Лекцияларни ўкиш. Икки ва ундан орти фойдаланувчилар ртасида матнли мулоатни реал ват режимида аерда амалга оширса блади
 Скачать 277.81 Kb.
|
|
Тафаккурнинг махсус типи нима? + тизимли тафаккур Таҳлил босқичида кўпроқ қуйидаги усуллар қўлланилади:- Когнитив таҳлил; Тузилмавий таҳлил; Морфологик таҳлил; Самарадорлик таҳлили; талабларни шакллантириш Таҳлил методининг моҳияти+ тадқиқот объектини фикран ёки жисман таркибий қисмларга ажратишдан иборатдир. Бу ҳолда объектнинг алохида элементлари моҳияти, уларнинг алоқалари ва ўзаро харакатлари ўрганилади. Таҳлилнинг кўп тарқалган турлари+ бирламли, хронологик, ретропектив, алоҳида танланган, омиллар ва таққослаш Тиз тах тамоил тарк қисм тўлиқ кўрс қат .. тизимга нисбатан тасир кўрс омил… Тизим бу элементлар йиғиндиси, уларни алоҳида ўзлари ҳам тизим сифатида қаралиши мумкин, бошланғич тизимлар умумий тизимнинг бир қисмидир, яъни тизим, тизим иерархияси қисми сифатида нима кўрилади?+ иерархиклик белгиси Тизим ва ташқи муҳитнинг ўзаро таъсири характери бўйича қандай фарқланади?+ Тизим ва ташқи муҳитнинг ўзаро таъсири характери бўйича ёпиқ ва очиқ тизимлар фарқланади Тизим ва ҳодисаларнинг предмет соҳасини илмий нуқтаи назардан ўрганувчи илмий бўлим нима?+ Предмет соҳа Тизим доирасида алоқ бу .. элемент (хосса)лар ўрт функц мун.. Тизим классификацияси+ физик, абстрак, марказлашган, номарказлашган, инсон томонидан яратилган, табиий, инсон-машина Тизим қандай таснифланишини мумкин?+ Сунъий, Табиий тизимга бўлинади Тизим қонуниятлари+ бутунлик ва ўзига хослик, коммуникативлик, иерархиялик Тизим моделининг асосий хусусиятлари нималардан иборат?+ Мақсадга йўналтириганлик, якунийлиги, соддалаштирилганлик, тахминийлиги, адекватлиги, кўргазмалилиги, рухсат берилганлилиги ва технологияга оидлиги каби хусусиятлар. Тизим назарияси тўғрисидаги мумтоз асарлар сирасига– австриялик биолог Людвиг Берталанфи ва унинг издошлари асарлари киритиш мумкин Тизимдаги биринчи даражали боғланишга /алоқаларга нима киради Функционал алоқалар Тизимни ўрганувчи фанлар Тизимлар назарияси.Тизимли таҳлил, Система техника Тизимли фикрлаш – махсус фикрлашнинг тури бўлиб аналитик таҳлилчиларда муаммони тизимли форматда кўришлари, тахлил этишлари ва муаммони ечимини бериш кўникмалари мавжуд бўлишини талаб этилади. Тизимни иерархияси – иқтисодиётни босқичма – босқич декомпозиция қилиш, алоқалар, айниқса қарор қабул қилишда иерархия принципига асосланилади Тизим назарияси.- икки йўналишда – назарий ва амалий шаклда параллел равишда олиб борилмоқда. Тизим назариясининг асосий объектлари – табиий ва сунъий, жонли ва жонсиз, реал ва мавҳум, уларнинг пайдо бўлиш ва ривожланиш қонуниятларидан иборат. Тизим структураси нимадан иборат+ муҳим элементлар, номуҳим элементлар Тизим тушунчаси…+ Тизимни ўзаро боғланган ва бир-бири билан таъсирлашувчи элементлар мажмуи Тизим элементлари деб нимага айтилади?