Жедел гастрит-WPS Office. Жедел гастрит
 Скачать 233.5 Kb.
|
|
Емдеу: дитиазанин, дифезил, тимол, нафтамон, іш аймағына диатермия қолданады, көтен ішекке оттегін жібереді. Бір рет еркек папоротниктің сығындысы (1 жасқа 0,5 грам, бірақ 5 грамнан аспауы керек) , сондай ақ еркек папоротниктің түбірінен жасалатын улылығы жоғары препарат- филиксан тағайындалады. Алдын алу: Нерв жүйесін жақсарту Рационалды тамақтану Асқазан – ішек ауруларын емдеу. Глоссарий: Эозонофилия – перифиялық қанда эозонофилдердің көбеюі «Десенбилизияциялық» ем- аллергияға қарсы ем Мелена – қара түсті нәжіс ЗӘР ШЫҒАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ А.Ф.Е.-рі Жас баланың бүйрегі ересектердікіне қарағанда салыстырмалы түрде үлкен, сондықтан жоғарғы полюсы жоғарырақ, төменгі полюсы төменірек. 12-ші кеуде омыртқасы мен 4-ші бел омыртқасы аралығында орналасады. Бүйректің қыртысты қабаты, бүйрек түтікшелері туылған кезде жақсы жетілмеген, сондықтан бүйректің сүзгі қызметі нашарлау дамып туылады. Бүйрек көлемінің, салмағының салытырмалы түрде үлкен болуы, оның зәр түзу қызметін жақсы атқаруының себепшісі. Мысалы, жаңа туылған баланың өзі тәулігіне 20-25 рет, 1 жасқа дейін 15 ретке дейін зәрге шығады. Бірақ, бүйректің сүзгі қызметі бүйрек түтікшелерінің жетілмеуімен байланысты өз дәрежессінде емес. Сондықтан ерте жастағы балалардың зәрінде қалыпты жағдайдың өзінде белок, қан түйіршіктері анықталуы мүмкін. Бүйрек түбектері және несеп ағарлары кеңдеу, несеп ағарлары түзу емес, иілістер байқалады, бұлшық ет пен серіппелі қабаттары нашар дамиды. Аталған анатомиялық ерекшеліктер жас балаларда зәрдің жиналып, тұрып қалуына себепші және оларда бүйрек ауруларының жиірек кездесуіне де әсерін тигізеді. Қуық-жоғарырақ орналасқан, сиымдылығы жасына қарай әртүрлі: жаңа туылған балада-50мл; 3 айлық балада-100мл; 1 жасар балада-200мл; 10 жасар балада-900мл болдаы. Зәр шығару каналы қысқа: қыз балаларда 0,8-1см, ер балаларда 5-6 см. қыз балалардың зәр шығару каналының сыртқы саңылауы ерте жасында ашық тұрады, анусқа жақын орналасқан, бұл ерекшеліктер инфекцияның төменнен жоғары қарай таралуына бейімдейді, балаларда бүйрек ауруларының жиірек байқалуының тағы бір себебі болып табылады. Зәр жіберу саны: бала өскен сайын тәуліктік зәр шығару саны азаяды: Жаңа туылған бала бір тәулікте 20-25 рет; Емшектегі бала бір тәулікте 10-20 рет; Ересек бала бір тәулікте 4-5 рет зәр бөледі Зәрдің бөлінуінің өзгеруі: Полиурия-тәуліктік зәр мөлшерінің көбеюі(2л-ден астам); Олигоурия-тәуліктік зәр мөлшерінің көбеюі 50%дан 30%-ға дейін азаюы; Дизурия-зәр шығаруының бұзылуы; Анурия-тәуліктік зәр мөлшерінің 30% дан азаюы, зәр бөлінуінің мүлдем тоқтауы; Энурез-түнде зәрді ұстай алмауы; Никтурия-түнгі диурездің күндізгі диурезден басым болуы; Странгурия-зәр бөлу кезінде ауырсыну; Ишурия-қуық толы, зәрдің сыртқа шықпауы. Зәрдің құрамының өзгеруі: Лейкоцитурия-зәрде лейкоцит санының көбеюі; Гематурия-зәрде эритроцит санының көбеюі; Бактериурия-зәрде бактериялардың көбеюі; } қалыптан Протеинурия-зәрде белоктың мөдшерінің қалыптан Глюкозурия-зәрде қанттың пайда болуы Тәуліктік диурез балаларда жасына қарай өзгеріп отырады, оның құрамы, меншікті салмағы да бірдей емес. 1 айлығында 300мл, 6-12 айлығында-600мл. Одан асқасын формула бойынша есептеп табуға болады: 600+100х (Н-1) бұл жержегі 600-1 жасар баланың тәуліктік диурезі, Н-баланың жасы. Зәрдің меншікті салмағы зәрдің мөлшерімен және бүйректің концентрациялаушы қызметімен байланысты болады. Ерте жастағы балаларда зәрдің тығыздығы төмен 1003-1008 болады, өсе келе жоғарылайды. Өткір гломерулонефрит Өткір гломерулонефрит-бұл бүйрек домалақшаарының өткір қабынуымен сипатталатын инфекциялық-аллергиялық ауру. 3-7 жас аралығындағы балалар жиірек ауырады. Қоздырғышы көбінесе бета гемолитикалық стрептококк, стафилококк және вирустар. Патогенезі. өткір гломерулонефрит көбінесе баспа, назофарингит, скарлатина ауруларынан 10-15 күн өткеннен кейін басталады, яғни осы уақыттың ішінде ол аурулардың қоздырғыштары организмде аллергия тудырады. Солай етіп, бейімдеуші қосымша факторлар әсер еткен жағдайда, аллергияға ұшыраған қорғаныш күштері төмендеген баланың организмінде ауру басталады. Гломерулонефриттің жіктелуі. Клиникалық түрлері Аурудың даму кезеңі Бүйрек қызметінің деңгейі 1.Жедел гломерулонефрит -нефритикалық -нефротикалық -оқшауланған несеп синдромы -аралас 2.Созылмалы гломерулонефрит -нефротикалық -гематуриялық -аралас 3.Қатерлі гломерулонефрит 1.Алғашқы біліну кезеңдері 2.Қайталап даму кезеңі 3.Созылмалы гломерулонефритке айналу 1.Аурудың өрістеу кезеңі 2.Уақытша ремиссия кезеңі 3. Толық клиникалық лабораториялық ремиссия кезеңі 1.Бүйректің қызметі сақталған 2.Бүйректің жұмысы сақталған 3.Бүйректің жұмысының өткір жеткіліксіздігі 1.Бүйрек қызметі бұзылмаған 2. Бүйрек қызметі бұзылған 3.Бүйректің созылмалы жеткіліксіздігі 1.Бүйрек қызметі бұзылған 2. Бүйректің созылмалы жеткіліксіздігі Клиникасы. өткір гломерулонефриттің клиникалық түрлері: Нефритикалық түрі Нефротикалық түрі Тек зәрдегі өзгерістер Аралас түрі Нефритикалық түрінде баланың-дене қызуы жоғары, жалпы жағдайының бұзылу белгілерімен қатар ісіктер, қ/қ жоғарылайды және зәрде өзгерістер пайда болады. Ісіктер қабаттың, беттің ісінуінен басталады, тері қабаты бозарады. Қан қысымы көтерілгенімен өте жоғары деңгейге дейін жетпейді, 8-10 күннен қалыпқа түседі. Гломерулонефриттің бұл клиникалық түрінде ең басты белгі-макро және микрогематурия. Протеинурия болмашы мөлшерде және тез қалыпқа түседі. Нефротикалық түрі (ісікті) көбінесе мектпеке дейінгі жастағы балаларда кездеседі. Ең негізгі белгі-аты көрсетіп тұрғандай, ісіктер болады: бетінен басталып, түгел денесіне, аяқ-қолдарына, кейде ішкі қуыстарға да тарайды (асуит). Одан кейінгі белгі-протеинурия және цилиндрурия. Қанның анализінде: ЭТЖ жоғарылайды, лейкоцитоз, гипопротеинемия 35-55 г/л (қалыпта 62-82 г/л), гиперхолестеринемия -7,8 мк.