|
|
қмж жаратылыстану 3-т 2а. 18 саба
|
Ғаламшарлар туралы ақпаратты тапқан кезде оларды өзара салыстыруға болады. Бірақ, алдымен, кейіпкерлеріміз Айсұлу мен Қуаныштың Меркурий мен Жерді қалай салыстырғанын ( Венн диаграммасы) көрсетіңіз.
Венн диаграммасы
|
Топтық жұмыс.Ақпаратты талқылайды, жұмыстарын қорғайды. Бірлесіп, Күн жүйесіне кіретін барлық ғаламшарлардың ортақ сипаттары жəне елеулі ерекшеліктері де бар деген қорытынды жасалады.
|
ҚБ:
«Екі жұлдыз, бір тілек» Оқушылардың нақты материалды білуін жəне меңгеру деңгейін бағалайды.
|
Қағаз парағындағы немесе дəптердегі
«Эйлер шеңбері», ғылыми күнделікте толтырылған кесте.
|
Балаларға мəтінді оқуды ұсыныңыз. Қай ғаламшар жөнінде айтылғаны туралы болжам жасаңыз. Қандай деректер дəлелдейді?
Сұрақтарды қою:
Адам ғаламшарлардың ерекшеліктері қайдан біледі?
Адам ғарышты қалай зерттейді?
Қазақстанда осындай ғылыми орталықтар бар ма?
Оқушылардың назарын оқулықтағы фотосуреттерге аударыңыз. Ғалымдар ғарышты қалай зерттейтіні туралы өз сөздерімен əңгімелеуді сұраңыз. Стикердегі ақпаратпен таныстырыңыз. Оқушылардан обсерваторияда кім болғаны туралы сұраңыз. Обсерваторияның жұмысы туралы əңгімелеңіз.
|
Оқып, сұрақтарға жауап береді.
– Бұл мəтінде Сатурн ғаламшары туралы айтылған.
|
|
Оқулық,
фото, слайдтар
|
ІІІ. Сабақтың соңы (10–10 мин)
|
Ғылыми күнделіктегі 3-тапсырманы орындатады. Газды ғаламшарларды көк түспен, жер тобының
ғаламшарларын қызыл түспен белгілеңдер.
|
Тапсырманы өз бетімен орындайды.
|
ҚБ: «Ду қол шапалақ».
|
Ғылыми күнделік,
|
|
|
|
Оқушылардың нақты материалды білуін жəне
меңгеру деңгейін бағалайды.
|
қарындаштар, қалам
|
Өз ғаламшарыңды «ойлап тап». Оны сипатта.
Сенің ғаламшарың қалай аталады?
Ол несімен ерекше?
Оның үстіңгі беті қандай?
Сенің ғаламшарыңда тіршілік бар ма?
|
Бұл тапсырма əр оқушының қиялына байланысты.
|
|
|
«Ыстықорындық»стратегиясы
Қалаған оқушыларға сабақ туралы əңгімелеп, əсерлерімен бөлісуді ұсыныңыз. Оқушы қалауына қарай тақтаға шығады жəне сабақта нені есіне сақтағанын, неге таңданғанын, не ұнағанын айтады.
Сабақты қорытындылау үшін оқушылар сұрақтарға жауап береді:
Күн жүйесінің ғаламшарлары қандай топтарға бөлінеді?
Алып ғаламшарларды ата.
Жер мен Марс қай топқа жатады?
|
Сұрақтарға жауап береді.
|
ҚБ:
«Бағдаршам». Сұрақтың жауабын білемін бе, жоқ па?
|
|
Əр оқушының өзін-өзі бағалуын ұйымдастырады. Оқушылардан зымыранды бояп, сабақтағы өз жұмысын бағалауды сұрайды:
Қызыл қарындаш – ештеңе түсінбедім;
Сары қарындаш – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын;
Жасыл қарындаш – бəрін түсіндім, басқаға түсіндіре аламын.
|
Сабақтағы өз жұмысын, оқу материалын меңгеру деңгейін талдайды. Өзінің эмоционалдық жағдайын анықтайды. Өз білімін өзі бағалайды.
|
Оқушылардың əрекеттерін өзіндік бағалау.
