ответы основы информоционных систем. ОИС отв. Жйелер теориясыны негізгі элементтерін натылап крсетііз. Жйені асиеттерін атаыз жне р асиетіне сипаттама берііз
 Скачать 1.95 Mb.
|
|
Жоба және жобаларды басқару анықтамасын беріңіз. Жобалардың классификациясын толығымен ашыңыз. Ақпараттық жүйелерді жобалаудың негізгі әдістерін атаңыз және сипаттаңыз. Жобалау-бұл нысан туралы ақпаратты, ұқсас объектілерді жобалаудың әдістері мен тәжірибесін АЖ соңғы жобасына түрлендіру процесі. АЖ өмірлік циклі (ӨЦ) АЖ өз дамуында оны құру туралы шешім қабылдаудан оның жұмыс істеуін тоқтатқанға дейін өтетін кезеңдер мен кезеңдердің жиынтығы деп аталады. АЖ жобалау АЖ өмірлік циклінің барлық кезеңдерінде жобалық шешімдерді дәйекті түрде формализациялаудан тұрады. АЖ жобасы-бұл конструкторлық және технологиялық құжаттама, онда нақты бағдарламалық және техникалық ортада АЖ құру және пайдалану бойынша жобалық шешімдердің сипаттамасы ұсынылған. АЖ функционалдық элементтері-есептер, есептер кешендері, басқару функциялары. АЖ қамтамасыз ететін элементтері-ақпараттық, техникалық, бағдарламалық және басқа қамтамасыз етудің компоненттері. Жобалау объектілері-бұл функционалдық және қамтамасыз ететін элементтердің жеке элементтері мен кешендері. Жобалау субъектілері - жобалау қызметін жүзеге асыратын мамандар ұжымы, сондай-ақ Тапсырыс беруші ұйым. Мамандар ұжымы, әдетте, жобалау ұйымының құрамында жұмыс істейді. Функционалдық архитектура-бұл автоматтандырылған функциялар құрамы және олардың бір-біріне бағыныстылығы. Жүйелік архитектура - бұл қамтамасыз ететін компоненттің құрамы мен бағыныстылығы. Жобалау әдістемесі-бұл тұжырымдама, жобалау принциптері, басшылық нұсқаулар, әдістер жиынтығы, жобалау құралдарының жиынтығы. Әдіс-бұл компонентті генерациялаудың жүйелі процедурасы (мысалы, деректер ағындары мен құрылымдарын жобалау). Технология-бұл жобалау әдіснамасы мен құралдарының жиынтығы, сондай-ақ АЖ құру және жаңғырту процесін басқару әдістері мен құралдары. Жобалау технологиясы белгілі бір әдістер бойынша орындалатын технологиялық операциялардың реттілігімен беріледі. Технология "не істеу керек" деген сұраққа ғана емес, сонымен қатар "қалай, қалай және қандай ретпен"деген сұраққа жауап береді. Жобалау технологиясына қойылатын негізгі талаптар: Тапсырыс берушінің барлық талаптарын қанағаттандыру. АЖ өмірлік циклінің барлық сатыларының максималды көрінісі. АЖ жобалау мен сүйемелдеуге арналған ең аз еңбек және қаржылық шығындар. Жобалау мен сүйемелдеудің арасындағы байланысты қамтамасыз ету. Жобалаушының еңбек өнімділігін арттыру. Жобалау және пайдалану процестерінің сенімділігі. Құжаттама қарапайымдылығы. Технологияның негізін әдіснама құрайды. АЖ жобалау принциптері АЖ-ны жаппай индустриялық құру мынадай қағидаттарға негізделеді. Тиімділік - жаңа АЖ пайдасы оған жұмсалатын шығыннан артық болуы тиіс. Бақылау-АЖ берілетін нәтижелер басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін жеткілікті сенімді болуы тиіс. Үйлесімділік-АЖ кәсіпорынның ұйымдастырушылық және адами факторларын ескеруі тиіс. Басқаша айтқанда, жүйе кәсіпорынның ұйымдық құрылымын, адамдардың мүдделерін, біліктілігі мен қатынастарын ескеруі тиіс. Икемділік-бұл жүйенің үлкен өзгерістерінсіз функцияларын кеңейту мүмкіндігі. Жүйелілік-объектіні оның барлық элементтерінің өзара байланысында біртұтас зат ретінде ұсыну. Жүйелік тәсіл зерттелетін процестерді алдымен талдау үшін, содан кейін құрылатын жүйені синтездеу үшін модельдеуге мүмкіндік береді. Даму-жүйенің функционалдық және қамтамасыз ететін бөліктерін үздіксіз жаңарту. Стандарттау-АЖ жобалау мен енгізуде жинақталған тәжірибені пайдалану. Принцип типтік элементтерді