Аудиториялық сабақ 9.10. 9 Аудиториялы саба Таырыбы Желшешек. Эпидемиялы паротит. Ауа тамшы жпалы ауруларызылша, ызамы,скарлатина. Балалар туберкулезі. Жел шешек
 Скачать 481.19 Kb.
|
|
Аурудың таралу механизімі- аэрозольді. Таралу жолдары: Ауа- тамшы Ауа-шаң Тұрмыстық қатынас Тағам арқылы Аурудан кейін тұрақты иммунитет пайда болады. Патогенез. Инфекцияның кіру қақпалары ауыз жұтқыншақтың шырышты қабаты, мұрын қуысы, өңеш, сирек жағдайда – көздің ,жыныс мүшелерінің шырышты қабаты ,терінің жарақаттанған жері. Қоздырығыш кіру қақпаларының маңына орналасып экзотоксин бөліп шығарады. Ол аурудың клиникалық белгілерін туғызады. Экзотоксиннің әсерінен шырышты қабаттың қабынуы дамиды, эпителийдің өлі еттенуі болады. Қабыну процессі капиллярлардың кеңуі, олардың қабырғасының өткізгіштігінің артуы, қанның тұрып қалуымен (стаз) қосарланады. Тамырлар маңындағы тіндерге ақ уызға бай плпзма сіңеді. Өлі еттенген эпителий тромбокиназасының әсерінен ақ уыз ұйыйды да, шырышты қабатының бетінде күлдік зақымдануға тән фибринозды жабынды құрайды. Ауыз қуысының көп қабатты жалпақ эпителимен жабылған шырышты қабатында эпителиймен байланыс тіндері зақымдынады. Сол себептен ауыз жұтқыншақтағыфибриозды жабынды астыңғы тіндерге жабысып, қиын алынады. Күл жабындысының ерекшеліктері: Күлжабыныдысы жақын жатқан тіндермен тығыз байланысқан; Ақ –сұрғылт түстес болады; Жабындыны тазалап алу барысында жалаңаштанған беткей қансырайды; Тазалап алынған жабындыны суға салғанда ол ыдырамайды және суға батпайды. Бір қабатты эпителиймен жабылған шырыш қабатында қабыну процесі тек эпителиальды қабаты зақымдайды, сондықтан өңеш, трахея мен бронхтағы жабындылар оғай алынады. Қабыну ошағынан экзотоксин қанға өтіп ағзаныың улануын, жүйке, жүрек-тамыр жүйелері , бүйрек үсті безі, бүйрктің зақымдануын туғызады. Патологиялық процестің көмейде орналасуы күл крупының дамуына әкеледі. Көмей тарылуына оның бұлшық еттерінің рефлекторлы спазмы,шырыш қабатының ісінуі және фибринді қабықтың пайда болуы әкеледі. Жасырын кезең 2-10 күн аралығында. Клиникалық көрнісі. Егілген және егілмеген балаларда аурудың клиникалық көрністері әр түрлі болады. Патологиялық процестің орналасуына байланысты аурудың келесі клиникалық түрлерін анықтайды: Ауыз –жұтқыншақ күлі Көмей күлі; Мұрын көлі; Көз күлі ; Жыныс мүшелерніің күлі; Тері қабатының күлі; Жаңа туған нәрестелерде- кіндік жарасының күлі. Ауыз жұтқыншақ күлі Егу алмаған балаларда жиі кездесетін клиникалық түрі. Жергілікті немесе шектелген (жеңіл), жайылған (орта дәрежеде) және токсикалық (ауыр) түрін анықтайды. Жергілікті немесе шектелген түрінде бадамша бездің сыртына шықпайды. Басында олар қалың өрмекші торы тәріздес шарбақша немесе қоймалжың жартылай мөлдір қабықша түрде болады. Бірінші тәуләктің соғы,екінші тәуләктің басында жабынды,тығыз,тегіс,жылтыр, сұр –ақ түсті,қиын алынады,алынған кездегі астындағы тін қансырайды. Жбындының айқындығына байланысты жергілікті түрі аралшық және қабықшалық болып бөлінеді. Аралша түрінде жабынды дұрыс сызықты емес, мөлшері ине басынан 3-4мм дейін бір немесе бірнеше аралшалар түрінде болады. Бадамша бездер аздап қызарған, ісінген. Қабықша түрінде жабындыбадамша