иммунология 1 рк. рк имун 90+. Есеп 1
 Скачать 74.92 Kb.
|
|
4. Полимеразалық тізбекті реакция (ПТР) — биологиялық материалдағы анықталатын нуклеин қышқылдарындағы (ДНҚ) аз концентрациялы фрагменттердің айтарлықтай ұлғайтылуын қамтамасыз ететін молекулярлық биологиядағы эксперименталды әдіс. Артықшылығы Жоғары ерекшелігі. Сезімталдық. жылдамдығы. Жан-жақтылығы. Жасырын инфекциялар диагностикасы. Кемшілігі. Полимеразды тізбекті реакция әдісімен байланысты жалғыз кемшілік - оның жоғары өңделуі. ПТР зерттеулері ережелерді қатаң сақтауды және зертханалық кешеннің маңызды жабдықталуын талап етеді. Әрбір зертхана барлық қажетті жабдықты ала алмайды. 2. Басқа ауруларға қарағанда жұқпалы ауруларға тән ерекше қасиеттерін сипаттаңыз. Жұқпалы аурулар — зардапты вирустардың, микоплазмалардың, хламидийлердің, риккетсиялардың, спирохеталардың организмге еніп, онда өсіп-өну және өмір сүру салдарынан туатын аурулар. Ерекше қасиеттері: дамыған аурудың туындатқан жұқпаға арнайылығы яғни, көпшілік жағдайларда әрбір дерт туындататын микроб өзіне ғана тән ауру дамытады, ал шартты түрде дерт туындататын микробтардың мұндай қасиеті болмайды. Соңғылардың әсерлерінен әртүрлі аурулар дамуы ықтимал; басқа адамдарға жұққыштығы; жұғу кезеңінің болуы. Жалпы, жұқпалы ауру барысында микробтың науқас адамнан сау адамға жұғатын мерзімі болады. Оның ұзақтығы осы ауруға ғана тән болады; иммунитет қалыптасуы. Жұқпалы ауруларға ғана тән. Кейде жұқпалардың әсерлерінен салдарлық иммундық тапшылық дамуы мүмкін. Егер иммундық жауап сәйкес болмаса, онда ол өзі дертті дамытып, организмнің өліміне әкелуі ықтимал; ауру барысының оралымдылығы. Бұнда, аурудың даму жолдарына байланысты біріне-біріне тізбектеліп ауысатын кезеңдердің болуы – жатады. Есеп № 12. Жұқпалы аурулар ауруханасында "Тұмау"деген болжама диагнозы бар науқас жатыр. Науқастың мұрын жұтқыншағынан шайынды алып тауық эмбрионына жұқтырдық. Эмбрион өлді. Тауық эмбрионында вирусты индикациялау үшін қандай реакция қойылады? Бұл реакция қалай жасалады? Гемагглютинациялық реакция (ГАР - РГА) Ерекше антигендері (гемагглютинині) бар кейбір вирустар эритроциттерді бір - бірімен жабыстырады - агглютинациялайды. Егер зерттелетін затта вирус бар болса эритроциттер бір - бірімен агглютинацияланып зонтик тәріздес яғни, айналасы бұдырланып тұнбаға отырады(оң нәтижелі реакция). Вирус жоқ болған жағдайда эритроциттер агглютинацияланбайды, тұнбаға айналасы тегіс (түйме тәріздес) болып отырады (теріс нәтижелі реакция). Толық гемагглютинация беретін сұйылту деңгейін бір гемагглютинациялық бірлікке санайды. Бұл реакция иммунологиялық реакцияларға жатпайды, ӛйткені реакцияда антиген антидене құбылысы жоқ. ГАР тек қана вирустың бар - жоғын анықтау үшін ғана қолданады. Гемагглютинация реакциясын (ГАР) тауық эмбриондарының амниондық және хорионаллантоистық сұйықтығындағы немесе жасуша дақылдарын зақымдайтын сұйықтығындағы гемагглютинирлеуші вирусты