2_Дипломная работа. Занько_Т_В (1). Краязначая дзейнасць публічнай бібліятэкі на прыкладзе бібліятэк дзяржанай установы культуры
 Скачать 1.26 Mb.
|
|
Установа адукацыі “Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры мастацтваў” Факультэт завочнага навучання Кафедра бібліятэчна-інфармацыйнай дзейнасці КРАЯЗНАЎЧАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ ПУБЛІЧНАЙ БІБЛІЯТЭКІ (НА ПРЫКЛАДЗЕ БІБЛІЯТЭК ДЗЯРЖАЎНАЙ УСТАНОВЫ КУЛЬТУРЫ «ГАНЦАВІЦКАЯ РАЁННАЯ ЦЭНТРАЛІЗАВАНАЯ БІБЛІЯТЭЧНАЯ СІСТЭМА») ДЫПЛОМНАЯ РАБОТА Выканаўца: Занька Таццяна Васільеўна студэнтка 530М групы ФЗН Навуковы кіраўнік: Галкоўская Юлія Мікалаеўна, дацэнт кафедры бібліятэчна-інфармацыйнай дзейнасці, дэкан ФІДК, канд. пед. навук, дацэнт Дапусціць да абароны: «___»______________2021 г. Заг. кафедры ____________ М. А. Яцэвіч, канд. пед. навук, дацэнт Мінск 2021 Установа адукацыі “Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры мастацтваў” Кафедра бібліятэчна-інфармацыйнай дзейнасці
ЗАДАННЕ НА ДЫПЛОМНУЮ РАБОТУ Студэнту Занька Таццяне Васільеўне 1. Тэма дыпломнай работы «Краязнаўчая дзейнасць публічнай бібліятэкі (на прыкладзе бібліятэк дзяржаўнай установы культуры "Ганцавіцкая раённая цэнтралізаваная бібліятэчная сістэма")» Зацверджана загадам рэктара ____________________________ 2. Агульная характарыстыка работы 2.1. Актуальнасць праблемы Краязнаўства сёння ўваходзіць у лік прыярытэтных змястоўных напрамкаў работы публічных бібліятэк, як універсальных навуковых, так і гарадскіх, раённых, сельскіх. Досвед працы з розных рэгіёнаў краіны сведчыць, што адначасова з павелічэннем аб'ёму дзейнасці – па колькасці выкананых запытаў, праведзеных мерапрыемстваў, колькасці карыстальнікаў, пашырэнні даведачна-пошукавага апарату і іншых параметрах – у бібліятэчным краязнаўстве адбываюцца істотныя змены. 2.2. Мэта і задачы. Мэта – выявіць сучасны стан і шляхі ўдасканалення краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк (на прыкладзе дзейнасці публічных бібліятэк Ганцавіцкага раёна). Рэалізацыя мэты прадугледжвае рашэнне наступных задач: – разгледзець эвалюцыю навуковых даследаванняў у галіне краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк, прасачыць станаўленне і развіццё краязнаўчай дзейнасці ў публічных бібліятэках (агляд літаратуры па тэме даследавання); – даць характарыстыку арганізацыі краязнаўчай дзейнасці ў бібліятэках; – апісаць метадычныя асаблівасці падрыхтоўкі і рэалізацыі краязнаўчых праектаў; – ажыццявіць аналіз стану і развіцця краязнаўчай дзейнасці ў бібліятэках Ганцавіцкага раёна, правесці анкетаванне на тэму "Запатрабаванасць карыстальнікамі мерапрыемстваў краязнаўчага характару"; – распрацаваць краязнаўчы праект, актуальны для дзейнасці бібліятэк Ганцавіцкага раёна. Тэарэтычная база даследавання: бібліятэкі Ганцавіцкай ЦБС. Эмпірычная аснова. Асноўнай крыніцай для напісання працы сталі статыстычныя і фактычныя дадзеныя аб краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк Ганцавіцкага раёна, змешчаныя ў справаздачах, на сайтах бібліятэк і ў перыёдыцы. 