моль/л (қалыпта 4,16-5-72 мк.моль/л) Аралас түрі-ең ауыр түрі, өйткені алдыңғы аталған түрлеріндегі белгілердің бәрі байқалады: Қан қысымы өте жоғары көтеріледі, ісіктер байқалады, протеинурия, гематурия, олигоурия, цилинрурия, баланың қанының анализінде-гипопротеинемия, гиперхолестеринемия. Жүрек шекарасының ұлғаюы, систолалық шу естілу, күшті бас ауру сияқты белгілер де қосылады. Тек зәрдегі өзгерістер түрінде клиникалық белгілер байқалмайды, балада бүйрек ауруы бар екені басқа аурулармен келіп, зәрін тексерген кезде ғана анықталады. өткір гломерулонефритті дұрыс және өз уақытында емдесек 80-90%-ы 2-3 айдың ішінде жазылып кетеді, кейде 1-1,5 жылға созылады. Асқынулары: 1. Бүйректің жедел жетіспеушілігі (ОПИ) 2.Бүйректің энцефалопатиясы –бас миының ісінуі мен қан тамырларының тарылуынан құрысып –тырысуы 3. Созылмалы гломерулонефрит Диагноз қою. Анамнезге, клиникалық белгілергше, лабораториялық тексерістерге, инструментарлық тексерістерге сүйене отырып қойылады. Емдеу. Емдеу бірнеше сатыда жүргізіледі: 1-ші сатысы- ауруханада, арнайы нефрологиялық бөлімшеде 2-ші сатысы- ауруханада «Д» есепке алып бақылау 3-ші сатысы- санаторий, курорттарда 1. ауруханада ем жүргізу тәртібі. Ем арнайы нефрологиялық бөлімшелерде жүргізілу қажет. 3-4 аптаға дейін қатаң төсек режимі тағайындалады. Бұл режим баланың жалпы жағдайына, зәр анализдерінің нәтижелеріне қарап біртіндеп кеңейтіледі. Тамақтандыру ерекшеліктері: ауыр жағдайларда 1-2 күнге жеңілдету емдәмі тағайындалады. Бала тек жеміс-жидектермен, кисель, варенье сияқты тәттілермен қоректендіреді, сұйықтық мөлшері шектеледі. Одан кейін №7 столға ауыстырылады, бірінші аптада тұссыз тағам, 2-3 –ші аптадан бастап 1,5-2 айға дейін тұз тәулігіне 1-2 гр, кейінірек, жағдайына қарап 4-5 гр дейін көбейтіледі. Аурудың қоздырғыштарына қарап антибиотиктер тағайындалады: пенициллин тәулігіен 100000-150000 Б/кг, ампициллин, оксациллин, карбенициллин-осы дозаларда 1,5 айға дейін алмастыра отырып егіледі. Ауыр түрлерінде және аталған препараттар әсер етпесеғ кең спектрлі антибиотиктер тағайындалады. Симптомдық ем жүргізіледі: антигистаминді препараттар (супрастин, тавегил, фенкрол, димедрол т.б.) қан қысымын төмендететін дәрілер-резерпин, раунатин, бастапқы дозасы 0,01-0,02 күніне 3 рет, дибазол 0,002-0,003-0,005; зәр қуатын дәрілер-алғашқы теобромин, кофеин, үлкен ісіктерде- гипотиазид. 2,5 мг/кг, фурасемид (лазикс) нефриттің ісікті түрінде гормондар-преднизилон схема бойынша, калий препараттарымен қоса тағайындалады; жүректің жұмысын жақсартатын дәрілер: Уремияда 2% сода ерітіндісімен сифонды клизма жасау, асқазанды жуу, «жасанды бүйрек» аппаратына қосу; құрысып-тырысқанда-магнезий сульфаты 25%, жұлыннан сұйықтық алу қолданылады. 