анықтау үшін қолданады. Гемагглютинация жануарлардың әр түрінен, (тауық, үйрек, теңіз шошқасы) эритроциттерінің "жабысуы" қабықшасында гемаглютинин болатын вирустарды шақырады. Гемаглютинация реакциясын көру үшін зерттелетін материалға эритроцит қоспасын қосады. Вирустар болса, эритроцит агглютинациясы жүреді. Тауық эмбрионын ашқаннан кейін аллонтинисты сұйықтықты сорып алып, 0,5 мм-ден плексиглас пластинка айшықтарына немесе пробиркаға құяды (бақылау үшін зарықымдалмаған эмбрионнан 0,5 мл дәп сондай сұйықтықтан алады) Сосын 1% тауық эритроциттерінің шайылған суспензиясынан 0,2 мл құйып, бөлме температурасында ұстайды. Реакция қорыпындысын эритроциттер тұнғаннан соң 40 мл кейін есептейді: (++++) көрінетін. гемагглютинация - пробирка түбіндегі қолшатыр төріздес жабысқан эритроциттердің жұқа қабықта, (+++) - жұқа қабықта саңылаулардың болуы, (++) - жұқа қабықта жабысқан эритроциттерден тұратын фестондық бөліктің болуы, (+) - агглютинирпенген жабысқан эритроциттер түйіршіктерінен тұратын зонамен қоршаған эрритроциттердің мақта төріздес тұнбасы, (-) - бақылаудан айырмашылығы жоқ өткір сызықталған эритроциттер тұнбасы. 2. Жасуша дақылында вирусты индикациялау әдістерін сипаттаңыз? Вирустардың индикациялау әдістері. - гемагглютинациялық реакциямен вирустарды индикациялау - гемадсорбциялық реакциямен вирустарды индикациялау - жасуша дақылында таңдақ түзеу әдісімен индикациялау Гемагглютинациялық реакциямен вирустарды индикациялау-кейбір вирустарда жануарлардың белгілі бір түрлерінің қан клеткаларын іріктеп агглютинациялау қабілетінің болуына негізделген вирустарды анықтау және сәйкестендіру әдісі. Гемадсорбциялық реакциямен вирустарды индикациялау-Вирус жұққан жасуша дақылдарының өзінің сыртқы бетіне эритроциттерді жабыстыру қабілеттілігі гемадсорбция деп аталады.Грипп, парагрипп, поксовирус және флавивирустардың гемадсорбциялық қасиеті бар. Ақтандақ түзеу әдісімен индикациялау- Вирусы бар затты тіндік дақылына жұқтырады, бетінде бейтарапты қызыл бояуы бар агар қабатымен жауып термостатта (37°C) инкубациялайды. Вирус өскен жердегі жасушалар бұзылады, соның нәтижесінде ақтаңдақ пайда болады, ал айналасындағы бұзылмаған жерлер қызыл түске боялады.Осындай негативті ақтаңдақтар 48 сағ және одан да көп уақыттан кейін пайда бола бастайды (егер вирус бар болса). Есеп № 13. Диагноз қою үшін науқастың қақырығына бактериологиялық зерттеу жүргізу қажет. Зерттеу үшін стерильді ыдыс қажет. 1. Стерильді ыдыстарды дайындау үшін: флакондар, Петри табақшалары, пробиркалар және т. б. стерилизацияның қандай әдісі мен режимі қолданылады. Құрғақ ыстық ауамен стерилдеу шыныдан жасалған , яғни пробиркалар,колбалар,Петри табақшалары,түтікшелер , т.