пр. Адам мен жануарларда паразиттік тіршілік ететін нематодаларды басты кілдеріне сипаттама беріп, оларды зара байланысына талдау жасаыз
 Скачать 1.39 Mb.
|
|
Б Балалар острицасы - Enterobius vermicularis- қоздырғышының морфологиясы мен биологиясының өзара байланысын салыстырыңыз Балалар острицасы – Еnterobius vermisculfris адамның, көбінесе балалардың тоқ және ащы ішегінде тіршілік етеді. Аталығының ұзындығы 2-5 мм, денесінің артқы үшы спираль тәрізді оратылған, аналығының — 9-12мм, артқы ұшы біз тәрізді сүйірленген. Ұрықтанған аналық острица иесінің аналь тесігіне өтіп, оның қыртыс аралығына жүмыртқаларын салады. Осы уақытта құрттар белсенді қозғалып, аналь тесігін жыбырлатып қышытады. Балалар оны қолымен қасыса, кейін жүмыртқаларын аузы арқылы қайтадан жұтуы мүмкін. Жұмыртқалар сыртқа шығарылып адамға су арқылы, қолын жумай тамақ ішкенде жұғады. Ішекке түскен инвазиялық жұмыртқадан личинка шығып, осы жерде өсіп, ересек түріне айналады. 3 негізгі тобы бар. Enterobius vermicularis Linnaeus, 1758 Enterobius anthropopitheci Gedoelst, 1916 Enterobius gregorii Hugot, 1983 Среди этих трёх видов Enterobius vermicularis паразитирует у человека, Enterobius anthropopitheci — у шимпанзе. Предполагалось, что возбудителем энтеробиоза человека является также вид Enterobius gregorii, однако данные морфологического и молекулярно-генетического анализа не подтверждают правомерности выделения этих остриц в отдельный вид; возможно, они представляют собой лишь молодых представителей вида Enterobius vermicularis Острицалар ішектің сілекейлі қабатын, сондай- ақ соқыр ішекті қабындырып, соқыр ішек ауруына себепші болады. Энтеробиозға қарсы профилактикалық шараларды орындау — денені таза үстау, гигиенаны сақтау қажет. Яйца остриц асимметричны и имеют двухконтурную оболочку; их размеры: 0,050-0,060 х 0,02-0,03 мм. Для остриц вида Enterobius anthropopitheci характерны несколько меньшие размеры (длина самца 1,1-1,8 мм, самки - 3,3-4,7 мм) и ряд ещё нескольких отчётливых морфологических отличий от представителей другого вида остриц. Бауыр сорғышының тіршілік цикліне баға беріңіз Фасциолезге 40-тан астам сүтқоректілер, соның ішінде қой, ешкі, ірі қара мал, түйе, сирек жылқы, шошқа, бұғы, қоян бейімділік танытады. Ауру Қазақстаннан басқа, Франция, Англия, Куба, Оңтүстік Америка, Кавказ бен Орта Азия елдерінде кеңінен тіркелген. Экономикалық шығын мал өлімінен, өнімнің төмендеуінен, іш тастаудан, әлсіз төлдің тууынан құралады. Қоздырушылары Fasciola hepatica, Fasciola gigantica малдың бауырының өт жолында, өт қабында, ұйқы безінде, талақта мекендейді. Даму биологиясы. Fasciola hepatica, Fasciola gigantica биогель-минттер. F. hepatica аралық иесі кіші тоспа ұлу, ал F.gigantica үлкен тоспа ұлулары. Суға түскен фасциола жұмыртқасында 15-30оС температурада 2-3 апта өткенде мирацидий дамиды. Ол суға шығып 2-3 тәулікте ұлудың денесіне еніп 15-20 күннен кейін редияға (1мм), ал 35-40 күннен соң церкарийге айналады. Ұлу денесінен шыққан церкарий су жиегіндегі өсімдікке бекінген соң капсула-циста құрады да, адолескарийге айналады. Инвазиялық личинка – адолескариидің екі емізігі, ішегі мен экскреторлық көпіршігі болады. Адолескарийлер еліміздің оңтүстігінде 250-300 күндей тіршілігін сақтайды, кейде қыстап шығады. Ішке түскен адолескарий гематогенді жолмен немесе ішек қабаты құрсақ қуысын бойлай бауырға жетеді де, паренхимида 35-40 күн жетіліп, 4 аптадан соң өт жолдарына ауады. 