Аудиториялық сабақ 9.10. 9 Аудиториялы саба Таырыбы Желшешек. Эпидемиялы паротит. Ауа тамшы жпалы ауруларызылша, ызамы,скарлатина. Балалар туберкулезі. Жел шешек

• Название: 9 Аудиториялы саба Таырыбы Желшешек. Эпидемиялы паротит. Ауа тамшы жпалы ауруларызылша, ызамы,скарлатина. Балалар туберкулезі. Жел шешек
• Дата: 21.04.2022
• Размер: 481.19 Kb.
• Имя файла: Аудиториялық сабақ 9.10.docx
• Тип: Документы; #489324
• страница: 1 из 6

№ 9 Аудиториялық сабақ

Тақырыбы: Желшешек. Эпидемиялық паротит. Ауа- тамшы жұқпалы аурулар:қызылша, қызамық,скарлатина. Балалар туберкулезі.

Жел шешек

Жел шешек – жұғу белсенділігі жоғары, тері және шырыш қабаттарында сулы бөртпенің пайда болуымен сипатталады.

Этнологиясы. Ауру қоздырғышы – вирус, сыртқы ортада төзімсіз, ұшпалық қабілеті айқын, ауа арқылы оңай таралады.

Эпидемиологиясы. Аурудың көзі – жел шешек немесе белдемелі лишаймен (опоясывающий лишай) ауратын ауру адам. Аурудың жасырын кезеңі соңынан жәгне бөртпенің соңғы жаңа элементтері пайда болуынан 5 күнге дейін жұқтыру қаупі зор.

Инфекцияның таралу жолы – ауа-тамшы арқылы. Жел шешекке сезімталдық өте жоғары, көбіне 2-7 жасар аралығындағы балалар жиі аурады. Жел шешекпен ауырған балаларда тұрақты иммунитет пайда болады.

Патогенез. Инфекцияның кіру қақпалары - жоғары тыныс жолдарының шырышты қабаты. Лимфа жолдары арқылы қоздырғыш қанға өтеді де терінің және шырыш қабатының эпителиальды клеткаларынды бекиді, эпителий бетінің өлі еттенуін (некрозын) тудырады.

Клинакалық көрініс. Жасырын кезең 11 күннен 21 күнге дейін жалғасады. Ауру алды көріністер (продрома) сирек болады:

• 
  жалпы нашар сезіну;
  
• 
  субфебрильді температура;
  

Бөртпе шығу кезеңі:

• 
  Ауру жедел дене қызуының көтерілуінен және бір мезгілде бастың шашты бөлігі, бет, дене және аяқ-қолдарда бөртпенің пайда болуымен басталады;
  
• 
  Бөртпе басында ақшыл қызыл түстес дақ (макула) түрінде болады, бірнеше сағаттан кейін папулаға, одан әрі қызару жиегімен қоршалған және мөлдір сұйықтығы бар везикулаға (көпіршік) айналады;
  
• 
  Алақан мен табанда бөртпелер болмайды,
  
• 
  Жел шешек көпіршігі бір камералы, дөңгелек немесе сопақша түрде, тескен кезде басылып қалады, инфильтрация негізі болмайды;
  
• 
  Бірінші тәуліктің соңында көпіршіктер кебеді, олардың орнында қызыл-қоңыр қабықтар пайда болады. Олар түскен кезде өзінен кейін тыртықтар қалдырмайды;
  
• 
  Бөртпелер бір мезгілде шықпайды, жеке «көтерілулер» тәріздес, араларына 1-2 күн салып шығады. Сол себепті тері қабатында дамудың әр сатысындағы бөртпелерді көруге болады (таңба-папула-везикула-қабықша). Бөртпенің бұндай полиформизімдігі жел шешекке тән болады;
  
• 
  Бөртпенің әрбір жаңа пайда болу толқыны дене қызуының көтерілуімен қосарланады;
  
• 
  Бөртпелердің көп мөлшерде болуы терінің қатты қышынуына себеп болады;
  
• 
  Жел шешектің бөртпелері ауыз, мұрынжұтқыншақ, көз, сирек жағдайда өңеш пен жыныс мүшелерінің шырышты қабаттарында болуы мүмкін .
  

Жел шешектің ауруға тән емес түрлері кездеседі: жеңілдеу – рудиментті, ауыр – жайылған – иммунитеті төмендеген, стероидты гормондар алатын балаларда, гангреналық (әлсіз балаларда екіншілік микробтық инфекция қосылғанда) және геморрогиялық (гемобластозбен және геморрагиялық диатезбен ауратын балалар).

Емі.

1. Емі үй жағдайында өтеді,

2. Госпитализация эпидемиялық көрсеткіш бойынша немесе аурудың ауыр ағымы жағдайында, асқынулар кезінде жалғасады.

3. Аурудың емі – сиптомдық. Бөртпе элементтерінің инфекцияға ұшырамауына қарсы жүргізілетін іс-шаралардың маңызы зор.

4. Элементтер жақсы кебу үшін: 1% бриллиант жасылы, 5% калий перманганаты, метил көгінің сулы ерітіндісімен өңдейді.

5. Бөртпе шырышты қабаттарға шыққан жағдайда – ауыз қуысын фурацилин ерітіндісімен (1:5000) шаяды, ингалиппен немесе басқа дезинфекциялық ерітінділерімен тазалайды.

6. Бөртпелердің кебірсіну кезеңінде калий перманганатының әлсіз ерітіндісімен жалпы гигиеналық ванналар көрсетілген.

7. Ауыр жағдайларда, асқынулар кезінде антибиотиктер, иммуноглобулин, вирусқа қарсы препараттар мен кортикстероидтер қолданылады.

Күтімі. Ауру кезінде гигиеналық күтім қажет. Төсек-орын мен іш киіс тазалығын сақтау, жиі ауыстыру керек.Баланың тырнақтарын қысқалап қию, қолдарының тазалығын бақылау қажет. Ауыз бен көздің шырыш қабатын күтудің маңызы зор.