б. микробтарды толық жою үшін қолданылады . Ол үшін құрғақ-ыстық ауалы шкафтарды пайдаланады , 160 градус температурада 2 сағат немесе 170 градуста 40 мин қыздырғанда тиімді нәтижеге қол жеткізіледі . Ыстық ауамен стерилдеудің артықшылығы сол – оны қолданған кезде металдар және саймандар қоррозияға ұшырамайды, шыны беткейлері зақымдамайды ;бұл әдісті ұнтақтарды және құрамында су жоқ ұшпалы емес қоймалжың заттарды стерилдеу үшін пайдалануға болады. Бұл әдістің кемшіліктеріне мыналар жатады : жылудың баяу берілуі және стерилдеудің ұзақ уақытқа созылуы; ыстық ауаның 170 градустан жоғары температурасында кейбір металдарға қолайсыз әсер етуі және қағаздар мен мақталы тығындардың бүлінуі . Ыстық ауамен өңдерген кезде микроорганизмдер жасушаішілік компоненттердің тотығуы нәтижесінде қырылады . Бактериялардың споралары вегатативті жасушаларға карағанда ыстық ауаға едәуір төзімді . 2.Аппарат құрылысы және жұмыс режимі қандай? Металдан жасалған құрал-саймандарды қатты қыздыру арқылы немесе арнайы жасалған шкафтардың ішіндегі құрғақ ыстыққа ұстау арқылы зарарсыздандыру әдістері бар. Ең кең тараған түрі, электрмен қыздыратын шкаф, оның ішінің ыстықтығы 20-30 минуттан кейін 140Ә-180ӘС-ға жетеді. Бұл әдіспен металдан жасаған құрал-саймандардан басқа шыныдан, фосфордан жасалған ыдыстарды да зарарсыздандыруға болады. Зарарсыздандыратын шкафтың ішіне үстіне құрал-саймандар салынған торды орналастырып аузын жабады да, ажыратқышты токқа қосады. Реттегіш тетікті айналдыру арқылы шкафтағы температураны жайлап реттеуге болады. Құрал-саймандар 200ӘС-да 40 минуттың ішінде зарарсыздандырылып болады, бірақ құрал-саймандар тез тозады. Зарарсызданғандығын бақылау автоклавтау кезіндегідей болады. Есеп № 14. Зертханаға санитарлық-бактериологиялық зерттеу үшін топырақ сынамасы келіп түсті. 1.Анаэробты бактерияларды бөліп алу үшін қандай қоректік орталар қолданылады және осы ортаның біреуінің құрамына сипаттама беріңіз? 1.Китта-Тароцци 2.Қантты агар 3.Қанды-қантты агар 4.Вильсен-Блер агар 5.Виллас-Хобс Китта-Тароцци (Th. Kitt, нем. мал дәрігері, тегі. 1858 ж.; G. Тароззи, итал. физиолог, т. 1868 жылы) — анаэробты микробтарды өсіруге арналған қоректік орта. 20 ғасырдың басында Смит енгізген (Th. Smith) бактериологиялық тәжірибеде қалпына келтіретін қасиеттері бар бауыр қоректік орталарын Китт анаэробтарды өсіру үшін қолданған. Бауыр орталары әсіресе 1905 жылдан кейін кеңінен таралды. Тароцци сорпаға қайнатылған бауырдың бөліктерін қосып, олардың қалпына келтіру қасиеттерін едәуір арттырды, бұл ауа оттегін кетірудің арнайы әдістерін қолданбай ортаны пайдалануға мүмкіндік берді. Геблердің ми ортасымен қатар (E. von Haebler) Китта-Тароцци, қоршаған орта анаэробтар ілімінің дамуында үлкен рөл атқарды. Орта келесідей дайындалады: сиыр бауыры, кесектерге кесілген (1-2 см), өлшенеді, бауыр сорпасының үш мөлшерімен құйылады және 30 минут қайнатылады; содан кейін тұнбаны кетіру үшін сүзіледі. Бауыр бөліктері кран астында мұқият жуылады және 7-8 мл орта үшін 3-4 г пробиркаларға салынады, 30 минут ішінде 1 атм автоклавта зарарсыздандырылады.