Оқу сауаттылығы 100 ВАР 2017-1. Оу сауаттылыЫ 1НСа зайсан клін ертеде монолша ХуноХутоНор оыраулы кл
 Скачать 1.08 Mb.
|
|
42-НҰСҚА Жиһанкез өзінің қыпшағын еш уақыт тастаған емес. Қыпшағының қос ішегі алыста қалған туған жердің шерменді үнін қозғап, өткен күндерді, албырт жас шағын, от басында тұрып ән салған қыпшақтың жас сұлуларының әсем әндерін, айлы түндердегі жер солқылдатқан сарбаздар биін еске салатын. Сондайда ол музыка жайлы кітабын бітірсе, туған жерін есіне түсірер осынау сұлу сезімді мұңлы саздардан айырылып қалатындай боп қорқатын. Туған жерін еске алғанда оның көңілін ылғи жабырқау мұң басатын. Әсіресе соңғы жылдарда мүлде торлап алды. Туған жеріне бір қиялмен шарлап келмей көңілі орнына түспейді. Әрине, жер ортасынан асқан шақта ғұмырының жартысын білім қуып жат өлкеде тентіреумен өткізген жанның көкірегінде болар табиғи сағыныш еді бұл. 1.Мәтіндегі ойға сәйкес келетін мақал-мәтелді табыңыз. A)Көшерін жел, қонарын сай біледі. B)Мың асауға бір тосу. C)Жамандық қөрмей жақсы болмас. D)Туған жердей жер болмас. E)Ерді ел теңгерер. 2.Мәтіннің 1-ші бөлімінде не туралы айтылған. A)би туралы B)қыздар туралы C)кітап туралы D)аспап туралы E)ән туралы Бұрын бір тышқан болыпты. Ол өте ақкөңіл, достарымен тату екен. Бірақ жаңа келген мысық оған тыныштық бермепті. Бір күні оның ұйықтап жатқанын көрген мысық байқамаған болып жалпақ табанымен жаншып өтті. Шошыған тышқан орнынан қарғып тұрып мысыққа: – Мен ешқашан басқаларға жамандық жасаған емеспін. Сен неге маған өшігіп жүрсің? – дейді. Мысық тәкаппарлана: – Саған тышқан бол деген кім? Тышқан екенсің, жеуге тиіспіз! – дейді. Оның түпкі ниетін байқаған тышқан содан былай сақтанып, бұрыш- бұрышта тығылып жүретін болыпты. Бір тәуірі мысық өте ұйқышыл екен. Басы жастыққа тиді болды, қорылдай кетіп, қанша оятса да оянбайды екен. Мұны білген ақылды тышқан ебін тауып, ұйықтап жатқан дұшпанының мойнына қоңырау байлап қойыпты. Сөйтіп, жүрген сайын сылдырайтын қоңыраудың арқасында алаңсыз ұйықтап, еркін жүретін болыпты. 3.Мәтін мазмұнына сай мақалды табыңыз. A)Диірменде туған тышқан тарсылдан қорықпас B)Досы көпті жау алмайды C)Ежелгі дұшпан ел болмас D)Екі қошқардың басы бір қазанда піспес E)Жалғыз қаздың үні шықпас 4.Тышқанның алаңсыз өмір сүруіне негіз болған жағдай A)Тапқырлығы B)Ептілігі C)Шыдамдылығы D)Батылдығы E)Шапшаңдығы 5.Мәтін мазмұнына сай тақырыпты таңдаңыз. A)Қулығын асырған тышқан B)Мысық пен тышқан C)Тату-тәтті өмір D)Ұйқышыл мысық E)Жаңа дос 6.Тышқанның дұшпанын анықтаңыз A)Жалқау B)Айлакер C)Өркөкірек D)Батыл E)Мақтаншақ . Балаға ат қоюдың қаншалықты маңызды екеніне мән бермейтіндер көп. Сол себепті де, әдемі естілетініне қызығып, көбінесе мағынасыз аттарды қоя салады. 