+ Тизимни ўзаро боғланган ва бир-бири билан таъсирлашувчи элементлар мажмуи Тизимни белгилари- Элементларни кўплиги,эле-ментлараро алоқаларнинг мавжудлиги, структура ва иерархиянинг мавжудлиги, интегратив сифат ва нисбатан мустаққиллик Тизим элементларига мисоллар келтиринг?+ Элементларининг табиати билан боғлиқ равишда физик, механиқ, химик, биологик, иқтисодий, кибернетик ва бошқалар Тизимдаги биринчи навбатдаги алоқаларга нималар киради+ функциональ зарурият Тизимдаги иккинчи навбатдаги алоқалар+ асосланган қўшимча зарурият Тизимий ёндашув” ва “тизимий таҳлил” тушунчалари синонимларми– Ха шундай Тизимий муаммоларнинг узига хос хусусиятлари- Низонинг мавжудлиги , низолилик Ноаниқлик Бир хил маънога эга бўлмаслик Рискнинг мавжудлиги Кўпжиҳатлик Компслик Ўзи ҳал бўлувчанлик Эволюлик (Тадрижийлик). Тизимларга мисоллар қайси жавобда тўғри кўрсатилган+ Алоҳида қисм ва деталлардан тузилган техник қурилма, хужайралар мажмуасидан ташкил топган тирик организм, одамлар жамоаси, ишлаб чикариш корхонаси, давлат ва шу кабилар Тизимларни қандай тизимларга ажратиш мумкин?+ Детерминистик ва эҳтимолий тизимларга. Тизимларни турли мезонлар буйича синфлаштириш мумкин булар қайсилар?+ Барча тизимлар моддий ва мавҳум (абстракт) тизимларга бўлинади Тизимли тахлилда декомп мет нима?… барчаси тўғри Тизимли ёндашув тушунчаси.+ Тизим концепсияси асосида турли ҳодиса ва объектларни кўриб чиқишни ўзида қамраб олади. Тизимли таҳлил бу… Фанлараро синтезланган фан Тизимли таҳлил – муаммони ҳал қилиш методологияси сифатида барча зарурий услубларни, билимларни ва муаммони ечиш учун зарур бўлган ҳаракатларни умумлаштирувчи устун вазифасини бажаради. Тизимли тадқиқотнинг асосий ёндашувлари*Барчаси киради (Комплекс, Инновацион, Интегралаш ган, норматив, Холатдан келиб чиқиб ёндашув Тизимли ёндашув шаклланишининг шарт-шароитлар+ табиий-ижтимоий,технологик Тизимли ёндашувнинг асосий турлари+ тизимли-генетик, тизимли информацион, тизимли коммуникатив, тизимли структуравий, тизимли бошкарув, тизимли функциональ, тизимли интегратив Тизимли ёндошув нимага асосланади?+ тизим назариясига Тизимли тах амал ош, мута, том, риоя. эт, принц…. тизим мохия, тиз лойх, жар, энтропия… Тизимли таҳлилнинг умумий принциплари*Дедуктив изчилик, интегратив кўриб чиқиш, тизимни долзарблаш-тириш, конфликтларни бўлмаслиги Тизимли таҳлил ва қарор қабул қилиш, ахборот таҳлилий фаолият билан шуғулланади… *Ижроя хокимият Раҳбар кадрлар Вазирлик ва идоралар Тизимли таҳлил – муаммони ҳал қилиш методологияси сифатида *Барча зарурий услубларни, билимларни ва муаммони ечиш учун зарур бўлган ҳаракатларни умумлашти-рувчи устун вазифасини бажаради Тизимли таҳлил технологияларини, методологиясини ва назарий асосларини тингловчиларга очиб бериш… *Тизимли таҳлилнинг вазифасидир Тизимни тушуниш нечанчи асрдан бошланди*20 аср Тизимли таҳлилдан қайси пайтларда фойдаланилади*Стратегик планлаш-тиришда, қийин объектни хар томонлама ва комплекс ўрганишда ва концепциялар-ни ишлаб чиқишда Тизимли таҳлил кенг маънода – *Умумий тизимлар назарияси, тизимли ёндашув, тизимни асослаш усуллари ва қарор қабул қилишнинг