стерилизациядан бұрын пробиркаларға биіктігі 0,5—1 см вазелин майы (сұйық парафин) құйылады. орта мөлдір болуы керек, ұсақ бұлттылықсыз және белгісіз ұзақ уақыт сақталуы мүмкін. Қолданар алдында оны ауаны шығару үшін қайнату керек. Анаэробиозды жағдай жасау әдістерін сипаттаңыз? О2 анаэробтарға у болып табылады, себебі оттегі қатысымен H2О2 түзіледі. Ол жасушаларды өлтіреді. Жасушалардың өлуі H2О2 және супероксид-анионды ыдырататын ферменттер – каталаза және супероксидисмутаза болмауынан өледі. Анаэробтарды (микроаэрофильдерді) аэробты жағдайда өсіруге болады, егер дақылдандыру ортасына қайта қалпына келтіруші (оттегі акцепторы) глюкоза,цистеин,NA сукцинатын және т.б. қосса. Облигатты анаэробтар өсіп өніп көбеюі ауа атмосферасындағы оттегіні қажет етпейді. Ол үшін мынадай тәсілдер қолданылады: Қоректік ортаға оттегіні редуцирлейтін заттарды(тиогликол және аскорбин қышқылдарын, цистеин, сульфидтер) қосады; Сұйық орталардан қайнату арқылы ауа оттегісін регенерациялайды да, пробирканы резіңке тығынмен тығыздап жауып қояды; Герметикалық жабық ыдыстардағы газ-пактарға оттегі сіңірушілік заттарды(сілтілі пирогаллол, т.б) орналастыру арқылы қол жеткізеді. Бұл әдіс аэротолерантты бактерияларды дақылдандыру үшін пайдаланылады; Оттегіні сорып алып тастап, оның орнын инертті газбен алмастырады, ол үшін анаэростаттар және анаэробты бокстар қолданылады. Есеп № 15. Пневмониямен ауыратын науқастың қақырығынан патогендік микробтар бөліп алынған. 1. Микроорганизмдердің вируленттілігі мен патогенділігіне анықтама беріңіз. Патогенділік - қолайлы жағдайларда белгілі бір инфекциялық процесті тудыру мүмкіндігі. Бұл қасиет микроорганизмдердің спецификалық генетикалық қасиеттерін сипаттайды, олар иесінің қорғаныс механизмдерін жеңуге, олардың патогендік қасиеттерін көрсетуге мүмкіндік береді. Ауру туғызу қабілетіне қарай микроорганизмдерді патогенді, шартты-патогенді және патогенді емес деп бөлуге болады. Вируленттілік – патогенділіктің жеке сандық көрінісі, берілген инфекция қоздырғышының берілген ағзаны жұқтыру қабілетінің дәрежесі. Вируленттілікті анықтау мақсатында көптеген зертханалық тышқандар өлтірілді. Микроорганизмдердің вируленттілігі, өз кезегінде, токсигенділік пен инвазивтілікпен тығыз байланысты. Токсигенділік - бұл өте қисынды, макроорганизмге теріс әсер ететін, оның метаболикалық функцияларын өзгертетін токсиндерді синтездеу қабілеті. Инвазивтілік - бұл микроорганизмнің дененің қорғаныс тосқауылдарын еңсеру, мүшелерге, ұлпалар мен қуыстарға ену, оларда көбейу және макроорганизмнің қорғаныс агенттерін басу қабілеті. 2.Ол қандай бірліктерде өлшенеді және оны эксперимент жүзінде қалай анықтауға болады? Эксперименттік инфекция үлгісінде штамм вирулент тілігіне баға беруге болады , ол үшін шартты пайдаланады : DLM және LD50 . DLM ( лат . Dosis letalis minima ) -түрі , салмағы , жыныс және жасы бойынша біркелкі зертханалык жануарларға тиісті жұқтыру тәсілімен енгiзгенде белгілі уақыттан кейін қабылдаушы жануарлардың 95 % -да өлім туғызу қабілеттігі бар микробтык жасушаның ең аз саны . LD , тәжірибедегі жануарлардың 50 % -да өлім туғызатын бактериялар саны . Бірқатар жағдайларда тәжірибелік мақсатта DCL анықталады . DCL ( лат . Dosis certa letalis ) инфекцияланган жануарлардың 100 % өлімге әкелетін доза . 