2.3. Аб’ект і прадмет. Аб’ектам даследавання выступае краязнаўчая дзейнасць публічных бібліятэк. Прадметам даследавання з’яўляюцца тэарэтыка-арганізацыйныя аспекты краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк. 2.4. Метады даследавання: аналіз, сінтэз, апісанне, параўнанне, вывучэнне дакументных крыніц бібліятэкі (планаў і справаздач), анкетаванне. 2.5. База даследавання: публічныя бібліятэкі Ганцавіцкага раёна. 3. Прыкладны каляндарны графік выканання дыпломнай работы: – УВОДЗІНЫ. ГЛАВА 1. Краязнаўчая дзейнасць публічных бібліятэк: тэарэтычны аспект (01.10.2020 –03.01.2021); – ГЛАВА 2. Аналіз стану і развіцця краязнаўчай дзейнасці ў бібліятэках Ганцавіцкага раёна (04.01.2021 – 12.03.2021); – ГЛАВА 3. Краязнаўчы праект «Жыві, беларуская родная кніга!» для Ганцавіцкай цэнтральнай раённай бібліятэкі імя В. Праскурава. ЗАКЛЮЧЭННЕ (13.03.2021 – 12.05.2021). 4. Дата выдачы задання 01.10.2020 5. Тэрмін здачы выкананай дыпломнай работы 14.05.2021 Навуковы кіраўнік_____________________Ю.М. Галкоўская Подпіс студэнта _________________________Т.В. Занька Дата_______________ РЭФЕРАТ Дыпломная работа 71 с., 4 рис., 1 табл., 65 источников. Ключавыя словы: КРАЯЗНАЎСТВА, КРАЯЗНАЎЧЫ ДАКУМЕНТ, КРАЯЗНАЎЧАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ, КРАЯЗНАЎЧЫ ФОНД, ЦЭНТРАЛІЗАВАНАЯ БІБЛІЯТЭЧНАЯ СІСТЭМА, КРАЯЗНАЎЧАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ ПУБЛІЧНЫХ БІБЛІЯТЭК, ПУБЛІЧНАЯ БІБЛІЯТЭКА. Аб’ект даследавання – краязнаўчая дзейнасць публічных бібліятэк. Прадмет даследавання – тэарэтыка-арганізацыйныя аспекты краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк. Мэта – выявіць сучасны стан і шляхі ўдасканалення краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк (на прыкладзе дзейнасці публічных бібліятэк Ганцавіцкага раёна). Задачы працы: – разгледзець эвалюцыю навуковых даследаванняў у галіне краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк, прасачыць станаўленне і развіццё краязнаўчай дзейнасці ў публічных бібліятэках (агляд літаратуры па тэме даследавання); – даць характарыстыку арганізацыі краязнаўчай дзейнасці ў бібліятэках; – апісаць метадычныя асаблівасці падрыхтоўкі і рэалізацыі краязнаўчых праектаў; – ажыццявіць аналіз стану і развіцця краязнаўчай дзейнасці ў бібліятэках Ганцавіцкага раёна, правесці анкетаванне на тэму "Запатрабаванасць карыстальнікамі мерапрыемстваў краязнаўчага характару"; – распрацаваць краязнаўчы праект, актуальны для дзейнасці бібліятэк Ганцавіцкага раёна. Метады даследавання: аналіз, сінтэз, апісанне, параўнанне, вывучэнне дакументных крыніц бібліятэкі (планаў і справаздач), анкетаванне. Структура работы: уводзіны, тры главы, заключэнне, спіс выкарыстаных крыніц. ЗМЕСТ