құрумен және оларды бірнеше рет пайдаланумен жүзеге асырылады. Бұл АЖ іске асыруға арналған шығындарды қысқартуға мүмкіндік береді. АЖ жобалау әдістері Жобалау әдістерін дәрежесі бойынша жіктеуге болады: автоматтандыру, үлгілік шешімдерді пайдалану, Автоматтандыру дәрежесі бойынша әдістер: Қол - АЖ-ны жобалау арнайы жүйелік бағдарламалық құралдарды пайдаланбай жүргізіледі, ал бағдарламалау Алгоритмдік тілдерде жүргізіледі. Компьютерлік-жобалық шешімдерді генерациялау және баптау арнайы аспаптық бағдарламалық құралдардың көмегімен жүргізіледі. Типтеу дәрежесі бойынша әдістер: Түпнұсқа-жобалық шешімдер нөлден әзірленгенде. Барлық жұмыстар әрбір объект үшін бірегей жобаларды құруға бағытталған. Типтік құрастыру-типтік, дайын жобалық шешімдерден АЖ құруды болжайды. Типтік шешімдер түпнұсқа шешімдердің тәжірибесі негізінде орындалады. Типтік жобалар экономикалық объектілер топтары мен жұмыс түрлері үшін тәжірибені жинақтау ретінде көрінеді. Бірақ типтік жоба объектінің барлық ерекшеліктерін ескермейді және баптауды талап етеді. Бейімделу дәрежесі бойынша әдістер: Қайта құру-жобалық шешімдерді бейімдеу тиісті компоненттерді толық өңдеу жолымен орындалғанда. Параметризация-жоба шешімі үлгі негізінде автоматты түрде жасалып, параметрлер арқылы теңшелетін кезде. Конфигурация-үлгі өзгергенде және жаңа модель негізінде жоба шешімі автоматты түрде жасалып, содан кейін теңшелетін болады. АЖ жобалау құралдары Жобалау құралдары-бұл АЖ жобасын құру бойынша құралдар. Жобалау құралдары болуы тиіс жобалау объектісіне қатысты өзгеріссіз, техникалық, ақпараттық және бағдарламалық үйлесімді, АЖ өмірлік циклінің барлық кезеңдеріне қолданылады, игеру және қолдану оңай, экономикалық мақсатқа сай. Жобалау құралдары 2 сыныпқа бөлінеді: ЭЕМ пайдаланусыз, ЭЕМ қолданумен. ЭЕМ пайдалану арқылы жобалау құралдары 4 буынға бөлінеді. Операциялық құралдар. Олар деректерді өңдеу операцияларын қолдайды. Бұған алгоритмдік тілдер, стандартты бағдарламалар кітапханалары, объектілер кластарының кітапханалары, бағдарламалық код генераторлары, утилиттер (ОС кеңейту бағдарламалары), бағдарламаларды тестілеу құралдары, жөндегіштер және құжаттау құралдары жатады. Жеке компоненттерді жобалау құралдары. Мұнда ДБ басқару жүйелері, әдістемелік - бағытталған пакеттер (оңтайландыру, статистика), кестелік, мәтіндік, графикалық редакторлар, жоғарыда аталған бағдарламаларды біріктіретін интеграцияланған орта жатады. Бұл ұрпақ құралдары үшін оларды АЖ технологиялық кіші жүйелерін әзірлеу үшін пайдалану тән, атап айтқанда: ақпаратты енгізу, деректерді сақтау және қол жеткізу, ақпаратты талдау және бейнелеу, процестерді модельдеу. Жоба бөлімдерін жобалауға арналған құралдар. Мұнда жобалаудың функционалдық құралдары бөлінеді. Олар басқару міндеттері мен функцияларының кешендерін әзірлеуге бағытталған. Оларға үлгілік жобалық шешімдер, бағдарламалардың функционалдық пакеттері, үлгілік жобалар жатады. АЖ өмірлік циклінің барлық кезеңдері мен кезеңдерінде қолдау құралдары. Бұл жүйелерді жобалауды автоматтандыру құралдары (CASE). Өз кезегінде, CASE-құралдары 2 белгісі бойынша жіктеледі: жобалау процесінің қамтылатын кезеңдері бойынша), интеграция дәрежесі бойынша, атап айтқанда: жеке қаражат, құралдар жиынтығы, үлгілік жобалық шешімдердің жалпы базасымен (репозитариймен) байланысты интеграцияланған құралдар. АЖ құру тәсілдері мен нұсқалары АЖ құруға балама тәсілдер ретінде "міндеттен" тәсілін және интеграция тәсілін таңдауға болады. "Міндеттен" тәсілі-басқа міндеттердің шешімдерін назарға алмастан, әрбір міндетті жеке-жеке шешеді және енгізеді. Мысал: материалдық құндылықтарды, негізгі құралдарды, жалақыны есепке алу жөніндегі