Алдын алу. Баланы бөртпенің шығу кезеңінен бастап 9 күнге оқшаулайды.

Ошақтағы шаралар. Аурумен байланыста болған 7 жасқа дейінгі балалар 21 күнге оқшаулауды қажет етеді. Қарым-қатынаста болғандарға күнделікті термометрия мен тексеру өткізу арқылы медициналық бақылау қойылады.

Бөлмені мұқият желдетеді, сабын-сода ерітіндісімен ылғалды жинаулар жүргізіледі.

Жел шешек кезіндегу мейірбике үрдісі

Пациенттің және оның отбасының қазіргі және келешектегі мәселелерін дер кезінде анықтау және бұзылған тіршілік үшін маңызды қажеттіліктерін қанағаттандыру.

Баланың кездесетін мәселелелері:

• 
  тері қабаттарының қышынуына байланысты ұйқысының бұзылуы;
  
• 
  қозғалыс белсенділігінің төмендеуі;
  
• 
  психэмоциональдық тұрақсыздық;
  
• 
  бөртпелердің болуына байланысты өзгерген сырт пішіні туралы ыңғайсыздық;
  
• 
  аурудың себебінен туған қиындықтармен өз бетімен күресе алмау, өзін-өзі күтудің жеткіліксіздігі;
  
• 
  құрбылармен қарым-қатынастың жеткіліксіздігі;
  
• 
  асқынулардың қосылуы.
  

Ата-анасының кездесетін мәселелері:

• 
  ауру және күтім туралы білімнің жеткіліксіздігі;
  
• 
  баланың жағдайын дұрыс бағалай алмау;
  
• 
  отбасы мүшелерінің ауыру қауіпі.
  

15.4.4. Мысқыл (эпидемиялық паротит)

Мысқыл – безді мүшелер (сілекей, ұйқы және аталық бездер және т.б.) мен орталық жүйке жүйесінің зақымдалуымен сипатталатын жұқпалы ауру. Көбіне сілекей бездері зақымдалады.

Этиология. Қоздырғышы – вирус, сыртқы ортада төзімсіз.

Эпидемиологиясы. Ауру көзі – инкубациялық кезеңнің соңынан және аурудың алғашқы күнінен 9 күнге дейін маңайындағыларға жұқтыру қабілеті жоғары ауру адам. Ең жоғарғы эпидемиологиялық қауіпі бар – аурудың өзіне тән емес түрлерімен ауратындар. Аурудың таралу механизмі – ауа-тамшы. Жұқтыру аурумен тығыз байланыста болғанда өтеді (бір бөлменің көлемінде). Инфекция тұрмыстық заттар мен ойыншықтар арқылы да таралуы мүмкін.

Көбіне мектепке дейінгі және төменгі сыныпта оқитын балалар арасында кең тараған. Аурудан кейін тұрақты иммунитет дамиды.

Патогенез. Аурудың ағзаға енетін қақпасы – жоғарғы тыныс жолдарының және ауыз қуысының шырышты қабаты. Қоздырғыш қанға енгеннен кейін таңдаулы түрде орталық жүйке жүйесін және безді мүшелерді зақымдайды. Қоздырғыш орналасқан жерінде көбейеді, одан кейін қайтадан қанға өтеді.

Клиникалық көрінісі. Инкубациялық кезең – 11-ден 23 күнге дейін.

Мысқыл (паротит) – құлақ маңы сілекей бездерінің зақымдануы.

Продромалды кезең:

• 
  Ауру әдетте жедел дене қызуының жоғарлауы, жалпы нашар сезіну, шайнағанда және жұтынғанда пайда болатын құлақ маңының ауырсынуынан басталады.
  
• 
  Ауыр жағдайларда құсу, құрысулар және менингизм белгілері дамиды.
  
• 
  Бірінші тәуліктің соңында, құлақ маңы сілекей безінің маңында шеті анық болмайтын ісіну пайда болады. Ол кейде алдынан төмен және артынан құлақ ұшынан жайылады. Ісіну эластикалық тығыз немесе қамыр тәріздес, пальпация кезінде ауырсынады. Ауырсыну әсіресе құлақ ұшының алды мен артында айқын болады (Филагов симптомы).
  
• 
  Құлақ маңының қабынуына тән белгі – жақтың шырыш қабатында орналасқан сілекей безі жылғасы тесігінің ісінуі мен қызаруы.
  

Қарқындау кезеңі:

• 
  Зақымдалған жақта сілекей бөліну тоқталады.
  
• 
  1-2 күннен кейін процеске екінші жақ қосылады. Бет пішіні, төмен жағы кеңейіп, өзгереді.
  
• 
  Құлақ маңынан басқа, жас асты және тіл асты бездерінің де зақымдануы мүмкін.
  
• 
  Ауру ОЖЖ зақымдалуымен қосарланады: бастың ауруы, бәсендік, ұйқының бұзылуы, жұмсақ ми қабатының қабынуы мүмкін.
  

Сауығу кезеңі:

• 
  Улану белгілері біртіндеп төмендейді.
  
• 
  Дене қызуы күрт төмендейді.
  
• 
  Аурудың барлық белгілері 8-10 күнде кері қайтады.
  

Патологиялық процесске ОЖЖ және басқа бездер қосылған жағдайда аурудың ұзақтығы 3 аптаға дейін созылады.

Мысқылдық орхит – аталық бездердің қабынуы.

Әдетте аурудың – күні жасөспірімдерде және жасқа дейінгі ер адамдарда, құлақ маңы сілекей бездерінің қабыну белгілерінің төмендеуі кезінде дамиды:

• 
  жалпы жағдайы төмендейді, дене қызуының көтерілуі, бастың ауыруы, құсу, қалтырау;
  
• 
  шапка және бел маңына таралатын ұма мен аталық бездерінің қатты ауырсынуы;
  
• 
  зақымдалған аталық без ұлғайған, тығыз;
  
• 
  ұманың ісінуі мен қызаруы болады.
  