безінің бөлігін немесе беткейін толық жауып тұрады. Аурудың алғашқы күнднрі дене қызуы жоғары. Улану симптомы аса айқын емес: бастың ауруы, жалпы нашар сезіну, тәбеті төмен, тері қабаты бозарған. Аурудың алғашқы сағатынан бастап аздаған немесе орта дәрежедегі жұтынғанда болатын реакция ошақты түріне қарағанда айқынырақ. Жайылған түрінде Жабынды бадамша бездердің сыртына- таңдай шетіне, тілшікке және жұтқыншақ қабырғасына шығады. Улану,ісіну және бадамша бездердің қызаруы, тонзиллярлы лимфа түйіндер жағынан болатын реакция ошақты түріне қарағанда айқынырақ. Ауыз жұтқыншақ күлінің токсикалық түріне ауыр интоксикация, ауыз жұтқыншақтың және мойынның тері асты клетчаткасының ісінуі тән. Аурудың алғашқы сағатынан бастап денке қызуы күрт жоғарлайды, бірінші күндері 39-41 С гр дейін. Улану белгілері тез артады: жалпы әлсіздік, бас ауру, қалтыру, терісі бозарған, ерін көгерген, жүрек тондары тұншығады, анорексия. Балада қайталап құсу, ішінің ауруы, тахикардия, шекарасының кеңеюі, қан қысымы төмен, адинамия, сандырақтау пайда болады. Улаеудың айқындылығы жергілікті қабыну процесінің ауырлығында және мойын тері асты клетчаткасының ісінуіне сәйкес келеді. Ісінудің айқындығына байланысты: Дифтерияның субтоксикалық түрі (ісік региональды лимфа түйіендердің үстінде орналасқан); Токсикалық I дәреже (ісік мойын ортасына дейін түскен); II дәреже (бұғанаға дейін); III дәреже (бұғанадан төмен, I-II қабырға және төмен). Ісінен, қызыл –қоңыр түсті бадамша бездерде жылдам түрде жұмсақ және қатты таңдйға жайылатын көлемді жабынды болады. Ауыз жұтқыншақтың шырышты қабатының ісінуі айқын. Региональды лимфатүйіндер біршама ұлғайған, III дәрежеде тауық жұмыртқасы мөлшері шамалас. Көмей күлі, немесе күлдік (шынайы) круп. Көбінесе ауыз жұтқыншақ күлімен қатар болады. Круп кезінде жалпы улану аса айқын болмайды. Аурудың ауырлығы көмейдің тарылу дәрежесімен анықталады. Процесстің таралуына байланысты: Шектелген (көмей күлі); Жайылған (көмей, трахея және бронхтар күлі). Күлдік круп үшін ауру негізгі симптомдардың біртіндеп, бірнеше күн бойы, дамуы тән. Катаралды кезеңі дене қызуының аз шамада көтерілумен баяу басталады. Алғашқы сағаттан бастап уақыт өткен сайын арта беретін жөтел, одан әрі дауыстың сырылдап шығуы болады, олар алдандыру іс-шараларын өткізгенде жоғалмайды. Жөтел бас кезінде ылғалды, кейіннен дөрекі « ит үрген тәріздес». Катаральды кезең бір күннен 2-3 күнге дейін созылады. Тарылу кезеңінде афония дамиды, жөтел дыбыссыз, дем алысының тарылуы артады. Улану мен гипоксия күшейеді. Бұл кезеңнің ұзақтығы бірнеше сағаттан 2-3 күн. Асфексия кезңіне өткен кездк\е мазассыздық, терлеудің артуы, цианоз, тахикардия, жүрек тондарының тұншығуы пайда болады. Баланың айқын мазасыздығы ұйқышылдығы, адинамиға ауысады. Тамыр соғысы жіп тәріздес, есінен тану, тырысу пайда болады. Брадикардия, одан әрі жүрек соғысы тоқтайды. Мұрын күлі Күл ошағында ерте жастағы балаларда кездеседі. Көбіне аурудың басқа түрлерімен қосарланады. Клиникалық көрнісі: Мұрыннан дем алу қиындайды; Қан аралас немесе серозды- іріңді аз мөлшерде бөліну пайда болады; Мұрынның шырышты қабаты ісінеген, қызарған; Мұрын қабрғасында; ойық жаралар, эрозия, фибринді қабықшалар болады; Дене температурасы субфебрильді немесе қалыпты. Көз, тері,жыныс органдарының, кіндік жарасының күлі. Бұл түрлері сирек кездеседі.