міндеттер жеке шешіледі. Тәсіл жеке шешімдерді бірыңғай жүйеге біріктіру кезінде үлкен қиындықтар туғызады. Жиі байланысты қамтамасыз ету мақсатында тапсырмалар үшін жаңа шешімдер іздеуге тура келеді. Интеграция тәсілі-бастапқыда бірыңғай ақпараттық жүйені құру болып табылады. Жүйе жалпы ДБ-да жұмыс істейтін жеке кіші жүйелерге бөлінеді. Тәсіл ұзақ уақыт нақты нәтиже бермейді. Экономикада АЖ құрудың үш нұсқасы бар. Жұмыстарды өз күшімен орындау. Сыртқы ұйым мамандарының жүйені жасауы. Дайын ИС сатып алу. АЖ жобалау процесі ГОСТ 34.601-90 "автоматтандырылған жүйелер. Құру кезеңдері". Со сатылары мен кезеңдері АЖ өмірлік циклі 7 кезеңге бөлінеді: Жүйені құруды зерттеу және негіздеу. Техникалық тапсырманы әзірлеу. Эскиздік жобаны құру. Техникалық жобалау. Жұмыс жобалау. Қолданысқа енгізу. Жұмыс істеуі, сүйемелдеу, жаңғырту. 7 кезең 4 кезеңде топтастырылады. Жоба алдындағы кезең. Технологиялық жұмыс жобалау. Енгізу. Пайдалану және сүйемелдеу. Ақпараттық жүйелердің компоненттерін атаңыз және ашып жазыңыз. Ақпараттық жүйелердің функцияларын сипаттаңыз. Қарау аспектісіне қарай АЖ құрылымын әр түрлі ұсынады. Ең жалпы АЖ-да қамтамасыз ету және функционалдық бөліктерді бөлу болып табылады. Барлық Ақпараттық жүйелер бір компоненттер жиынтығын қамтиды: функционалдық компоненттер, деректерді өңдеу жүйесінің компоненттері (ЖБЖ), ұйымдастыру компоненттері (персонал). АЖ кіші жүйелердің жиынтығы ретінде ұсынуға болады: техникалық, математикалық, бағдарламалық, ақпараттық, ұйымдастырушылық және құқықтық қамтамасыз ету. Техникалық қамтамасыз ету (ТҚК) АЖ жұмысын қамтамасыз ететін техникалық құралдар (ақпаратты жинау, тіркеу, беру, өңдеу, бейнелеу, көбейту, ұйымдастыру техникасы және т.б. техникалық құралдар кешені болып табылады. Барлық техникалық құралдардың арасында орталық орынды ПЭВМ алады. Техникалық құралдармен қатар техникалық қамтамасыз етудің құрылымдық элементтері әдістемелік және басшылық материалдар, техникалық құжаттама және осы техникалық құралдарға қызмет көрсететін персонал болып табылады. Математикалық қамтамасыз ету (ӘБ) — функционалдық есептерді шешуде қолданылатын ақпаратты өңдеудің математикалық әдістерінің, модельдері мен алгоритмдерінің жиынтығы. Математикалық қамтамасыз ету: басқару процестерін модельдеу құралдары; басқарудың типтік міндеттерін шешудің әдістері мен құралдары; зерттелетін басқару процестерін оңтайландыру және шешімдер қабылдау әдістері (көпкритериалды оңтайландыру, математикалық бағдарламалау, математикалық статистика, жаппай қызмет көрсету теориясы және т.б.). Қамтамасыз етудің осы түрі бойынша техникалық құжаттама есептердің сипаттамасын, Алгоритмдеу бойынша тапсырмаларды, есептердің экономикалық-математикалық модельдерін, оларды шешудің мәтіндік және бақылау мысалдарын қамтиды. Персоналды объектіні басқаруды ұйымдастыру жөніндегі мамандар, басқару міндеттерін қоюшылар, есептеу әдістері жөніндегі мамандар, АЖ жобалаушылар құрайды. Бағдарламалық қамтамасыз ету (БҚ) АЖ функциялары мен міндеттерін іске асыратын және техникалық құралдар кешендерінің тұрақты жұмысын қамтамасыз ететін бағдарламалар жиынтығын қамтиды. Бағдарламалық қамтамасыз ету құрамына кіреді: жалпы жүйелік және арнайы бағдарламалар; бағдарламалық қамтамасыз ету құралдарын қолдану жөніндегі нұсқаулық-әдістемелік материалдар; АЖ өмірлік циклінің барлық кезеңінде БҚ әзірлеумен және сүйемелдеумен айналысатын персонал. Жалпы жүйелік бағдарламалық қамтамасыз етуге пайдаланушылардың кең ауқымына есептелген және ақпаратты өңдеудің жиі кездесетін міндеттерін шешу мен есептеу процесін ұйымдастыруға арналған бағдарламалар жатады. Олар ЭЕМ функционалдық мүмкіндіктерін кеңейтуге, есептеу