ИНКЛЮЗИВжауаптар. 1 Ммкіндігі шектеулі балалара оамны кзарасы
 Скачать 145.14 Kb.
|
|
Елбасы Жолдауында «Қазақстан кедергісіз аймаққа айналуы керек» дегенін білеміз. Бұл тек жеке бір мүдделі топтың ғана емес, тұтас қоғамның, әрбір тұлғаның міндеті. Бүгінгі күні ерекше қажеттілігі бар балалардың құқықтарын қорғауға, дамуындағы ақауды түзетуіне, білім алуына байланысты нақты мәселелер біртіндеп өз шешімін табуда. Соның ішіндегі ең өзектісі – инклюзивті білім беру. «Инклюзив» сөзі латын тілінен аударғанда “өзімді қосқанда”, ал ағылшын тілінен аударсақ, “араластырамын” деген мағына береді. Инклюзивті білім беру мәселесі шет елдерде 1970 жылдан басталған. Алпауыт елдер АҚШ пен Еуропа 90 жылдарға қарай инклюзивті білім беру бағдарламасын енгізді. Біздің елде мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпыға білім беру ортасына қарай бейімдеу 2002 жылдан басталды. Сол жылы Қазақстан ТМД елдерінің арасында алғаш рет «Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық тұрғыдан қолдау» туралы заңды қабылдады. Осы заң аясында жарымжан балаларға ерте бастан білім беру мәселесіне мән берілген. Оларды білім беру, әлеуметтік, медициналық тұрғыда қамтамасыз ету қарастырылған. Ең бастысы, аталмыш заңда инклюзивті білім берудің негізгі принциптері айқындалды. Сондықтан, мемлекеттік «Білім беруді дамытудың 2011-2020» жылдарға арналаған бағдарламасына бірінші рет инклюзивті білім беруді дамыту қосылды. Бұл бағдарламада айқындалған мәселе, инклюзивті оқыту – оқушылардың тең құқығын анықтайды және ұжым іс-әрекетіне қатысуға, адамдармен қарым-қатынасына қажетті қабілеттілікті дамытуға мүмкіндік беру. Инклюзивтің басты мақсаты – мүмкіндігі шектеулі балаларды жалпы білім беретін ортаға кіріктіру ғана емес, ол «барлығы үшін бір мектеп» мақсатын көздейді. Инклюзивті білім беру жайлы айтқанда мүмкіндігі шектеулі балаларға кедергісіз аймақ құру ғана емес, баланың психофизикалық мүмкіндіктерін ескере отырып құрылатын оқу-тәрбие процесі. Мұндай оқыту түрі арнаулы білім беру жүйесінде дәстүрлі түрде қалыптасқан және даму үстіндегі формаларды ығыстырмайды, қайта жақындатады. Себебі, мүгедек балалардың ішкі шектелулері бар. Олар сырт көзден именеді. Ал біз керісінше, олардың жағдайын түсініп, қолдау көрсетуіміз керек. Осындай игілікті істер жүзеге асқан жағдайда ғана олардың өмірі айтарлықтай жеңілдейтін болады. Ауданда мүмкіндігі шектеулі балаларға берілетін білім берудің бұл жүйесі жыл сайын жақсаруда. Өткен жылдарды бүгінгімен салыстырсақ, айырмашылықтарды анық байқаймыз. Ең алдымен, аудан көлеміндегі инклюзивті білім алуды қажет ететін балалар зерттеліп, мәліметтері жинақталған. Сонымен қатар, инклюзивті арнайы сыныптар желісінің артуы, «Рауан» инклюзивті білім беру орталықтарының ашылуы, түзеу кабинеттерінің, мектептерге дефектолог, логопед мамандарының берілуі, денсаулық сақтау саласындағы оң өзгерістер көңілге қуаныш сыйлайды. Дегенмен де, қиындықтардың жоқ еместігі жасырын емес. Негізгі қиындықтар – білім беру ұйымдарының біріншіден – материалдық-техникалық