практика экономика. Практика (2). экономика, Ксіпкерлік, Кшбасшылы Жне инновациялар Есептеу техникасы жне бадарламалы амтамасыз ету

• Название: экономика, Ксіпкерлік, Кшбасшылы Жне инновациялар Есептеу техникасы жне бадарламалы амтамасыз ету
• Анкор: практика экономика
• Дата: 01.04.2022
• Размер: 127.61 Kb.
• Имя файла: Практика (2).docx
• Тип: Документы; #433335
• страница: 10 из 11

Практикалық жұмыс № 5. Өндіріс шығыны және өзіндік құн

Мақсаты: өндіргіш шығынының құрамын және өнімнің, қызметтің, жұмыстың өзіндік құнын білу.

1. Қысқаша теория бөлімі

Шығын – өнімді шығару және сату үшін керекті жұмсалатын қаражаттардың ақшалай мөлшері.

Өзіндік құн – бұл өнімді, қызметті және жұмысты жасауға жұмсалған кәсіпорынның ақшалай түріндегі күнделікті шығындары.

Өзіндік құнның жеке шығындарының үлесін калькуляция дейді.

Калькуляция арқылы өзіндік құнның құрамы анықталады.

1. 
   кесте – Калькуляция статьялары
   

1	Шикізаттар және заттар	Тура шығындар	Өндірістің өндірістік құны	Өнімнің толық өзіндік құны
2	Жатылайфабрикаттар, өнімдер, қызметтер
3	Қайтарылатын қалдықтар
4	Технологияға қажетті отын және энергия
5	Өндіріс жұмысшыларының негізгі еңбек ақысы
6	Өндіріс жұмысшыларының қосымша еңбек ақысы
7	Әлеуметтік салық
8	Өндірісті игеруге кеткен шығындар
9	Құрал-жабдықтардың тозуы
10	Жабдықтарды пайдалану шығындары	Үстеме шығындар
11	Цех шығындары
12	Жалпы завод шығындары
13	Ақау шығындары
14	Тағы басқа өндіріс шығындары
15	Өндіріске жатпайтын шығындар (коммерция шығындары)

Қазіргі кезде, толық өзіндік құннан басқа, экономикалық есептеуге және талдауға, біркелкі іріленген 100 теңгеге келтірілген тауар өнімінің баға көрсеткіші қолданылады,

З=(С_толық/O_СӨ)·100 тг, (6.1) бұл жерде С_толық – тауар өнімінің толық өзіндік құны;

O_СӨ – сатылған өнім көлемі.

2. Жұмысты орындауға тапсырма

Тапсырма 6.1. 6.2-кестедегі деректерді пайдаланып, өнімнің толық өзіндік құнын, өзіндік құнының калькуляциясын табу керек. Жалпы 200 дана өнім дайындалған.

2. 
   кесте – 6.1 тапсырмаға бастапқы деректер
   

№	Шығын статьялары	Бір дана өнімге	Барлық шыққан өнімге
1	Негізгі заттар, теңге	1200
2	Қосынды жасайтын өнімдер, теңге	250
3	Өндіріс жұмысшыларының негізгі еңбек ақысы, теңге	470
4	Жұмысшылардың қосымша еңбек ақысы, теңге
5	Әлеуметтік салықты есептеу, теңге
6	Жабдықтарды қарап ұстау, теңге		120000
7	Цех шығындары, теңге		50000
8	Өндірістен тыс шығындар, теңге		75000

Тапсырма 6.2. 6.3-кестеде бір өндіріс өнімінің тура шығындары көрсетілген. Өнім түрлерінің жанама шығындары, жалпы өндіріс өніміндегі үлестеріне, пропорционалды бөлінеді. Коммерциялық шығындар – өндіріс өзіндік құннан 2%. Жанама шығындардың жалпы сомасы – 750 мың тг. А- өнімнің жалпы көлемі – 500 дана, Б-өнімдікі - 350 дана. Осыған байланысты А және Б өнімдерінің толық өзіндік құнын табу керек. Өзіндік құнның құраманың диаграммасын құрыңыздар.

2. 
   кесте – Бір өнімнің тура шығындары
   

№	Шығын статьялары	Өнім А	Өнім Б
1	Шикізат және негізгі заттар	200	1500
2	Сатып алынатын қосынды өнімдер	800	650
3	Технологияға керекті отын және энергия	500	700
4	Өндіріс жұмысшыларының негізгі еңбек ақысы	1500	1100
5	Қосымша еңбек ақы (10%)
6	Еңбекақыдан 11% ұсталып есептеледі
	Барлық тура шығындар

Тапсырма 6.3. 6.4-кестедегі деректерге сәйкес өзіндік құнның құрамын табу керек. Өзіндік құнның жоспар бойынша және нақты құрамының диаграммасын құрыңыз.

2. 
   кесте – 6.3 тапсырманың бастапқы деректері
   

№	Шығын статьялары	Өзіндік құн, теңге		Жоспардан өзгеру	Өзіндік құнның құрамы (%)
		жоспар	нақты		жоспар	нақты
1	Негізгі еңбек ақы есептелгенімен	7000	6500
2	Шикізат және заттар	11000	12000
3	Технологияға керекті отын және энергия	1200	1500
4	Ақау шығындары	800	900
5	Цех шығындары (тура шығыннан 30%)
6	Жалпы шаруашылық шығыны (тура шығыннан 40%)
7	Өндіріс өзіндік құны
8	Коммерциялық шығыны (өзіндік құннан 10%)
9	Толық өзіндік құн

Тапсырма 6.4. Тауар өнімінің 100 теңгеге шығынына сай өндіріс шығынының сметасын жасаңыз. Тауар өнімінің көтерме баға бойынша бағасы – 500 000 теңге. Бастапқы деректер 6.5 кестесінде көрсетілген.

2. 
   кесте – 6.4 тапсырманың бастапқы деректері
   

№	Шығын статьялары	Сомасы, теңге
1	Шикізат және негізгі заттар	130 000
2	Қосынды өнімдері	20 000
3	Қосымша заттар	10 500
4	Сырттан алынатын отын	10 200
5	Сырттан алынатын энергия	10 3000
6	Негізгі және қосымша еңбек ақы	90 000
7	Әлеуметтік салық (11%)	?
8	Амортизациялық жарна	60 000
9	Басқа да шығындар	5 500
10	Барлығы смета бойынша

Практикалық жұмысты қорғауда қойылатын сұрақтар:

1. 
   Өндіріс шығынына не кіреді?
   
2. 
   Шығындар қандай белгілер бойынша квалификацияланады?
   
3. 
   Өзіндік құн түсінігі.
   
4. 
   Өзіндік құнның түрлері.
   
5. 
   Өндіріс өнімінің түсінігі.
   
6. 
   Өндіріс өнімінің шығыны.
   
7. 
   Өндіріс өнімінің шығынын азайту жолдары.