УВОДЗІНЫ Краязнаўчую дзейнасць бібліятэк цяжка пераацаніць: з усіх устаноў і арганізацый, якія займаюцца краязнаўствам, бібліятэкі валодаюць універсальным фондам дакументаў і застаюцца найбольш даступнымі для ўсіх катэгорый карыстальнікаў. Сістэмы бібліятэк ахопліваюць самыя аддаленыя і маланаселеныя тэрыторыі, а сельскія бібліятэкі часта з'яўляюцца адзінымі крыніцамі краязнаўчай інфармацыі для насельніцтва. Краязнаўства сёння ўваходзіць у лік прыярытэтных змястоўных напрамкаў работы публічных бібліятэк, як універсальных навуковых, так і гарадскіх, раённых, сельскіх. Досвед працы з розных рэгіёнаў краіны сведчыць, што адначасова з павелічэннем аб'ёму дзейнасці – па колькасці выкананых запытаў, праведзеных мерапрыемстваў, колькасці карыстальнікаў, пашырэнні даведачна-пошукавага апарату і іншых параметраў – у бібліятэчнага краязнаўства адбываюцца істотныя змены. Сёння мы маем справу з якасна іншай бібліятэкай, канцэптуальныя змены якой найбольш выразна прасочваюцца ў краязнаўстве. З простай культурнай установы, арыентаванай на збор, захоўванне і прасоўванне, перш за ўсё друкаваных дакументаў, бібліятэка пераўтвараецца ў шматфункцыянальны інфармацыйны комплекс. Парушаюцца звыклыя каноны, калі пры невялікай сельскай або раённай бібліятэцы пачынаюць функцыянаваць гісторыка-этнаграфічны або мемарыяльны музей, фальклорны ансамбль, узнаўляюцца мясцовыя абрады і святы, ствараюцца тэатры кнігі і г.д. Пры гэтым традыцыйныя бібліятэчныя функцыі не знікаюць, яны праяўляюць сябе інакш – у сінтэзе з новымі формамі культуратворчасці і дасягненнямі інфармацыйных тэхналогій. Мэтай бібліятэчнага краязнаўства становіцца дакладнае аднаўленне культурнага асяроддзя, пры якім у чалавека з'яўляецца магчымасць адчуць сваю прысутнасць у ёй, асабістую датычнасць да гісторыі роднага краю, хай і апасродкавана – праз продкаў і землякоў. Краязнаўчая дзейнасць публічных бібліятэк стала адным з прыярытэтных напрамкаў бібліятэчнай справы ў сучаснай сацыяльна-эканамічнай сітуацыі, ва ўмовах адраджэння нацыянальнай самасвядомасці, развіцця нацыянальнай культуры, павышанай цікавасці насельніцтва да сваёй гісторыі і каранёў. Агульнавядома: народ жыве сваёй гісторыяй, традыцыямі, культурнымі каштоўнасцямі, якія перадаюцца праз стагоддзі. Інтарэс, які ўзнік да мінулага малой радзімы, тлумачыцца імкненнем аднавіць сапраўдную гісторыю роднай зямлі, даведацца, чым жылі і дыхалі нашы людзі, працуючы на гэтай зямлі. “Малая” гісторыя дапамагае лепш зразумець “вялікую” айчынную і сусветную гісторыю і асэнсаваць нашу сучаснасць. Бібліятэкі, валодаючы каштоўнымі гісторыка-краязнаўчымі дакументамі, становяцца цэнтрамі інфармацыйнага абслугоўвання ў галіне гістарычнага краязнаўства. Больш за тое, яны адыгрываюць важную ролю ў культурнай асвеце і патрыятычным выхаванні падрастаючага пакалення. Сярод устаноў, арганізацый, прадпрыемстваў і іншых калектываў, якія займаюцца краязнаўчай дзейнасцю, асобае месца належыць бібліятэкам, у якіх сканцэнтраваны інфармацыйныя рэсурсы па краязнаўстве. Дзейнасць бібліятэк цесна звязана з усімі напрамкамі краязнаўства. Цяперашні час характарызуецца