синтезидир Тизим нима мақсадда декомпозиция қилинади*Оддийлаш-тириб кўриш Тизимли таҳлилнинг моҳияти –Мураккаб масала ечимининг муқобил вариантлари ичидан самарали (оптимал) вариантини танлаб олишдир Тизимнинг математик аппаратига киради*Моделлаш-тириш Тизимнинг таҳлилий вазифаларига Декомпозиция, Анализ, Синтез Тизимли тахлил тамойиллари(принциплари): – якуний мақсад, ўлчаш, эквифиналлик, бирлик, боғлиқлик, модулли тузилиш, иерархия, функционаллик, ривожланиш(тарихийлик, очиқлик), марказ тасарруфидан чиқариш, мавҳумлик Тизимли тахлил бу.…. тахлилий услублар қаторида амалга оширилиши мураккаб…. Тизимли тахлил кайси сохалардаги типик муаммоларни урганади- хавфсизлик, давлат бошкаруви, иктёт Тизимли тахлил структураси– декомпизация, анализ, синтез Тизимли тахлил, мураккаб объ. ўрг.қар.тахлил.у.с.с қ.в.к…. ХХ асрнинг 60 й. Тизимли таҳлил асосланадиган умумий принциплар+ дедуктив изчилллик, интегратив кўриб чиқиш, ресурсларни келишиш ва мақсадларини кўриб чиқиш, тизимни долбзарлаштириш, конфликтларнинг бўлмаслиги. Тизимли таҳлил атрибутлари+ предметлилик, қонуният ва инвариантликни тасвирлаш, қонуниятлиликни долзарблашиши Тизимли таҳлил принциплари.+ охирги мақсад, ўлчашлик, эквинатижалик, бирлик, алоқадорлик, модуллилик, иерархия, функционаллик, номарказлашганлик, ривожланиш, ноаниклик Тизимли таҳлилни тузилмали моделлаштириш қуйидагиларни:-Тармоқли моделлаштиши усуллари; Тузилмали моделлаштиришни лингивиситк моделлаштириш билан бирлаштириш; Назарий-кўплик тасаввурлари ва қийматлар назарияси номинал шкаласи тушунчаси асосида турли ҳилдаги (иерархик, матрицали, эркин графалар) тузилмаларни барпо этиш ва шакллантиш йўналишидаги тузилмали ёндошувни ўз ичига олади. Тизимли таҳлилнинг биринчи босқичи нима?+ масалани қўйилиши Тизимли таҳлилнинг объекти нима?+ муаммо ёки ҳодиса Тизимли таҳлилнинг предмети- амалий муаммолар қўйилиши ва ечимининг концепциялари ва принциплари; махсус фан соҳаларининг тадқиқотлари методлари ва натижаларининг вужудга келган муаммо ечимига қаратилган мақсадли технологияларга интеграциялашув усуллари; турли тизимли объектлар комплекс тадқиқотларининг методикалари, усуллари ва моделлари ҳисобланади. Тизимлилик тамойили бу… Функция элементларини ўзаро алоқаси жамланмасини тақдим қилади, кутилаётган натижага эришишни кам муддат ичида, кам меҳнат билан молиявий ва иқтисодий сарф ҳаражатни, атроф муҳитга кам миқдорда зарар келтиришини таъминлайди, комплексли обект каби янги техникага яқинлашишни кўзлайди. Тизимни ифодалашда қўлланиладиган математик моделнинг берилишига қараб уларни қандай синфларга ажратамиз?+ Чизиқли ва чизиқсиз Тизимни мураккаблиги бўйича синфланиши…+ Таркиби, яшовчанлиги, ташкилий тузилиши, структураси, даражаси, вазифаси бўйича синфланади Тизимни муҳим блгилари тўлиқ кўрс.қат топ… яхлитлик, тизим ости мавж,ваалоқадорлиги Тизимни структураси бу..