иммунология 1 рк. рк имун 90+. Есеп 1
 Скачать 74.92 Kb.
|
|
Аутотрофтар (гректің autos- өзім, trophe- қоректену)-өз жасушаларын құруда көміртегін ауадағы СО2 - нен сіңіретіндер. Гетеротрофтар(грекше heteros- басқа)-көміртегіні органикалық қосылыстардан пайдаланатындар. Жеңіл сіңірілетін көміртегі көздері гексозалар, көпатомды спирттер, аминқышқылдар болып табылады. Энергия көзі ретінде күннің жарығын пайдаланатын организмдерді фототрофтардеп атайды. Ал тотығу-тотықсыздану реакцияларының нәтижесінде пайда болған энергияны пайдаланатын организмдерді хемотрофтар деп атайды. Хемотрофтардың ішінде органикалық емес электрондарды (H2, NH2, H2S, Fe 2+ және т. б) пайдаланатындарды литотрофтар(гректің lithos-тас), ал органикалық қосылыстардың электрондарын пайдаланатындарды органоторфтардеп атайды. Медициналық микробиология зерттейтін бактериялар гетерохемоорганотрофтарғажатады. Бұл топтың ерекшелігі, көміртегі көзі-энергия көзі болып табылатындығында. Әр түрлі бактерияларда гететротрофтық дәрежесі біркелкі болмайды. Өлі органикалық заттармен қоректенетін және басқа организмдерге тәуелсіз микроорганизмдер-сапрофиттер (гректің sapros- шіріген, phitos-өсімдік) және қоректік заттарды макроорганизмнен алуға тәуелді гетеротрофты микроорганизмдер паразиттер (гректің parasitos- арамтамақ) деп аталады. Есеп № 18. Дәрігер науқастың қынабының шырышты қабығындағы тығыз шанкрды (жараны) анықтап, шанкрдан алынған материалды микроскопиялық зерттеуге тағайындады. Бактериолог материалды зерттеп, спирохеталарді анықтады. 1. Спирохеталардің ультра құрылымын сипаттаңыз? Спирохетталарға бір клеткалы прокариотты организмдердің аздаған тобы жатады.Спирохеттің әрбір клеткасы мынадай негізгі құрамнан тұрады: 1) аксиальды (осьтік) жіпшеден, 2) цитоплазмалық цилиндрден және 3) сыртқы қабықшадан – перипласт. Осьтік жіпше сыртқы қабықшамен клетканың денесінің аралығында орналасқан. Ол фибрилладан тұрады. Фибрилланың саны 4-18 дейін болады. Әрбір фибрилла өзінің бір ұшымен цитоплазмалық цилиндрінің ішіне еніп жатады. Осьтік жіпше мықтылық қызмет атқарады. Клетканың цитоплазмалық бөлігі аксофиля (осьтік жіпшенің) сыртын орап жатады. Ал клетканың өзі осы жіпшенің сыртында спиралдың бойымен оралып жатады. Егерде осьтік жіпше бір жерінен үзілсе, онда клетка дереу өзінің бұранда тәрізді құрылысын жоғалтады. Спирохеттің клеткасының (цитоплазмалық бөлігінде) қабығы (стенка), мембранасы, лизосомасы, нуклеоид болады. Спирохеталар клеткасының жай екіге бөлінуі арқылы көбейеді. Спирохеталар бұранда тәрізді өз осьінен айнала отырып қозғалысқа келеді де сұйыққа енеді. Қолайсыз жағдайда спирохеталар циста түзеді. Олар қолайлы жағдай болған кезде өсіп спирохеттің жаңа клеткаларын береді. Спирохеталар класы бір қатардан тұрады – Spirochaetales қатары. Бұл қатарға екі тұқымдас жатады. 1. Spirochaetaceae тұқымдасы.2. Treponemataceae тұқымдасы. 2. Бояудың қандай әдістері және оларды тірі күйінде зерттеудің қандай әдістері қолданылады? Зертхана тәжірибесінде Грам, Циль-Нильсен, Козловский, Меллер, Злоттогорова және Романовский-Гимзе,Ожешко,Нейссер,Леффлер басқа тәсілдер қолданылады. Тірі күйінде зерттеу әдісі:Ілулі тамшы әдісі,Езілген тамшы әдісі "Ілулі" тамшы әдісі. Препарат қаптамада дайындалады шыны, оның ортасында бір тамшы қолданылады бактериялық мәдениет. Содан кейін слайд шыны шеттері алдын-ала майланған тесік вазелинмен, прижимают к покровному шыны болатындай тамшы шұңқырдың ортасында болды. Жылдам қозғалыс препаратты әйнек үстіне бұраңыз. Дұрыс дайындалған препаратта тамшы оның түбіне немесе шеттері тигізілмеуі керек.