жұмыстарының кезектілігін жоспарлауды автоматтандыруға, деректерді өңдеу процесін бақылауды және басқаруды жүзеге асыруға, сондай-ақ программистердің жұмысын автоматтандыруға мүмкіндік береді. Арнайы бағдарламалық қамтамасыз ету нақты функционалдық мақсаттағы АЖ құру кезінде әзірленетін бағдарламалардың жиынтығы болып табылады. Ол функционалдық міндеттерді шешу кезінде деректерді ұйымдастыруды және оларды өңдеуді жүзеге асыратын қолданбалы бағдарламалар пакеттерін қамтиды. Ақпараттық қамтамасыз ету (ИО) АЖ-да айналымдағы ақпараттың көлемі, орналасуы, ұйымдастыру нысандары бойынша жобалық шешімдердің жиынтығын білдіреді. Ол қамтиды: көрсеткіштердің, анықтамалық деректердің, ақпарат жіктеуіштерінің және кодификаторларының овокупалығы; Автоматты қызмет көрсету үшін арнайы ұйымдастырылған құжаттаманың біріздендірілген жүйелері; тиісті тасығыштардағы ақпарат массивтері; сақтау сенімділігін, ақпаратты өңдеу технологиясының уақтылығы мен сапасын қамтамасыз ететін персонал. Ақпараттық қамтамасыз ету – автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің маңызды элементі-ақпараттық жүйеде айналмалы ақпаратты көрсетуге арналған. АЖ ақпараттық қамтамасыз етуге көрсеткіштер жүйелері, жіктеуіштер, ақпаратты кодтау жүйелері, магниттік тасығыштарда сақталатын деректер базасындағы ақпарат массивтері, құжаттама жүйелері, сондай-ақ ақпаратты сенімді сақтауды және уақтылы өңдеуді қамтамасыз ететін персонал енгізіледі. Ақпараттық қамтамасыз етуді құру барысында экономикалық міндеттерді шешу үшін қажетті көрсеткіштердің құрамы, олардың ақпараттық байланыстары, көлемдік-уақыттық сипаттамалары айқындалады. Ақпаратты қабылдау және өңдеу үшін неғұрлым ыңғайлы ету үшін осы ақпараттың формалды сипаттамасын пайдаланады. Ақпаратты жүйелеу үшін әртүрлі классификаторлар қолданылады. Бұл ретте сәйкес келетін жалпымемлекеттік жіктеуіштер (мысалы, өнім жіктеуіштері, техникалық-экономикалық көрсеткіштер жіктеуіштері, салалар құрылымының және т.б. жіктеуіштері) іріктеледі немесе жаңа жіктеуіштер мен кодтар әзірленеді. Экономикалық ақпаратты автоматтандырылған өңдеу жүйелерін пайдалану құжаттаманы біріздендіру мен стандарттауды талап етті. Бұл үшін ақпаратты енгізудің әртүрлі нысандары құрылады, кейіннен машинамен өңдеу үшін бастапқы құжаттардың нысандары және ақпаратты шығару нысандары (оның ішінде кестелік-мәтіндік материал, бюллетеньдер, анықтамалар және т.б.) жобаланады. Бұл жерде барлық деректер әртүрлі пайдаланушылардың қол жетімділігі қамтамасыз етілген бірыңғай интеграцияланған қоймада жинақталған деректер базасы мен деректер банкі түрінде интеграциялау принципі жобаланады. Есептеу желілерін ұйымдастыру жағдайында ақпараттық қамтамасыз ету неғұрлым күрделі болып табылады. Бұл жағдайда әр түрлі өңдеу деңгейлері арасында ақпарат алмасудың құрамы мен тәсілдері белгіленеді. Өңдеу және т. б. деңгейлері арасында ақпараттық қорды құру және бөлу жүргізілуде. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді құру кезінде компьютерлерді пайдалану ақпараттық қамтамасыз етуді жобалау тәсілін өзгертеді. Компьютерде күнтізбелерді, анықтамаларды, ақпараттың үлкен көлемін сақтау, ақпаратты қажетті түрде пішімдеу, ақпаратты тираждау және т. б. мүмкіндіктері пайда болады. Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету (ҰҚЕ) ААЖ жұмыс істеу жағдайында персоналдың қызметін регламенттейтін құжаттар кешені болып табылады. Басқару міндеттерін шешу процесінде қамтамасыз етудің осы түрі басқару қызметі қызметкерлерінің және АЖ персоналының техникалық құралдармен және өзара іс-қимылын анықтайды. Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету ААЖ әзірлеу, енгізу және пайдалану кезеңдері бойынша әртүрлі әдістемелік және басшылық материалдарда іске асырылады. Құқықтық қамтамасыз ету (ПрО) ААЖ құру және енгізу кезінде құқықтық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы болып табылады. ААЖ әзірлеу кезеңінде құқықтық қамтамасыз ету ААЖ құру процесінде әзірлеушінің және Тапсырыс берушінің шарттық қатынастарымен байланысты, осы процесс барысында әртүрлі ауытқуларды құқықтық реттеумен, сондай-ақ ААЖ әзірлеу процесін ресурстардың әртүрлі түрлерімен қамтамасыз ету қажеттілігімен байланысты нормативтік актілерді қамтиды. ААЖ-ның жұмыс істеу кезеңінде құқықтық қамтамасыз ету олардың мемлекеттік басқарудың нақты салаларындағы мәртебесін айқындауды, ААЖ буындарының құзыреті және олардың қызметін ұйымдастыру туралы құқықтық ережені, персоналдың құқықтары, міндеттері мен жауапкершілігін, ААЖ-да ақпаратты құру және пайдалану тәртібін, оны тіркеу, жинау, сақтау, беру және өңдеу рәсімдерін, электрондық-есептеу техникасы мен басқа да техникалық құралдарды алу және пайдалану тәртібін, математикалық және бағдарламалық қамтамасыз етуді құру және пайдалану тәртібін қамтиды. Компьютерлік ақпараттық жүйенің келесі базалық компоненттерін ерекшелеуге болады: ақпарат; Ақпараттық технологиялар; басқарманың ұйымдастыру бірліктері; функционалдық компоненттер. АЖ әрбір базалық элементі дербес жүйе болып табылады, құру құрылымы мен жұмыс істеу мақсатына ие. Машиналық тасығыштардағы ақпаратты ұйымдастырудың негізгі нысаны деректер базасын басқару жүйесінің (ДҚБЖ) басқаруындағы деректер базасы (ДҚБЖ) болып табылады. Әдетте, ДБ көп мақсатты пайдалану деректерін интеграцияланған ұсыну болып табылады, өзара байланысты есептер кешенін шешуді қамтамасыз ететін деректерді сақтайды. ДББЖ пайдаланушыға ДБ - мен жұмыс істеу үшін интерфейсті ұсынады. Ақпараттық технологиялар АЖ-да ақпаратты жинау, тіркеу, беру, сақтау, өңдеу және беру тәсілдерін, әдістері мен құралдарын анықтайды. АЖ ақпаратын өңдеудің технологиялық процесі үнемі кеңейтілетін техникалық және бағдарламалық құралдар кешенін пайдалана отырып іске асырылатын жеке операциялардан тұрады. Басқарудың ұйымдық бірліктері-бұл АЖ ақпараттық технологиялар құралдарын пайдалана отырып, басқару функцияларын орындайтын құрылымдық бөлімшелер, басқарушы персонал (пайдаланушылар). Басқарудың ұйымдық құрылымы ақпараттық технологияларды таңдауға елеулі әсер етеді. Ақпараттық технологиялар жобаланады, пайдаланушы интерфейсі әзірленеді. Басқарушы персонал АЖ-ға бастапқы деректерді енгізу, баламалы басқару шешімдерін талдау және таңдау, басқару объектісіне басқарушы әсер ету үшін жауапты болады. АЖ енгізу басқару технологиясын өзгертеді, талдау және шешімдерді қолдау жүйесін құру мақсаттары үшін ақпараттың жинақталуын қамтамасыз етеді. АЖ ұйымдық құрылымды, басқару функцияларының құрамын және олармен байланысты ақпараттық ағындарды, ақпаратты ұсыну нысанын және сапалық сипаттамаларын (басқарушылық шешімдер үшін ақпараттың жеделдігі, шынайылығы, нақтылығы, толықтығы) өзгертеді. Функционалдық компоненттер – басқару ақпаратын алу модельдері, әдістері мен алгоритмдері-АЖ мазмұнды негізін құрайды. АЖ функционалдық құрылымы-басқару жүйесінің функцияларын іске асыратын функционалдық кіші жүйелердің, міндеттер кешендерінің және ақпаратты өңдеу рәсімдерінің жиынтығы. АЖ функционалдық компоненттерінің құрамы суретте көрсетілген. Ақпараттық жүйенің (АЖ) негізгі функциялары — ақпаратты жинау, беру және сақтау, сондай — ақ өңдеу операциялары-ақпаратты енгізу, іріктеу, түзету және беру. Ақпараттық жүйелерге мынадай талаптар қойылады:: * басқару функцияларын іске асыру үшін ақпараттың толықтығы мен жеткіліктілігі; * ақпаратты уақытылы ұсыну; * басқару