Аталық бездің ұлғаюы 5-8 күнге дейін сақталады, одан әрі оның мөлшері кішірейеді. 1-2 айдан кейін аталық безінің атрофиясы дамуы мүмкін.

Паротиттік инфекция кезінде қыз балаларда патологиялық процесске сүт бездері (мастит) немесе аналық бездері (оофорит) қосылуы мүмкін.

Панкреатит – асқазан асты безінің қабынуы, әдетте аурудың басталуының 5-6 күні дамиды, жедел дамитын келесі клиникалық белгілермен анықталады:

• 
  дене қызуы жоғары;
  
• 
  лоқсу, қайталап құсу;
  
• 
  айналмалы, эпигастрийде және қабырға астында өткір ауырсыну;
  
• 
  қандағы биохимиялық көрсеткіштердің өзгеруі: амилаза, липаза, трипсиннің жоғарлауы;
  
• 
  зәрде диастазаның жоғары деңгейі анықталады.
  

10-12 күннен кейін аурудың клиникалық белгілері қайтады, ауырсыну сиптомы жоғалады, бірақ асқазан асты безінің қызметі аурудан кейін тек 3-4 аптадан соң қалпына келеді.

Тиреоидит – қалқанша безінің қабынуы, өте сирек кездеседі. Клиникалық белгілері:

• 
  жоғары қызба;
  
• 
  мойынның алдыңғы бөлігінің ауырсынуы;
  
• 
  қалқанша безінің ұлғаюы;
  
• 
  жүрек-тамыр жүйесі жағынан болатын бұзылыстар, тахикардия.
  

Серозды менингит – жиі аурудың 7-10 күні байқалады.

• 
  баланың жағдай күрт нашарлайды, дене қызуы өте жоғары;
  
• 
  бастың қатты ауырсынуы, қайталап құсу, ұйқысының болмауы,
  
• 
  желке бұлшық еттерінің тартылуы;
  
• 
  құрысулар, есінің адасуы мүмкін;
  
• 
  жұлын сұйықтығының көрсеткіштері өзгереді: ликвор мөлдір, бірақ ағынды немесе жиі тамшы түрінде ағады, ақ уыздың мөлшері жоғарлайды, лимфоцитоз.
  

Менингиттің белгілері 7-10 күннен кейін жойылады, бірақ жұлын сұйықтығының көрсеткіштерінің өзгерістері көпке дейін сақталады – 3-5 апта.

Менингоэицефалит – сирек кездеседі, аурудың 7-10 күні байқалады:

• 
  құрысулар, гиперкинездер;
  
• 
  патологиялық рефлекстер, парездер.
  

Серозды менингит және менингоэнцефалит басқа безді мүшелердің зақымдануымен қосарлануы мүмкін.

Қазіргі кездегі мысқыл ағымының ерекшелігі – ауруға қарсы иммунизацияның өткізілуіне байланысты аурудың жеңіл, тән емес түрлерінің басым болуы.

Асқынулары:

• 
  есту жүйкесінің қабынуы;
  
• 
  көру жүйкесінің қабынуы;
  
• 
  аталық бездердің атрофиясы;
  
• 
  артриттер;
  
• 
  қант диабеті.
  

Екіншілік инфекцияның қосылуына байланысты дамитын асқынулар:

• 
  бронхит;
  
• 
  пневомния;
  
• 
  іріңді отит;
  
• 
  іріңді паротит және т.б.
  

Зертханалық диагностика. Серологиялық тексеру әдістері қолданылады (РСК, РПГА және РА).

Емі.

1. Үй жағдайында емделеді.

2. Эпид көрсеткішке байланысты, ауыр жағдайларда және асқынуларда аурухана жағдайында емделеді.

3. Аурудың алғашқы күндері сұйық және жартылай сұйық тағамдар беріледі. Асқазан асты безінің зақымдалуын ескере отырып сүт-өсімдік диетасын тағайындайды.

4. Сілекей бедерінде тұрып қалу процесін болдырмау және сілекей бөлінуді ынталандыру мақсатында қышқыл шырындар мен лимон беріледі.

5. Зақымдалған без маңына құрғақ жылытқыш қойған дұрыс.

6. Симптомдық ем.

7. Керек жағдайда асқынуларын емдеу қажет.

Күтімі. Ауру кезінде сілекей бөлу бұзылғандықтан ауыз қуысының тазалығына көңіл аудару қажет. Панкреатиттің дамуы аурудың төсек тәртібін және ем-дәм сақтауды қажет етеді. Орхит кезінде баланы арқасына жатқызып, мейірбике баланың суспензорий киюін және аурудың төсек тәртібін сақтауын қадағалау керек.

Арнай алдын алу шаралары. Белсенді иммунизация басты роль атқарады.

Вакцинация – баланың 12 айлығында тірі қызылша-мысқыл-қызамық моновалентті вакцинасы енгізіледі, мөлшері 0,5 мл бұлшық етке ККП вакцинасы

Ревакцинация – баланың 6 жасында.

Ошақтағы шаралар. 1. Қарым-қатынаста болған 10 жасқа дейінгі балалар 21 күнге оқшаулануы керек.

2. Байланыстың болған күнін дәл анықтаған жағдайда оқшаулау сол күннен бастап 11 күннен 21 күнге дейін салынады.

3. 10 жастан асқан балалар оқшауалуды қажет етпейді.

4. Ошақта вакцина алмаған балаларға шұғыл түрде егу жүргізіледі.

5. Қарым-қатынаста болғандарға медициналық бақылау тағайындалады.

6. Жиі желдету, сабын-сода ерітінділерімен ылғалды жинау жүргізіледі.

Мысқыл кезіндегі мейірбике үрдісі.

Пациенттің және оның отбасының қазіргі және келешектегі мәселелерін дер кезінде анықтау және бұзылған тіршілік үшін маңызды қажеттіліктерін қанағаттандыру.