Микроскопия үшін алдымен кішкене құрғақ қ 8 объективі қолданылады., оның ұлғаюымен тамшының шеті табылады, содан кейін 40 объективі орнатылып, препарат тексеріледі. "Езілген " тамшы әдісі. Майсыздандырылған шынының бетіне тексерістегі материалдың тамшысын тамызады да шыны қақпақпен жабады.Тамшы кішкентай болуы керек және шынының шетіне шықпауы керек. Зерттеу әдістері. Тірі күйде спирохеталар спирохеттердің белсенді сипаттамалық қозғалысын, олардың пішінінің ерекшеліктерін бақылай отырып, фазалық контрастты микроскоп пен қараңғы өрісті микроскопта зерттеледі. Бурри әдісі бойынша препараттарды дайындаймыз (препараттың күңгірт фонында спирохеталардың ашық иілген жіптері көрінеді), Морозов әдісі және Романовский-Гимза әдісі бойынша боялады. Есеп № 19. Көптеген жұқпалы аурулардың микробиологиялық диагностикасында микропрепараттарды Грам әдісімен бояу қолданылады. 1. Бактериалды жасушаның қандай құрылымы бактериялардың бояуды қабылдау қабілетіне жауап береді және Грам бойынша бояу әдісін сипаттаңыз? Бактериалды жасушаның қабырғасы бояуды қабылдау қабілетіне жауап береді. Жасуша қабырғасы салмағының 40-90%ын көп қабатты пептидогликан (муреин, мукопептид) құрайды.Грам әдісімен боялған кезде грам-оң бактериялардың генцианды күлгін реңді йодпен кешенді ұстау қабілеті (бактериялардың күлгін- көк түске боялуы) көп қабатты пептидогликанның бояғышпен өзара әрекеттесу қасиетіне байланысты. Одан басқа, бактериялық жағындыны спиртпен өңдеуден пептидогликандағы тесіктер тарылып, жасуша қабырғасында бояғышты ұстап қалады. Грам-теріс бактериялар спиртпен өңделгеннен кейін бояғышты жоғалтады, бұл пептидогликан аз мөлшерде (жасуша кабырғасы салмағының 5-10%-ы) болғандықтан; олар спирттің әсерінен өңі кетіп, фуксин немесе сафранинмен өңдегенде қызыл түске боялады. Ол жасуша қабырғасы құрылысының ерекшеліктерімен байланысты. Грамм бойынша бояу дегеніміз — бактериялардың бар не жоғын, оларды граммы оң немесе теріс екенін анықтау үлін қолданылатын негізгі әдістердің бірі. Бактерия қабырғасының биохимиялық қасиетіне негізделген. 1. Бекітілген жағындыға сүзгі қағаз арқылы генциан фиолеттің карбол – спирттік ертіндісін тамызамыз. 1-2 мин кейін оны алып тастап, бояуды төгеміз. 2. 1-2 мин-қа Люголь ерітіндісін тамызамыз; 3. Этиль спиртімен 30-60 с бояудың күлгін түсі кеткенге дейін түссіздендіреміз. 4. Сумен шаямыз 6. 1-2 мин фуксиннің сулы ертіндісімен бояп,сумен шаямыз, кептіріп, микроскоппен қараймыз. Грам оң бактериялар қою-күлгін түске, грам теріс бактериялар – қызыл түске боялады. Бұл әдістің негізі таңдамалы түссіздендіру-генциан фиолеттің йодпен кешенін спирт әсерімен жою. Грам әдісі бойынша бояу нәтижесінде бактерияның клетка қабырғасының химиялық құрамы мен құрылыс ерекшеліктері анықталады және бояу процесі нәтижесінде түзілген генциан фиолеттің йодпен кешенін ұстап қалу қабілетіне байланысты Фирмикутты бактериялар грам оң боялады, себебі тейхой қышқылымен байланысты көп қабатты пептидогликаны бар. Ол бояудың тығыз бекуіне және спиртпен түссіздендіруге қабілетті болады. Грам он бактерияларда – жасуша қабырғасы жуан, пептидогликаны 90%, липополисахаридтер 10%, тейхой қышқылы бар. Грациликутты бактериялар грам теріс боялады. Грам теріс бактерияларда пептидогликаны жінішке 10%, липополисахаридтер 90%, тейхой