+ тизимни алохида элементлардан тузилган, шу элемент орасида функцияларни таксимланиши билан ифодаланиладиган улар орасида ўзаро богликлиги бутунлигини таркибий кисмлардан ташкил топиш усуллари хакидаги конундир Тизимни тадқиқ этишдаги асосий ёндашувлар+ комплекс, интегрцион, ситуацион, инновацион, норматив, хулк-атвор Тизимни тасвирлашнинг энг содда ва мавҳум даражаси-“қора қути” моделидир Тизимни ташкил этган эле нима? …. тизим таркибидаги бўлак Тизимнинг белгилари: -кўпчилик елементлар; уларнинг яхлитлиги ва орасидаги болилик; тузилиши ва кетма-кетлиги; умумлаштирувчи ва ажратувчи томонлари Тизимнинг белгилари:+ кўпчилик елементлар;уларнинг яхлитлиги ва орасидаги болилик;тузилиши ва кетма-кетлиги; умумлаштирувчи ва ажратувчи томонлари Тизимнинг тузилиши де.. элемент (хосса) алоқ туш Тизимнинг хусус қай қат тўғ кўр? Бутунлик алоқадорлик нисбий муст. Тизимнинг элеменларига куйидагилар киради: – Ахамиятли елементлар; Аамиятсиз елементлар Тизимнинг элеменларига куйидагилар киради:+ Ахамиятли елементлар; Аамиятсиз елементлар Тузилма деганда нимани тушунасиз?+ Бу бутун объект элементларининг ўзаро муносабатларининг барқарор кўриниши. Тушунчалар интерпретацияси (изоҳи)– энг аҳамиятли, барқарор ва такрорланиб турадиган табиат, жамият ва тафаккур ички объектив боғлиқлигини акс эттириш. Уйидагилардан қайси бири статик тизимга хос… ўзгармас холат Ўкув курсииинг максади- тизимли тахлил ва карор кабул асосларини урганади Ўкув курси оркали кандай билим олинади?-тизимли ёндашув хакида билим олиш, методологияни шунигдек муаммовий вазиятларни тасвирлашни урганиш Ўрганилаётган тизимнинг математик моделини тузиш қайси босқичида амалга оширилади+ 3 босда Услубият бу?+ Таққослаш параметрлари Усул бу. Ушбу ёндашув ўзига хос таҳлил усули бўлиб, у нафақат жараён негизини, балки уни бошқарувчи тизим ҳисобланади.+ Фикрлашнинг асосий типи Ҳар қандай объектнинг тизим сифатида белгиловчи 4 хоссаси:+ бутунлик ва бўлиниш, алоқалар мажудлиги, ташкиллашиш, интегративлик Эксперимент– хулоса ва вазиятларнинг назарий асосини текшириш мақсадида сунъий вазиятни юзага келтиришда тажриба услуби табиий фанлардаги асосли услублардан бири ҳисобланади. Экстраполяция усули – фан-техника, меҳнат ва ишлаб чиқаришни ташкил этиш шакллари ривожланиши тенденцияларининг таҳлили билан боғлиқдир Эмпирик тадқиқот методлари– сўров (опрос), кузатув, қиёслаш (солиштириш), ўлчаш, тажриба (эксперимент)); Эмпирик усуллар (усул-ҳаракатлар).– Эмпирик усул-ҳаракатларни, энг аввало, уч тоифага бўлинади объектни устидан кузатиш, ўзгартирувчи, ретроспекция ва башоратлаш усуллар Эҳтимолий тизимлар…+ Корхона маҳсулотини статистик назорат этиш, материал-техник таъминоти тизими, аэропорт атрофида самолётлар ҳаракатини бошқарувчи тизим, энергетик тизим бошқаруви Янги методи таҳлилдаги кетма кет аниқ… барчаси тўғри. ИҚТИСОДИЁТДА ТИЗИМЛИ ТАҲЛИЛ. Иқтисодиётда тизимли таҳлилнинг моҳияти*Тадқиқот обектини фикран ёки жисман таркибий қисмларга ажратиб, уларнинг алоҳида элементлари-нинг моҳияти, алоқадорлиги ва келгуси ривожланиши ўрганиш Иқтисодиёт тизимига мисол бўла олади… *Пул кредит Мураккаб иқтисодий муаммолар*Тизимли