Баланың кездесетін мәселелері:

• 
  тамақтануының бұзылуы;
  
• 
  ұйқысының бұзылуы;
  
• 
  шайнау, жұту кезіндегі ауырсыну;
  
• 
  бастың ауырсынуы;
  
• 
  гипертермия;
  
• 
  өзгерген сырт пішіні туралы ыңғайсыздық;
  
• 
  есту қабілетінің төмендеуі;
  
• 
  сілекей бөлінудің бұзылуы;
  
• 
  асқынулардың қосылуы;
  
• 
  орхит кезіндегі ыңғайсыздық және «жалған ұят! Сезімдері.
  
• 
  аурудың себебінен туған қиындықтармен өз бетімен күресе алмау, өзін-өзі күтудің жеткіліксіздігі;
  
• 
  құрбыларымен қарым-қатынастың жеткіліксіздігі;
  
• 
  госпитализация, ем-шаралар және т.б. алдындағы қорқыныш.
  

Ата-анасының кездесетің мәселелері:

• 
  ауру және оның ағымының ерекшеліктері, асқынулары, күтімі және болжамы туралы мәліметтің жеткіліксіздігі;
  
• 
  баласы үшін қорқыныш, аурудың тиімді болжамына деген сеімсіздік;
  
• 
  психоэмоциональдық жайсыздық;
  
• 
  баланың жағдайын дұрыс бағалай алмау.
  

Ауа-тамшы жолдары арқылы таралатын аурулар кезіндегі мейірбике үрдісі.

Қызылша (Корь)

Қызылша-жұқпалылығы жоғары,дене қызуының көтерілуімен,жоғарғы тыныс жолдарының зақымдануымен,конъюктивитпен,тері қабатында таңбалы-папулезді бөртпенің болуымен сипатталатын жұқпалы ауру.

Этиология.Қызылшаның қоздырғышы вирус.Ұшпалық қасиеті айқын-ауа ағымымен алыс жерлерге жету қабілеті бар.Қызылша вирусы физикалық және химиялық факторлардың әсеріне сезімтал келеді,күн сәулесі,ультракүлгін сәуленің әсерінен қыздырғанда тез өледі,бірақ антибиотиктерге төзімді болады.

Эпидемиологиясы.

Аурудың көзі-катарльды кезең бойы және бөртпе шығудың алғашқы төрт күнінде жұқтыру қабілеті бар ауру адам.Бұл кезеңдерде вирус тыныс жолдарының,ауыз қуысының шырышты қабаттарында,конъюктивада тұрақты орналасады,сонымен қатар аурудың қаны және зәрінде анықталады.

Қызылшаға бейімділік өте жоғары.Анасынан берілетін белсенсіз иммунитеттің себебінен 6 айлық жасқа дейін ауру сирек кездеседі.Көбіне ауру 1 жастан 5жасқа дейінгі балалар арасында кең таралған.

Аурудан кейін тұрақты иммунитет қалады.

Аурудың эпидемия түрінде дамуы тән болады:

1. Мезгілдік-көбіне көктем-жаз айларында тіркелед.

2. Кезеңдік қайталану-әр 2-4 жыл сайын ауру жиілілігінің артуы байқалады.

Таралу механизмі:

 аэрозольді.

Аурудың таралу жолы:

 ауа-тамшы (түшкіркенде,жөтел,сөйлесу кезінде)

Патогенез. Аурудың кіру қақпалары- жоғары тыныс жолдарының және конъюктиваның шырышты қабаттары. Қоздырғыштың қанға енуі жалпы улану мен әр түрлі мүшелердің зақымдануын тудырады. Қызылша вирусы ОЖЖ, тыныс және ас қорыту жүйелеріне бейім болады.

Клиникасы.Жасырын кезең – 9 күннен 17 күнге дейін,иммуноглобулин салған балаларда 21 күнге дейін ұзаруы мүмкін.

Клиникалық көрінісінде үш кезең болады:

- катаральды(продрома)

- бөртпе шығу кезеңі

- дақтану (пигментация) – реконвалесценция кезеңі.

Катарльді кезең 3-4 күнге созылады. Аурудың басында дене қызуы 38-39˚ С дейін көтеріледі, мұрыннан көп мөлшерде бөлініс, құрғақ жабысқақ жөтел, конъюктивит белгілері: жарықтан қорқу, шырышты қабатының қызаруы, жас ағу. Баланың жалпы жағдайы бұзылады. Бала бәсең жылауық, мазасыз, тәбеті мен ұйқысы нашарлайды. Ерте жастағы балаларда круп синдромы дамуы мүмкін. Жұмсақ және қатты таңдайда ұсақ, қызғылтым, таңба тіріздес энантема пайда болады. Одан әрі олар ауыз, жұтқыншақ шырышты қабатының айқын қызаруы себебінен аса байқалмайтын болады. Аурудың 2-3 күнінде ұрттың шырышты қабатында,кіші түбір тістеріне қарма-қарсы қызылшаға тән симптом-Бельский-Филатов-Коплик таңбасы пайда болады. Олар қызару жиектігімен қоршалған ұсақ ақ түсті таңбашықтар.

Бөртпе шығу кезеңі дене қызуының жаңадан көтерілуімен және диаметр мөлшері шамамен 4-5 мм дейін болатын таңбалы-папулезді бөртпенің шығуымен басталады. Қызылша үшін бөртпенің сатылы түрде шығуы тән. Бөртпе үш күннің ішінде біртіндеп үстіден төмен қарай жайылады. Бөртпенің алғашқы элементтері маңдай мен құлақтың артына шығады. Бірінші тәулікте бөртпе мұрын-ерін үш бұрышты мен мойынмен қоса баланың бетінде, 2-ші күні- денеге, ал 3-ші күні аяқ-қолдарға шығады.

Бұл кезеңде уланудың жалпы симптомдары мен катаральды белгілері артады. Баланың беті ауруға тән сипат алады: ол ісінген, қабақтарында ісік, конъюктива қызарған, скелераның тамырлары жарылған, мұрыннан көп мөлшерде бөлініс болады.