Əр оқушы өзінің сабақтағы оқу материалдарын қалай түсінгенін, меңгергенін
бағалайды.
|
№ 21 сабақ
Бөлім
|
«Жер жəне ғарыш»
|
Педагогтің аты-жөні
|
|
Күні
|
|
Сыныбы
|
Қатысушылардың саны:
|
Қатыспағандардың саны:
|
Сабақтың тақырыбы
|
Қыстан кейін неліктен көктем шығады?
|
Оқу бағдарламасына сəйкес
оқыту мақсаттары
|
2.4.3.1 негізгі уақыт өлшем бірліктерін ажырату;
2.1.2.1 «ақпарат көзі» ұғымын жəне оның зерттеу жүргізудегі маңызын түсіндіру.
|
Сабақтың мақсаттары
|
Ғарыш денелерінің қозғалысына байланысты түрлі уақыт бірліктерімен (тəулік, ай, жыл) таныстыру.
Күн мен түннің, жыл мезгілдерінің ауысуын түсіндіруді үйрету.
|
Сабақтың барысы
|
Сабақтың кезеңдері
|
Педагогтің іс-əрекеті
|
Оқушының іс-əрекеті
|
Бағалау
|
Ресурстар
|
І. Сабақтың басы (10–12 мин)
|
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексереді. Сыныпты өнімді əрекет етуге бейімдейді. Өлеңнің көмегімен жағымды көңіл күй орнатады.
|
Өзінің жұмыс орнын ұйымдастырады.
Мұғаліммен сəлемдесіп, сабаққа дайындығын
өздігінен бағалайды.
|
Əрбір оқушының сабақ алдындағы көңіл күйін бағалайды.
|
|
|
Оқушылармен сабақтың тақырыбын нақтылау, сабақ мақсаттарын қою жəне оларға қол жеткізу жолдарын белгілеу бойынша жұмыс ұйымдастырады.
Мына суреттерді не біріктіретіні туралы ойлануды ұсынады.
|
Қойылған мəселе бойынша болжамдар ұсынады. Тақырып пен мақсаттарды талқылауға қатысады. Мақсатты дауыстап айтады.
– Күн мен түннің, жыл мезгілдерінің неліктен ауысатынын білеміз.
|
ҚБ: «Жеңіс тұғыры».
Оқушылардың оқу материалын қаншалықты меңгергені бағаланады.
|
Оқулық, кесте (флипчартқа кестені шығаруға болады).
|
|
Бұл суреттерге орнақ нəрсе – уақыт.
Бірлесіп сабақтың тақырыбы мен сабақта білу қажеттілері белгіленеді.
|
|
|
|
Балаларға үйде өздері ойлап тапқан ғаламшарларды көрсетуді ұсыныңыз. Өз ғаламшары туралы əңгімелеуді сұраңыз.
|
Оқушылар жұптарында ғаламшарлар туралы əңгімелейді.
|
ҚБ:
«Жұлдыз ал».
Оқушылардың нақты материалды
|
|
|
|
|
білуін жəне меңгеру
деңгейін бағалайды.
|
|
II. Сабақтың ортасы (25–23
мин)
|
Адамзат осы уақытқа дейін көптеген ұлы істерді тындырды. Ол фабрикалар мен зауыттар, көпқабатты үйлер салды, ғарышқа зымырандар жіберді, тіпті Айда да болды. Адам тек уақытты ғана тоқтата алмайды. Уақыт өзінің жолымен алға қарай жылжиды. Ол адамға тəуелді емес жəне бір минут жылдам да емес, бір минут баяу да емес, белгілі бір қарқынмен келеді.
Өзекті сұрақ.
Аспан денелерін бақылау арқылы адамдар қандай уақыт аралығын анықтады?
|
Жауап береді.
|
Сұрақтардың көмегімен оқылғанды түсіну анықталады.
|
Интербелсенді тақта, флипчарттар (суреттер).
|
|
Балаларға оқулықтағы мəтінді оқып, өз болжамдарын тексеруді ұсыныңыз.
Ежелгі адамдар өздері үшін уақыттың қандай алғашқы бірліктерін ашты? (Күн, түн, жыл мезгілдері).
Уақыт аралықтарын анықтауға оларға не көмектесті? (Күн мен Ай).
Оқушыларға иллюстрацияларды қарап, маусымдық өзгерістерді сипаттауды ұсыныңыз.
Жыл мезгілдерінің ауысуы неге қатаң реттілікпен жүреді?