небывалым усплёскам краязнаўчай дзейнасці. Краязнаўства перажывае працэс пошуку новых форм. Яно набывае ярка выражаны сацыяльна-палітычны характар, асабліва ў сувязі з павышанай цікавасцю да мінулага асобных тэрыторый. Аб “малой радзіме” загаварылі многія прадстаўнікі навуковых колаў, эколагі, педагогі, эканамісты і ўдзельнікі грамадскіх рухаў. Краязнаўства – гэта ўсебаковае вывучэнне пэўнай часткі краіны, горада ці вёскі мясцовым насельніцтвам, для якога гэтая тэрыторыя лічыцца родным краем. Памеры паняцця "край" залежаць ад віду, тыпу задач, а таксама профілю бібліятэкі, краязнаўчых запытаў яе карыстальнікаў, штату бібліятэчных супрацоўнікаў, матэрыяльна-тэхнічнай базы, магчымасцей каардынаванага фарміравання і ўзаемавыкарыстання краязнаўчых рэсурсаў бібліятэк. Кожная бібліятэка сама акрэслівае тэрытарыяльныя межы свайго краю. Задачы і змест краязнаўства надзвычай разнастайныя. У яго задачы ўваходзіць вывучэнне этнічнага складу мясцовага насельніцтва, пошукі карысных выкапняў, улік, ахова помнікаў архітэктуры, вуснай народнай творчасці, вывучэнне гаворак і дыялектаў, мастацкіх промыслаў краю. Тым самым краязнаўцы ствараюць неабходную аснову для навуковых даследаванняў у розных галінах ведаў і ўносяць істотны ўклад у фарміраванне патрыятызму і любові да роднага краю ў насельніцтва. Кожны чалавек па сваёй волі ці пад ціскам жыццёвых абставін незалежна ад узросту, полу, прыналежнасці да таго ці іншага этнасу, навуковага цэнзу, прафесіі, месца жыхарства сутыкаецца з краязнаўствам, займаецца ім, карыстаецца яго вынікамі. Аснова ўсёй краязнаўчай дзейнасці бібліятэкі – краязнаўчы фонд. Ён выкарыстоўваецца чытачамі і супрацоўнікамі бібліятэк у разнастайных мэтах: для задавальнення краязнаўчых запытаў чытачоў; для правядзення бібліяграфічнага інфармавання па краязнаўстве; для выяўлення неабходных матэрыялаў пры падрыхтоўцы і складанні дапаможнікаў, зборнікаў, альманахаў і другіх выданняў краязнаўчага характару. Без паўнацэннага навукова арганізаванага фонду сур’ёзная краязнаўчая работа бібліятэкі немагчыма. У апошні час усё выразней праяўляецца тэндэнцыя да вяртання культурных каштоўнасцяў, створаных за многія гады кожным народам, у кожнай мясцовасці, будзь ці то край, вобласць, горад альбо вёска. Усё часцей людзі звяртаюцца да гісторыі сваіх продкаў, аднаўляюць традыцыі, забытыя ці знішчаныя, каб у будучым зноў не даводзілася па крупінках збіраць страчаныя звесткі аб родным краі. Бібліятэка павінна не толькі збіраць, арганізоўваць, але і захаваць краязнаўчы фонд для наступных пакаленняў, папаўняючы яго новымі дакументамі аб прыродзе, гісторыі, гаспадарцы, мастацтве. Мэтай бібліятэчнага краязнаўства становіцца дакладнае аднаўленне культурнага асяроддзя, пры якім у чалавека з'яўляецца магчымасць адчуць сваю прысутнасць у ёй, асабістую датычнасць да гісторыі роднага краю, хай і апасродкавана – праз продкаў і землякоў. Аб’ектам даследавання выступае краязнаўчая дзейнасць публічных