Дақтану кезеңі бөртпе қайту кезеңінен басталады. Асқыну болмаса дене қызуы қалыпқа келеді, катаральды белгілері азаяды, бөртпе біртіндеп қатаяды. Бөртпе соңынан дақтану қалдырып, шыққан ретіне сәйкес кері қайтады. Дақтану 1-2 апта шамасында сақталады. Бұл кезеңде тез шаршау, бәсеңдік, ашуланғыштық, ұйқышылдық, жұқпалы ауруға деген төзімділіктің төмендеуі байқалады.

Клиникалық симптомдар айқындылығына байланысты қызылшаның өзіне тән және тән емес түрлері анықталады.

Тән емес түрлері: айқын емес (митигациялы), екпе алған және бір жасқа дейінгі балалар қызылшасы, гипертоксикалық және геморрагиялық қызылша.

Митигациялық түрімен алдын-алу шарасы ретінде иммуноглобулин салынған, плазма немесе қан құйылған балалардағы қызылша жатады:

o жасырын кезең ұзарған

o дене қызуы қалыпты немесе жоғарлауы қысқа мерзімді болып жеңіл өтеді

o катаральды (продрома), бөртпе шығу кезеңдері қысқарған

o Бельский-Филатов-Коплик таңбасы болмау мүмкін

o Катаральды белгілері аса айқын емес

o Бөртпе элементтері аз, олардың шығу сатылылығы бұзылған

o Ауру асқынусыз өтеді

Асқынулары – тыныс және ас қорыту мүшелерінің зақымдануына байланысты: пвемония, бронхит, қызылша крупы, отит, стоматит. Сирек асқынулар: энцефалит, менингит, кейде блефарит, кератит.

Зертханалық диагностика. Арнайы диагностика үшін серологиялық әдістер қолданылыды: РПГА, РН, РСК.

Емі.

1. Үй жағдайында

2. Ауруханаға жатқызу эпид.көрсеткішке, ағымының ауруларында, асқынулар болғанда және бір жасқа дейінгі балаларға көрсетілген.

3. Өткір кезеңінде төсек тәртібі тағайындалады.

4. Тиімді тамақтану, оңай сіңетін, витаминге бай тағамдар беріледі. Сұйықтықтың мөлшері жеткілікті болу керек (шай,жеміс шырындары,компот,шөп тұнбалары).

5. Симптомдық ем

6. Санитарлы-гигиеналық жағдай жасау, күтім.

7. Антигистаминді, аскорбин қышқылы, А витамині.

8. Көрсеткіш бойынша – антибиотиктер.

Күтімі. 1. Жеткілікті таза ауамен қамтамасыз ету.

2. Балада конъюктивит болғандықтан жарық көзге тікелей түспеу керек.

3. Тері мен шырышты қабаттардың гигиеналық тазалығын сақтау.

4. Көздерін 2% натрий гидрокорбанатының ерітіндісімен шаю, ірің болса тазалап 20% натрий сульфацилін т амызу.

5. Құрғақ еріндерін вазелинмен сылау.

6. Жиі сусын беру.

Алдын-алу. Белсенді иммунизация басты рөл атқарады.

1. Вакцинация- баланың 12 айлығында тірі қызылша-мысқыл-қызамық моновалентті вакцинасы енгізіледі, мөлшері 0,5мл, бұлшық етке ККП

2. Ревакцинация- баланың 6 жасында.

Бала мекемелерінде қызылшаның әрі қарай таралуы үшін ерте диагностика мен ауруды уақытында оқшаулау керек. Ауруды бөртпе шығу кезеңінен бастап 5 күнге оқшаулау керек, асқыну болса 10 күнге дейін.

Ошақтағы шаралар. Байланыста болған балалар 17, ал иммуноглобулин салынған жағдайда 21 күнге оқшаулануы керек. Оларға күнделікті термометрия, тері және шырыш қабаттарын тексерумен медициналық бақылау тағайындалады. Қызылшамен ауырмаған және оған қарсы вакцинация алмаған, байланыста болған балалардың бәріне тірі қызылша вакцинасы салынады. Вакцина алуға болмайтын және бір жасқа дейінгі балаларға 3 мл мөлшерінді иммуноглобулин салынады. Ошақта желдету, сабын-сода ерітіндісімен ылғалды жинау жүргізу қажет.
Қызылша кезіндегі мейірбике үрдісі

Пациенттің және оның отбасының қазіргі және келешектегі мәселелерін дер кезінде анықтау және бұзылған тіршілік үшін маңызды қажеттіліктерін қанағаттандыру.

Баланың кездесетін мәселелері:

• тәбетінің төмендеуіне байланысты тамақтануының бұзылуы;

• ұйқысының бұзылуы;

• құрғақ, дөрекі, жабысқақ жөтел;

• қызығушылықтың, ізденіске деген белсенділігінің төмендеуі;

• ағзада сұйықтықтың жетіспеушілігі;

• қозғалыс белсенділігінің төмендеуі;

• физиологиялық бөліністерінің бұзылуы (сұйық нәжіс);

• психоэмоциональдық тұрақсыздық;

• бетінің ісінуі және энантеманың болуына байланысты өзгерген сырт пішіні туралы ыңғайсыздық;

• аурудың себебінен туған қиындықтармен өз бетімен күресе алмау, өзін-өзі күтудің жеткіліксіздігі;

• құрбыларымен қарым-қатынастың жеткіліксіздігі;

• госпитализация, шаралар және т.б. алдындағы қорқыныш.

Ата-анасының кездесетін мәселелері:

• баласы үшін қорқыныш, аурудың болжамына деген сенімсіздік;

• ауру және күтім туралы білімнің жеткіліксіздігі;

• отбасының өмір сүру тәртібінің өзгеруі;

• отбасындағы психоэмоциональдық тынышсыздық;

• баланың жағдайын дұрыс бағалай алмау;

• отбасы мүшелерінің ауыру қауіпі.