Ғаламшарда күн мен түн неге ауысады?
|
Мəтінді оқиды, Сұрақтарға жауап береді
|
ҚБ: «Ауызша бағалау».
Дұрыс жəне толық жауаптарды бағалайды жəне көтермелейді.
|
Оқулық.
|
|
Динамикалық үзіліс
«Күн мен Түн туралы».
Балаларға жұптарға бөлініп, кімнің Күн, кімнің Түн болатнын белгілеуді ұсыныңыз.
|
Қимылдарды орындайды.
Қол ұстасып, шеңбер бойымен жүгіреді.
|
|
Интернет- ресурстар
|
|
|
Күн Түннен қашады,
|
|
|
|
Бір-бірінен қашады.
|
|
|
|
Кезек-кезек жүрелеп
|
|
|
отырады.
|
Бір-бірінен қашады.
|
Қол ұстасып, шапалақтайды.
|
Телурий аспабының көмегімен Жердің өз білігін жəне Күнді айналуын көрсетіп, бірлесіп
|
Оқушылар бақылайды, қорытынды жасайды:
|
|
Теллурий немесе шамы
|
қорытындыны тұжырымдаңыз.
Қорытынды. Жер Күнге біресе бір жағын, біресе
|
Жыл– Жердің Күнді
толық бір
|
|
бар глобус. Оқу
фильмін
|
екінші жағын қоя отырып, өз білігінен айналады:
күн мен түннің ауысуы жүреді. Жер Күнді
|
айналымжасауға
кететінуақыт
|
|
көрсетуге
болады.
|
айналады: жыл мезгілдерінің ауысуы жүреді. Жер
Күнді толық бір жылда айналып шығады.
|
аралығы.
Ай– АйдыңЖерді
|
|
Теллурийдің
|
- Адам барлық уақыт бірліктерін күнтізбеге
|
толық бірайналым
жасауғакететінуақыт
|
|
көмегімен
Жердің
|
біріктірді. Балалардың назарын Білгішбектің
күнтізбе туралы анықтамасына аударыңыз.
|
аралығы.
Тəулік–Жердіңөзбілігін
|
|
қозғалысын
көрсету.
|
Күнтізбелер қандай болады?
бір жылда неше ай бар? Айлардың реттілігін
|
толық бір айналым
жасауғакететінуақыт
|
|
Күнтізбелердің
фотосуреттері.
|
білесіңдер ме? Жыл қай айдан басталады? Бір
жылда, айда, аптада неше күн бар?
|
аралығы.
|
|
|
Күнтізбені пайдаланып:
|
|
|
Оқулық, қалта
күнтізбелері.
|
күнтізбелік жыл қашан басталатынын;
оқу жылының қашан аяқталатынын;
|
Жұптарда күнтізбемен
жұмыс жасайды.
|
ҚБ: «Жетістік
баспалдағы».
|
|
елімізде Наурыз мерекесінің қашан тойланатынын;
туған күніңді қашан атап өтетініңді анықта.
Суреттерді пайдаланып, қанша уақыт өткенін болжа.
|
Сұрақтарға жауап береді.
1-2 сурет. 1-3 ай
3-4 сурет – бірнеше сағат
|
Оқушылардың болжамдарының дұрыстығын бағалайды.
|
|
|
(түн)
|
|
|
Айсұлу өлшегіш жолақ жасады.
|
|
|
|
Барлық бүтін жолақ пен оның əрбір бөлігі нені білдіреді?
|
Бүкіл жолақ – жыл, түрлі түсті бөліктер – жылдың 4 мезгілі, 1 тікбұрыш – бір ай.
|
|
|
Мұғалімгеарналғанқосымшаақпарат:
Ежелден бері адамдар уақытты есептеу үшін Айды пайдаланады. Ежелгі адам Айдың өз формасын жіңішке орақтан толық шеңберге дейін өзгертетінін байқаған. Ай туралы уақыт өлшемі осыдан туындаған. Қазақтар ежелден ай күнтізбесін білген жəне пайдаланған. Келетін жаңа ай «туарай» деп аталады. Жыл ішінде ай 12 рет қайталанады, сондықтан жыл 12 айға бөлінген.
Ежелгі адамдар айдың 7 күн сайын ауысып отыратын 4 түрін анықтаған. Осылайша уақыт өлшемі – апта пайда болған. Айдың басын аспанда жіңішке айдың пайда болуымен анықтаған. Осылайша «Ай туды» деген ұғым пайда болған.