кышқылы жоқ. 2. Бактериялық жасушаның ультра құрылымын сипаттаңыз? Бактериялық жасушаның ультрақұрылымың электронды микроскоп көмегімен бақылауға болады. Бактериялық жасушаны жасуша қабырғасы мен цитоплазматикалық мембранадан тұратын қабықша қоршап тұрады. Қабықша астында қосындылы цитоплазмадан және тұқым қуалаушы аппарат нуклеид деп аталатын ядро аналогынын тұратын протоплазма орналасады. Қосымша құрылымдары бар: капсула, микрокапсула, шырыш, талшықтар, түкшелер. Кейбір бактериялар қолайсыз жағдайда спора түзуге қабілетті. Жасуша қабырғасы – бактерияға белгілі бір пішін беріп, тиісті цитоплазматикалық мембранамен бірге бактериялық жасушада жоғары осмостық қысымды сақтап тұратын серпімді мықты құрылым. Грам-теріс бактерияларда 15-20 нм, ал грам-оң бактерияларда 50 нм және одан да көп. Жасуша қабырғасының негізін пептидогликан құрайды. Сыртқы мембрана – липополисахаридтерден, фосфолипидтерден және нәруыздардан тұратын мозаикалық құрылым.Ішкі қабаты – фосфолипидтен, ал сыртқы қабаты – липополисахаридтен тұрады. Цитоплазматикалық мембрана – қалыңдығы 2,5 нм екі күңгірт қабат ақшыл аралық қабатпен бөлінген. Фосфолипидтерден тұратын липидтердің қосарланған қабаттарынан тұрады. Цитоплазматикалық мембрана қозғалмалы компоненттері бар динамикалық құрылым болып табылады. Ол бактерия цитоплазмасын сыртынан қоршап тұрады және осмостық қысымды реттеуге, заттектерді тасымалдауға, жасушаның энергетикалық метаболизміне қатысады. Нуклеотид – бактерия ядросының эквиваленті. Ол шумақ сияқты тығыз шоғырланған екі жіпшелі ДНК түрінде бактериялардың орталық аймағында орналасқан. Бактерияларда көбінесе сақина тәрізді тұйықталған ДНК молекуласынан тұратын 1 хромосома болады. Капсула – жасуша қабатынмен байланысқан және сыртқы шекарасы айқын шектелген ұалыңдығы 0,2 мкм-ден астам, шырышты құрылым. Капсула негізінен полисахаридтерден тұрады. Гидрофильді құрамында көп мөлшерде су болады. Ол бактериялардың фагацитозға қарсы тұруына көмектеседі. Капмула антигендік қасиетке ие. Бактериялардың талшықтары (жгутиктер) – бактериялық жасушаға қозғалғыш қасиет береді. Ол цитоплазмалық мембранадан бастау алатын өте жіңішке жіп тәрізді құрылым. Ол үш бөліктен спираль тәріздес жіпше, ілмек және арнайы дискісі бар өзектен тұратын базалды денешіктен тұрады. Түкшелер немесе қылшықтар (фимбриялар) – талшықтарға қарағанда едәуір жіңішке және қысқа жіп тәрізді түзілім. Түкшелер жасуша беткейінен шығады және пилин нәруызынан тұрады. Споралар – пішіні шар тәрізді немесе сопақ болып келеді. Спора өлшемі бактерия жасушасының диаметрінен үлкен болса, клостридиялар, ал үлкен болмаса бацилла деп аталады. Есеп № 20. Адам ағзасындағы патогендік бактериялары адам жасушаларының беткей құрылымдарына бекітілуге қабілетті. 1. Бактериалды жасушаның қандай құрылымдары қоздырғыштың адгезиясын қамтамасыз етеді? Бактериялық экзополисахаридтер адгезия (субстраттарға жабысу) үдерісіне қатысады, оларды гликокаликс деп те атайды 2. Экзотоксиндер мен эндотоксиндердің айырмашылықтарын тізімдеңіз. Эндотоксин мен экзотоксиннің маңызды айырмашылығы - эндотоксин бактериалды жасуша қабырғасында орналасқан липополисахарид болып табылады, ал экзотоксин бактерия жасушасының сыртынан секреция жасайтын ақуыз болып табылады. Эндотоксин мен экзотоксиннің қандай ұқсастықтары бар? Эндотоксин де, экзотоксин де бактериялық токсиндер. Олар ауру тудыруы мүмкін. Эндотоксин мен экзотоксиннің арасындағы айырмашылық