бібліятэк. Прадметам даследавання з’яўляюцца тэарэтыка-арганізацыйныя аспекты краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк. Мэта дыпломнай работы – выявіць сучасны стан і шляхі ўдасканалення краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк (на прыкладзе дзейнасці публічных бібліятэк Ганцавіцкага раёна). Рэалізацыя мэты прадугледжвае рашэнне наступных задач: – разгледзець эвалюцыю навуковых даследаванняў у галіне краязнаўчай дзейнасці публічных бібліятэк, прасачыць станаўленне і развіццё краязнаўчай дзейнасці ў публічных бібліятэках (агляд літаратуры па тэме даследавання); – даць характарыстыку арганізацыі краязнаўчай дзейнасці ў бібліятэках; – апісаць метадычныя асаблівасці падрыхтоўкі і рэалізацыі краязнаўчых праектаў; – ажыццявіць аналіз стану і развіцця краязнаўчай дзейнасці ў бібліятэках Ганцавіцкага раёна, правесці анкетаванне на тэму "Запатрабаванасць карыстальнікамі мерапрыемстваў краязнаўчага характару"; – распрацаваць краязнаўчы праект, актуальны для дзейнасці бібліятэк Ганцавіцкага раёна. Дыпломная работа складаецца з уводзін, трох глаў, заключэння, спіса выкарастаных крыніц. ГЛАВА 1. КРАЯЗНАЎЧАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ ПУБЛІЧНЫХ БІБЛІЯТЭК: ТЭАРЭТЫЧНЫ АСПЕКТ 1.1 Станаўленне і развіццё краязнаўчай дзейнасці ў публічных бібліятэках (агляд літаратуры) У навуковай, даведачнай і вучэбнай літаратуры па краязнаўстве пад паняццем «край» часцей за ўсё разумеецца параўнальна невялікая тэрыторыя: населены пункт, малы ці сярэдні горад, адміністрацыйны раён і г.д. Межы яго рэдка пашыраюцца да межаў вобласці або краю як адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак або буйных фізіка-геаграфічных зон. Шырокае распаўсюджванне тэрмін «край» атрымаў у працах вядомых бібліятэказнаўцаў М.В. Здобнава, К.В. Сіўкова, С.Я. Баравога, В.А. Мікалаева, А.М. Бучанкава, К.М. Вайханскай, Н.Ф. Гарбачэўскай, Міхлінай І.І. і інш. Бібліёграф-краязнаўца М.В. Здобнаў прапаноўваў вызначаць межы краю на аснове адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу адпаведнага гістарычнага перыяду з улікам нацыянальных, культурна-гістарычных, эканамічных асаблівасцяў [32, с. 8]. Пад краем ён меў на ўвазе тэрыторыю, выдзеленую «па якой-небудзь прыкмеце: геаграфічнай, культурна-гістарычнай, адміністрацыйна-палітычнай, эканамічнай. Спецыфіка трактоўкі паняцця «край» у бібліятэчна-бібліяграфічным краязнаўстве: Тэрытарыяльная памернасць. Малыя тэрыторыі тут выступаюць у якасці аб'ектаў вывучэння, але межы краю могуць і павінны быць рассунутыя да межаў вобласці, буйнога геаграфічнага, эканамічнага, гістарычнага рэгіёна або зоны. У бібліятэчнай практыцы любое даследаванне і наступнае інфармаванне ажыццяўляюцца не непасрэдна па першасных матэрыялах, а па другасных крыніцах (творах друку), якія рэальна ўтрымліваюць краязнаўчую інфармацыю як пра дробныя, невялікія, так і пра буйныя тэрытарыяльныя адзінкі. Асаблівае прыярытэтнае значэнне для бібліятэкі менавіта «свайго» краю. Для бібліятэкі (бібліятэкараў, абанентаў) «свой», «мясцовы» край мае прыярытэтнае значэнне ў параўнанні з любымі іншымі тэрыторыямі ўнутры краіны, якія знаходзяцца па-за межамі дадзенага краю. Таму ў бібліятэчнай справе мэтазгодна выкарыстоўваць тэрмін «рэгіён», калі гаворка ідзе пра іншыя тэрыторыі, і тэрмін «край», калі гаворка ідзе пра свай край [47, с. 107]. Такім чынам, у тэорыі і практыцы бібліятэчнага краязнаўства тэрмін «край» выкарыстоўваецца для ўмоўнага абазначэння канкрэтнай часткі краіны, абранай бібліятэкай у якасці асноўнага аб'екта дакументнага і інфармацыйнага забеспячэння па краязнаўству. На працягу доўгага часу ў бібліятэказнаўстве і бібліяграфазнаўстве не ўжываецца адзіны тэрмін для абазначэння дакументаў, звязаных з краем. У даследаваннях 1920–1930 гг. сустракаюцца такія спалучэнні, як «краёвая літаратура» і «краяведная літаратура». У сучаснай айчыннай даведачнай літаратуры пад краязнаўствам звычайна разумеецца грамадскі рух па ўсебаковым вывучэнні пэўнай часткі краіны мясцовым насельніцтвам, для якога гэтая тэрыторыя лічыцца родным краем. У пачатку 1990-х гг. Мікалаем Мікалаевічам Шчэрбам было сфармулявана больш удалае вызначэнне краязнаўства. Упершыню ў айчыннай літаратуры яно разглядалася не як навука, навуковая дысцыпліна, метад, форма, рух і да т.п., а як адмысловая вобласць дзейнасці чалавека, сфера прыкладання яго сіл і ведаў [56, с. 67]. Цяперашні час характарызуецца небывалым усплёскам краязнаўчай дзейнасці ў бібліятэках, тэарэтычныя асновы якой заклаў яшчэ Мікалай Васільевіч Здобнаў. Акадэмік Дзмітрый Ліхачоў, кажучы пра значэнне краязнаўства ў выхаванні грамадзян краіны, пісаў, што пачуццё Радзімы трэба клапатліва ўзгадоўваць, прывіваць духоўную аседласць, бо “калі не будзе каранёў у роднай мясцовасці, у родным боку – будзе шмат людзей, падобных на ўсушаную расліну перакаці-поле”. Вырашаючы метадычныя пытанні адбору дакументаў у краязнаўчыя бібліяграфічныя дапаможнікі, М. В. Здобнаў адначасна разглядаў і іх змест. Ён сцвярджаў, што творы друку ставяцца да мясцовага краю па змесце, калі ў іх паведамляюцца, апісваюцца, аналізуюцца або абагульняюцца: • з'явы, якія не назіраюцца ў межах дадзенага краю, але ўзніклі ў выніку дзейнасці яго сіл; • з'явы, якія ўзніклі за межамі дадзенага краю, у выніку дзейнасці старонніх для яго сіл, але з мэтай уздзеяння на дадзены край або з мэтай вывучэння яго [37, с. 25]. Цалкам відавочна, што дакументы па тых галінах ведаў, у вывучэнні якіх пераважае тэрытарыяльны аспект (геаграфія, гісторыя, геалогія, батаніка, заалогія, археалогія, статыстыка і інш.), утрымліваюць больш краязнаўчай інфармацыі. Аднак варта мець на ўвазе, што краязнаўчая накіраванасць даследаванняў уласцівая не толькі галіне ў цэлым, але і асобным яе раздзелам, напрыклад, медыцынскай геаграфіі, геаграфіі жывёл краю і інш. Акрамя таго, у цыкле навук відавочна «некраязнаўчых» (фізіка, хімія, матэматыка і г.