Уақыт өлшеудің бірліктері – тəулік, ай, жыл. Айлардың аттарын ежелгі римдіктер ойлап тапқан. Ал біздің ата-бабаларымыз табиғаттың құбылыстарына, ырымдарға, ұлттық мереке, салт- дəстүрлерге байланысты айларды əртүрлі атап отырған
Қаңтар
Қаңтар – ескі түркі сөзі. Күннің барынша қысқарып, байланғандай қаңтарылып тұрып қалуына орай "қаңтар" деп атаған. Бұдан кейін күн ұзара бастайды. Халық арасында "Қаңтарда күн қарға адым ұзарады" деген сөз қалған.
Ақпан
"Ақпан" – қазақтың "ақ ықпа", яғни боран деген сөзінен шыққан. Осы айда келетін амалды "Ақпан-
дақпан алты күн, аязымен жеті күн" деген. Бұл жеті
|
Тыңдайды.
|
Жауаптың қалыбы бойынша өзара
|
Карточкалар: жыл, ай, апта,
тəулік.
|
|
күн нағыз қыс ортасына келеді. Қар жауып, жел
|
|
бағалау: жыл,ай,
|
|
тұрып, боран, бұрқасын болады. Аяз күшейеді.
|
апта,тəулік.
|
Малдың жұтқа ұшырауы осы айда басталады. Олар
|
|
тауды ықтап, ағашты паналайды.
|
|
Наурыз
|
|
Наурыз – өзіміздің төл жаңа жылымызды бастайтын
|
|
ай. Парсыша "Жаңа күн" деген мағына береді.
|
|
Шындығында, наурыз айдың аты емес, жыл басы
|
|
мейрамының атауы. Қазақтар Наурыз мерекесін
|
|
Ұлыстың ұлы күні - жыл басы ретінде тойлау
|
|
дəстүрімен ай атына айналдырып жіберген.
|
|
Наурыздың 22-інде күн мен түн теңеледі.
|
|
Сəуір
|
|
Арабша "өгіз" деген мағынаны білдіреді. "Өгіз" –
|
|
күн жолындағы шоқжұлдыздың аты. Қазақтар оны
|
|
ай аты ретінде қолданған. Сəуірдің ертеден келе
|
|
жатқан қазақша аты "көкек" болатын.
|
|
Мамыр
|
|
Жыл құстарының мамығын төгіп, көл жағасына ұя
|
|
салып мамырлайтын, семіретін кезі. Ескі түркі
|
|
тілінде "мамыр" тоқшылық, семіру деген мағынаны
|
|
білдіреді. Осы айда мал да оңала бастайды.
|
|
Маусым
|
|
Арабтың "мезгіл" деген сөзі. Шөп шабу, пішен
|
|
дайындау маусымына байланысты ай аты осылай
|
|
аталған.
|
|
Шілде
|
|
Парсы тілінде (шіллə) "қырық" деген мағынаны
|
|
білдіреді. Жазғы қырық күн шілденің негізгі ыстық
|
|
күндері осы айда өтеді. Ол əуелде қырық күндік
|
|
мезгіл ретінде айтылып, кейін отыз күндік ай
|
|
ретінде қолданылып кеткен. Шілдеде күннің
|
|
ұзақтығы қысқара бастайды.
|
|
Тамыз
|
|
|
"Күйдіру" деген мағынаны білдіреді. Тамыздық сөзі де осы мағынадан туындаған. Тамыз айында аптап ыстықтан шөптің басы сарғайып, қурай бастайды. Піскен егін орылады. Осы құбылыстарға байланысты бұл айды кейде "сарша-тамыз" деп қосарлап айтады. Яғни "сарша" – ежелгі түркі сөзі, арғы тегі "сары шақ" деген мағынаны білдіреді.
Қыргүйек
Бұл айда қой мен ешкінің төлдеу уақытын көктем айына келтіру үшін қошқар мен текеге күйек байлайды. Бұл шаруа қырда, өріс басында өткізіледі. Сол себепті "қыр" жəне "күйек" сөздерін біріктіріп, айды "қыргүйек" атап кеткен.
Қазан
Бұл айдың атауы парсы тілінен алынған, яғни "күз" деген мағына береді. Қазан басталысымен еккен егіннің бəрі орыла бастайды. Жерде қалса, суық соғып, үсік шалады деген қорқыныш бар. Осы орайда "Қазан соғу" тіркесін пайдаланған.
