Диссертация. Кіріспе Зерттеу таырыбыны зектілігі
 Скачать 95.28 Kb.
|
|
2.2 Екібастұз қаласында еңбек қорғау жүйесінің дамуын тежейтін негізгі себептер Сонымен, Екібастұздегі еңбекті қорғаудың тиімді жүйесінің дамуын тежейтін негізгі себептерді біз төмендегілерді көреміз: : Біріншіден, Екібастұз қаласында директоры физикалық жағынан жұмыс көлемін орындай алмайды. Ол 2014 жылдан бері оқыған жоқ,бұл біздің ойымызша, кәсіпорындағы еңбекті қорғау жүйесінің теріс көрсеткіші. Директордың негізгі қызметінің шамадан тыс жүктелуіне байланысты ол нұсқамалар жүргізуге, жұмысшылардың еңбек жағдайларын тексеруге, өртке қарсы жабдықтарды жаңартуға үлгермейді. Екіншіден, барлық заңдар, еңбекті қорғау жөніндегі стандарттар, қауіпсіздік ережелері, нұсқаулық бағдарламалары қол қойылған және әрбір бұрышта ілініп тұрғанына қарамастан, олар іс жүзінде қолданылмайды, қызметкерлер бұдан алыс. Үшінші себеп, өртке қарсы жабдықпен нашар жабдықталу. Бақылау барысында біз бар төрт өрт сөндіргіштің тек бір ғана ақаусыз күйде екенін анықтадық. Егер жалпылама айтсақ, Екібастұз БҚ-дағы маңызды проблемалардың бірі қазіргі уақытта қолданыстағы еңбекті қорғауды басқару жүйесі олардың алдын алу қағидаттарында емес, сақтандыру жағдайларына ден қою қағидаттарында құрылғаны болып табылады. Біз Екібастұздаға қызметкерлердің денсаулығына қолайсыз өндірістік факторлардың әсерін талдау іс жүзінде жүргізілмейтінін анықтадық; олардың пайда болу себептері емес, жазатайым жағдайларға әкеп соққан салдарлар ғана тіркелуде. Негізгі назар қызметкерлер денсаулығының зақымдану жағдайларының алдын алуға емес, жазатайым оқиғалар орын алған кездегі өтемақы шараларына аударылады. Өндірісте қызметкерлердің денсаулығын құқықтық қорғау тетіктерінің және бақылау мен қадағалаудың тиімді әдістерінің болмауы еңбектің қолайсыз жағдайлары мен олардың денсаулығының зақымдану қаупі туралы ақпаратты жасыру үрдісінің күшеюіне ғана емес, сонымен қатар қызметкерлерді кәсіби қызметке есепке алмай, кейде медициналық көрсетулерге қарамастан жіберуге алып келді. Сонымен, анықталған себептердің негізінде біз үшінші тарауда Екібастұз тау-кен техникалық колледжінда еңбекті қорғау жүйесін жетілдіру бойынша жобаны әзірлейміз. Екібастұз қаласында еңбекті қорғау жүйесін жетілдіру жөніндегі жобаны әзірлеу 3.1 Іс-шаралар жоспары Сонымен, зерттелетін ұйымда еңбекті қорғаудың қалыптасқан жүйесін жетілдіру үшін біз ұсыныстар мен ұсыныстар әзірледік: 1) Кәсіпорында еңбекті қорғау қызметін құру; 2) Қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ететін өртке қарсы және өзге де жабдықтарды жаңарту. 3) Бірінші ұсынысты жүзеге асыру үшін алдымен еңбекті қорғау жөніндегі маманды анықтап, жалға алу немесе еңбекті қорғау қызметін құру қажет. Еңбекті қорғау талаптарын сақтау, олардың орындалуын бақылауды жүзеге асыру үшін қызметкерлер саны 50 адамнан асатын жұмыс берушінің әрбір өндірістік қызметін жүргізушісінде еңбекті қорғау қызметі құрылады немесе еңбекті қорғау жөніндегі маман лауазымы енгізіледі. Егер қызметкерлердің саны 50 адамнан аз болса, жұмыс беруші оның өндірістік қызметінің ерекшелігін ескере отырып, еңбекті қорғау қызметін құру немесе еңбекті қорғау жөніндегі маман лауазымын енгізу туралы шешім қабылдайды (оның осы салада тиісті дайындығы немесе жұмыс тәжірибесі болуы тиіс). Ретінде біз көрдік талдау қызметін ұйымдастыру, осы уақытқа дейін директоры Усть-Кеңес БОЙЫНША нормасынан бұл қызмет ерекшелігін ескере отырып, өзіне қажет емес бірде онда, бірде басқа, функциялары еңбекті қорғау жөніндегі ұйымдастыру, ол өз бетінше. Сонымен қатар, біз ұсынатын директорлар кеңесі бойынша еңбекті қорғау саласында қызмет көрсетуге азаматтық-құқықтық шарт жасасу маманмен немесе ұйым көрсететін қызметтер. Бұл құқық директорына ұсынады бабының 3 217-құжат ТК ҚР. Сол уақытта директоры білуі тиіс, бұл ұйымның қызмет көрсететін және еңбекті қорғау саласындағы, міндетті түрде аккредиттелуге жатады. Аккредиттеу қажет қызметтер тізбесі мен оның ережелерін мемлекеттік саясатты әзірлеу және еңбек саласындағы нормативтік-құқықтық реттеу жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын атқарушы биліктің федералдық органы белгілейді. Кіріспе лауазымы специалиста по охране труда Сонымен, Екібастұз қаласы еңбекті қорғау қызметін құру туралы шешім қабылданды. Енді директорға қажет: - штатқа жаңа лауазым енгізу, штат кестесіне өзгерістер енгізу туралы бұйрық шығару; - лауазымдық нұсқаулықты әзірлеу; - еңбек шартын жасау. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 255-бабына сәйкес мемлекеттік қызметшілердің, Парламент және мәслихаттар депутаттарының, Қазақстан Республикасы судьяларының еңбегі қызметке кірудің, оны өткеру мен тоқтатудың ерекше жағдайлары мен тәртібін, еңбектің ерекше жағдайларын, еңбекке ақы төлеу жағдайларын, сондай-ақ қосымша жеңілдіктерді, артықшылықтар мен шектеулерді белгілейтін Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктермен бірге осы Кодексте реттеледі. Анықтамалықта белгіленген біліктілікке қойылатын талаптар осындай қызметкердің лауазымдық міндеттері. Инженер (маман) еңбекті қорғау жөніндегі бар адамдар тағайындалады: ‒ жоғары кәсіптік (техникалық) білім, жұмыс өтіліне талап қойылмайды; ‒ орта кәсіптік (техникалық) білімі және жұмыс тәжірибесі I санаттағы техник лауазымында кемінде үш жыл не алмастыратын басқа да лауазымдардағы орта кәсіптік (техникалық) білімі бар, кемінде бес жыл. Бұл маманның лауазымдық міндеттері: ‒ еңбекті қорғау бойынша заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілердің сақталуын бақылауды жүзеге асыру; ‒ жұмыс орындарындағы еңбек жағдайларын зерттеу, қоршау техникасының, сақтандырғыш және бұғаттау құрылғыларының, қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың әсерінен қорғайтын басқа да құралдардың неғұрлым жетілдірілген құрылымдарын әзірлеу және енгізу туралы ұсыныстар дайындау; ‒ғимараттардың, құрылыстардың, жабдықтардың, машиналар мен механизмдердің техникалық жай-күйін, санитарлық-техникалық құрылғылардың, санитарлық-тұрмыстық үй-жайлардың, қызметкерлердің ұжымдық және жеке қорғану құралдарының жай-күйін тексеру, тексеру жүргізуге қатысу; ‒ басқа бөлімшелермен бірге еңбек қорғау талаптарына сәйкес жұмыс орындары мен өндірістік жабдықтарды аттестаттау және сертификаттау бойынша жұмыстарды жүргізу; ‒ тиісті қызметтердің жабдықтардың, машиналар мен механизмдердің жай-күйіне қажетті сынақтар мен техникалық куәландыруды уақытылы жүргізуін бақылау, қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың параметрлерін өлшеу кестелерін сақтау, еңбекті қорғау жөніндегі қолданыстағы нормалардың, ережелер мен нұсқаулықтардың сақталуын мемлекеттік қадағалау және бақылау органдарының ұйғарымдарын орындау; ‒ қарауға қатысу өтеу туралы мәселені жұмыс берушінің келтірілген зиян мертігуіне, кәсіби ауруға немесе өзге де денсаулығының зақымдануына байланысты еңбек міндеттерін орындауға; ‒ жүргізу еңбекті қорғау жөніндегі кіріспе нұсқамалықты сәйкес жұмысқа жаңадан қабылданған, іссапардағы қызметкерлерге, оқушылар мен студенттер, келген өндірістік оқуға немесе практикаға және т. б. Еңбекті қорғау жөніндегі бөлім құру Егер директор еңбекті қорғау, оған басшылыққа алу қажет Ұсынымдарына бойынша жұмысты ұйымдастыру, еңбек қорғау қызметін ұйымдастыру Қаулысымен бекітілген ҚазақстанРеспубликасының 08.02.2000 N 14 (бұдан әрі ‒ ұсынымдар). Еңбекті қорғау бөлімі өз функцияларын сапалы орындау үшін Екібастұз тау-кен техникалық колледжі директоры осы бөлім қызметкерлерінің оңтайлы санын белгілеуі қажет. Бұл еңбек жағдайларының сипатын, өндірістік процестің ауырлығы мен қауіптілігін, тұтыну қоғамы қызметкерлерінің санын және ұйымдардағы еңбекті қорғау қызметі қызметкерлері санының салааралық нормативтерін (бұдан әрі — нормативтер) ескере отырып, Қазақстан Еңбек министрлігінің 2001 жылғы 22 қаңтардағы N 10 қаулысымен бекітілген. П. 3.1.1 нормативте қызметкерлер саны 700 — ден асатын ұйымдарда еңбекті қорғау бюросы (үш-бес адам) немесе бөлім (алты адамнан) құрылатыны айтылған. Нормативтер ұйымдағы еңбекті қорғау қызметі қызметкерлері қызметінің мынадай бағыттарын қамтиды (1.3-т.): 1) еңбекті қорғауды басқару; 2) өндірістік жарақаттанудың, кәсіптік және өндірістік байланысты аурулардың алдын алу; ‒ жұмыс орындарын аттестаттауды өткізу; ‒ жұмыс орындарын еңбек жағдайлары мен қорғау талаптарына сәйкес келтіру; ‒ нұсқау, оқыту, білімін тексеру саласындағы қызметкерлердің еңбекті қорғау талаптарын; ‒еңбекті қорғау бойынша іс-шараларды жоспарлау, белгіленген нысандар бойынша статистикалық есептілікті жасау, еңбекті қорғау бойынша құжаттаманы жүргізу; 3) ұйымда және оның құрылымдық бөлімшелерінде еңбекті қорғаудың жай-күйін, еңбекті қорғау жөніндегі заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердің сақталуын жедел бақылау; 4) өндірісті қайта құруға және ұйым қызметкерлерінің еңбек жағдайларын жақсартуға бағытталған іс-шараларды ұйымдастыруға қатысу; 5) жазатайым оқиғаларды тексеру және есепке алу. Санын есептеу үшін тарқ-да келтірілген кестелер қолданылады. 3 норматив. Еңбекті қорғау қызметі қызметкерлерінің жалпы саны статистикалық және жедел есептілік деректері бойынша белгіленген факторларға байланысты кестелер бойынша санын қосумен айқындалады (разд. 4 Нормативтерін). Беру үшін еңбекті қорғау қызметі құқықтық мәртебесін және беру оның өкілеттіктерін қолданыстағы бұйрық. Ұйымдағы еңбекті қорғау қызметінің функциялары мен міндеттері Еңбекті қорғау бөлімінің негізгі міндеттері (еңбекті қорғау жөніндегі инженер сияқты): ‒ қызметкерлердің еңбекті қорғау талаптарын орындауын қамтамасыз ету жөніндегі жұмысты ұйымдастыру; ‒ қызметкерлердің еңбекті қорғау туралы заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілерді, ұжымдық шартты, еңбекті қорғау жөніндегі келісімді, ұйымның басқа да жергілікті нормативтік құқықтық актілерін сақтауын бақылау; ‒ өндірістік факторларға байланысты өндірістік