2. Бір қызығы, сәбидің қай мезгілде, қай айда дүниеге келгендігі де оның мінезінің қалыптасуына ықпал ететін көрінеді. Деректерге сүйенсек, қыста ынталы, талапты балалар дүниеге келеді. Кілең жуан дыбыстардан тұратын қатқыл есімнің қойылуы олардың осы қасиетін одан әрі ұштап, дамыта түседі. Желтоқсанда туған балалар тік мінезді, өте өктем, ал қаңтар мен ақпанда туған балалар байсалдырақ болады. «Бірақ қыста туған сәбилер есейгенде өздерінің қырсықтығының кесірінен ешкіммен сыйыса алмай қиналады. Олар әрдайым елдің алдында болғысы келеді. Егер сіз оның табиғат берген қатал мінезін жұмсартқыңыз келсе, жұмсақ есім таңдаңыз» дейді экстрасенс Заман Сыпатаев. 3. Сыпатаевтың айтуынша, көктемде туған балалар тез ренжігіш, сезімтал, әсершіл. Олардың көбі тумасынан дарынды, бірақ өздеріне сенімді емес. Осы жасқаншақ, жігерсіз жұмсақ мінезі олардың көшбасшы болуына кедергі. Сондықтан қайраттандыру үшін оларға қатқыл есім таңдаған жөн. 4. Жазда туған балаларға, негізінен белсенділік пен тәкаппарлық, батылдық тән. 5. Күзде туған балалар өте әмбебап, алғыр және сабырлы. Не істесе де, көп ойланып-толғанады. Бірақ мінездері жеңілтектеу. Оларға ат таңдау соншалықты қиын емес, себебі күзгі балалардың табиғатына ештеңе әсер етпейді. 6. Заман мырза жалпы балаға ат қоюда есімдер құпиясын ескеру керектігін айтады. Біріншіден, есім қалай дыбысталады, соған мән берген жөн. Ары қарай, мағынасына көңіл бөлу керек. Мәселен, қыз балаға сұлулық, парасаттылық, ақылдылық қасиеттерін қамтитын есімдер лайық. Ал балаңыз ұл болса және сіз оның болашақта қажырлы да қайратты, дәулетті және ер мінезді азамат болып өскенін қаласаңыз, есімін де соған орайластырып қойғаныңыз абзал. Ең бастысы, өз балаңыздың қандай болғанын қалайсыз? Есімін де соған қарай таңдаңыз. Ат қою – өте жауапты іс. Сонымен қатар әр бір ата-ана өз баласының бақытты, табысты болуына және үйлесімді өмір сүруіне ықпал ете алады. 7.Үшінші бөлімнің соңғы сөйлемі бойынша есім таңдаңыз A)Жамал, Ақылгүл B)Қайсар, Батырхан C)Дана, Сабыржан D)Жібек, Меруерт E)Қымбат, Әсем 8.Мәтіндегі мәліметке сәйкес балаға ат қояр кезде нені ескеру керек? A)Әріптердің санын B)Есімнің дыбысталуын C)Есімнің әдемілігін D)Сөздердің тіркесуін E)Сөздің жаңалығын 9.Қай кезеңде туған балалардың мінезін қатқыл есім өзгерте алады? A)барлық мезгілде B)көктемде C)жазда D)күзде E)қыста 10.Баланың мінезінің қалыптасуына әсер ететіндер A)Жыл мезгілі мен есімінің дыбысталуы B)Ауа райы мен жыл мезгілі C)Ата-ана таңдауы мен ауа-райы D)Есімі мағынасы мен дыбыс саны E)Ай атауы мен есімінің дыбысталуы 11.Қандай мезгілде туған балалардың мінездері бір-біріне қарама-қайшы? A)Күз-қыс B)Қыс-жаз C)Көктем-күз D)Қыс-көктем E)Жаз-күз 12.