д.) сустракаюцца асобныя праблемы, якія прадугледжваюць вывучэнне з'яў у тэрытарыяльным аспекце. Да ліку краязнаўчых варта адносіць таксама дакументы, якія змяшчаюць апісанне тэхналогіі, абсталявання, прадукцыі асобных прадпрыемстваў краю, рацыяналізатарскіх прапаноў і вынаходніцтваў, ажыццёўленых у краі. У 2005–2008 гадах маскоўскае выдавецтва «Либерея» выпусціла некалькі вучэбна-метадычных і практычных дапаможнікаў па краязнаўчай рабоце бібліятэк Клімакоў Ю.В. «Муніцыпальная бібліятэка: даведачна-бібліяграфічны апарат» (2005 г.), Крывароценка С.М. «Краязнаўчы фонд бібліятэк» (2005 г.), Няверава Т.А. «Краязнаўчая дзейнасць бібліятэк» (2005 г.), : Дзямідава С.Я. «Краязнаўчы дакумент: бібліятэчная апрацоўка» (2006 г.), Сомава Т. М. «Краязнаўчая дзейнасць дзіцячай бібліятэкі» (2006 г.), Давыдава М.І. «Літаратурная бібліяграфія» (2006 г.), Міхліна І.І. «Краязнаўчая бібліяграфія» (2008 г.). Арганізацыя краязнаўчай дзейнасці публічнай бібліятэкі падрабязна разгледжана ў рабоце Сомавай. Тут жа ёсць Праект «Палажэння аб краязнаўчай дзейнасці краявых і абласных бібліятэк». Сутнасць кіравання краязнаўчай дзейнасцю публічных бібліятэк раскрываецца ў дапаможніку Няверавай. Асноўныя прынцыпы апрацоўкі краязнаўчых дакументаў выкладзены ў дапаможніку Дзямідавай. А асаблівасці арганізацыі краязнаўчага фонду дакументаў выкладзены ў дапаможніку Крывароценка. У 2009 годзе ў выдавецтве «Літара» выйшаў навучальны дапаможнік Л. Г. Тараненка «Інфармацыйнае забеспячэнне рэгіёна: спецыфіка краязнаўчай дзейнасці бібліятэк», у якім разгледжаны асноўныя групы і выдзелены метады вывучэння патрэбаў рэгіянальных карыстальнікаў інфармацыі, усебакова разгледжана краязнаўчая дзейнасць бібліятэкі, працэсы стварэння і распаўсюджвання электронных краязнаўчых прадуктаў. А. М. Ванееў пісаў, што краязнаўчая бібліятэчная практыка валодае якасцямі даследчай працы, таму яе можна кваліфікаваць як вобласць не толькі практычнай, а і навукова-практычнай дзейнасці. У гэтым выпадку краязнаўчая дзейнасць бібліятэкі вызначаецца як вобласць навукова-практычнай дзейнасці бібліятэкі па зборы, захаванні і прадстаўленні ў грамадскае карыстанне краязнаўчых дакументаў, а таксама інфармацыі аб іх. Краязнаўчую дзейнасць ажыццяўляюць практычна ўсе бібліятэкі рэгіянальнага ўзроўню, але ўзровень і кірункі гэтай дзейнасці розныя [8, с. 33]. Галоўным звяном бібліятэчнага краязнаўства з’яўляюцца мясцовыя публічныя бібліятэкі (МПБ) – агульнадаступныя дзяржаўныя ўніверсальныя, навуковыя і масавыя бібліятэкі (абласныя, раённыя, гарадскія, сельскія). І.М. Пракаповіч лічыць, што тыпалагічнай прыметай мясцовай публічнай бібліятэкі лічыцца тое, што яна збірае, захоўвае і выдае краязнаўчыя і мясцовыя дакументы і інфармуе аб іх. Краязнаўчая функцыя рэалізуецца ў тым, што МПБ надаюць прыярытэтнае значэнне фондастварэнню, бібліяграфічнаму інфармаванню і абслугоўванню абанентаў краязнаўчымі і мясцовымі дакументамі [43, с. 22]. Р.