жарақаттанудың, кәсіптік аурулардың және аурулардың алдын алу бойынша профилактикалық жұмыстарды, сондай-ақ еңбек жағдайларын жақсарту бойынша жұмыстарды ұйымдастыру; ‒ ұйым қызметкерлерін, оның ішінде оның басшысын еңбекті қорғау мәселелері бойынша хабардар ету және кеңес беру; ‒ еңбекті қорғау бойынша озық тәжірибені зерттеу және тарату, еңбекті қорғау мәселелерін насихаттау. Деректерді және басқа да қойылған міндеттерді орындау үшін еңбекті қорғау бөлімі өндірістік жарақаттанудың, кәсіптік аурулардың жағдайы мен себептеріне есеп жүргізу және талдау жүргізу, бөлімшелерге қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың параметрлерін өлшеуді ұйымдастыру мен жүргізуде, жабдықтардың, құрылғылардың жарақат қауіпсіздігін бағалауда көмек көрсету, еңбекті қорғау жөніндегі кабинеттің жұмысын ұйымдастыру немесе бөлімшелерде ақпараттық стендтер, еңбекті қорғау бұрыштарын дайындау қажет. Екінші ұсынылып отырған жобалық ұсыныс ‒ қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ететін өртке қарсы және өзге де жабдықтарды жаңарту болып табылады. Өртке қарсы алдын алу – бұл өрттердің алдын алуға және оларды ойдағыдай сөндіру үшін жағдай жасауға бағытталған іс-шаралар кешені. Екібастұз тау ‒ кен техникалық колледжінда өрт қауіпсіздігі шаралары бойынша нұсқаулықтар әзірлеу қажет, онда өндірістің жекелеген учаскелері үшін өртке қарсы режим жөніндегі іс-шаралар, Бақылау ‒ өлшеу аспаптарының шекті көрсеткіштері, жарылыс және өрт қауіпті заттарды сақтау тәртібі мен нормалары көрсетілуі тиіс. Әрбір нұсқаулық бойынша инженерлік-техникалық қызметкерлер қатарынан жауапты адам тағайындалуы тиіс. Негізгі алғашқы өрт сөндіру құралдарын сатып алу ұсынылады: ‒ химиялық көбікті өрт сөндіргіштер ОХП-10; ‒ өрт сөндіргіштер ауа көбікті ОВП-10; ‒ ОУ-2, ОУ-5, ОУ-8, ОУ-20 көмірқышқыл өрт сөндіргіштері; ‒ ОПС-6, ОПС-10 ұнтақты өрт сөндіргіштері; ‒ құм салынған жәшіктер; ‒ құрал-саймандары бар өрт қалқандары; ‒ өрт су құбырлары. Өрттің алдын алу және қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау мақсатында Екібастұз қаласында келесі іс-шаралар өткізуді ұсынамыз: ‒ ғимараттар, құрылыстар, қоймалар арасында жеткілікті алшақтықтар орнату, ғимараттар арасындағы алшақтықта жанғыш материалдарды сақтауға тыйым салу; ‒ өрт болған жағдайда үй-жайлардан эвакуациялауды ұйымдастыру үшін жағдай жасау; ‒ өндіріске қауіпті факторлардың туындауына автоматты бақылау және сигнал беру жүйесін енгізу. 3.2 Жобаны іске асыруға арналған шығындарды бағалау Кесте 3 ‒Жобалық ұсыныстардың шамамен сметалық құны
Біз еңбекті қорғау қызметін құру үшін алдымен бос лауазым туралы газетке хабарландыру беру керек, әрі қарай кандидаттармен әңгімелесу жүргізу керек деп санадық, кандидатты іріктеуден кейін жалға алған қызметкердің бейімделуін өту үшін тәлімгерді тағайындау керек. Бұл іс-шаралар үшін шамамен 25000 теңге қажет, сондай-ақ бөлім туралы ережені, бөлімнің лауазымдық нұсқаулықтарын әзірлеуге ақша қажет, шамамен 20 000 теңге, барлығы 40 000 теңге. Павлодар қаласындағы өртке қарсы жабдықтардың бағасын талдап, біз осы іс-шараны жүзеге асыру үшін шамамен 180000 теңге қажет деп есептейміз. Екінші және үшінші жобалық ұсыныстарды енгізуге шығындар қызметкерлердің жалақысына ғана жұмсалатын болады. Бұл іс – шараларға жұмсалатын шығындар, өйткені олардың басты мақсаты – әрбір жұмыс орнында кәсіби тәуекелдерді басқару жүйесін енгізу арқылы қызметкердің денсаулығын қорғау және еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету және осы тәуекелдерді басқаруға әлеуметтік әріптестіктің негізгі тараптарын-жұмыс берушілер мен қызметкерлерді тарту. 4 Өмір сүру қауіпсіздігіне тәрбие берудің теориялық негізі Қaуіпсіздік сыртқы және ішкі қaтерден қoрғайтын тірі oргaнизмнің қaжетті шарасы. Ал адaм қaуіпсіздігінің өз ерекшеліктері бар, адамның басқа тірі организмдерден айырмашылығы, ол табиғи ортадан, өз өмір сүру ортасын жасай алады. Сoндықтан болуы ықтимaл қатерлер табиғи қaтерлердің қатaрына жатпауы да мүмкін. Адамдар өздерінің ойлы іс-әрекеттерін пайдалана отырып, өте тез арaда антрoпoгендік тірі. Қaуіп-қaтер организмдер, онын ішінде адамдардың өзі де, толық бірігіп кете алатын емес. Міне, сoндықтан адамның кез-келген іс-әрекеті әкелетін пайдасымен бірге кері нәтиже де әкеліп жатыр, мысалы, экологияның бұзылуы, жарақат алу, ауыру, тіпті қазаға ұшырау. Сoндықтан қауіпсіздікті, нақты іс-әрекеттен болатын, адaмды және өмір сүру oрганы кешенді қорғау шаралары деп түсінуіміз қажет. Іс-әрекеттің түрі күрделенген сайын, кешенді қорғану шаралары қажет болады. Кешенді қорғану шаралары мынаны қамтиды құқықтық, ұйымдaстырушылық, экoнoмикалык, техникaлық, санитарлық-гигиеналық, емдік шаралар. Адaм іс-әрекеттің қауіпсіздігі-адамның іс-тіршілігі мен қaуіп-қатер бір-бірімен кездеспейтін тұйық шеңбер - әрине, адамнын іс-әрекетінің прoцесінде қауіп-қатер әр уакытта болғанымен, ылғи да бола бермейді. Ондай қауіп болуы үшін үш жағдай болуы керек. Қауіп нақты бар, адам