неде? Эндотоксиндер - липополисахаридтер, ал экзотоксиндер - патогендік бактериялар шығаратын еритін белоктар. Осылайша, біз мұны эндотоксин мен экзотоксиннің арасындағы негізгі айырмашылық ретінде қарастыра аламыз. Әдетте грам теріс және грам оң бактериялар экзотоксиндер шығарады, ал тек грам-теріс бактериялар эндотоксиндерді шығарады. Сондықтан бұл эндотоксин мен экзотоксиннің арасындағы айырмашылық. Сонымен қатар, эндотоксин мен экзотоксиннің тағы бір айырмашылығы - олардың ферменттер ретіндегі қызметі; Эндотоксиндер ферменттер ретінде әрекет ете алмайды, бірақ экзотоксиндер ферменттер ретінде әрекет ете алады. Сонымен қатар, эндотоксин мен экзотоксиннің негізгі құрылымдық айырмашылығы эндотоксиндер жасуша қабырғасының сыртқы мембранасының бөлігі болып табылады, ал экзотоксиндер жасушадан тыс компонент болып табылады. Сондай-ақ, эндотоксиндер экзотоксиндерге қарағанда аз уытты. Сонымен қатар, экзотоксиндер бактериялардың белгілі бір штаммына тән, ал эндотоксиндер жоқ. Демек, бұл эндотоксин мен экзотоксиннің арасындағы маңызды айырмашылық. Сонымен қатар, экзотоксиндер жылуға тұрақты емес, ал эндотоксиндер жылуға тұрақты. Сонымен қатар, эндотоксиндер нашар антигендер болып табылады, ал экзотоксиндер жоғары антигенді болып табылады. Иммундық жүйені ынталандыру арқылы экзотоксиндер токсинді бейтараптандыру үшін антитоксиндер шығарады, ал эндотоксиндер Есеп № 21. Науқастан алынған материалды зерттеу кезінде бактериолог бактерияның таза дақылын бөліп алды. 1. Қандай қоректік орталарды қолдана отырып, бактериолог қоздырғыштың ферментативті белсенділігін анықтайды және осы орталардың құрамын сипаттаңыз? 1)Дифференциалдық-диагностикалық орталар бактерияларды ферментативтік белсенділігін зерттеуде қолданылады. Бұл орталардың құрамына фермент әсер ететін субстрат қосылған жай қоректік орта және субстратқа фермент әсерін тигізгенде түсін өзгертетін индикатор кіреді. Бұндай ортаның мысалы ретінде Гисс ортасын келтіруге болады. Осы ортада бактерия жасушасы ферменттерінің қантты ыдыратуын зерттейді. 2)Аралас (қосарланған) орталар, бірлескен флораның өсуін басатын элективті орта мен микроб бөлетін ферменттің белсенділігін анықтайтын дифференциалдық-диагностикалық орталар біріктіріліп жасалады. Бұндай орталардың мысалы ретінде патогенді ішек таяқшаларын бөліп алуда қолданылатын Плоскирев ортасы мен висмут-сульфитті агарды келтіруге болады. Берілген екі орта да ішек таяқшасының өсуін басады 2. Бактериялардың ферменттері. Ферменттердің жіктелуі және ферменттердің практикалық қолданылуы. Бактериялық жасушада атқарылмайтын зат алмасу реакциялардың бәрі негізінде ферменттердің әсер етуімен байланысты, олар 6 класка жатады: оксиредуктазалар, трансферазалар, гидролазалар, лигазалар, лиазалар, изомеразалар. Бактериялық жасуша түзетін ферменттер жасуша ішінде де орналасады - эндоферменттер, сыртқы ортаға да бөлініп шығады - экзоферменттер. Экзоферменттер бактерияның жасуша ішіне енуіне қажет көміртек пен энергия көзін қамтамасыз етуде үлкен рөл аткарады. Гидрозалар көбінесе экзоферменттер болып табылады, олар сыртқы ортаға бөлініп шығып, жасуша ішіне еніп пептидтердің, полисахаридтердің, липидтердің ірі молекулаларын мономерлерге және дилилерге дейін ыдыратады. Біркатар экзоферменттер, мысалы гиауронидаза, коллагеназа агрессиялық ферменттер болып табылады.Экзоферменттері бар-жоғын дифференциалды-диагностикалық қоректік орталарға сеуіп анықтауға болады. |