Мейірбикелік араласулар

• Ата-анаға және балаға (жасы келсе) аурудың даму себебі, клиникалық белгілері, ағымының ерекшеліктері, ем қағидалары, алдын-алу шаралары, болжамы жайлы мәлімет беру.

• Бөртпе шығу кезеңінен бастап пациентті оқшаулауды қамтамасыз ету, ал асқынулар қосылған жағдайда оқшаулануды 10 күнге дейін ұзарту және баланы қызба кезеңі бойы төсек тәртібін сақтауға шақыру. Бөлме ауасы тазалығына және жиі желдетілуіне аса назар аудару. Баланы тікелей күн сәулесі түсуінен, тым жарық сәуледен қорғау.

• Қызылшаның ауыр ағымында және асқынулар қосылған жағдайда тіршілік үшін маңызы бар қызметтерін қадағалау: тамыр соғысы, тыныс алу, қан қысымы, дене қызуы, тері және шырышты қабаттарының жағдайы, физиологиялық бөліністерінің сипаты және т.б.

• Ата-анасын балаға күтім іс-шараларын өткізуге үйрету: аурудың ауыр түрінде және ерте жастағы балаларға күніне 2-4 рет ауыз, мұрын және көз тазалығын өткізу:

 қызыл иектің, еріндерінің және тілін қайнаған суға немесе стерильді физиологиялық ерітіндіге малынған ылғалды дәкемен тазарту;

 ауыз қуысын шөп тұнбаларымен немесе «стоматофит» ерітіндісімен шаю;

 еріндерін стерильді өсімдік майымен майлау;

 мұрын қуыстарын мақта шиыршықтарымен тазалау, мұрынға тамшылар тамызу;

 көздерін қайнаған сумен, физиологиялық ерітіндімен жуу, 20% натрий сульфацил және А витаминінің майлы ерітіндісін тамызу (құрғаудың алдын-алу).

• Ересек балалар (жағдайы келсе) тері және шырышты қабаттарының тазалығына өздігінен өткізулері қажет: тісін тазалау және ауыз қуысын күніне бірнеше рет шөп тұнбаларымен шаю, күнделікті жуыну (бөртпе шығудан 5 күн өткеннен кейін) және іш киімдерін ауыстыру.

• Ерте жастағы балаларды тамақтандыру алдында тыныс жолдарын тазарту (мұрын қуысынан шырышты резеңке балонмен сорып алу, мұрнына физиологиялық ертінді тамызу).

• Ата-анасына баланы сұйық және жартылай сұйық, тез сіңірілетін тағамдармен тамақтандыруға кеңес беру, тәулігіне 5-6 рет, аз мөлшерде. Өткір кезеңде тағамдар механикалық және химиялық жеңіл, жылы витаминдермен байытылған болуы қажет. Дене қалыпқа келгеннен және жалпы жағдайы жақсарғаннан кейін үйреншікті, толық бірақ дөрекі емес тамақ түрлеріне көшуге болады, суға және буға пісірілген ет және балық, жаңа піскен жемістер және көкөністер енгізіледі.

• Балаға жеткілікті сұйықтықтың мөлшерін енгізу.

• Ата-анасына баланың ауруы кезеңінде психологиялық қолдау көрсетуге, тыныш ойындармен, музыка тыңдаумен, кітап оқумен алдандыруға кеңес беру.

• Сауығу кезеңінде баланы қадағалауды жалғастырудың қажеттілігін ата-анасына түсіндіру: педиатр 1 ай көлемінде.

Қызамық (Краснуха)

Қызамық – аэрозольді таралу механизмімен (жүре пайда болған), тері қабатында ұсақ нүктелі бөртпенің және лимфа бездерінің ұлғаюымен немесе ұрықтың ауыр даму ақаулықтарына әкелетін трансплацентарлы таралу механизмімен (туа пайда болған) сипатталатын жедел вирусты инфекция, барлық елдерде таралған.

Аурудың екі түрін ажыратады: туа пайда болған және жүре пайда болған. Қызамық ұзақ уақыт жеке ауру ретінде саналмаған. Жеке нозологиялық ауру түрі ретінде қызамық 1881 жылы бөлініп шығарылған.

Этиологиясы. Қызамық вирусы – құрамында РНК – сы бар вирус, диаметрі – 50 -70 мм. Қоршаған ортада вирус тұрақсыз, 56˚ - та қыздырғанда бір сағаттың мөлшерінде өледі, ультракүлгін сәуле, жай сәуле, эфир және басқа да дезерітінділердің әсеріне сезімтал, ал бірақ мұздатылған жағдайда бірнеше жыл сақталады, бұл кезде жұқпалығын жоғалтпайды.

Эпидемиологиясы. Қызамық өте кең таралған, жыл мерзіміне байланысты пайда болады. Ауру суық мерзімде жиілейді. Вирустың таралу жолы – ауа – тамшылы.

Жұқпалық қасиеті қызылшамен салыстырғанда төмен. Иммунитеті бар анадан туылған 6 айға дейінгі балалар қызамықпен ауырмайды. Көбіне мектеп жасына дейінгі балалар ауырады. Қызамықтан кейінгі иммунитет ұзаққа созылады, тұрақты, бірақ 15 – 20 жылдан соң әлсірейді, сол кезде реинфекция болуы мүмкін.

Инфекция көзі – ауру адам. Вирус инкубациялық кезеңнің өзінде бөліне бастайды. Бөртпе шыққаннан кейін 7 – 10 күн жұқпалы күндер деп саналады, ал туа пайда болған қызамықпен ауырған балалар 1,5 – 2 жыл бойына өте жұқпалы болып саналады.

Клиникасы. Жүре пайда болған қызамыққа мынандай кезеңдер тән: инкубациялық, продромалды, бөртпе шығу кезеңі және реконвалесценция.

Инкубациялық кезең 18-23 күнге созылады.