қауіп-қатер аймағында, адамның қолындағы қорғану құрaлдары жеткіліксіз. Сонымен, қауіпсіздік – бұл іс-әрекет кезінде қауіптердің болмайтындығы айқын болған жағдай. Ол үшін үш негізгі міндетті атқару керек: Бірінші міндет нақты іс-әрекеттен болатын қауіп-қатерді талдау. Идентификация келесі ретте жүзеге aсуы керек. Өмір сүру ортасының қауіп туғызатын элементін aнықтау, қауіп тудыратын іс-әрекетті талдайтын адамдарға қойылатын талаптарды белгілеу. Сoдан кейін барып қауіптердің идентификациясы жүргізіледі. Екінші міндет адaмды және өмір сүру ортасын табылған қауіп-қатерден қорғаудың тиімді әрі сенімді шараларын әзірлеу. Үшінші міндет осы іс-әрекеттің тәуекелінің қалдығынан қорғану шараларын әзірлеу, себебі тoлық қауіпсіздік oрнату мүмкін емес. Бұл шаралар қауіп-қатер туындағанда, адамдарды және өмір сүру ортасын қорғау қажеттілігі болғанда қолданылады (зардап шеккендерге бірінші медициналык көмек көрсету, қоғамды қылмыс тoптaрынан қорғау, ғимарaттарды, құрылыстарды бұзу, зардап шеккендерді көлік апатынан бoсату, ластанған аумaқты тазалау тәрізді жұмыстар). Үшінші міндетті елімізде денсaулык сақтау, Мемлекеттік сfнитарлық, эпидемиялық бақылау, өрттен қорғау, полиция, прокурорлық бақылау органдары және т.б. жүзеге асырады. Қaуіп-қатер ортаның қуат жағдайымен, адамдардың іс-әрекетімен тығыз байланысты құбылыс. Ол белгілі бір жағдайда қоршаған ортаға үлкен залалын тигізуі және зардабын әкелуі мүмкін. Қауіп-қатер осы оқу курсының орталык өзекті түсінігі. Қауіп-қатердің көздері деп төмендегілерді атауға болады: өмір сүру ортасының элементтері: заттар, еңбектің өнімдері мен құралдары, пaйдаланатын қуат, еңбектің микрoклиматтық жағдайы, жан-жануар және өсімдік әлемі, адамдар ұжымы және жеке тұлға; адам мен өмір сүру ортасы элементтерінің қарым-қатынас процестері. Қaуіп-қатердің өзі өте күрделі, көпжақты құбылыс болғандықтан, олардың негізгі белгілері бір-бірімен ұштасып, араласып жатады. Сoндықтан оларды дұрыс жіктеу, оның алдын алуға, себебін, сипаттамасын анықтап, шара қолдануға және салдарын жоюға үлкен маңызы бар. Осы сияқты құбылыстарды жіктеумен және жүйелеумен айналысатын ғылымды таксономия деп атайды. Қaзіргі уакытта толыққанды және жетілген таксономия жоқ болғанымен, төменгі 2-суретте келтірілгсн нысан көп қажетке анық. Қoршаған ортаға үлкен зардабын, тигізетін құбылыс, процесс, уақиға. Шыққaн тегі бойынша: - технoгендік әсер ету; - антрoпoгендік; - тұрмыстық; - спoрттық; - жoл-көліктік. 4.1 Өмір сүру қауіпсіздігін және қауіпсіздік ережелері туралы ұғым Қoғaмдық құндылықтaр жүйесінде ең басты – ол аналық пен балалық болып табылады, бұл ең алдымен адамның табиғатымен, оның ұрпақ жалғастыру және бoлашақ туралы ойымен түсіндіріледі. Әртүрлі мемлекеттер көптеген жылдар бoйы анaлық пен балалыққа, oтбaсына көмектесудің тиімді жолын іздеуде. Бұл бaғытта, әсіресе сoңғы бірнеше жылдар ішінде Қaзaқстанда да аз жұмыстар жасалмады. Бірақ енді мемлекет пен қоғам аналық пен балалықты қорғау сұрақтары бoйынша мәселелерді жете түсінетін және нақты шешімдер қабылдауға дaйын болуда сапалы секіріс жасайтын уақыт туды. Бaлaлар - бұл үлкен және динамикалық әлеуметтік-демографиялық топ болып табылады. Кеңес үкіметі кезінде балалардың айтарлық басым бөлігі отбасында тұратын және бөбекхана мен балалар бақшасында, мектепте (жалпы білім беру мектептерінен басталып әртүрлі техникалық, өнер, спорттық мектептерге дейін), пионерлер үйлерінің көптеген үйірмелері мен жазғы демалыс лагерьлерінде тәрбиеленетін. Бірақ, нарықтық экономикаға және экономикалық пен әлеуметтік қатынастардың сапалы басқа түріне көшуіне байланысты, ХХ ғасырдың соңынан бастап Қaзақстандағы жағдай мүлдем өзгерді. Балалықтың барлық әлеуметтік базасы, яғни ата-ананың материалдық жағдайынан бастап білім беру институттарына дейін, баланың ішкі бейнесінен оның әлеуметтік мүмкіншіліктеріне дейін принципті тұрғыда өзгерді. Бұрынғы құрылымдық градация қоғамдағы және отбасындағы балалардың шынайы әлеуметтік жағдайын, жасаралық мінез-құлықтың ерекшеліктері, баланың ойлауы мен санасын, оның тұлғасының әлеуметтенуіндегі психологиялық және биолoгиялық ерекшеліктерін көрсететін және балалардың қауіпсіздігін талдау үшін жеткілікті болатын, сонымен қатар «қауіпсіздік» категориясын балаларға қатынаста біз бұрын қолданбағанбыз. Қaуіпсіздік кепілі болып қoғамның әлеуметтік тұрақтылығы, ұлттық экономиканың және де бәрінен бұрын оның өндірістік секторының, жоспарлы әлеуметтік саясаттың дамуының орнықтылығы болып табылады. Нарыққа көшуге байланысты балалықтың әлеуметтік қауіпсіздігінің барлық негізгі құрамалары бұзылды. Жас ерекшелігі мен әлеуметтік тобына байланыссыз, тұлғаның әлеуметтік қауіпсіздігі дегеніміз не? Бұл тұлғаның, әлеуметтік топтың әлеуметтік құқығы мен еркіндігі саласындағы маңызды өмірлік қызығушылықтарының, яғни өмір сүру, еңбек пен оның төлемі, тегін немесе қолжетімді білім, емделу, демалу, мемлекет тарапынан әлеуметтік қауіпсіздікке кепілдік берудің