таҳлил объекти Иқтисодиётни ривожлантириш уни*Тизимлаш-тириш вазифасини қўймоқда Ўзбекистон иқтисодиётида тизимли таҳлил*Қўлланил-моқда Иқтисодиёт тизимли таҳлил жараёнида*Қарорларни қабул қилишга мўлжалланган тайёр маҳсулот тайёрланади. Модулни ўзлаштиришга қўйиладиган талаб*тингловчи ўзини-ўзи баҳолаш, билимини тўғри қўллаш, қўшимча билиши керак бўлган маълумотларни англаш, билмайдиган нарсаларни қачон ва қаерда билишини белгилаб олиши керак Расмий ёндашув бу-*турли мураккаблик-даги математик ёндашувлар, оддий, нисбатдан мураккаб моделлар Мазмун моҳиятли ёндашув бу … *тушанчалар, ғоя ва концепциялар Комфликтсизлик*Тизимли таҳлилнинг умумий принципи Илий тадқиқот методологияси – илмий тадқиқотни *ташкил этишнинг умумий кўриниши бўлиб, унда илмий тафаккурнинг принциплари, усуллари, шунингдек илмий тадқиқотни хаққонийлигини текшириш ва келгуси даврга уни тадбиқ этишдир Тизимли таҳлил бошланади…*Бирламчи таҳлилда Методология қамраб олади*Муаммони аниқлаш, долзарблиги,Илмий- тадқиқотнинг предмети, муаммони илмий назариясини яратиш,уни хаққонийлиги-ни амалиётда текшириш, яратилган назаридан бошқа назарияларни яратишда фойдаланиш, олинган натижаларнинг интерпритацияси ва қарор қабул қилиш Дельфи*Тизимли таҳлил усули Кластер*Тизимли таҳлил усули Ақлий хужум*Тизимли таҳлил усули Мустаққил қарор –*хар қандай харакат муқобил вариантларга таъсир этмайди Икки зиддиятли томонларни идеал даражада қониқтирадиган қарор зиддиятларни бошқариш қарори дейилади. Адаптив қарор*Авваллари бир марта қабул қилинган қарорга асосан қабул қилинади. Жамоавий қарорларда*Ақлий хужум усулидан фойдаланилади .Иқтисодиётда тизимлар – яхлит ва унинг биринчи даражали алоқадор компонентлардан иборат тизими.Дунё иқтисодиёти яхлит тизим, республика иқтисодиёти ҳам яхлит тизим.Банк молия тизими, тижорат банклар тизими, банк тизими, – тизимлар ичидаги тизимлар. Иқтисодиётнинг тизимли таҳлили – мураккаб, фанлараро интеграллашган, билимлар ва фактларни узоқни кўзлаб таҳлил қилиш жараёни. Интерграллашган ёндашув– вертикал ва горизантар ҳолдаги тизимнинг компонентларини ва омилларини ўрганади ҳамда бутун хаёт цикли форматида муаммо тадқиқ этилади. Тизимли таҳлил тор маънода – қарор қабул қилиш методологиясидир. Тизимли таҳлил кенг маънода – умумий тизимлар назарияси, тизимли ёндашув, тизимни асослаш усуллари ва қарор қабул қилишнинг синтезидир. Декомпозиция – тизим қисмлар жамламасига бўлиб, оддийлаштириб кўрсатишда декомпозиция қилинади.Декомпозиция – мақсадлар ва вазифалар дарахти, тизимни мухитдан ажратиб олиш. Таъсир этувчи омилларни тасвирлаш. Ривожланиш тенденциясини, ноаникликларни тасвирлашдир. Тизимли таҳлилнинг моҳияти – мураккаб масала ечимининг муқобил вариантлари ичидан самарали (оптимал) вариантини танлаб олишдир. Ҳар бир муқобил вариант-узоқ муддатни кўзлаб баҳоланади. Тизимли таҳлилметодологияси – мураккаб масалани чуқур таҳлил этиш, англаш ва тартиблаш асосида самарали ечимини беради. Ундан аввало стратегик қарорлар қабул қилиша фойдаланилади. |