Б. Ажэева акцэнтуе ўвагу, што праз краязнаўчую функцыю, з дапамогай разнастайных відаў і напрамкаў краязнаўчай дзейнасці МПБ рэалізуе сваё краязнаўчае прызначэнне па задавальненні краязнаўчых патрэб насельніцтва, абслугоўванні як вобласці навуковай і практычнай дзейнасці, стварэнні дакументнага і інфармацыйнага банка дадзеных аб вызначаным краі – «рэгіянальнай памяці», забеспячэнні гарантаванага доступу да іх карыстальнікаў [3, с. 89]. Як сацыяльныя інстытуты, якія задавальняюць краязнаўчыя патрэбнасці грамадства, бібліятэкі маюць перавагу перад архівамі і музеямі, якія таксама ўваходзяць у сістэму дакументных камунікацый краязнаўства. Асноўныя пераважныя моманты: Паўната краязнаўчага фонда, універсальнасць яго складу і разнастайнасць тыпаў і відаў камплектуемых краязнаўчых дакументаў. Прапанова насельніцтву разнастайнай бібліяграфічнай інфармацыі і паслуг па краязнаўстве. Агульнадаступнасць мясцовых публічных бібліятэк. Бібліятэка прапануе краязнаўчыя дакументы праз адкрыты доступ да фондаў, шляхам выдачы дакументаў на дом, стварэння краязнаўчага даведачна-бібліяграфічнага апарату і бібліяграфічных дапаможнікаў і інш. Эфектыўнасць «краязнаўчай дзейнасці» бібліятэкі вызначаецца яе структурай. Краязнаўчая дзейнасць бібліятэк – гэта сукупнасць наступных відаў дзейнасці: Фарміраванне краязнаўчага фонда. Вядзенне краязнаўчых каталогаў і картатэк. Стварэнне сістэмы краязнаўчых бібліяграфічных дапаможнікаў і баз дадзеных. Абслугоўванне карыстальнікаў краязнаўчымі і мясцовымі дакументамі. Даведачна-бібліяграфічнае абслугоўванне і бібліяграфічнае інфармаванне. Папулярызацыя краязнаўчых дакументаў. Навукова-метадычная і навукова-даследчая работа ў галіне бібліятэчнага краязнаўства. Арганізацыя і кіраванне гэтай дзейнасцю як у самой бібліятэцы, так і ў межах краю і па-за яго межамі. Сукупнасць гэтых відаў дзейнасці дазваляе разглядаць краязнаўчую дзейнасць як сістэму. Р.М. Чыгірова адзначае, што на сучасным этапе бібліятэкі выходзяць за межы самой бібліятэчнай дзейнасці і ўключаюцца ў сферу дзейнасці краязнаўчых суполак, аб’яднанняў, архіваў, музеяў, выдавецтваў і пачынаюць займацца краязнаўчай даследчай дзейнасцю [27, с. 56]. Разнастайныя віды і формы дзейнасці бібліятэкі ў галіне краязнаўства можна выкарыстоўваць, калі яны садзейнічаюць выкананню бібліятэкай галоўнага бібліятэчнага віду дзейнасці, які мы класіфікавалі як збор, захаванне і выдачу ў грамадскае карыстанне краязнаўчых дакументаў шырокага сацыяльнага прызначэння, забеспячэнне інфармацыйна-бібліяграфічнага доступу да іх. Такім чынам, краязнаўчая дзейнасць бібліятэкі (КДБ) мае комплексны характар, валодае дакладна вызначаным наборам відаў дзейнасці, мае ўнутраную структуру і сувязь асноўных кампанентаў і падсістэм. Краязнаўства абумоўлена ростам грамадскай цікавасці да мясцовых праблем, працэсам гуманізацыі і гуманітарызацыі бібліятэчнай сферы, агульнанацыянальным значэннем дзейнасці бібліятэк рэгіянальнага ўзроўню па стварэнні дакументальных і інфармацыйных банкаў дадзеных аб краі. |