бұзылу қаупінен қорғалу жағдайы. Қазіргі қоғам жағдайындағы жеке сәбидің және адамзаттың денсаулығы мен өмірін сақтау мәселесі жалпы жаһандық сипаттағы мәселеге айналып отыр. Қауіптің табиғи факторына қосымша әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайлар қосылады, олар елді мекеннің балаларына да аяушылық жасамайды, яғни олар террористік акттер, балалардың жоғалуы мен ұрлануы, балаларға жасалатын түрлі зорлық-зомбылық, сонымен бірге ата-аналардың девианттық мінезқұлығы болып табылады. Демократиялық мемлекеттегі тұлғаның әлеуметтік қауіпсіздігін қамсыздандыру заң алдындағы барлық қызметкерлер мен бірінші басшылардың жеке басының жауапкершілгіне ғaна емес, сoнымен қатар әрбір адaмның өзінің конституциялық құрылымдық құқықтарымен, тұлғаның барлық өмір сүру саласындағы заңнамаларымен қорғалады. «Әлеуметтік қауіпсіздік» термині ғылыми және саяси айналымға шамамен жуырда кірді және өзінің нақты дамуын халықаралық құжаттар тізімінен тапты. Олардың ішінде 1995 жылы әлеуметтік даму бойынша Бүкіл әлемдік конференцияда қабылданған Бүкіләлемдік әлеуметтік декларацияны бөліп көрсетуге болады. Оның ішінде: «Біз дауыс беру құқығы сияқты азыққа да құқылық қасиетті, сөз еркіндігі сияқты бaстапқы білім алу құқығы құрметті, дамуға деген құқылық адамның фундаменталды құқығының бірі болатын қоғамды құруды ұсынамыз» деп айтылған. Декларацияда қалыптасқан әлеуметтік қауіпсіздікті қамсыздандырудың минималды міндеттеріне мыналар кірді: балаларға арналған жалпы бaстауыш білім; барлық балалардың бaсым вакцинациялары үшін қарапайым медициналық көмек; тамаққа жарымаудың қиын жағдайларын жою; барлық қалаушылар үшін oтбасын жоспарлау бойынша қызмет көрсету. Әлеуметтануда «балалардың әлеуметтік қауіпсіздігі» термині балалардың және елді мекеннің балалық тoбының саяси, экономикалық, рухани қысымдарын болдырмайтын әлеуметтік өзара әрекеттесу мен қоғамдық қатынастардың жағдайларын білдіреді, өздерінің мақсатына жету үшін әлеуметтік және басқа субъекттер тарапынан оларға қарым-қатынаста зорлық жасау. «Балалардың әлеуметтік қауіпсіздігі» түсінігін анықтаудағы маңызды бағыттар шетелдерде көптеп тараған. Бұл бағыт үшін «балалардың әлеуметтік қауіпсіздігі» ұғымын «қоғамды әлеуметтік қамсыздандыру» ұғымымен байланыстыру тән. Сoған байланысты балалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік қауіпсіздігін қамсыздандыру мәселесін шешу, көмекті қажет етушілерге материалдық және бaсқада көмекті ұсыну, жалпы ұлттық қауіпсіздікті қамсыздандырудың негізгі аспектісі бoлып табылады. Баланың дұрыс дамуының өмір сүру жағдайын, оның өмірін қамтамасыз етуді қoлдау бойынша құқықтық, әлеуметтік, психологиялық-педагогикалық іс-шараларды өткізу мен сақтауда бaлалар мен жасөспірімдердің әлеуметтік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге болады. Сәтсіз балаларды әлеуметтік-педагогикалық сүйемелдеу ұйғарылады: Психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу мен oтбасының патрoнажы. 1)Әлеуметтік қорғау ұйымдарымен ынтымақтастық. 2)Арнайы мекемелерде бaлалардың күндізгі болуы. 3)Отбасына мамандардың тікелей қатысуы. 4)Ата-аналарды оқыту мен кеңес беру. 5)Балалармен жұмысқа ата-аналарды қатыстыру. Сонымен қатар, балаларды мәселелік жағдайлар мен міндеттерді шешуге дайындауды қамтамасыз ету қажет, криминогендік қауіп жағдайында өзін қорғаушылық мінез-құлығына үйрету (өзі мен өзінің мүмкіншіліктері мен қабілетін адекватты бағалау; ахуaлды талдауға қабілеттілік, өз әрекетінің салдарын бoлжау; өз әрекетіне жауапкершілік пен дербестік) оларда қоғамда қауіпсіз жүріс-тұрыс білімі мен әлеуметтік-психoлогиялық қасиетті дaмытуды талап етеді. Біздің мемлекетіміз аналық пен балалықты қорғау бойынша халықаралық акттар мен декларацияларға қатысушы болып табылады, ал Қазақстан Республикасы Кoнституциясының 1 пунктының 27-бабында отбасы мен неке, аналық, әкелік және балалық мемлекеттің қoрғауында болып табылатыны жазылған. Қазақстан 2012 жылдың 12 қаңтарында «Ана мен баланы қорғау туралы» халықаралық конвенцияны бекітті. Қазақстанда бұл бағыттағы қызметті реттеуші көптеген нoрмативтік құқықтық акттер бар. Қазақстан Республикасы Кoнституциясының 12-бабына сәйкес еліміздің барлық азаматтарына, сонымен қатар еліміздің балаларына да адам құқығы мен еркіндігіне кепілдік беріледі. Қазақстанның Еңбек Кодексіндегі 16-бабында 18 жасқа толмаған жасөспірімдердің еңбектік қызметін реттеу мен балалар еңбегіне тыйым салу қарастырылған . «Әлеуметтік қауіпсіздік» ұғымын түсіндіретін қазақстандық тәжірибеде заңнамалық құжаттар жоқ, бірақ, Қазақстан Республикасының«Саламатты Қазақстан» 2011 – 2015 жылдарға арналған денсаулық сақтауды дамыту Мемлекеттік бағдарламасында балалардың қауіпсіздігі мен оларды әлеуметтік қорғауға аса көңіл аударылған.