3- 4 айдан соң маритаға айналады. Бауырда 5 жылдан астам уақыт тіршілік етеді. Төрт түлік әсіресе қой мен сиыр ылғалды жайылымда жайылған кезде оттыға алмай, денесі қызып, ісініп, арықтау салдарынан бауыршірік (ғылыми атауы-фациолез) ауруына шалдығады.Мұндай аурмен ауырған малдың өліп қалуы жиі үшырайды. Бауырсорғыш құрттардың түрлері көп. Ең көп тарағаны жануарлардың, кейде адамның денесінде паразиттік жолмен тіршілік ететін, тұрқы 3-4 см, жапырақ пішіндес жалпақ құрт - бауырсорғыш. Ересек бауырсорғыштарда денесін қаптайтын кірпікшелер болмайды, сондықтан олар бір орыннан қозғалуға дәрменсіз. Бауырсорғыш қоректену үшін өт жолының қабырғасына екі сорғышы арқылы бекінеді. Бауырсорғыштың тек дернәсілінде ғана кірпікше болады. Бір орыннан екінші орынға қимылдай алмайтындықтан, сорғыштардың қоректену тәсілі де өзгерген, олар қимылдамай, паразиттік тіршілік етеді. Бауыр сорғыштың даму циклін жолдарын көрсетіңіз  Фасциола жұмыртқалары температура-ға төзімді. Аралық иелері ұлулар тұрып қалған, кішігірім көлдерде, шалшық суда, батпақты жерлерде көп кездеседі. Қыстап шыққан олардың денесінде фасциоланың церкариі сақталып, келесі көктемде аурудың жандануына себеп болады. Ауру жаз соңында күздің басында шегіне жетеді. Патогенезі асқорыту жүйесінің қабынуымен (құрттың токсиндерінің әсері) бастау алып, қан айналым және бауырдың функциясының бұзылуымен сипатталады. Марита бауырдың өт жолдарын бітеп, оның жұмысын бәсеңдетеді. Г Гельминтология ғылымының өркендеуіне ғалымдардың еңбектерінің үлесін көрсетіңіз Гельминттерді ертеректе «глист» деп те атаған. Кейіннен академик К.И. Скрябиннің ұсынысы бойынша «глист» деген сөз «гельминт» деген атауға ауыстырылған. Гельминтология ғылымының негізін қалаған ғалым Карл Рудольфи (1771-1832) болды. Ол ең алғаш ішқұрттар туралы мәліметтерді жариялап, олардың 981 түрін 30 топқа бӛлген. XIX ғасырдың ортасында гельминтология сынақтық (эксперименттік) жолға түседі. Кюхеньмейстер, Лейкарт және басқалары көптеген таспа құрттардың даму кезендерін зерттеп ашып, бұлардың балаң құрт (ларвоциста) және жынысы жетілген сатыларының сәйкес екенін дәлелдеген. Паразиттер туралы алғашқы деректер ертедегі тарихи көне ескерткіштерде сақталынған. Эберестің (б.д.д. VI ғ.) папирусында аскаридалар мен тениидалар туралы деректер бар. Гиппократ (460-370 ж б.д.д.) адамның тениидозар, эхинококкоз, аскаридоз ауруларын білген және бірінші болып "Helmints" (гельминт) атауын (термин) ендірген. Аристотель (382-342 ж б.д.д.) аскариданы, тенияны және ішек құрттарды (острица) білген, шошқаның финнозы туралы жазып,"гельминтоз", "диптера", "акарус" атауларын енгізген. Ғалым, табиғатты зерттеуші (натуралист), философ және дәрігер Ибн Сина өзгертілген есімі Авиценна (980-1037) ритша және ішек құрт, цестода, аскарида құрттарымен таныс болған, гельминтоздардың патологиясы туралы ілімді дамытқан. Ф.