2. Емханадағы бақылау, емдеу. Ауру бала ауруханада емделіп шыққан соң, жеңіл түрлерінен кейін 5жыл, ауыр түрлерінен кейін өмір бойына нефролог, педиатрдың бақылауына алынады. Баланың жалпы жағдайы бағаланып, зәрдің және қанның анализдері тексеріліп, стоматолог, 10Р дәрігерлерінің кеңесіне жіберіліп тұрады. Қажет болған жағдайда ем тағайындалып, жүргізіледі. Санаториялық ем-бала емделіп шыққанынан кейін 6 ай бойы клиникалық –лабораториялық ремиссия кезінде Байрам-Али, Трускавец сияқты жерде ем қабылдағаны дұрыс. Алдын алу: 1. Стрептококкпен шақырылатын ауруларға дер кезінде диагноз қойып, емдеп, баланы сауықтыру 2. Инфекция ошақтарын емдеу, сауықтыру 3. Балалар мекемелерінде сауықтыру жұмыстарын жүргізу Созылмалы гломерулонефрит Созылмалы гломерулонефрит көбінесе өткір гломерулонефриттің асқынуы болып табылады. Қосымша бейімдеуші факторлар: 1. Баланың жалпы қорғаныш күштерінің төмендеуі 2. Тамақтану мен күтімнің нашарлауы 3. Бала бүйрегінің туа пайда болған ақаулары Созылмалы гломерулонефрит 3 клиникалық түрде өтеді: 1. Нефротикалық (ісікті), 2. Гематуриялық 3. Аралас. Балаларда нефротикалық түрі жиірек байқалады. Клиникалық белгілері: ұзақ уақытқа сақталған ісіктер, тері қабаты ақсұр түсті (алебастр түсті), құрғақ, қолға салқын болып білінеді. Бала көп шөлдегіш, тез шаршағыш, әлсіз. өкпеге немесе плевра қуысына сұйықтық жиналған жағдайда ентігу, жөтел пайда болады. Тахикардия, баланың бауыры ұлғаяды, асцит байқалады. Қанының анализінде: гипопротеинемия, гипохолестеринемия, гиперазотемия. Зәрінде олигоурия, протеинурия, цилидрурия. Ісіктер өте үлкен болғанымен, баланың жалпы жағдайы ұзақ уақытқа дейін қанағаттанарлық, бүйректің жұмысы сақталады. Бірақ гиперазотемия өте жоғарылап, 3-6 айға дейін сақталса, бүйректің сүзгі қызметі 25%-ға төмендесе, созылмалы бүйрек жетіспешілігінің, яғни уремияның белгілері пайда болады-басының ауруы, әлсіреу, бей-жай күйге түсу; жүрегі айнып құсу; тері қабаты құрғап, қышыну; құрысып-тырысу; аузынан аммиактың иісі шығады; ауыр жағдайларда дем алысында патологиялық өзгерістер пайда болады-Чейн-Стокс, Куссмауль дем аласы; есін жоғалтады, елірмелеу; олиго немесе анурия; гипоизостенурия. Науқас балаға қажетті ем жүргізілмесе, уремиялық комадан, жүрек жетіспеушілігіенне, миға қан құйылуынан өліп кетеді. Емдеу. 1.Аурудың қайталану кезеңінде төсек режимі тағайындалады. 2. Емдәм –ауру баланың тамағынан белоктың мөлшерін шектеу (22-25% төмендету), бірақ энергиясы жоғары тамақ беру-Джордано-Джиованетти емдәмі. 3. Гиперазотемияны азайту үшін және бүйректің сүзгі қызметін жақсарту мақсатымен-тәулігіне фуросемид, аллопуринол 0,3-0,4 гр. тағайындалады. 4. Бүйректің жетіспеушілігінде-гемодиализ: а) интракорпоральды гемодиализ-баланың асқазанынан күніне 5%-ды сода ерітіндісімен жуу, сифонды клизма жасау б) экстракорпоральды гемодиализ-жасанды бүйрек аппараты арқылы өткізіледі. Глоссарий: 1. Лейкоцитурия – зәрде лейкоциттердің санынының көбеюі. 