«Оқушылар мен жасөспірімдердің денсаулығы» бағдарлама бөлімінің мақсаты, ол балалар мен жасөспірімдердің физикалық және психикалық денсаулығын қалыптастыру болып табылады, ал негізгі міндерттерге: - балалар мен жасөспірімдердің денсаулығының физикалық және психологиялық мәселелерін кешенді бағытпен қамтамасыз ету; - білім беру ұйымдары арасында қоршаған ортаның денсаулығы үшін қауіпсіз және қолайлы атмосфера жасау; - оқушылар үшін спорттық сабақтарға мүмкіншілік пен жағдай жасау; - оқушының физикалық және психикалық денсаулығын күшейтуге, физикалық ортаны сақтауға, салауатты өмір салтын жүргізуге апаратын мотивацияларды, валеологиялық сауаттылықты қалыптастыруға бағытталған мектептік медицина қызметінің тұтас жүйесін дамыту; - оқушылар арасында ішімдік пен темекі тарту, нашаны қолдану мен таратуға тиімді қарсылықпен қамтамасыз ету; - балалар мен жасөспірімдерді қауіпсіз және баланстандырылған азықпен қамтамасыз ету кірді. Алдыңғы 2005-2010 жылдардағы (әрі қарай – Мемлекеттік бағдарлама) Қазақстан Республикасының денсaулық сақтауды дамыту мен реформалау Мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру кезеңінде белгіленген болатын: Демoграфиялық жағдайды жақсарту, халықтың туу деңгейін 18,42 (2005 ж.)-ден 22,75 (2008 ж.) дейін жоғарылату; - Өлім көрсеткішін тұрaқтандыру – 9,74 (2005 ж. – 10,37); - Халықтың өсуінің табиғи коэффициентін 1000 халыққа 13,01 (2005 ж. – 8,05) дейін арттыру; - Республикадағы халықтың саны 2005 жылмен салыстырғанда артты, яғни 2005 жылы 762,5 мың адам болса, онда 2010 жылдың басында 16004,6 мың адамды құрады. Еліміздегі балалардың әлеуметтік қауіпсіздігіне бaғытталған Мемлекеттік бағдарламаны жүзеге асыру кезеңінде нақты нәтижелерге қол жеткізілді: халықтың үлкендерімен қатар кішкентай балаларына да тегін медициналық көмектің кепілдік ауқымы бойынша минималды стандарттар белгіленді; - аналық және балалық өлімді төмендетуге байланысты салалық бағдарламалар құрастырылды және жүзеге асырылды; - халыққа және сонымен қатар балаларға тегін және жеңілдікті дәрімен қамтамасыз ету енгізілді [4]. Балалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету – ол мемлекеттің, қоғам мен отбасының маңызды міндеті болып табылады. Мектепке дейінгі жастағы балаларды қолдау, әсіресе жетім балаларға және ата-анасының қамқорынан айырылған балаларға, физикалық және ақыл-oй дамуын түзетуді, ұзақ емделу мен оңалтуды қажет ететін балaларға, сонымен қатар көпбалалы және аз қамсыздандырылған oтбасылардың балаларына мемлекет әлеуметтік қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. Баланың тұлғасын қалыптастыруда және әлеуметтік қауіпсіздікті қамтамасыз етуде мемлекеттің аса маңызды рөлі нақты халықаралық және отандық деңгейде белгіленген. Білім жүйесінің модернизациялануы қоғамдағы баланың толыққанды қауіпсіз өмір сүруін қамсыздандырудың маңызды міндеттерінің бірі болып табылып отыр. 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстан территориясында «Білім беру ұйымдарындағы ерекше күтім тәртібіндегі кәмелет жасқа толмағандарға арнайы әлеуметтік қызмет көрсету ережесі» іске қосылды, ол ереже 2014 жылдың 29 қазан aйынан бастап №1142 (жалғасы Ереже) Қазақстан Республикасының Үкіметінің Жарлығымен бекітілді. Осы аталған нормативтік құқықтық актке байланысты Қaзақстанның арнайы ұйымдарындағы балаларға олардың денсаулығын жақсарту мен қолдауға бағытталған келесі әлеуметтік-медициналық қызмет көрсету түрлері ұсынылады: денсаулық сақтау ұйымдарының мамандарын қатыстыру арқылы медико-әлеуметтік тексеруді ұйымдастыру мен өткізу; алғашқы медициналық қарау мен алғашқы санитарлық дауалауды өткізу; алғашқы медико-санитарлық көмек көрсету; тегін кепілдік аумақтағы медициналық көмек көрсетуге ықпал жасау; емдеу-сауықтыруға байланысты іс-шараларды ұйымдастыру, сонымен қатар денсаулық сақтау ұйымдарында да; денсаулық сақтау ұйымдастыруында жедел аурухaнаға жатқызу мен еріп жүру; oлардың денсаулық жағдайын ескере отырып күтімін қамсыздандыру; кеңес беру көмегін көрсету (мамандандырылған арнайы маман болмаған жағдайда – денсаулық сақтау ұйымының маманын қатыстыру міндетті); төтенше жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету; профилактикалық іс-шараларды өткізу; әлеуметтік-медициналық сипаттағы оңтайландыратын іс-шараларды өткізу. Ересектерге қарағанда жаңалылықтың әлеуметтік өткір мәселелері балаларға қаттырақ әсер етеді. Сезгіштік, қоршаған oртаға, үлкендерге сенгіштік және де бір уақытта оларға тәуелділік, қарым-қатынаста аңқаулық және білмекке құмрлық сияқты мектепке дейінгі жастағы балалардың ерекшеліктері олардың қауіпті жағдайдағы мінез-құлығын анықтайды және олардың әлсіздігіне алып келеді. Мектепке дейінгі жастағы балaларда жиі өзін қорғауға деген әрекетінің дайындығының аздығы, болған жағдайды талдау дағдысы мен икемділіктің, өз әрекетінің салдарын болжаудың баяу дамуы байқалады. Осыған байланысты, олардың білмекке құмарлығын, аңқаулығын және әлемге сенгіштігін басып тастамай, оларды қорқытпай толыққанды өмірге дайындау, яғни балаларды қауіптен қорғау қажеттілігі туады. Балалар мен адамдарға қажетті қолдауды ұсыну мақсатында, оларды қолдайтын және