базасының дайын еместігі, мектеп пен балабақшалар тек «кедергісіз аймақ» (яғни, кең есік, пандус, ұстағыштар) құрумен шектелген. Екіншіден – қаржы мәселелері болса, үшіншіден – арнайы мамандардың жеткіліксіздігі. Ең басты ұстаным – мүмкіндігі шектеулі балаларды сапалы біліммен қамту және қоғамдық ортаға әлеуметтік бейімдеу. Осы санаттағы балалардың сапалы білім мен педагогикалық түзеу көмектерін алуына барлық мүмкіндік жыл санап жасалуда. Атап айтсақ, кенттегі №70, 204, 216, 266, 249, 234 мектептерінен дефектолог, логопед бірлігі беріліп, арнайы мамандар жұмыс жасауда. №2 «Айгөлек» балабақшасында логопедиялық пункт ашылып, сөйлеу тілінде бұзылысы бар балалар логопедиялық түзеу көмектерін алуда. №234 орта мектеп базасында арнайы түзету сыныптарының желісі жылдан-жылға артып келеді. Бұл сыныптарда қазіргі таңда 72 оқушы білім алуда. Үйден оқуға – 99 бала, 263 бала жалпы мектепте оқуын жалғастыруға ұсынылса, арнаулы мектеп-интернатта 18 бала білім алуда. 62 балаға әлеуметтік көмек көрсетілуде. Көрсетіліп жатқан осындай қамқорлық пен игі істердің, сапалы білімнің нәтижесінде мектепте және үйде оқитын мүгедек балалардың кәсіптік білім алуы жыл сайын жоғарылап келеді. 2017 жылы арнаулы және жоғары оқу орнындарында кәсіптік білімін жалғастырушы оқушылар саны 34-ке артып отыр. Бұл мүмкіндігі шектеулі балалардың қоғамнан өз орнын табуға ұмтылып отырғанын байқатады. Ал көру, есту, сөйлеу, тірек-қимыл аппараттары бұзылған 72 бала психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттерінде арнайы қолдау алып отыр. Балалардың шығармашылығын ұштау үшін дамыту іс-шаралары өткізіліп келеді. Бұл балалар сынып сағаттарынан бастап, мектептен тыс іс-шараларға, ертеңгіліктерге, спорттық сайыстарға, демеушілердің көмегімен ұйымдастырылған түрлі тақырыптағы шараларға белсенді қатысады. Бұл балалар арасында таланттылар да бар. Олар аудандық, облыстық, республикалық байқауларға қатысып, жүлделі орындарға ие болған оқушылар. Өнерлі балалардың жетістігін көріп, бір қуанып қаласың. Барлық балалар бақытты болуға, білім алуға құқылы. Әлемдік медицина туа бітті, ауыр дертке шалдыққан балалардың құлан-таза айығып кетпесе де оларды ортаға бейімдеуге, белгілі бір дәрежеде білім алуға болатынын алға тартады. Ол үшін осы санаттағы балаларды қоғамға араластыру – біздің міндетіміз. Инклюзивті білім берудің құндылығы да міне осында. 27) Баланың күн тәртібін ұйымдастырудағы отбасының іс-әрекеті: – сабақ үлгерімін бақылау. Сабақты себепсіз қалдырмауына атсалысу; – оқуда үлгеруіне, достарымен қарым-қатынасының дұрыс болуына көмектесу, жағдай туғызу; – сынып жетекшісімен, мектеппен тығыз байланыс орнату; – қызығушылығын дамыту, танымдық өрелерін кеңейту үшін үйірмелер, факультативтерді таңдауына көмектесу; – ақыл-ой еңбетін ғылыми ұйымдастыруға үйрету, ұсыныстар беру, психологпен бірге әңгімелесу; – араласа білуге, қоғамдық орындарда өзін дұрыс ұстай білуге баулу; – қоғамдық пайдалы және өнімді еңбекке, имандылыққа, салауаттылыққа тәрбиелеу; – санитарлы-гигеналық дағдыларды