2. Гипопротеинемия – қанда ақуыздардың мөлшерінің төмендеуі. ЭНДОКРИНДІ ЖҮЙЕСІНІҢ А.Ф.Е – рі. Ағзадағы эндокриндік жүйе – ішкі секреция бездері дейтін топтан тұрады. Олар зат алмасуын реттеп отыруға қажетті белсенді биологиялық заттарды – гормондарды жасап, бөліп шығаратын қасиеті бар. Эндокриндік жүйенің қызметімен тығыз байланысты. Баланың ішкі секреция бездерінің зат алмасуды, өсуді және дамуды реттеп отырушы ретінде ерекше зор маңызы бар. Бала өсіп, дамыған сайын бұл бездерде морфологиялық және функционалдық өзгерістер болады, бездердің түрлі топтарының бір – бірімен және орталық жүйке жүйесінің қызметімен өзара байланыс әрекеті айқын аңғарылады. Ішкі секреция бездеріне жатадыя: Гипофиз Эпифиз Қалқанша безі Қалқанша маңы бездері Айырша безі Бүйрек үсті бездері Ұйқы безі Жыныс (гонод) бездері. Гипофиз – ең негізгі эндокриндік без, бас сүйегінің түрік ернінде орналасып, гипоталамуспен байланысады. Үш бөлігі бар: алдыңғы, ортаңғы немесе аралық, артқы бөліктері. Алдыңғы бөлігі – СТГ (соматотропты – дененің өсуін қамтамасыз етеді), АКТГ (аддренокортикопты – бүйрекке әсер етеді, көмірсулар зат алмасуын реттейді), ТТГ (тиреотропты – қалқанша безінің қызметіне ықпал етеді), ГТ (гонодотропин) гормондарын бөледі. Бала 6 -7 жасқа толғанда алдыңғы бөлігінің қызметі күшейеді. Эпифиз – қызметі бала жатырда жатқанда басталады, ең максимальді қызметі 4 айға дейін. Қызметі – бүйрек үсті безімен байланысты – бірін – бірі басып отырады. Қалқанша безі: Дене температурасы мен зат алмасуына, сондай – ақ бас миының дамуына және сүйек құрылысына әсер. Тироксин және гормонын бөледі. Бұл гормондардың бөлінуіне йод өте қажетті. Өз қызметін жатардың ішінде бастайды. 5 – 6 айлықта қызмет жоғарылайды. 2 – 2,5 жасында қызметі күшейіп, сосын төмендейді, жыныстық кезеңінде қайта күшейеді. Қалқанша маңы бездері – ағзада Са (кальций) алмасуына қатысады. Айырша (тимус) безі – сыртқы және ішкі секреция иммундық жүйе мүшесі. Т – лимфоциттерді түзеді, максимальді қызметі жатырда және жас бала шағында күшейеді. 11 – 15 жаста қызметі төмендейді. Ұйқы безі – сыртқы және ішкі секреция безі болып табылады, асқазанның артқы жағында, шамамен II және III бел омыртқа деңгейінде, іш пердесі сыртындағы кеңістікте орналасқан. Эндокриндік жүйеде – инсулин гормонын бөледі, көмірсутек зат алмасуына қатысады. Бүйрек үсті бездері – ішкі секрециясының қос бездері, бүйректің жоғарғы ұш жағындағы қарын кеңістігінде орналасқан. Жаңа туылған нәрестеде бүйрек үсті безінің көлемі үлкен, бірақ дамып бітпеген. Бүйрек үсті безі – қабықшасы мен қоймалжың ми затынан тұрады. Бүйрек үсті безінің қабықшасы қанға өмір сүруге қажетті гормондардың түсуін қамтамасыз етеді, олар: глюкокортикоидтар, минералокортикоидтар, андрогендер. Бүйрек үсті безінің физиологиялық қызметі: адреналин мен норадрелин бөліп шығару болып табылады. Жалпы, бұл гармондар бейімделу (адаптация) синдромын қамтамасыз етеді. Жыныс бездері (жұмыртқа жасушалары): қыз балаларда аналық без, ұл балаларда – аталық без деп аталады. Бойдың өсуіне және ағзаның жетілуіне : әйелдік және еркектік мінезді, қылықты, айырмашылықтарды қамтамасыз етеді. Қыз баланың жыныстық жетілу кезеңі - 10 жастан, ұл балада – 11 жастан басталады. Қант диабеті Қантты диабет-ұйқы безінің бетта клеткаларының инсулинді аз мөлшерде жасап шығаруымен байланысты зат алмасуының, әсіресе көмірсулар алмасуының бұзылуымен сипатталатын ішкі секреция безінің созылмалы ауруы. Қант диабетінің 2 түрі бар: инсулинге тәуелді және инсулинге тәуелсіз. Балаларда көбінесе инсулинге тәуелді түрі кездеседі. Барлық ішкі секреция бездері ауруларының ішінде балаларда қант диабеті ең жиі кездесетін түрі. Диабетпен барлық жастағы балалар ауырады, соның ішінде 5-13 жас аралығындағы балалар жиірек ауырады. Себептері: 1. Тұқым қуалаушылық (60%) 2.Балалардың вирус қоздыратын жұқпалы аурулары: қызылша, қызамық, желшешек, тұмау т.б. әсері. 3. Көмірсулар мен майларға бай, тәтті тағамдарды қалыптан тыс көп жеу 4. Психикалық, физикалық стрестердің салдары Патогенезі. Инсулин қалыпта организмдегі көмірсулардың алмасуын, қанттың сіңірілуін реттейді. Қант диабетінде инсулиннің аз мөлшерде бөліп шығарылуынан бұл процесс бұзылады: көмірсулар толық сіңірілмей қандағы қанттың мөлшері жоғарылайды –бұл гипергликемия деп аталады, көмірсулардың майға айналу процессі толық аяқталмағандықтан қанда жартылай қорытылған-кетонды денелер көбейеді, бұл процесс-кетонемия деп аталады. Қалыпта қандағы қанттың мөлшері -3,3-5,5 м.моль/л, кетондар-0,05-0,1 гр/л дейін болады. Қандағы қанттың мөлшері 11,1 м.моль/л-ден асса қант зәрде анықтала бастайды, ал қалыпты зәрде қант анықталмайды. Қанттың зәрде анықталуы-гликозурия деп аталды. Қант диабетінің балаларда өтуінің ерекшеліктері: ауру жедел, белсенді түрде басталады. Қантты диабет балаларда ауыр өтеді. Асқынулар жиі кездеседі. Клиникасы. Қант диабетіне тән алғашқы пайда болатын белгілер: полидипсия-қатты шөлдеу, тәулігіне 3-4 литрге дейін сұйықтық ішеді. Полиурия-жиі және 3 литрге дейін зәр бөледі. Зәр ақшыл түсті, қанттың болуы салдарынан тығыздығы жоғарылайды, полиурияның салдарынан никтурия және энурез байқалады. Баланың тәбеті жоғарылайды, тамақты көп жейді-полифагия, бірақ соған қарамай салмақ қоспайды. Бұл белгілер негізгі үш белгі, одан басқа белгілер: тері қабаты құрғап, қышиды, шашының арасында және бетінің ұшында шілде ауруындағыдай өзгерістер пайда болады. Тері қабатының, жалпы организмінің қорғаныш күштері төмендейді. Сондықтан фурункулез, пиодермия т.б. ұзақ уақыт жазылмайтын іріңді аурулармен асқынады. Кішкентай балаларда зәрде қанттың пайда болуына байланысты, жөргектерінің крахмалданған сияқты қатаюы байқалады. |