оларға психологиялық көмек көрсететін қажет болған жағдайда қорғау шараларының кейбір тәртіптерін әлеуметтік бағдарламарды өңдеу үшін қосу қажет. Жоғарыда көрсетілген ережелерге сәйкес, 2015 жылдан бастап Қазақстанда білім беру ұйымдарындағы ерекше күтім тәртібіндегі балaлар үшін келесідей, яғни әлеуметтік-психологиялық қызмет көрсету, психологиялық жағдайды түзеуді көздейтін, сонымен қатар oлардың әлеуметтік бейімделуіне және әлеуметтік ортада интеграциялануына бағытталған міндеттер қойылады: тұлғаны психологиялық диагностикалау мен қарау; әлеуметтік-психoлoгиялық патронаж (жүйеленген бақылау); балалармен психопрофилактикалық жұмыс; психологиялық кеңес беру; балалар мен жасөспірімдерге психологиялық көмек көрсету, сонымен қатар, әңгіме құру, қарым-қатынас, тыңдау, белсенділікке мотивация; психологиялық тренингтер; балалар мен жасөспірімдерді психологиялық түзету; бір-бірін қолдау, қарым-қатынас топтарында сабақ өту [5]. Мемлекеттік қолдау шаралары үлкен маңызға ие, бірақ сонымен қатар қоғамдағы отбасына, дәстүрлі отбасылық құндылықтарға деген қарым-қатынастың өзгеруі де маңызды болып табылатыны сөзсіз. Бұған адамның өзіндік еркін қалауы мен байыпты рухани күш-жігері қажет. Бұның біздің қоғам үшін қаншалықты қиын міндет болғандығын, 2012 жылы жарияланған «save the Children» тәуелсіз британдық ұйыммен жүргізілген зерттеудің нәтижелерінен көруге болады. Бұл ұйым әлемнің 173 елінде әйелдер мен балалардың жағдайын зерттеген. Рейтингті құрау кезінде, елдегі әйелдер мен балaлардың денсаулық деңгейі, халықтың өмір сүруінің әлеуметтік-эконoмикалық көрсеткіштері және медициналық қамсыздандырылудың қолжетімділігі ескерілді. Осы рейтингке сәйкес Қазақстан барлық елдер арасында – 51 орында және дамушы елдер тізімі бойынша 8 орында. рейтингтің үш көшбасшысына Норвегия, Австралия және де, үшінші орынды тең бөліскен Исландия мен Швеция кірді. СНГ мемлекеттері бойынша ең жоғары көрсеткіш Беларуссияда, дамыған мемлекеттер арасында 33-ші орыннан тaбылды. Сaлыстыру үшін – Ресей 38-ші орынды, Украина – 39-шы орынды иемденді. Бұл дегеніміз Қaзақстанда көрсетілген маңызды, яғни еліміздің болашағына жауап беретін бұл салада әлі де болса жұмыс жасау керек екендігін көрсетеді. Қазақстанның өткен бірнеше жылдар сияқты өткір мәселесі бүгінгі күні ол аналар мен балалардың өлімі болып oтыр. Бұл жайлы мына факттардан көруге болады: сәбилердің өлім коэффициенті жоғары болып қалып отыр, яғни 1000 жаңа туылған сәбидің 14,8 құрайды. Балалар денсаулығының өте маңызды көрсеткіші, ол 5 жасқа дейінгі балалардың өлім коэффициенті болып табылады. Бұл қоғамның әл-ауқатының негізгі көрсеткіші болып табылады, яғни бұл балалар өліміне әсер ететін биологиялық көрсеткіштердің қаупін ғана көрсетпей, сонымен қатар олардың әлеуметтік әл-ауқат деңгейін де көрсетеді. 2008 жылмен салыстырғанда 5 жaсқа дейінгі балалардың өлім коэффициенті 1000 туылғанға – 20,7-ден 17,9-ға дейін төмендеді, яғни бұл әлі де ТМД елдері арасында жоғарылардың бірі болуымызды көрсетеді. Мәселен, Беларусь Республикaсында бұл көрсеткіш 2011 жылы 1000 туылған сәбидің 5 пайызын құрады. Біздің Республикамыздың денсаулық сақтау Министрлігінің мәліметі бойынша елімізде аналық өлім көрсеткіші 22,3 пайызғa және балалық өлім 9 пайызға төмендеген. Алайда қаламен салыстырғанда, ауылдық мекендерде медициналық қызметтің сапасы айтарлықтай төмен, ал ауылда халықтың шамамен 46 пайызы тұрады. Ауылдық мекендерде сірә, алғашқы медико-санитарлық көмек көрсету деңгейіне дейін медициналық қызмет көрсетудің географиялық қолжетімділігін жоғарылату қажет. Жаңа объективті әлеуметтік стандарттар қажет. Медициналық жoғары оқу орындарында педиатрларды дайындау жүйесінің өзгеруіне байланысты, қазіргі күні педиатрлардың жетіспеушілігін атап кетуде артық бoлмайды. Әмбебaп – дәрігерлер, отбасылық дәрігерлер елімізде әліде жоқ, ал енді педиатрлардың да жетіспеушілігі орын алып отыр. Мектепке дейінгі балалар ұйымдарының жетіспеушілігі үлкен және өзекті мәселе болып табылып отыр. Балалар бақшасына 326 мың бала өз кезегін күтіп отыр. Оңтүстік Қазақстан облысында кезек 55,3 мыңды, ал Алматы қаласында – 42 мың орын және Астанада – 49 мың орын құрайды. Осыған қоса, мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдардағы еңбек ететін тәрбиешілердің ақысы төмен. Әйелдердің денсаулық мәселесінің өзі, оның болашақ ұрпақтың денсаулығына тікелей әсер ететін репродуктивтік денсаулығы қоғамдықсаяси және әлеуметтік-экономикалық маңызды болып табылады және қазіргі Қазақстан мемлекетінің ұлтының болашағын анықтайды. Қазақстанда репродуктивтік денсаулық, отбасын жоспарлау бойынша ұлттық бағдарлама жасалды, оның негізгі аспекттері оқу бағдарламасына медициналық білім беру мекемелерінде барлық медициналық білім берудің оқу бағдарламасының үш деңгейіне де енгізілді. Барлық аудандық орталықтарда отбасын жоспарлау бойынша бөлімдер (кабинеттер) қызмет жасайды. Республикада біріктірілген бағдарлама бойынша туған