1. Қоздырғыштың вируленттілігін төмендетуге де , кушейтуге де болады. Өз кезінде франциялык зерттеушілер Кальмет және Жерен туберкулез таякшасын өт қосылған ( қоздырғышка жағымсыз фактор ретінде ) картопты - глицериндi коректік ортада 13 жыл бойы дакылдандырады. 230 рет кайталап сепкеннен кейiн вируленттілігін жоғалткан штамы алынган. Осындай вирулентті штамның негізінде туберкулездін алдын алу үшiн вакцина жасалады - БЦЖ ( Кальмет - Жерен бацилласы ). Бірқатар жағдайларда әр түрлі физикалық - химиялык факторлардың , дәрі - дәрмектердің және т.б. әсерінен микробтын вируленттілігі төмендейді. Штамдардың вируленттілігін төмендету тәсілін аттенуациялау ( әлсіздендіру) деп атайды. Екінші жағынан белгiлi , қабылдағыш жануарлар организмі аркылы пассаж (жүргізу) жасау арқылы қоздырғыштың вируленттілігін реттейтін жағдайларға бактериялык жасушаның химиялық құрамы, онын метаболизмiнiн ерекшеліктері, геномнын курылымы және мекен деу ортасы (экологиясы) жатады. Есеп № 16. Созылмалы пневмониямен ауыратын науқас ұзақ уақыт бойы кең спектрлі антибиотиктермен емделді. Ауыз қуысының шырышты қабатында ақ таңбалар пайда болды. Дәрігер ауыз қуысының кандидозы деп диагноз қойды? 1. Саңырауқұлақтардың құрылымы мен жіктелуі? Саңырауқұлақтар Eukarya доменіне,Fungi патшалығына жатады. Саңырауқұлақтар - жасуша қабырғасы қалың,фотосинтезделмейтін көпжасушалы немесе бір жасушалы эукариотты микроорганизмдер. Олардың арнайы қабықшамен қоршалған ядросы,органеллалары бар цитоплазмасы,цитоплазматикалық мембранасы және құрамында полисахаридтердің бірнеше типі(маннандар,глюкандар,целлюлоза,хитин)\Сондай-ақ,нәруыздары,липидтері бар көп қабатты серпінді жасуша қабықшасы және т.б болады. Кейбір саңырауқұлақтар спора түзеді. Цитоплазматикалық мембрана құрамында гликопротеиндер,фосфолипидтер,және эргостеролдар болады. Саңырауқұлақтар гифалды және ашытқылы түрлерге ажыратылады. Гифалды саңырауқұлақтар - зеңденіп кеткен,жіңішке қалыңдығы 2-50мкм жіпшелерден гифалардан тұрады,олар бір-бірімен шиелінісе байланысып,грибница немесе мицелий(зең)құрайды. Саңырауқұлақ денесі таллом деп аталады. Саңырауқұлақтар жоғарғы және төменгі сатылы деп ажыратылады. Жоғары сатының гифалары көлденең перделермен,яғни тесіктері бар септалармен бөлінген. Төменгі сатылы да көлденең перделері жоқ.олар көп ядролы жасушалар-ценоциттілер деп аталады. Ашытқылы саңырауқұлақтар-негізінде жекелеген диаметрі 3-15мкм,сопақ жасушалар,гифалды саңырауқұлақтарға қарағанда,олардың колониялары жақсы шоғырланған.Олар жыныстық көбею типі бойынша жоғары сатылы саңырауқұлақтардың -аксомицет пен базомицет аралығында таралған. Сонымен қатар осыларда дейтеромицеттер(кандидалды саңырауқұлақтар)болады.