Көбіне екіншілік болып ауыз жұтқыншақ немесе мұрын күлімен қоса дамиды. Вакцинация алған балалардағы күл ағымының ерекшеліктері. Ауру төмендеген анитоксиннің имуннитеттің көрнісінде пайда болады Процесс тек бадамша бездерінде орналасады Жайылуға бейімділігі болмайды Бадамша бездердің зақымдануы қабықшаның болмауымен сипатталады. Аурудың айқын емес түрі болады. Өз бетінеше сауығуға бейім Жалпы улану белгілрі қысқа мерзімді Қабықша немесе арал тәріздес жабынды ерекшеліктері: оңай алынады, көбіне алғанда қансырау болмайды. Фибринді жабынды көбіне айқын емес қызарумен осарланады Таңдай шеттерінің аздаған ісінуі болады Арнайы емсіз дене қызуының қалыпқа келуі аурудың 3-4 күнінен кеш болмайды. Бадамша бездер жабындыдан 4-7 күн шамасында тазарады,кейде одан да ерте. Асқынулары. Күлдік токсиннің арнайы әсеріне байланысыты болады. Олар көбіне ауызжұтқыншақ күлінің токсикалық түрңне тән. Асқынулардың ең ауыр түрлері: инфекциялы-токсикалық шок, миокардит, токсикалық нефроз, перифериялық парездер мен параличтердің дамуымен болатын полирадикулоневриттер. Зертханалық диагносткасы. Бактерилолгиялық –күлдің коринебактериясын табуға көмектесетін тамақ пен мұрыншырышын бактериологиялық зерттеу маңызды орын алады. Серологиялық – қанда антитоксин мен дифтерияға қарсы антиденелерді анықтау.(РНГА) Емнің негізгі қағидалары Күл ауруымен ауырғандар мінтетті түрде ауруханаға жатқызылады. Күлге қарсы сары суды (КҚС) дер кезінде салу емнің тиімді болуында маңызды роль атқарады. КҚС –пен емдеу принциптері: Неғұрым ерте қолдану: токсинге қарсы әсер сары суды аурудың алғашқы сағаттарында қоланғанда толық болады(токсин қан айналымында болғанда) сары судың енгізу мөлшері: ауызжұтқыншақ күлінің шектелген түрінде 15000ХБ, гипертоксикалық және геморрогиялық түрінде- 200000-500000ХБ болу керек; -сары су Бкзредко әдісі бойынша салынады (жылқы ақуызына сезімталдықтан анықтау); сары су салынғаннан кейін 8-12 сағат өткеннн кейін жабындының одан әрі жайылуы, мойын клетчаткасы ісігінің артуы болса, геморрогиялық синдром қосылса, тыныс тапшылығы артса сары суды қосымша салу крек (препаратты қайта салу кезінде жылқы аузына сезімталдықты анықтау жүргізілмейді, сары су бір мезгілде және бір рет салынады); сары су салынғаннан кейін ауру бір сағат көлемінде бақылауда болу керек; Дезинтоксикациялық ем. Антибиотиктер- пенициллин, ампицилин, цефалоспериндер, курсы 7-10 күн. Ауыр түрінде гормондар. Оттегі беру. Синдромды ем. Күлдік круп кезінде консервативтті ем көмектеспесе трахеяның интубацисы немесе трахеостомия көрсетілген. Күтімі. 1. Ауыруға мұқият қадағалау тағайындалады. 2.Мейір бике аурудың төсек режимін сақтауын бақылау керек, оның ұзақтығы: шектелген түрінде -7-10 күн, оксикалық түрінде -45 күнге созылады. 3.Токсикалық түрінде ауруға төсекте өздігінен отыруға және аударылып жатуына болмайды. 4.Балаларды тамақтандыру және сусын беру жатқан күйінде өткізіледі.Керек жағдайда баланы арқылы тамақтандырады(ауырсыну,жұта алмау). 5.Аурудың өткір кезеңінде тағам сұйық немесе жартылай сұйық күйінде болу керек. 