Аурудың продромалық кезеңінде:

o аса айқын емес улану белгілері: жалпы жағдайының өзгеруі, әлсіздік, өзін нашар сезіну, бастың ауыруы, тәбеті төмен, ұйқысыздық, бұлшық еттердің ауырсынуы, аздап дене қызуы жоғарлауы – субфебрильді сандарға дейін, мазасыздық;

o катаральды белгілер аса айқын емес: мұрынынан бөлініс, конъюктивит, көзінен жас ағу, тамақтың жыбырлауы, құрғақ жөтел.

Бұл кезең 1 – 3 күнге дейін созылады.

Қарқындау кезеңі:

o 1 –ші тәуліктің соңында, 2-ші тәуліктің басында таңбалы, ұсақ, домалақ, қызғылт түсті бөртпелер өзгермеген тері қабатының негізінде пайда болады, бөртпе алдымен мойынға, шаш арасына шығады, сосын бірнеше сағат ішінде жаппай денеге, қол – аяқтарда пайда болады. Қызамық бөртпелері көбіне арқа, жамбас, аяқ – қолдардың жазылатын беттерінде орналасады. Алақан мен табанда бөртпе болмайды;

o Бөртпенің болу ұзақтығы бірнеше сағаттан 4 күнге дейін созылады, одан әрі тез жылдамдықта жойылады;

o Ауыз қуысының шырышты қабатында энантема пайда болады;

o лимфоаденопатия анықталады: желке және артқы мойын лимфа түйіндерінің зақымдануы тән болады. Бөртпенің айқындылығы мен лимфа түйіндерінің үлкею дәрежесінің арасында байланыс жоқ.

o ересек балаларда және ересектерде қызамық ауыр түрде өтеді.

o кейде бауыр мен көк бауырдың ұлғаюы мүмкін.

Реконвалесценция кезеңі:

Бөртпенің тез жойылуы және жалпы жағдайының жақсаруы бірге болады. Катаральды белгілер қайтады. Лимфаденопатия 2 – 3 аптада жойылады.

Асқынулар сирек кездеседі: энцефалит, менингоэнцефалит, тромбоцитопениялық пурпура, артрит, артралгиялар.

Туа біткен қызамық. Құрсақтағы баланың даму ақауының триадасымен сипатталады:

- катаракта

- жүрек ақаулары

- кереңдік.

Ең жиі, кейде жалғыз белгісі болып кереңдік саналады. Ол туа немесе кейіннен біртіндеп пайда болады. Катаракта бір немесе екі жақты болады, жиі микрофтальммен қосарланады. Балалар көбіне аз салмақпен, анемия, тромбоцитопениямен туады.

Классикалық триадамен немесе оның жеке компонентімен қатар қызамықтың көптеген басқа ақаулармен қосарланатын «кеңейген синдромы» болуы мүмкін: зәр – жыныс мүшелерінің және асқазан-ішек жолдарының ақауы, жүйке жүйесінің зақымдануы (микро- немесе гидроцефалия).

Кей жағдайларда жаңа туған нәрестелерде аурудың басқа белгілерінсіз, тез қайтатын бөртпе байқалады.

Зертханалық диагностика:

1. Вирусологиялық зерттеулер.

2. Серологиялық әдіс (РТГА, РПГА).

3. Мұрын бөліндісінің цитологиялық зерттеуі.

4. Перифериялық қандағы өзгерістер: лейкопения, лимфоцитоз, ЭТЖ аздап жоғарылауы.

Емі.

1. Аурудың ауыр түрімен ауырған балалар ауруханаға жатқызылады. Басқа жағдайларда емі үй жағдайына өткізіледі.

2. Жалпы жағдайы жақсарғанға дейін 3-5 күн көлемінде төсек тәртібі.

3. Симптомдық ем.

4. Витаминдер беру.

5. Жүкті әйелдердің емінде интерферон қатарының препараттары.

Алдын алу шаралары.

Белсенді иммунизация басты роль атқарады.

1. Вакцинация – баланың 12 айлығында тірі қызылша-мысқыл-қызамық моновалентті вакцинасы енгізіледі, мөлшері 0,5 мл бұлшық етке ККП вакцинасы

2. Ревакцинация – баланың 6 жасында.

Бала мекемелерінде қызамық әрі қарай таралмауы үшін ерте диагностика мен ауруды уақытында оқшаулау керек. Ауруды бөртпенің шығу кезеңінен бастап 5 күнге оқшаулау керек, керек жағдайларда оқшаулау 3 аптаға дейін созылуы мүмкін, ал туа біткен қызамық кезінде – 1 жылға дейін.

Ошақтағы шаралар. Қарым-қатынаста болған балалар 21 күнге оқшаулануы керек. Оларға күнделікті термометрия, тері және шырыш қабаттарын тексеру арқылы медициналық бақылау тағайындалады. Қызамықпен қатынаста болған жүкті әйелді арнайы антиденелерді анықтауға тексереді (егер антиденелер анықталса әйелдің ертеде қызамықпен ауырғаны белгілі болады, бұл жағдайда болашақ нәресте үшін ешқандай қауіп жоқ). Ошақта желдету, сабын-сода ерітіндісімен ылғалды жинау жүргізу қажет.

Қызамық кезіндегі мейірбике үрдісі

Пациенттің және оның отбасының қазіргі және келешектегі мәселелерін дер кезінде анықтау және бұзылған тіршілік үшін маңызды дер кезінде анықтау және бұзылған тіршілік үшін маңызды қажеттіліктерін қанағаттандыру.

Баланың кездесетін мәселелері:

• Тәбетінің төмендеуіне байланысты тамақтануының бұзылуы;

• ұйқысының бұзылуы;

• қызығушылықтың, ізденіске деген белсенділігінің төмендеуі;

• ағзада сұйықтықтың жетіспеушілігі;

• қозғалыс белсенділігінің төмендеуі;

• физиологиялық бөліністерінің бұзылуы (сұйық нәжіс);

• психоэмоциональдық тұрақсыздық;

• аурудың себебінен туған қиындықтармен өз бетімен күресе алмау, өзін-өзі күтудің жеткіліксіздігі;

• құрбыларымен қарым-қатынастың жеткіліксіздігі;

• госпитализация, ем-шаралар және т.б. алдындағы қорқыныш.

