға жүгіруге бейім болады. Мысалы, жастықсыз жатқан науқастың басын қолымызбен көтеріп ұстап тұрып, бірден жіберіп қалсақ, бас төсекке өте баяу түрде түседі. Мұны «ауалы жастық феномені» деп (феномен воображаемой подушки) деп атайды. Діріл (тремор) – Паркинсонизмге тән көріністердің бірі. баяу ойлау, әрекетсіздік, енжарлык құбылыстары (брадипсихия), соңдай-ақ бір айтқан тілегін немесе ренішін әлденеше рет қайталау, айтқанынан қайтпау (акай-рия) байқалады. емі: бастапқы кездерінде дофаминдік рецептор агонистері (бромокриптин, пирибедил), амантадин, моноаминоксидаза В селективті ингибиторлары (селегилин), антихолинэстераздық препараттар (циклодол) беріледі. Қазіргі уақытта леводопа препараты. Бұл препарат ОЖЖ түскеннен кейін, базальді ганглийлердің қалыпты функциясы үшін қажетті дофаминге декарбоксилденіп өз әсерін көрсетеді. 8 билет. Рецепторлар.Рецепторлар түрлері.Терең сезімталдық зерттеу әдістері,бұзылыстарының топикалық диагностикасы. Рецепторлар - сыртқы ортадан немесе ішкі ортадан түскен ақпаратты өңдейтін және сол ақпаратты нервті импульске айналдыратын арнайы сезімтал құрылым. Рецепторлардың түрлері: -Экстерорецепторлар (теріде орналасқан,сыртқы ортадағы құбылыс жауап қайтарады). -Телерецепторлар (көзде,құлақта орналасады) -Проприорецепторлар (бұлшық ет,сіңір,дене қалпы) -Осморецепторлар,хеморецепторлар,барорецепторлар) Меркель денешіктері – саусақ ұштарында,шашты аймақтарда орналасады. Мейснер денешіктері – алақан,табан,ерін,тілдің ұшында,кілегей қабаттарында,жыныс мүшелерінде орналасады. Фатера- Пачини денешіктері – қысым (чувство давления) Краузе сауытшалары – салқынды сезеді. Руффини денешіктері – ыстықты сезеді. Терең сезімталдылық: бұлшық еттік буындық,вибрационды,қысымды,дене массасы. Терең сезімталдықты тексеру Бұлшык ет — буын сезімталдығы. Дәрігер сырқаттың қол-аяғының буындарын бүгіп, жазып, екі жағына қарай қайырып байқайды. Тексеру саусақ ұштарынан басталады, соңынан жоғарғы буындарды қозғалтуға кіріседі де сырқаттан «қай саусағыңды немесе қай буыныңды ұстап отырмын», «қай жаққа қарай козғап (қимылдатып) отырмын» деп сұрайды. Егер сырқаттың нерв жүйесінің сезімталдыққа қатысты құрылымдары зақымданбаса ол дәрігердің әрекеттерін дұрыс бағалайды. Ал жауап дұрыс болмаса тексерілушінің сезімталдыққа қатысы бар нерв жүйесінін, белгілі бір құрылымдары зақымданған болып есептеледі. Діріл сезімталдығы. Дәрігер дірілдеп тұрған камертонның сирағын адам денесіндегіқақ сүйектерге (толарсақ, тізе тобығы, жамбас сүйегінің қыры, омыртқалардың қылқанды бұтақтары (тармақтары, өсінділері), біз тәрізді өсінділер, шынтақ өсіндісі,бұғана, бас сүйектегі еміздік тәрізді өсінді) жанастырады да сырқаттан дірілдің сезілу немесе сезілмеу деңгейін симметриялык екі жағын сұрап біліп отырады. Осындай жерде тексерістер кезінде сырқат камертонның дірілін сезбеуі (апаллестезия) немесе оны болар-болмас қана сезінуі (гипопаллестезия) мүмкін. Батыру-сығуды сезіну. Дәрігер сырқаттың денесі мен аяқ-қолдарының әрбір бөлшектерінің симметриялы тұстарын саусағымен немесе барэстезиометр деп аталатын арнайы аспаппен батыра сығып байқайды. Адам қалыпты жағдайда батырудың әр түрлдеңгейін ажырата алады. Салмақты сезіну. Дәрігер сырқаттың екі қолын алдына созғызып, алақанына әр түрлі салмақтағы таразы тастарын қойып бақылайды. Қалыпты жағдайда салмақтың 15-20 г шамасында айырмашылығы анықталады. Кинестетикалық сезім (сезімталдық). Дәрігер саусағымен сырқаттың терісін әр тұсынан қатпарлап ұстап, жоғары-төмен, оңға-солға қозғайды. Сырқат тері қатпарының қозғалу бағытын ажырата білуге тиіс. Пирамидті жүйенің зақымдану симптомдары мен синдромдары Орталық қозғалтқыш жолдары зақымданғанда, барлық зақымдану қарама-қарсы жағында бола бермейді. Егер кортикомускулярлы жол қандай да бір деңгейде үзілсе, импуль өтпейді. Сондықтан сәйкес импульс келмеген бұлшық ет салданады. Парез – қимылдардың толық емес бұзылысы . Салдану түрлері: Моноплегия – бір мүшенің салдануы ( бір қол не бір аяқ). Гемиплегия - дененің жарты бөлігінің салдануы Параплегия – екі симметриялы мүшенің салдануы (екі қол немесе екі аяқ). Тетраплегия – төрт мүшенің салдануы (екі қол мен екі аяқ) |