6.Дене қызуы қалыпқа келгенде және жабындылар кеткен кезде үйреншікті тамқтануға көшіріледі. 7. Круппен ауырғанда тыныштық жағдай жасап.психикалықжарақат, күйзелістен сақтану керек, тыныш ұйықтауға жағдай жасау керек. 8. Ащы жерде, қыс айларында желдетілген бөлмелерде ұйықтау керек. 9. Мұрын жұтқыншақ және ауыз қуысының тазалығын сақтау керек. Алдын алу. Негізгісі- белсенді иммунизация:АбКДС вакцинасымен жүргізіледі. Вакцинациясы- баланың 2,3,4 айлығында санға бұлшық етке 0,5 мл дозада егіледі. Ревакцинациясы- 18 айында, 6,12,16 жасында, одан әрі 10 жыл сайын. Аурудың таралуының алдын алу үшін аурулар мен токсигенді коринебактерияларды тасымалдаушыларды анықтау қажет. Анықталған ауру адамдар мен токсигенді штаммды тасымалдаушылар міндетті түрде ауруханаға жатқызылу керек. Ауырғандар ауруханадан клиникалық сауығу және екі реттік бактериологиялық тексеруден (әр екі күн сайын) өтеннен кейін шығады. Тексеруді ем аяқталғаннан кейін үш күннен ерте жасамау керек. Тасымалдаушыларды антибиотиктер курсын аяқтағаннан және бақылау бактериялық тексеруден кейін шығарады. Ошақты шаралар. Ауру көзін ауруханаға салғанға дейін – ағымды, оқшауланғаннан соң –қортынды дезинфекция жүргізіледі. Қарым- қатынаста болған балаларды 7 күнге оқшаулайды. Ошаққа медициналық бақылау тағайындалады: күніне екі рет термометрия өткізіп тексеріп және бір рет бактериологилық зеттреу. Ауырумен байланысты болғандар ЛОР-маман- дәрігерінің тексеруінен өтуі тиіс. Кезекті вакцинация немесе ревакцинация мерзімі жеткен балаларға шұғыл түрде егу жүргізіледі. Күл кезіндегі мейірбике үрдісі. Пациенттің және оның отбасының қазіргі және келкшектегі мәселелерін дер кезінде анықтау және бұзылған тіршілік үшін маңызды қажеттіліктерін қанағаттандыру. Баланығ кездесетін мәселелері: Тамақтануының бұзылуы; Қызба; Ұйқсының бұзылуы; Физикалық және қимыл белсенділігінің бұзылуы; Сыртқы келбетінің өзгеруі; Аурудың себебінен туған қиындықтармен өз бетімен күресе алмау; Ізденіске деген белсенділігінің төмендуі; Аурудың асқынулареың қосылуы; Ата-анасының кездесетін мәселелері: баланың ауруына байланысты отбасының бейімділігінің бұзылуы; баласы үшін қорқыныш, аурудың болжамына деген сенімсіздік; ауру туралы білімнің жеткіліксіздігі; психоэмоциональдық салмақ; отбасы мүелеіне жұғу қаупі. Көк жөтел Көк жөтел- аурудың өрістеу кезеңінде спазымды жөтел ұстамасы және ағымның ұзақ болуымен сипатталатын жұқпалы ауру. Этиология. Қоздырғышы – экзотоксин бөліп шығаратын Борде –Жангу таяқшасы. Микроорганизм сыртқы ортада тез өледі. Көк жөтел қоздырғышының 3 серо түрі бар, оларға орталық жйке жүйесі өте сезімтал болып келеді. Эпидемиологиясы. Ауру көзі- ауырудың басынан бастап 25-30 күнге дейін жұқтыру қаупі бар ауру. Ең жоғарғы эпидемилолгиялық қаупті ауру катаральді кезеғде және спазымды жөтео кезеңнің 1-ші аптасында туғызады. Таралу механизмі- аэрозольді. Таралу жолы- ауа-тамшы. Ауруды жұқтыруға бейімділік бала жасына байланысты болмайды. Егу алмаған балаларда ауруға деген сезімталдық өте жоғары: Жаңа туған және ерте жастағы нәрестелер анасынан ауруға қарсы пассивті иммуниттеі қабылдамайды. Аурудан кейін тұрақты иммунитет қалады. Даму