Қандай пікір мәтіндегі негізгі ойға сәйкес келеді? A)Есімді заманына сәйкестендіріп қойған жөн. B)Есімнің мағынасына назар аударған жөн. C)Есімді құрметті адамдарға қойдырған жөн. D)Балаға әдемі естілетін есім таңдаған жөн. E)Есімді ай атауына байланысты қойған жөн. Сіздің назарыңызға 2 мәтін ұсынылады. Бірінші мәтін – әлем чемпионы, қазақстандық Геннадий Головкиннің журналистерге берген сұхбаты. Екіншісі – Геннадий туралы танымал спортшылардың айтқан пікірлері. Геннадий Головкиннің сұхбатынан (1)«Рингтен тыс жерде менің басқа өмірім бар. (2)Рингтен басқа жерде мен жай ғана қарапайым жігітпін. (3)Ал, спорт менің жұмысым, сондықтан мен оған өте жауапкершілікпен қараймын. (4)Мәселен, мен кеңседе қызмет етсем, ол жерде де дәл солай істер едім. (5)Шаршы алаңға шығу – бұл ойын емес. (6)Мен өз жұмысымда 100 пайыз қырағы болуым керек. (7)Өзімді осы 34 жасымда 25 жасымдағыдай сезінемін. (8)Ал 40 жасымда осы спортта қала алам ба? (9)Мен Құдай емеспін. (10)Мүмкін, мен осы кездесуден кейін спорттық мансабымды аяқтайтын шығармын. (11)Бұл – бокс. (12)Ал дәл қазір мен өзімді өте жайлы әрі сергек сезінемін», – деген боксшының сөздерін Daily Mail басылымы келтірді. Былғары қолғап шеберлерінің сөзінен ЛенноксЛьюис, ауыр салмақтағы әлемнің экс-чемпионы: Геннадий әлемдегі үздік үштікке кіретін боксшы. Олар – Мэйвезер, Уорд және Головкин. Шугар Рэй Леонард, америкалық боксшы: Головкин – бұл күш. Егер, ол Коттоға қарсы жекпе-жек өткізсе, жанкүйерлерге нағыз сыйлық болар еді. Адриан Гонсалез: америкалық танымал бейсбол ойыншысы: Хулио Сезар Чавес менің әр уақыттағы сүйікті боксшым болған. Ал қазір маған Геннадий GGG Головкиннің боксы ұнайды. Ол – жақсы боксшы. Сауль Альварес: WBC нұсқасы бойынша әлем чемпионы: Головкин – әлемнің үздік боксшысы. Алдағы уақытта онымен жекпе-жек өткізгім келеді. Джим Лэмпли, HBO телеарнасының комментаторы: Геннадий Головкин – Майк Тайсонға ұқсайтын жалғыз боксшы. Кіші Рой Джонс, 4 салмақ бойынша кәсіпқой бокстан Әлем чемпионы: Геннадий Головкин бокстағы – «құбыжық». Ол орта салмақтағы – жас Майк Тайсон. Андре Берто, орта салмақтағы әлемнің экс-чемпионы: Геннадийдің қолы – балға секілді. Қарсыластарын тек нокаутқа жіберуге арналған сияқты. Оның қарсыластары қанша жерден бетін жауып қорғанғанымен, бәрібір нокаутқа ұшырайды. Кен Хершман, HBO президенті: Меніңше, Геннадий Головкин – бокс әлемінің жұлдызы. Геннадийде қазір барлық мүмкіндік бар. Біріншіден, ол өте мықты, екіншіден ол кез-келген боксшымен салмақ дәрежесіне қарамай жұдырықтасуға дайын. Фредди Роуч, америкалық бапкер: Мен Головкин туралы жақсы сөздерді жиі естимін. Ол үздік боксшы, бірақ оның жекпе-жектерін көрмеппін. Оның жекпе-жектеріне HBO телеарнасы қызығушылық танытып, түсіріп жүр. Демек, ол – әлемнің мықты боксшыларының бірі. Владимир Кличко, украиналық боксшы: Меніңше, Геннадий сияқты адам боксқа керек. Ол жеңіске өз күшімен жетіп жүр, ешқандай жасанды жеңісі жоқ. Оны жұрттың бәрі біледі. Бокс жанкүйерлері оны құрметтейді. 13.Қандай спортшылар Г.Головкинді М.