Реди (1626-1698) бірінші рет барлық омыртқалар тобының және олардың денелеріндегі гельминттер түрлеріне шолу жасаған. К.Рудольфи (1771-1832) гельминтология ғылымының атасы болып саналады. Ол әртүрлі 756 жануарлардан паразиттердің 981 түрін тауып, құрттар жөнінде жинақ жазған. XX ғасырдың 20 жылдарына дейін дүние жүзінде паразитология жеке ғылым ретінде қалыптаспаған. Гельминтологияның негізі Ресейде қалаған К.И. Скрябин және оның шәкірттері Н.П. Захарев, И.М. Исайчиков, Б.Г. Массино, Н.П. Попов, В.Б. Баскаков, Р.П. Подьепольская, Р.С. Шульц, А.М. Петров, С.Н. Боев және басқалары болды. Олар гельминтер тіршілік ететін ортаны зерттеу үшін 340-тан астам ғылыми экспедициялар жасады және 500 мыңнан астам жануарлар ішқұртын тауып, ашты. 1928-1932 жылдары Қазақстандағы мал гельминттерінің құрамын зерттеу Н.В.Баданиннің есімімен тығыз байланысты. Гельминт түрлерінің экологиялық жіктелуінің мәнін ашыңыз Гельминттер және олардың тудырған аурулары жануарлар патшалығынан болуына байланысты паразитологияның гельминтология тарауында қарастырылады. Сондықтан, гельминттерді екі: жалпақ және жұмыр типке жіктеу қабылданған. Жалпақ құрттар типіне (Plathelmintes) келесі кластар: Monogenea, Trematoda және Cestoda, Жұмыр құрттарға (Nemathelmintes) Nematoda мен Acanthocephalа класс ӛкілдері енгізілген. Барлық гельминттердің ішінде 67 түрі (трихинелла, токсокара, эхинококк, альвеококк, тениаринх, тения, дифиллоботрии, фасциола, описторх және т.б.) адамға жұғудан қауіпті. Гельминттер даму ерекшеліктеріне қарай екі топқа: геогельминт (аралық иелерінің қатысуынсыз дамитын) және биогельминт (аралық иелерінің қатысуымен дамитын) бөлінеді. Адамдармен жануарлардағы қоздырушылары бар инвазияларды антропозооноздар деп атайды. Гельминтоздардың аталуы ауру туғызатын құрттардың түріне қарай. Олардың тек адамда (аскаридоз, энтеробиоз, т.б.) немесе адам мен малда қатар кездесетін гельминтозооноздар (фасциолез), (трихинеллез), (эхинококкоз) түрлері белгілі. Гиродактилдер, дактилогирлер, полистомалардың эктопаразиттілігіне байланысты класс өкілдерінің құрылысындағы өзіне тән белгілеріне салыстырмалы талдау жасаңыз. Гиродактилез - заболевание, вызываемые плоскими червями из рода Gyrodactylus. На аквариумных рыбах встречается несколько видов этого паразита, но наиболее часто Gyrodactylus elegans - почти прозрачный плоский червь длиной 0,5-1 миллиметр. Он похож на возбудителя дактилогироза, но передняя часть его не четырех, а двухлопастная, без глазков, на прикрепительном диске заднего конца имеется два больших срединных крючка и 16 (а не 14, как у дактилогирусов) краевых крючочков. Хорошо просматриваются внутренние органы паразита, особенно двухветвистый кишечник, который начинается от глотки в передней двухлопастной части паразита и слепо заканчивается в задней его части. В средней части тела расположены семенник и V-образный яичник. Гиродактилюсы - живородящие паразиты, наибольшее место внутри них занимает зародыш с двумя большими крючками. При достаточно сильном