Ата-анасының кездесетін мәселелері:

• баласы үшін қорқыныш, аурудың болжамына деген сенімсіздік;

• ауру және күтім туралы білімнің жеткіліксіздігі;

• отбасының өмір сүру тәртібінің өзгеруі;

• отбасындағы психоэмоциональдық тынышсыздық;

• баланың жағдайын дұрыс бағалай алмау;

• отбасы мүшелерінің ауыру қауіпі.

Мейірбикелік араласулар

• Ата-анаға және балаға (жасы келсе) аурудың даму себебі, клиникалық белгілері, ағымының ерекшеліктері, ем қағидалары, алдын алу шаралары, болжамы жайлы мәлімет беру.

• Бөртпе шығу кезеңінен бастап пациентті оқшаулауды қамтамасыз ету, ал асқынулар қосылған жағдайда оқшаулауды 10 күнге дейін ұзарту және баланы қызба кезеңі бойы төсек тәртібін сақтауға шақыру. Бөлме ауасының тазалығына және жиі желдетілуіне назар аудару. Баланы тікелей күн сәулесінің түсуінен, тым жарық сәуледен қорғау.

• Қызамықтың ауыр ағымында және асқынулар қосылған жағдайда тіршілік үшін маңызы бар қызметтерін қадағалау: тамыр соғысы, тыныс алу, қан қысымы, дене температурасы, тері және шырышты қабаттарының жағдайы, физиологиялық бөліністерінің сипаты және т.б.

• Ата-анасын балаға күтім іс-шараларын өткізуге үйрету: аурудың ауыр түрінде және ерте жастағы балаларға күніне 2-4 рет ауыз, мұрын және көз тазалығын өткізу:

 қызыл иек, еріндері және тілін қайнаған суға немесе стерильді физиологиялық ерітіндіге малынған ылғалды салфеткамен тазарту;

 ауыз қуысын шөп тұнбаларымен немесе «стоматофит» ерітіндісімен шаю;

 еріндерін стерильді өсімдік майымен майлау;

 мұрын қуыстарын мақта шиыршықтарымен тазалау, мұрынға тамшылар тамызу;

 көздерін қайнаған сумен, физиологиялық ерітіндімен жуу, 20% натрий сульфацил және А витаминінің майлы ерітіндісін тамызу (құрғаудың алдын алу).

• Ересек балалар (жағдай келсе) тері және шырыш қабаттарының тазалығын өздігінен өткізулері қажет: тісін тазалау және ауыз қуысын күніне бірнеше рет шөп тұнбаларымен шаю, күнделікті жуыну (бөртпе шығудан 5 күн өткеннен кейін) және іш киімдерін ауыстыру.

• Ерте жастағы балаларды тамақтандыру алдында тыныс жолдарын тазарту (мұрын қуысынын шырышты резеңке балонмен сорып алу, мұрнына физиологиялық ерітінді тамызу).

• Ата-анасына баланы сұйық және жартылай сұйық тез сіңірілетін тағамдармен тамақтандыруға кеңес беру, тәулігіне 5-6 рет, аз мөлшерде. Өткір кезеңде тағамдар механикалық және химиялық жеңіл, жылы, витаминдермен байытылған болу қажет. Дене температурасы қалыпқа келгеннен және жалпы жағдайы жақсарғаннан кейін үйреншікті, толық, бірақ дөрекі емес тамақ түрлеріне көшуге болады, суға және буға пісірілген ет және балық, жаңа піскен жемістер және көкөністер енгізіледі.

• Балаға жеткілікті сұйықтықтың мөлшерін қамтамасыз ету.

• Ата-анасына баланың ауыру кезеңінде психологиялық қолдау көрсетуге, тыныш ойындармен, музыка тыңдаумен, кітап оқумен алдандыруға кеңес беру.

• Сауығу кезеңінде баланы қадағалауды жалғастырудың қажеттілігін ата-анасына түсіндіру: педиатр 1 ай көлемінде.

Жәншау (Скарлатина)

Жәншау –жедел жұқпалы ауру,таралу механизмі-аэрозольді,жалпы улану,баспа және тері қабатында ұсақ нүктелі бөртпенің болуымен сипатталады.

Этиологиясы.А тобының бета гемолитикалық стрептококкі тудырады,оның ерекшелігі-күшті экзотоксин бөліп шығарады.Жәншау қоздырғышы сыртқы ортада біршама төзімді,ұшу қаблеті төмен.

Стрептококктар дезинфектанттардың әсеріне өте сезімтал келеді,56-60˚ жағдайында 30 минуттың көлемінде жойылады.

Эпидемиологиясы.

2 – 7 жас аралығындағы балалар ауруға жоғары сезімтал болып келеді. 15 жастан асқаннан кейін ауру сирек кездеседі.

Аурудың көзі:

- жәншаудың жасырын немесе айқын түрімен ауыратын аурулар;

- стрептококкті инфекцияның басқа түрімен ауыратын аурулар (стрептодермия, тонзиллит, күбіртке және т.б).

Аурудың жұқтыру қабілеті жәншау ағымының барлық кезеңдерінде сақталады, әсіресе жасырын кезеңінде.

Таралу механизмі:

аэрозолді

Таралу жолдары:

- ауа-тамшы;

- ауа-шаң;

- тағам арқылы (сүт, сүт тағамдары).

Аурудың ену қақпалары:

- ауызжұтқыншақтың шырышты қабаты;

- зақымданған тері қабаты немесе жыныс мүшелерінің шырышты қабаты (сирек).

Инкубациялық кезең орта есеппен 2 – 7 күнді құрайды.

Жәншау әдетте кенеттен басталады, сондықтан ауыр адам аурудың басталған күнін ғана емес, сонымен қатар сағатын да дәл көрсетеді.