Олар жетілмеген саңырауқұлақтар.Оларға жетілмеген ашытқылар:мысалы/теріні,шырышты қабықшаларды,ішкі ағзаларды зақымдайтын кандидоздар(Candida туындастығы)жатады.Олар сопақша пішінді.Диаметір 2-5мкм.бүршіктеніп бөлінеді.Жалған гифалар түзеді. 2. Прокариоттардың және эукариот жасушаларын ерекшелендіретін белгілерін жазып көрсетіңіз? 1-Эукариоттық жасуша құрамында ядрошығы және ДнҚ молекуласымен байланысқан нәруыз-гистондар бар цитоплазмадан ядролық мембранамен бөлінген шынайы ядросының болуымен ерекшеленеді. Жәнеде Эукариоттық цитоплазмада салдардық(екінші реттік)мембраналық құрылымдардың (Митохондриялар,Гольджи аппараты,Эндоплазматикалық ретикулум)болуымен де ерекшеленеді. Және цитоплазматикалық,мембрана құрамында стеролдардың болуы. Рибосомалардың болуы(80S типті). 2-Ал прокариоттардың шынайы ядросы жоқ,оның орнында гендердің гаплоидті жинағынан тұратын нуклеоид болады. Цитоплазматикалық мембрана құрамында стеролдардан микоплазма ғана болады. Рибосомалар(70S типті) Жасушалық қабатында пептидогликанның болуымен ерекшеленеді. Есеп № 17. Ішек инфекциясы белгілері бар науқас жұқпалы аурулар ауруханасына түсті. Науқастың нәжісінен бактериолог E. coli таза дақылын анықтады. 1. Бактериолог қоздырғыштың таза дақылын бөліп алу үшін микробиологиялық әдістердің қайсысын қолданды, оны қалай жүргізеді және осы зерттеу әдісінің құндылығы мен кемшіліктері қандай? Микробиологилық әдістің микробиологиялық тәсілі. Микробиологиялық тәсіл – (бактериологиялық, вирусологиялық, микологиялық, протозоологиялық) – өте тиімді, ақпараттылығы өте жоғары тәсіл, микроорганизмнің таза дақылын бөліп алып, оның морфологиялық, дақылдық, биохимиялық, антигендік қасиеттеріне байланысты идентификациялауға (талдауға) негізделінген. Микроорганизмнің таза дақылын бөліп алып, оның патогенділігін лабораториялық жануарлар арқылы (in vivo), немесе қоректік орта арқылы токсин түзілуін (in vivo), зерттеу арқылы, сонымен қатар антибиотиктерге сезімталдығын анықтауға және фаготипирлеуге болады. Микологиялық зерттеу бактериологиялық зерттеуге қарағанда жеңілдеу, себебі көбінесе микоздарда микроскопиялық тәсіл жеткілікті. Микробиологиялық зерттеу тәсілінің көмегімен бактериотасымалдаушыларды анықтауға болады. Кемшілігі: жұмысының көптігі және ұзақ уақыт алатандығы. 2. Бактериялардың қоректену типтері мен энергия алу тәсілдері бойынша жіктелуі? Қоректену түрлері және энергия алу әдістері бойынша бактериялардың жіктелуі.Бактерия метаболизмінің негізгі мақсаты өсу , дәлірек айтқанда жасушаның барлық құрылымдарының үйлесімді ұлғаюы болып табылады. Бактерия жасушасының негізі көміртегі атомынан тұратын органикалық қосылыстар (ақуыздар, көмірсулар, нуклеин қышқылдары) болғандықтан, жасуша өсу үшін үздіксіз көміртегі атомдарының түсіп тұруын қажет етеді. Сіңірілетін көміртегі алу көзіне байланысты бактерияларды төмендегі түрлерге бөледі. |