Тайсонға ұқсатты? A)Владимир Кличко, Фредди Роуч B)Кіші Рой Джонс, Джим Лэмпли C)Шугар Рэй Леонард, Джим Лэмпли D)Андре Берто, Фредди Роуч E)Леннокс Льюис, Адриан Гонсалез 14.Келесі тұжырымдардың қайсысы мәтіндерге сәйкес келеді? 1. Осы кездесудің жеңіспен аяқталатыны айқын. 2. Осы кездесудің жеңіліспен аяқталатыны айқын. 3. Геннадийдің өз қабілеті мен күшіне сенімі мол A)1-ші дұрыс B)3-ші дұрыс C)барлығы дұрыс D)2-ші дұрыс E)1-ші мен 3-ші дұрыс 15.Спортшының парызы туралы бірінші мәтіннің қай сөйлемінде берілген? A)Оныншы B)Бірінші. C)Үшінші D)Он екінші E)Төртінші 16.Берілген мәтіндерді публицистика стиліне жатқызуға бола ма? A)Екеуі де жатпайды B)Тек екіншісін C)Бұл дидарластық сөз D)Екеуі де жатады E)Тек біріншісін 17.Сұхбаттағы қандай жауап Геннадийдің бойындағы негізгі қасиетті сипаттайды? A)Тәуекелшіл. B)Еңбекқор C)Қырағы D)Тым қарапайым E)Аса ұғымтал 18.Бірінші мәтіндегі 7-сөйлемге сәйкес келетін тұжырым? 1. Шынықсаң, шымыр боласың 2. Денсаулық – байлықтан да қымбат 3. Ақылды орнымен сөйлер де, жауабын күтер. A)Тек біріншісі B)Бірінші мен екіншісі C)Тек екіншісі D)Екеуі де бұрыс E)Тек үшіншісі 19.1-мәтіндегі 8-10-сөйлемдер автордың қандай көңіл күйін білдіреді? A)Сенімділігін B)Ренішін C)Қорқынышын D)Алаңдаушылығын E)Болжағыштығын 20.Геннадий қай спортшының талғамының өзгеруіне себепкер болды? A)Адриан Гонсалез B)Владимир Кличко C)Джим Лэмпли D)Андре Берто E)Шугар Рэй Леонард 43-НҰСҚА Құмырсқа – әлемдегі ең көп тараған жәндіктің бірі. Қазақ «құмырсқадай қажырлы», «құмырсқадай құжынаған», «құмырсқадай еңбекқор» деген тіркестерді бекер айтпаған. Олардың біз білмейтін қызық қыры көп. Оны ғалымдар зерттеп, бұқараға жеткізіп отыр. Құмырсқаларды зерттейтін ғылым – мирмекология деп аталады. Осы мирмеколог мамандардың құмырсқадай тынбай талаптанып, қайнаған тіршілікті зерттеуі нәтижесінде бізге олар туралы көптеген қызықты деректер белгілі болды. Құмырсқа жер жүзінде ең көп тараған жәндік. Әлемдегі ең құрметті мимекологтардың бірі Эдвард Уилсонның есебі бойынша, бүгін жер бетінде 10 квадрилиион, яғни онның 15 дәрежесіндей құмырсқа бар екен. Жан басына шаққанда, бір адамға миллион құмырсқадан келеді, ал жалпы үлесі барлық адамның үлесіндей. 1. Мәтіннің тақырыбы қандай? A)Құмырсқалар достығы B)Жәндіктер туралы C)Құмырсқалар еңбегі D)Мирмекологтар туралы E)Құмырсқалар илеуі туралы 2. «Құмырсқадай құжынаған» тіркесінің мағынасына сай келмейтін қатарды көрсетіңіз. A)Қажырлы, еңбекқор B)Қайнаған, қалың C)Қаптап кетті, қайнады D)Көп, қарақұрым E)Нөпір болды, ығы-жығы Бұрын бір тышқан болыпты. Ол өте ақкөңіл, достарымен тату екен. Бірақ жаңа келген мысық оған тыныштық бермепті. Бір күні оның ұйықтап жатқанын көрген мысық байқамаған болып жалпақ табанымен жаншып өтті. Шошыған тышқан орнынан қарғып тұрып мысыққа: – Мен ешқашан басқаларға