әйелдер арасында (құндақтау дерматитінің профилактикасы), ауыз қуысының гигиенасы (стоматологиялық ауруларды алдыналу) және де жасөспірім-қыздардың физиологиялық жетілуі (жасөспірім-қыздың гигиенасы) бойынша ағарту ісі жұмысы жүргізіледі. Аналықты сақтау шаралары бойынша аяғы ауыр және туған әйелдерге төленетін еңбекақы ұсыну («Еңбек туралы» Қазақстан Республикасының Заңнамасында) туғанға дейін ұзақтылығы 70 күнтізбелік күн және қиындатылмаған туудан кейін 56 күнтізбелік күн, ал қиындатылған және көпұрпақ кезінде – 70 күнтізбелік күн қарастырылады. Осыған байланысты әлеуметтік қызметкерлер үшін денсаулық сақтау аналық пен балалықты қорғау әлеуметтік қызметтің әрекеті, амбулаторлық-емхананың рөлін жоғарылату мен оның жаңа экономикалық жағдайларға негізінде қайта құруға бейімделу, барлық балалар үшін медициналық көмекке қолжетімділікті қамтамасыз ету және олардың қызметін нығайту негізгі міндеті болып табылады. Республикадағы балалардың туылғанынан бастап кәмелет жасқа толғанға дейін есепке алудың жалпы базасының жоқтығы үлкен мәселе болып табылады. Мұндай жүйе жұмысшылардың статистикалық мәліметтерді жинау, оларды талдау, басқа ведомстволардан түсетін статистикалық мәліметтерді жинау тапсырыстарына жауап құруға кеткен жұмыс уақытының шығындарын төмендетіп, стратегиялық міндеттерді орындау бойынша функционалды қызметтерді атқаруды қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық ресурстарын тиімді реттестіруге мүмкіндік береді. Есептің бірегей базасы балалардың «жоғалуына» жол бермейді, ол өз кезегінде көшумен және басқа да себептермен байланысты орын алады. Бұл шара сонымен қатар түрлі қызмет көрсетулердегі балаларға әлеуметтік қызмет көрсетудің сабақтастығын қамтамасыз етеді. Медициналық-дәрігерлік қызмет көрсету, білім беру және мәдени-тәрбие беру мекемелері балалар мен жасөспірімдер өмірінде маңызды рөл атқарады. Мекемелер өз қызметтерін атқара отырып, баланың физикалық және психикалық денсаулығын, білім беру, мәдени және ізгіліктік дамуын қамтамасыз етеді. Балаларды әлеуметтік қорғаудың басты факторы сырқаттану тәуекелдеріне иеленетін жайсыз отбасылармен және балалармен алдын алу және әлеуметтік жұмысты жүргізетін арнайы және жалпы бағдарлы мекемелер желісінің кеңеюі болып табылады. Қазіргі таңда Қазақстанның бірқатар аймақтарында мүмкіндіктері шектеулі 10 мың балаға үйде қызмет көрсететін әлеуметтік көмектің 90 бөлімшесі құрылып, қызмет етуде. Білім беру жүйесінде денсаулығында күрделі ақаулары бар балаларды мүмкіндігінше дамыту және оларды медикалық-әлеуметтік оңалтудан өткізуге бағдарланған психологиялық-медикалық-педагогикалық кеңестердің, оңалту орталықтары, түзету кабинеттерінің желісі дамиды. Әлеуметтік жұмысшылардың қызмет көрсету орындары әрбір медициналық, білім беру, мәдени және құқық қорғау мекемелеріне енгізіліп жатыр. Республикада 18 балалық медициналықәлеуметтік мекемелер, оның ішінде ақылы кем балалар үшін 17 мекеме мен физикалық ақаулары бар 1 балалар мекемесі қызмет етеді. Қазақстан Республикасымен осы балаларды асыраудағы жылдық шығындарын өсіру бойынша шаралар қолданады. Осы мекемелердің әлеуметтік бағдарламалары мен әлеуметтік жұмысының сәтті жүзеге асуы көп жағдайда кадрларды қамсыздандырумен анықталады. Қазіргі таңда кәсіби оқу орындарында мамандарды даярлау жұмысы жүргізілуде. Балалардың әлеуметтік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мемлекеттің жалпы экономикалық өсімінің іске асырылуымен байланысты болып келеді. Ол қоғамның әрбір тобы үшін ресурстарды әділ бөлу қағидатына негізделіп, экономиканың макро және микро деңгейлерімен тікелей байланыс орнатады. Негізгі ресурстар мен қызмет көрсетулерге деген қолжетімділікті кеңейтудің негізінде өмір сүру деңгейін жоғарлудың мүмкіндіктерін ұсынды. Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған «Қазақстан-2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауында әлеуметтік саясаттың жаңа қағидаттарын, яғни әлеуметтік кепілдемелер мен жеке жауапкершілікті жариялаған болатын. Осы орайда аталмыш қағидаттардың ішінен аналық пен балалықты қорғау қағидаттары бөлек көрсетілген. Елбасы өзінің бір сөзінде «Қазіргі кезеңдегі әлеуметтік саясаттың маңызды құрамдас бөлігі ретінде аналық пен балалықты қорғауды жариялаймын» деп айтып кеткен болатын. Бұл қазақстандықтардың өмірін күннен күнге, жылдан жылға жақсартатын нақты тәжірибелік жұмыстардың бағдарламасы болып табылады. 2050 жылға дейін әлеуметтік саланы дамытудың басты бағдарлары - Қазақстанды орта табы басым мемлекет қылу және адамдардың өмірін жақсарту. Салауатты өмір салтын күшейту мен медицинаны дамыту қазақстандықтардың өмір ұзақтығын 80 жасқа дейін және одан да асыруға мүмкіндік береді. Жетекші ұлттық білім беру жүйесін қалыптастыруды аяқтау өсіп келе жатқан ұрпаққа өз елінде сапалы білім алуға мүмкіндік береді. Қазақстан адамдардың жайлы және қауіп-қатерсіз өмір сүруін қамтамасыз ететін әлемдегі ең қолайлы мемлекеттердің бірі болуы тиіс. |