деңгейіне байланысты ақпараттың шынайылығының қажетті деңгейін қамтамасыз ету; * ақпаратты өңдеудің үнемділігі (деректерді өңдеуге арналған шығындар алынатын әсерден аспауы тиіс); * пайдаланушылардың ақпараттық қажеттіліктеріне бейімделу. Ақпараттық жүйелерді енгізудің мақсаты-шешімдерді қабылдау кезінде фирма мамандарының қызметін модельдеуге негізделген басқарудың жаңа әдістері есебінен фирманың өндірістік-шаруашылық қызметінің тиімділігін арттыру (жасанды интеллект әдістері, сараптамалық жүйелер, нейрондық семиотикалық желілер, нейротехнологиялар және т.б.), телекоммуникацияның қазіргі заманғы құралдарын (электрондық пошта, телеконференция, видеоконференция) және есептеу желілерін пайдалану. Осылайша, АЖ әзірлеу кезінде екі міндет шешіледі: * ақпаратты сақтауға арналған деректер базасын әзірлеу; * клиенттік қосымшаларды пайдаланушының графикалық интерфейсін жасау. Деректер базасын басқару жүйесі (ДББЖ) — кез келген ақпараттық жүйенің ажырамас бөлігі. Түрі пайдаланылатын ДҚБЖ әдетте анықталады ауқымы АЖ — шағын Және қолдана алады локальды ДҚБЖ, корпоративтік Және қажет қуатты клиент-серверлік ДҚБЖ қолдайтын многопользовательскую. Қазіргі уақытта реляциялық ДББЖ кең таралған. Объектілі-бағытталған ДБЖ (ObjectStore Objectivity, 02, Jasmin) айқын тартымдылығына және танымалдылығына қарамастан, жақсы жөнделген, дамыған және сонымен қатар SQL-92 стандартын қолдайтын реляциялық деректер қоры (мысалы, Oracle, Informix, Sybase, DB2, MS SQL Server) әлі басым. Ақпараттық ресурстар деп ұйым (кәсіпорын) үшін құнды және материалдық ресурстар ретінде әрекет ететін деректер жиынтығы түсініледі. Оларға файлдар мен Деректер базалары, құжаттар, мәтіндер, графиктер, білім, аудио - және бейнеақпарат жатады. Экономикалық ақпараттық жүйе (ЭАЖ) - бұл экономикалық объектінің, ақпаратты өңдеу процесіне және басқарушылық шешімдерді әзірлеуге қатысатын әдістердің, құралдардың, мамандардың тікелей және кері ақпараттық байланысының ішкі және сыртқы ағындарының жиынтығы. Әр түрлі мақсаттағы қолданбалы бағдарламалармен толықтырылған Экономикалық ақпараттық жүйе деректерді өңдеу жүйесін (СОД) құрады. Ақпараттық-іздеу жүйелері (АҚЖ) ақпараттық сұрау салуда көрсетілген тақырыпқа арналған немесе қажетті мәліметтерді қамтитын құжаттарды бірнеше жерден табуға арналған. В және ПС енгізген кезде әрбір құжат индекстеледі. Индекстеу деп екі кезеңнен тұратын процесс түсініледі: • осы құжатта көрсетілетін тақырыптарды анықтау; • бұл тақырыптарды ақпараттық-іздеу жүйесінде қабылданған тілде білдіру және құжатпен байланысты іздеу бейнелері түрінде жазу. Есептеу ресурстарын тарату тәсілі бойынша жергілікті және таратылған ЭАЖ бөлінеді. Жергілікті жүйе бір компьютерді пайдаланады, ал тарату жүйесінде бір-бірімен байланыс арналарымен қосылған бірнеше компьютерлердің өзара әрекеттесуі ұйымдастырылады. Бөлінген ақпараттық жүйе-бұл ақпараттық қорлар мен осы жүйелердің есептеу ресурстарын ұжымдық пайдалану мақсатында бір-бірінен тәуелсіз, меншікті функцияларды орындайтын Ақпараттық жүйелерді біріктіру. Жұмыстың сипаты немесе әзірленген нәтижелі ақпараттың ЭАЖ шешімдерін қабылдау процесіне әсер ету дәрежесі бойынша бөлуге болады: * адам шешім қабылдайтын ақпаратты әзірлейтін басқарушыларға. Оларға есептік сипаттағы есептер түрі және деректердің үлкен көлемін өңдеу тән. Мысал-бухгалтерлік есеп жүйесі, өнім шығаруды Жедел жоспарлау жүйесі; * әкімшілік-ұйымдастырушылық, ақпаратты әзірлейтін, оны адам назарға алады және дереу нақты іс-әрекеттер сериясына айналмайды. Бұл жүйелер интеллект жоғары дәрежеге ие, өйткені олар үшін деректерді емес, білімді өңдеуге тән. Мысал-аудиторлық АЖ: заңнамалық актілер, заңдар, нормалар