жамандық жасаған емеспін. Сен неге маған өшігіп жүрсің? – дейді. Мысық тәкаппарлана: – Саған тышқан бол деген кім? Тышқан екенсің, жеуге тиіспіз! – дейді. Оның түпкі ниетін байқаған тышқан содан былай сақтанып, бұрыш- бұрышта тығылып жүретін болыпты. Бір тәуірі мысық өте ұйқышыл екен. Басы жастыққа тиді болды, қорылдай кетіп, қанша оятса да оянбайды екен. Мұны білген ақылды тышқан ебін тауып, ұйықтап жатқан дұшпанының мойнына қоңырау байлап қойыпты. Сөйтіп, жүрген сайын сылдырайтын қоңыраудың арқасында алаңсыз ұйықтап, еркін жүретін болыпты. 3. Тышқанның дұшпанын анықтаңыз A)Батыл B)Жалқау C)Мақтаншақ D)Өркөкірек E)Айлакер 4. Тышқанның алаңсыз өмір сүруіне негіз болған жағдай A)Батылдығы B)Шыдамдылығы C)Шапшаңдығы D)Ептілігі E)Тапқырлығы 5. Мәтін мазмұнына сай мақалды табыңыз. A)Диірменде туған тышқан тарсылдан қорықпас B)Досы көпті жау алмайды C)Екі қошқардың басы бір қазанда піспес D)Ежелгі дұшпан ел болмас E)Жалғыз қаздың үні шықпас 6. Мәтін мазмұнына сай тақырыпты таңдаңыз. A)Қулығын асырған тышқан B)Мысық пен тышқан C)Тату-тәтті өмір D)Ұйқышыл мысық E)Жаңа дос 2014 жылғы Қазақстандық кинолардың шымылдығын ашқан «Фуга»-дан кейін Баян Есентаеваның «Абайлаңыз, сиыр!» атты фильмі көпшілік қауымның назарына ұсынылды. Сол кинокартина жайында жазылған мәліметтермен мұқият танысып шығып, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз. Нұрлан. Фильмнің прокаты 8, 9, 10 наурыз күндері мерекелік демалысқа келгеннен соң, сол күні дәл оған ғана емес барлық киноларға, барлық кинотеатрларда түнгі 12-ге дейін билет болмай, «Ханшатырда» ең соңғы сеансқа билет барын біліп, соған кіруге тура келді. «Абайлаңыз, сиырдың!» жарнамасы әлеуметтік желілерде біраз сайрап тұрды. Пиар қадамдардың бірі болу керек, «Абайлаңыз, сиырға!» мүлдем билет жоқ» деген жазбалары бар суреттерді де көрген боларсыздар. Содан халық «бұл неткен кино екен» деп мерекеден кейін де кинотеатрға ағылып жатты. Мен де соның бірі болдым... Жанерке. Қазіргі уақытта отандық фильмдердің сапасы «уааау» деуге келмейді ғой. Бірақ осы олқылықтың орнын толтырып, орысша-қазақша аралас болса да қолына алып жатқан Баян Есентаеваға тек рақмет айтамыз! Не дегенімен, фильм түсіру кез келгеннің қолынан келе бермейді, үлкен еңбекті, шыдамдылықты қажет етеді. Оны түсінетін бар, түсінбейтін бар. Гүлмайра. Шетелдік фильмдерді көріп өскен ұрпақ бәрібір шетелмен салыстырамыз да, «жаман, нашар» деп бағалай саламыз. Әрине қазір 3D-ны қойып шетелдік фильмдер Imax-тан көрсетіп жатқанда, іштері ашып солай бағалайды да: «Неге біздікілер солай жасай алмады?» деген ой келеді. «Қазақфильм» бастаған Қазақстанның киногерлері бұған: «Техника жоқ, маман жоқ, қаржы жоқ» – деп ақталады да қояды. Бірақ біз жыл өткен сайын үмітімізді үзбейміз, әр қазақстандық фильм шыққан сайын ол алдыңғысынан жақсы болар