сіңірту; Мектеп ата-анамеен тығыз байланыста болу керек. Баланың жағдайын екі жақ бірдей қадағалауы керек 28) 23 пен бірдей 29) Инклюзивтік оқыту негізінде балалар құқығын кемсітпеу, адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету, оларға арнайы жағдай қалыптастыру негізі жатыр. Бала – біздің болашағымыз. Балаларға бәріміз жауаптымыз. Ата-аналардың басым бөлігі балаларының оқу-тәрбие мәселесіне келгенде жайбарақаттығы, салғырттығы басым. Көптеген ата-аналар балаларының тілі жай шыққанына, есте сақтау қабілетінің нашарлығына дер кезінде мән бермейді, білікті маманға апарып көрсетпейді. Тіпті баласының болашағына алаңдайды дегеннің өзінде қаражат жоқтығын сылтауратып қозғала қоймайды. Олардың көбі психологиялық-медициналық-педагогикалық көмектің қызметі тегін екенін логопедтен, дефектологтан, психологтан тегін кеңес алуға болатынын білмейді. Соның кесірінен баланың ақыл-ой дамуы нашар деңгейде екенін мектепке барғанда белгілі болады. 30) 20 ғасырдың 60-жылдарында Еуропа мен Американың бірқатар елдерінде қоғамдық өмірдік көптеген саласында мүгедектігі бар адамдардың құқықтарының бұзылу мәселесі белсенді түрдле талқылана бастады, мүгедектер қоғамнан мүлем оқшуаланды және сегрегацияға ұшырады. Білім беру саласында мәселені шешудің екі негізгі жолы айқындалды: бір жолдан АҚШ өтті, екінші жолдан Еуропа өтті. 1970 жылдан бастап әлемнің бірқатар елдерінде, мүгедектердің білім алу мүмкіндіктерін кеңейтуге қатысты, нормативті актілер пакетін құрастыру және ендіру жүргізіліп келеді. АҚШ пен Еуропаның білім беру саясатында мектептердің білімге қолжетімділікті кеңейту, интеграция, мейнстриминг, инклюзивті білім беру бірнеше тұғырлары дамыды. Ұлыбританияда әлеуметтік өнертапқыштық туралы сөз болды. Мейнстриминг – мүгедектігі бар оқушылардың өз қатарластарымен мерекелерде, әртүрлі демалыс іс-шарасында қарым-қатынас жасайтын стратегияға жатады, мұндай балалар жалпы білім беретін мектептің сыныбына енгізілген жағдайда, олардың әлеуметтік байланысының мүмкіндіктерін арттыру үшін қажет. Интеграция – психикалық және физикалық ауытқуы бар балалардың қажеттіліктерінің білім беру жүйесімен сәйкестендіруді білдіреді: жалпы білім беретін мектептер мүгедек балаларға бейімделмеген. «Интеграция» термині әдетте психфизикалық даму ерекшеліктері бар оқушыларды қалыпты жалпы білім беретін мектептерге таңдамалы түрде орналастыруды білдіреді. Аталған тұғырды жақтаушылардың пікірі бойынша, оқушы қалыпты жалпы білім беретін мектепте оқу мүмкіндігіне «ие болуы» керек, оның бағдарламасын меңгеруде өзінің «қабілеттерін» көрсетуі керек. Арнайы білім беру жүйесі біртұтас өзгермеген. Осылайша, білім берудің үш моделі бар: жалпы, арнайы және интеграциялық. Дамуында ауытқуы бар балаларға қызметтің дәстүрлі формалары көрсетіледі: олар жалпы білім беретін мектепке барады, бірақ арнайы сыныпта оқиды, қалған балалармен бірлесіп оқыту үдерісіне енгізілмейді, яғни жекеленген интеграция жүзеге асады. 30-40 сұрақты Нурай жасамады
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||