мен қаулылар негізінде. АЖ автоматтандыру дәрежесі бойынша жіктеледі: * қолдарда-ақпаратты өңдеудің қазіргі заманғы техникалық құралдарының болмауымен және адамның барлық операцияларды орындауымен сипатталады. Мысал-бухгалтерлік кітап (есеп айырысу үшін бухгалтер калькуляторды және тіпті сақталған шоттарды пайдаланады); * Автоматты — адамның қатысуынсыз ақпаратты өңдеу бойынша барлық операцияларды орындайды. Мысал-сандық бағдарламалық басқарылатын станоктарға қызмет көрсететін АЖ; * автоматтандырылған — ақпаратты және адамды және компьютерді өңдеу процесіне қатысуды болжайды, және де басты рөл компьютерге беріледі. Мысалы — "^Бухгалтерия" (есепшінің есеп бойынша компьютерде жұмысы, мысалы, жалақы). АЖ ақпаратты пайдалану сипаты бойынша жіктеледі: • ақпараттық — анықтамалық жүйелерге деректерді өзгертпей ақпаратты енгізу, жүйелеу, сақтау, беру жүргізеді. Мысалы-билеттерді сату бойынша темір жол және авиакассалардағы ЭАЖ; * ақпараттық-шешуші жүйелер - белгілі бір алгоритм бойынша ақпаратты өңдеуге байланысты барлық операцияларды жүргізеді. АЖ қолдану саласы бойынша жіктеледі: * ұйымдық басқарудың ЭАЖ — да-басқару (әкімшілік) персоналының функцияларын автоматтандыруға арналған. Осы жүйе класының неғұрлым кең қолдануын және әртүрлілігін ескере отырып, жиі кез келген және С осы түсіндіруде қабылдайды. Олардың негізгі функциялары: жедел бақылау және реттеу, жедел есеп және талдау; перспективалық және жедел жоспарлау, бухгалтерлік есеп; өткізу мен жабдықтауды басқару және т. б. өнеркәсіптік фирмаларды, сондай-ақ өнеркәсіптік емес объектілерді басқару АЖ жатады.; * Технологиялық процестерді басқару АЖ-өндірістік персоналдың функцияларын автоматтандыруға арналған • Осындай АЖ ағынды желілерді ұйымдастыру, микросхемалар дайындау, құрастыруда, өнеркәсіптегі технологиялық процесті қолдау үшін кеңінен қолданылады; * Автоматтандырылған жобалау АЖ-жаңа техниканы немесе технологияны жасау кезінде инженер-жобалаушылардың, конструкторлардың, сәулетшілердің, дизайнерлердің функцияларын автоматтандыруға арналған • Олардың негізгі функциялары: инженерлік есептеулер, графикалық (сызбалар, схемалар, жоспарлар) және жобалау құжаттамасын жасау, жобаланатын объектілерді модельдеу (тіпті киім үлгісі, шаш үлгісі)); * біріктірілген ЭАЖ — фирманың барлық функцияларын автоматтандыруға арналған — жобалаудан бастап өнімді өткізуге дейін • Мұндай жүйелерді құру өте қиын, өйткені басты мақсат тұрғысынан, мысалы пайда алу, өткізу нарығын жаулап алу және т.б. тұрғысынан жүйелі тәсіл талап етіледі. Автоматтандырылған жүйе (АС)—бұл персоналдан және оның қызметін автоматтандыру құралдары кешенінен, белгіленген функцияларды орындаудың ақпараттық технологияларын іске асырудан тұратын жүйе (МЕМСТ 34.003-90). Қызмет түріне байланысты мынадай АЖ бөлінеді. 1. Автоматтандырылған басқару жүйесі (АБЖ). 2. Автоматтандырылған жобалау жүйелері (АЖЖ). 3. Ғылыми зерттеулердің автоматтандырылған жүйелері (АСНИ). ААС типтік жиынтық технологиялық процесінің құрылымы, яғни функционалдық кіші жүйелердің жиынтығы ретінде ААС ұсыну-бұл ақпаратты жинау, енгізу, өңдеу, сақтау, іздеу және тарату. Басқару-кез келген әлеуметтік-экономикалық және ұйымдық-өндірістік жүйенің (кәсіпорындар, ұйымдар) мақсатты қызметсіз маңызды функция. Басқару функциясы деп орындалуы белгілі бір іскерлік нәтижеге қол жеткізуге әкелетін бір немесе бірнеше адамның арнайы тұрақты міндеті түсініледі. Кең мағынада автоматтандырылған басқару жүйесі (АБЖ) — бұл бағдарламалық, техникалық, ақпараттық, лингвистикалық, ұйымдастыру-технологиялық құралдар мен қызметкерлердің кешені, әр түрлі нысандарды басқаруға арналған. АБЖ-ның арнайы мағынасында-бұл