увеличении микроскопа можно увидеть, что внутри зародыша находится другой зародыш несколько меньших размеров и тоже с двумя крючками, а в нем - третий. На протяжении многих лет специалисты не могли разгадать, каким образом осуществляется подобное развитие зародышей. Тайна была раскрыта только в последнее время. Оказывается, оплодотворенное яйцо гиродактилюса, оставаясь внутри паразита, делится пополам. Из одной половинки образуется зародыш, который обхватывает, а по сути - поглощает вторую половину яйца, а та, в свою очередь, снова делится пополам. Дактилогирозы - остро протекающие инвазионные заболевания рыб, вызываемые моногенетическими сосальщиками из рода Dactylogyrus, поражающие жаберные лепестки рыб. У рыб пресноводных водоемов страны описано более 150 видов моногеней. Наиболее патогенны из них Dactylogyrus vastator, D. extensus и D. anchoratus. Представители этих видов чаще поражают рыб, разводимых в прудовых хозяйствах, нередко вызывая массовые вспышки болезни и гибель карпа и растительноядных рыб, особенно молоди. Дактилогирус имеет плоское тело длиной 0,75 - 1 мм, шириной 0,15 - 0,38 мм, темно-серого цвета. На переднем конце тела находятся четыре головные лопасти, на которых открываются выводные протоки железок, выделяющих липкое вещество, при помощи которого паразит прикрепляется к тканям хозяина. Развитие. Половозрелый дактилогирус на жабрах рыб за сутки откладывает от 50 до 100 яиц. Яйца овальной формы, с коротким стебельком, посредством которого они прикрепляются к жабрам, телу рыб или попадают в воду. Из яиц в весенне-летний период через 3 — 7 дней, в зависимости от температурных условий, выходят удлиненно-овальной формы личинки. Тело их покрыто ресничками, с помощью которых они плавают в воде. Личинки попадают на тело рыб, жабры и прикрепляются. Вскоре они сбрасывают реснички я через 7 — 8 дней достигают половозрелой стадии и начинают откладывать яйца. Так повторяется цикл развития. При понижении температуры воды до 5 — 6°С откладка яиц замедляется или прекращается, а развитие яиц завершается в более длительные сроки — за 35 — 45 дней. Эпизоотологические данные. Заболевание распространено во всех зонах карповодства, особенно в южных. Возбудитель может паразитировать у всех возрастных групп карпа, сазана и их гибридов, карася. Наиболее тяжело болеет молодь, нередко вызывая эпизоотию и массовую гибель ее. Рыбы старших возрастов менее восприимчивы к заболеванию и являются паразитоносителями. Болезнь чаще проявляется летом, в июне- июле. Моногенетикалық сорғыш құрттардың өкілі ретінде бақа полистомасын алатын болсақ, бұл ұзындығы 6 – 8 мм, ені 2 – 4 мм болатын, ересек күйінде бақаның қуығында тіршілік ететін құрт. Көктемде қуықтан клоакаға қарай денесінің жыныс тесігі ашылатын бөлімін шығарып, суға жұмыртқасын салады. Бақа дернәсілінің желбезегі өкпемен алмасқан кезде полистома ішекке, одан клоака арқылы қуыққа түседі. Бұл бақа дернәсілінің бақаға айналу кезеңімен сәйкес келеді. Сөйтіп эктопаразиттік тіршілік ететін полистома дернәсілі ересек ағзаға айналғанда эндопаразиттік тіршілікке көшеді. Гельминтоздарға