механизмі: Қоздырғыштың ағзаға ену қақпасы- жоғарғы тыныс жолдарының шырышты қабаты, ол жерде олардың көбеюі болады. Таяқа бөліп шығарған токсин тыныс жолдарының рецепторларын тітіркендіреді, ұстамалы жөтел тудырады және орталық жүйке жүйесінде тұрып қалған қоздырғыш ошаған тудырады. Доминантты ошақта тітіркендіргіштер бірге қосылады, бұл кезде арнай емес тітіркендіргіштер әсерінен (ауырсыну ,тактиьді дыбыс) спазымды жөтел ұстамасын туғызады. Қозу құсу және тамыр орталықтарына беріледі, сол кезде клоникалық және тоникалық құрысулар пайда болады. Инкубациялық (жасырын) кезең- 3-15 күн есеппен 14 күнді құрайды. Негізгі клиникалық белгілері: Ауру ағымында үш кезең бар: катаральді, спазмды және сауығу кезеңдері. Катаральді кезең 1-2 аптаға созылады; жалпы нашар сезіну; аздап дене қызуы жоғарлайды; құрғақ жөтел; мұрыннан аз мөлшерде шырышты-серозды бөлінісі; баланың жалпы жағдайы өзгермеген; одан кейінгі күндері жөтел күшейеді, жабысқақ және ұстама тәріздес болады. Аурудың спазмды жөтел немесе қарқындау кезеңге өтуі спазмды жөтел ұстамасының пайда болуымен сипатталады; біртіндеп немесе қысқа мерзімді хабаршы белгілерден басталады: себепсіз мазасыздану, төс сүйегінің артында ашығу немесе жыбырлау; жөтел ұстамасы терең дем алудан басталады, оның соңынан бірінен соңы бірі, итерме ретінде болатын жөтелдер тізбгегі пайда болады; одан кейңн тарылған дыбыс тесігі арқылы өту себебінен пайда болатын ысқырық тәріздес, созылмалы дыбыспен қосарланатын, терең тыныс алу болады(реприз); ұстама кезінде баланың беті қызарады, көкшіл түск енеді; мойын көк тамырларыісініп, көзі жасаурап «қанға толады»; басы алдына қарай созылып,тілі түбіне дейін сыртқа шығып кетеді; Тіл асты жүгеншілік алдығы тістерден жарқаттанып, онда ойық жара пайда болады; Ауыр жағдайларда ұстама қайталанатын бірнеше реприздермен қосарланады; Жөтел ұстамасы кезінде еркінен тыс зәрдің және нжістің бөлінуі мүкін; Ұстама соңында аз мөлшерде қоймалжың қақырық, кейде құсу пайда болады; Ерте жастағы балаларда жөтел ұстамасы апноэмен аяқталуы мүмкін; Аурудың ауырлығына байланысты ұстаманың жиілігі тәуліне 8-10 реттен 40-50 және оданда көп болуы мүмкін; Қан айналымының бұзылуынан және тұрып қалу белгілері нәтижесінде аурудың беті, қабақтары ісінеді; Бетінде, мойында, кеуденің жоғарғы жағында петехиялар пайда болады; Спазмды жөтел кезеңі 2-4 аптаға созылады. Сауығу (рековалесценция) кезеңі: Ұстамалар жиілігі біртіндеп сиреп жоғалады; Жөтел өзінің ауруға тән белгісін жоғалтады; Біртіндеп сауығуболады; Аурудың Жалпы қзақтығы 1,5 айдан 2-3 айға дейін созылады. Асқынулар: Негізгі ауруға байланысты (пневмоторакс, тері асты клечаткасының эмфиземасы, ателектаздар, кіндік жарығы, тік ішектің түсуі, энцефалопатия); Реинфекция немесе суперинфекцияның қосылуына байланысты (пневмония, ауыр ағымды бронхиттар). Олар ерте жастағы балалардың өліміне әкелуі мүмкін. Зертханалық диагностика. Бактериологиялық әдіс- қоздырғышты анықтауға. Экспресс- диагностика ретінде иммунофлюроцентті әдіс қолданылады. Серологиялық диагностика үшін агглютинация ракциясы, РСК және РПГА қолданылады. Перифериялық қанда: лейкоцитоз, айқын лимфоцитоз, ЭТЖ нормада немесе төмендеген. |