өндірістік-шаруашылық қызметтің әртүрлі объектілерін жоспарлау және басқару міндеттерін шешу үшін ақпаратты өңдеудің экономикалық-математикалық әдістері мен техникалық құралдарын кешенді пайдалануға негізделген адам-машина жүйесі. АБЖ — ның негізгі мақсаты және тиісінше оларды құру принциптері-ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, сондай-ақ елеулі көлемдерді беру процестері. Ғылыми зерттеулердің автоматтандырылған жүйесі (АСНИ) — бұл есептеу техникасы құралдарын пайдалана отырып, ғылыми қызметтің бір немесе бірнеше міндеттерін шешуге арналған бағдарламалық-техникалық кешен. Автоматтандырылған жобалау жүйесі (АЖЖ) — бұл бағдарламалық, техникалық, ақпараттық (оның ішінде жобалау-конструкторлық құжаттама), технологиялық және басқа да құралдар кешені, сондай-ақ жобалау процестерін автоматтандыруға, оның ішінде түрлі техникалық объектілердің жобалау-конструкторлық құжаттамасын дайындауға арналған жүйе персоналы. "Ақпарат, ақпараттандыру және ақпаратты қорғау туралы" Федералдық заңмен ақпараттық жүйе ұғымы ұйымдық реттелген құжаттар жиынтығы ретінде (құжаттар жиынтығы) және ақпараттық технологиялар, оның ішінде ақпараттық процестерді іске асыратын есептеу техникасы мен байланыс құралдарын пайдалану арқылы айқындалған (2-бап). Сонымен қатар "автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді және олардың технологияларын қамтамасыз ету құралдары" терминінің анықтамасы берілген — бағдарламалық, техникалық, лингвистикалық, құқықтық, ұйымдастырушылық (электрондық есептеу машиналарына арналған бағдарламалар; есептеу техникасы және байланыс құралдары, сөздіктер, тезаурустар мен жіктеуіштер, ережелер, жарғылар, лауазымдық нұсқаулықтар, схемалар және олардың сипаттамалары, басқа да пайдалану және ілеспе құжаттама). Ақпараттық жүйе-бұл ақпаратты жинақтау, сақтау, беру және өңдеу бойынша технологиялық функцияларды орындайтын басқару қызметінің қызметкерлеріне ақпараттық қызмет көрсету жүйесі. Ол нақты экономикалық объектіде қабылданған басқару қызметінің әдістері мен құрылымымен айқындалған регламентте қалыптасады, қалыптасады және жұмыс істейді, олардың алдында тұрған мақсаттар мен міндеттерді іске асырады. Деректерді өңдеу жүйесі (СОД) басқару шешімдерін қабылдайтын кәсіпорынның әртүрлі басқару органдарының мамандарына ақпараттық қызмет көрсетуге арналған. Негізгі функциясы-деректерді өңдеудің типтік операцияларын жүзеге асыру: * ақпаратты жинау, тіркеу және машиналық тасымалдаушыларға тасымалдау; * ақпаратты сақтау және өңдеу орындарына беру; * Ақпаратты компьютерлік жүйеге енгізу, енгізуді бақылау және оны компьютерлік жүйенің жадына орналастыру; * компьютерішілік ақпараттық базаны құру және жүргізу; * Ақпаратты компьютерлік жүйеде өңдеу (жинақтау, сұрыптау, сүзу, арифметикалық және логикалық өңдеу).; * технологиялық үдерістерді тікелей басқару үшін табуляграмма, бейнограмма, сигналдар, басқа жүйелермен байланыс үшін ақпарат түрінде ақпаратты шығару; • жергілікті және жаһандық есептеу желілерінде есептеу процесін ұйымдастыру, басқару (әкімшілік ету) (жоспарлау, есепке алу, бақылау, есептеу барысын іске асыруды талдау). Автоматтандырылған ақпараттық жүйе (АЖЖ)-бұл ақпаратты өңдеуге және басқару шешімдерін қабылдауға арналған ақпарат, экономикалық-математикалық әдістер мен модельдер, техникалық, бағдарламалық, технологиялық құралдар мен мамандар жиынтығы. ААС бір мәнді анықтамасы жоқ; басқа көздерден ААЖ — бұл ақпаратты пайдаланушыларды анықтамалық-ақпараттық қызмет көрсету немесе ақпараттық қамтамасыз ету міндеттерін шешуге арналған бағдарламалық, техникалық, ақпараттық, лингвистикалық, ұйымдастыру-технологиялық құралдар мен персоналдың кешені екені белгілі. |