зертханалық диагноз қою әдістеріне сыни пікіріңіз Макроскопиялық әдіс арқылы гельминттердің басы, денесінің бөліктері, үзіліп шыққан стробилалары зерттелсе, ал микроскопиялық әдіс арқылы олардың жұмыртқалары мен личинкалары табылып диагноз койылады. Мектеп жасына дейінгі балалар мекемесі мен мектептерде балалар 2 рет кұрттар жұмыртқасына зерттелуі қажет: казан-қараша және наурыз-сәуір айларында. Мұнда нәжістер нативті жағу және флотация әдістерімен зерттеледі. Мектеп жасына дейінгі балалар мекемесінде балаларды жылына бір рет острица жұмыртқасына, ''жабысқақ пленка" не перинальды соскоб әдісімен зерттейді. Нәжісті зерттеу әдістері немесе копрологиялық зерттеу гельминтоз ауруларына диагноз коюда маңызы зор, өйткені гельминттер адамның барлық ағзаларында, әсіресе ішекте мекендейді, ал жұмыртқалары нәжіспен бірге сыртқа шығады. Сондықтан нәжісті зерттеу әдістерін білу болашақ лаборанттарға өте кажет. Анализ үшін алынған нәжіс тез арада, ұзағымен 1 тәулік: ішінде лабораторияға жеткізілуі керек. Гельминтоздарды тірі кезінде зерттеудің бірнеше әдістері бар. Олардың бірі- Зертханалық зерттеу. Бұл зерттеудің мақсаты –гельмиттердің бір немесек бірнеше сатысын табу, яғни гельмиттің өзін, балаңқұртын немесе жұмыртқасын табу. Оның бірнеше зертеу түрлері бар: Гельминтоскопия, гельминтовооскоппия (тенид типіндегі жұмыртқаларды зерттей алады).  Д Дигенетикалық және моногенетикалық сорғыштарға сипаттамасын өзара салыстырыңыз. Моногенетикалық сорғыш құрттардың дигенетикалық сорғыш құрттардан ерекшеліктері, біріншіден олардың дернәсілдерінің құйрық бөлімінде ұрықтық ілмекшелері бар өсіндісі болады. Екіншіден, дигенетикалық сорғыш құрттарда зәр шығару жүйесі денесінің артқы бөлімінен сыртқа ашылса, моногенетикалық құрттарда денесінің алдыңғы жағынан ашылады. Үшінші ерекшелігі дигенетикалық құрттардың дамуы иесін ауыстыру және ұрпақ алмасу арқылы орындалса, моногенетикалық сорғыш құрттардың дамуы бір ғана иеде, ұрпақ алмасуы болмай орындалады. Сондықтан оларды бір ғана ұрпағы болатын құрттар немесе моногенетикалық құрттар деп атаған. Моногенетикалық құрттардың барлығының денесі жалпақ, алдыңғы жағы сүйірлеу, артқы бөлімі жалпақтау болып келеді. Дене мөлшері 0,03 – 20 мм-ге дейін болатын ұсақ ағзалар. Денесі кутикуламен жабылған. Ал дигенетикалық құрттардың дене мөлшері әртүрлі. Моногенетикалық құрттарға эктопаразиттік тіршілік тән болса, ал дигенетикалық құрттарға эндо және эктопаразиттік те тіршілік тән. Ішкі мүшелерінің арасында дене қуысының болуы. Дигенетикалық сорғыш құрттар жалпақ құрттар типіне жататын болғандықтан, кірпікшелі құрттармен ортақ белгілері көп, бірақ паразиттік тіршілігіне байланысты бірнеше ерекшеліктері бар: 1) ересек түрлерінде кірпікшелері толық жойылған 2) сорғыш құрттардың денесі күрделі құрылысты цитоплазмалық қабықша - тегументпен қапталған. 3) тегументтің сыртында ас қорыту ферменттеріне қарсы тұратын заттар бар. Сол себепті олар асқазанда қорытылып кетпейді. 4) сорғыштардың иесінің денесіне бекінуге арналған сорғыш мүшелері болады. 5) тыныс алуы анаэробты жүреді, яғни ашу процесі арқылы. 