Қараша
Жердің оты кетіп, бет-бедері қоңырқай тарта бастайды. Ай атының "қараша" деп аталуы да осыны меңзейді. Қарашада қар түсе бастайды, мұны халық "қарашаның қары" деп атайды.
Желтоқсан
"Жел" жəне "тоқсан" деген түркі сөздерінің бірігуінен шыққан. Яғни, үш ай желді жəне боранды деген ұғымды білдіреді. Бір тоқсанда үш ай болатынын білеміз. Ежелгі түріктер жел айы немесе тоқсан деп те атаған. Желтоқсанның 22-де күн
барынша қысқарады.
|
Əрбір топ мұғалімнің тапсырмасы бойынша уақыт бірліктерінің атаулары жазылған карточкаларды ретімен орналастырады.
Балалардың міндеті – карточкаларды уақыт бірлігінің өсу ретімен орналастыру.
Нұсқа ретінде тəулік бөліктері (таң, күн, кеш, түн) жазылған карточкаларды ұсынуға болады.
Карточкаларды уақыт бірлігінің ұлғаю ретімен орналастырады.
|
|
|
Барлық айлардың атауларын қазақ тілінде айтып шығыңдар.
|
Қазақша ай аттарын қайталайды.
|
ІІІ. Сабақтың соңы (10–10 мин)
|
Балаларға жыл ішіндегі күндердің саны туралы мəтінмен жұмыс ұсыныңыз. Балаларға неге жыл ішінде айлардың күн саны əртүрлі болатынын түсіндіруды ұсыныңыз.
Стикердегі ақпаратпен қызықтырыңыз.
|
Оқиды. Сұрақтарға жауап береді.
|
|
Оқулық
|
Ғылыми күнделікпен жұмыс жасауды, көмекті пайдаланып, анықтамаларды толықтырып жазуды, бос орындарды толтыруды ұсынады.
– Сөзжұмбақты шешіңдер.
Жауаптары: наурыз, тамыз, ақпан қыс, тəулік.
|
Ғылыми күнделікте тапсырма орындайды, қорытынды жасайды.
Бір жылда 12 ай, 365 күнбар.
Жыл қаңтар айынанбасталады.
Бір айда (ақпаннанбасқа) 30 не 31 күн бар.Біраптада 7 күнбар.
Аптаны соңғы күні –жексенбі.
Бір тəулікте 24 сағатбар.
|
Оқушылардың дəптердегі жұмысын көреді.
ҚБ: «Ду қол шапалақ».
Дұрыс жəне толық жауаптарды
бағалайды жəне көтермелейді.
|
Ғылыми күнделік, түрлі түсті қарындаштар, қалам.
|
|
Үстелүсті күнтізбесін жасаңдар.
|
|
|
|
Оқылған материал бойынша оқушыларға сұрақ қояды:
Жылдың негізгі өлшем бірліктерін ата.
Күн мен түннің ауысу себебін айт.
Сөйлемді толықтыр: Жердің Күнді айнала қозға-луынабайланыстыжылмезгілдеріауысады.
|
Сұрақтарға жауап береді, Зерделенген материалды еске түсіріп, қорытындылайды.
|
ҚБ: «Жеңіс тұғыры».
Оқушылардың нақты материалды білуін жəне меңгеру
деңгейін бағалайды.
|
|
Мұғалім балаларға өз жұмысын бағалауды ұсынады. Жұлдыздарды тиісті түске бояңдар:
Қызыл қарындаш – ештеңе түсінбедім;
Сары қарындаш – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын;
|
Сабақтағы өз жұмысын, оқу материалын меңгеру деңгейін талдайды.
Өзінің эмоционалдық жағдайын анықтайды. Өз
білімін өзі бағалайды.
|
ҚБ: «Жұлдыздар».
Оқушылардың əрекеттерін өзіндік бағалау.
|
Ғылыми күнделік, түрлі түсті қарындаштар.
|
|
Жасыл қарындаш – бəрін түсіндім, басқаға түсіндіре аламын.
|
|
Əр оқушы өзінің сабақтағы оқу материалдарын қалай түсінгенін, меңгергенін
бағалайды.
|
|
|
|
|
Скачать 0.8 Mb.