6) тіршілік циклі күрделі, екі ие ауыстырады. Жыныс жүйесі жақсы дамыған, өте көп мөлшерде жұмыртқа салады. Е Еркін және паразиттік тіршілік ететін нематодтардың құрылысы мен морфологиялық ерекшеліктерінің рөлін бағалаңыз Тіршілік ету формасына байланысты екі топқа жіктеледі. Нематодтардың көптеген түрлері теңіздер мен мұхиттарда, тұщы суларда, топырақта қозғалып өз бетімен тіршілік етсе, біразы өсімдіктер мен жануарлардың, адамның паразиттері. Бұлардың планета биосферасында кездеспейтін ортасы жоқ. Сондықтан бұлар космополиттік топ болып табылады. Нематодалар мал мен адамның асқорыту, тыныс алу және басқа мұшелерінде парзиттік жолмен тіршілік етеді. Олар иесінің қаны, сөлі және торша ұлпаларымен, ішегіндегі астың нәрімен қоректенеді. Дене бітімі ұзынша, созылыңқы жіп немесе ұршық тәрізді, ұштары сүйірлеу, көлденең кесіндісі дөңгелек келеді. Нематодалардың ұзындығы 1 мм-ден бірнеше метрге дейін жетеді. көпшілігі геогельминттер яғни ешқандай аралық иесіз өсіп көбейеді, ал кейбіреулері биогельминттерге жатады. Нематодалар жұмыртқа салу арқылы дамып жетіледі, бірақ олар-4 дың арасында тірі туатындары да бар.Көпшілігі даражыныстылар. Тірітуғыш нематодалардың балаң құрттары, мекендеген ағзаларына байланысты, сыртқы ортаға ішек қарын жолдары немесе көз жасы арқылы шығады, ал кейбіреулері қанға өтіп, одан аралық иелері арқылы таралады. Нематодтардың аралық иесі омыртқасыз және омыртқалы жануарлар болуы мүмкін. Биогельминттерге филяриата, спирурата, диоктофимата тек тармағындағы жұмыр құрттар жатады. Бионематодалар аралық иелері (буын аяқтылардың, шаян тәрізділердің, ұлулардың кейбір түрлері) арқылы дамып жетіледі, бірақ олардың арасында өздеріне тән циклмен өсіп, өнетіндері де бар. Ж Жалпақ таспа құрттың құрылысы мен көбею жолдарын талқылаңыз Жалпақ таспа құрт—Diphyllobothrium Latum. Адамда дифиллоботриоз ауруын тудырады. Стробиласының ұзындығы 10 м астам. Сколексте ілмектері болмайды, бірақ ішек қабырғасына бекінуге арналған 2 терең ботрийлері болады, дене бунақтары қысқа, бірақ кең, 3 жыныс тесігі бар.Жатыры сыртқы ортамен байланысты, ересек жұмыртқа еркін шығады. Жұмыртқасы сарғыш түсті, ұзындығы 71-мкм-ге дейін, бір жақ полюсінде қақпақшасы, ал басқа жағында дөңесі бар. Паразит өлі климат аймағында кең таралған. Жалпақ таспа құрттардың тіршілігі сумен тығыз байланысты. Жұмыртқасы суға түседі, олардан кірпікшелі корацидий шығады. Оны бірінші аралық иесі-циклоп жұтады. Циклопты процеркойдпен бірге балық жейді. Балықтың бұлшық етінде, уылдырығында түзіледі. Алабұға, шортанда көп болады. Соңғы иесі ірі балық жегіш сүтқоректілер (аю, ит) болып табылады. Дифиллоботриоз-табиғи ошақты ауру. Адамда бұл ауру жиі балықшыларда, туристерде кездеседі, нашар тұзданған балықтан жұғады. Өте ауыр ауру. Ішек өту, дисбактерниоз туғызады. Паразит адамда тек ащы ішекте жынысты жетілген түрінде кездеседі. Анемияның орын алуына алып келеді, өйткені қанға жауапты В витаминінің мөлшері азаяды. Диагностикасы: Нәжісте жұмыртқа және пісіп жетілген бунақтарды табу. Бұл топтың түрлерінің жұмыртқалары бір-біріне ұқсас, сол себепті оларды анықтау қиынға соғады. Профилактикасы: Су қоймаларын нәжіспен ластанудан сақтау, етті термиялық өңдеу. Жалпақ құрттар (трематода, цестода) типінің жалпы сипаттамасын талдаңыз Жалпақ құрттар типіне трематода сорғыш құрт - мен цестода жатады. Дигенетикалық сорғыш құрттар класының 4900-дай түрі бар. Олардың барлығы әртүрлі жануарлардың эндопаразиттері. Негізгі өкілдері бауырсорғыш құрт - fasciola hepatica, ланцет тәрізді сорғыш құрт -dicrocoelium lanceatum. Дигенетикалық сорғыш құрттар - жалпақ құрттар типіне жататын болғандықтан, кірпікшелі құрттармен ортақ белгілері көп, бірақ паразиттік тіршілігіне байланысты бірнеше ерекшеліктері бар: 1) ересек түрлерінде кірпікшелері толық жойылған 2) сорғыш құрттардың денесі күрделі құрылысты цитоплазмалық қабықша - тегументпен қапталған. 3) тегументтің сыртында ас қорыту ферменттеріне қарсы тұратын заттар бар. Сол себепті олар асқазанда қорытылып кетпейді. 4) сорғыштардың иесінің денесіне бекінуге арналған сорғыш мүшелері болады. 5) тыныс алуы анаэробты жүреді, яғни ашу процесі арқылы. 6) тіршілік циклі күрделі, екі ие ауыстырады. Жыныс жүйесі жақсы дамыған, өте көп мөлшерде жұмыртқа салады. Дигенетикалық сорғыш құрттар денесі бірнеше мм-ден 8 см-ге дейін жетеді. Дене пішіні жапырақ және ланцет тәрізді, арқа-құрсақ бағытында жалпайған. Ерте дернәсілдік стадиясында кірпікшелері болады да, ересек кезінде жойылып кетеді. Тегументтің сыртында ұсақ тікендері мен иілген ілмектері бар. Дигенетикалық құрттарда екі бұлшық етті сорғыштары бар. Біреуі денесінің бас жағында орналасып, сорғышының ортасында ауыз тесігі болады - сол себепті оны ауыз сорғышы деп атайды. Ал екіншісі - құрсақ сорғышы деп аталады да ол ауыздан алысырақ орналасады. Бұл тек бекіну қызметін атқарады. Сыртқы тері-бұлшық ет қапшығы тегументтен және сақиналы, көлденең, бойлық бұлшық ет қабатынан тұрады. Тегументтің езі екі қабат түзеді: сыртқысы ядросыз, ішкісі ядролы қабат. Моногенетикалық сорғыштар класы Monogenea. Моногенетикалық сорғыштар класы мұхиттың эктопаразиттерін және тұщы су балықтарының, амфибиялар мен рептилилер паразиттерінің 150-дей түрін біріктіреді. Бұлардың тек аздаған түрі иесінің ішегінде паразиттік тіршілік етуге бейімделген. Балықтардың желбезегінде, денесінің сыртында моногенетикалық сорғыштардың эктопаразиттік тіршілік етуіне байланысты олардың бекіну мүшелері күшті дамыған. Денесінің соңғы жағы оқшауланып, хитинді ілмектермен, қақпақшалармен кейбіреулерінде топтасқан сорғыштармен жабдықталған жабысқыш дискіні құрайды. Денесінің артқы жағында да паразитке қоректену кезінде иесіне жақсы бекінуге мүмкіндік беретін жабысқыш өскіндер түзетін белдеушелер, шұңқырлар және сорғыштар болады. Олардың қорегі эпителиальды клеткалар және иесінен бөлінген әр түрлі заттар мен қан болып табылады. Жас балықтарда паразиттену нәтижесінде олардың көптеп өлуіне әкеледі. Моногенетикалық сорғыштар иесін ауыстырмай көбейеді және олардың ұрпақтарында алмасу болмайды. Осыған орай класс моногенетикалық деп аталған. Моногенетикалық сорғыштар денесінің алдыңғы жағында 1 -2 жұп көзі, денесінің барлық жерінде сезімтал жүйке ұштары болады. |