деп барудамыз. Кино түсірушілер жылдан-жылға көрермендердің көңілін қалдыра бермейтін шығар деген үміттеміз. Әлеуметтік желілерде «Ел арна» жабылып, содан үнемделген ақша жаңа керемет бір фильмге жұмсалғалы жатыр деген шын-өтірігі аралас әңгіме тарады. Сол шын болса, келесі жылы 8 наурызда керемет бір рецензия жазатын шығармын! P.S. Фильмді көргеніме бір аптадай уақыт өтсе де рецензия жазуға деген шабытым қазір ғана ашылды. Шындығында бұған бүгін желіге шыққан Арман Дүйсеновтің «Сен жайлы» туындысы әсер етті. 7. Берілген мәтіндер не туралы? A)Отандық киноиндустриясының бүгінгі жағдайы туралы B)«Абайлаңыз, сиыр» фильміне берілген баға C)«Қазақфильм» киностудиясының жетістігі туралы D)«Абайлаңыз, сиыр» тұсаукесерінің сәтті өтуі туралы E)Баян Есентаеваның жетістігі туралы 8. Үшінші пікірден Гүлмайраны қалай сипаттауға болады? A)Гүлмайра «Абайлаңыз, сиыр!» фильмін мүлде көрген жоқ. B)Гүлмайраның «Абайлаңыз, сиыр!» атты фильміне көңілі толды. C)Гүлмайра – отандық киноның жанашыры. D)Гүлмайра – қазақстандық фильмдер туралы бейхабар. E)Гүлмайра – кино майталманы. 9. Қазақ киноиндустриясының қандай жағдайы туралы сөз қозғалды? A)Салаға бөлінетін қаржының дұрыс игерілмейтіні B)Кино саласының қажетті деңгейде дамып келе жатқанын C)Киноның сапасынан гөрі желілердегі жарнамаға көп көңіл бөлу D)Отандық кинолардың шетелдік туындылардан кем еместігі E)Қазіргі қазақ фильмдерінің өзекті мәселелерді көтергені 10. Қандай жауап Жанеркенің берген бағасымен сәйкес келеді? 1. Баян Есентаеваның бұл картинасының сәтті шыққаны – сөзсіз. 2. Фильмге түскен актерлер өз кейіпкерлерінің образын аша алды. 3. «Абайлаңыз, сиыр!» атты фильмі тіл мәселесін көтерді. A)Бірінші мен үшінші B)Тек үшінші C)Тек бірінші D)Барлығы теріс E)Барлығы дұрыс 11. Нұрланның пікірінен «Абайлаңыз, сиыр!» фильмі туралы нені білуге болады? A)Фильмге жиналған қауымның риза болғанын B)Фильмінің өте сәтті көрсетілім болғанын C)Фильмінің көрерменнің көңілінен шыққанын D)Фильм жарнамасынан да мықты болғанын E)Фильм көп көрермен жинай алғанын 12. Отандық фильмдердің сапасына түсінушілікпен қараған көрермен A)Нұрлан мен Гүлмайра B)Гүлмайра C)Жанерке D)Нұрлан мен Жанерке E)Нұрлан Жуықта Шығыс Қазақстанның Катонқарағай және Күршім аудандарында 50-ден астам сұңқар мен ителгі еркіндікке жіберілді. Кезінде контрабандалық жолмен шетелдерге өтіп кеткен құстар аймаққа Біріккен Араб Әмірлігінен әкелініп отыр. Дубай қаласындағы экологиялық агенттіктің бұл жобасы әлемде 18 жыл көлемінде жүзеге асырылып келеді. Осыған байланысты құрылған арнайы қор «Қызыл кітапқа» енген және жылдан-жылға азайып бара жатқан сұңқарлардың санын қалпына келтірумен айналысады. Арабтар аңшылыққа пайдаланатын құстарды еркіндікке жіберу жөніндегі жобасын бұған дейін Қырғызстан және Пәкістан елдерінде жүргізген. Соңғы бірнеше жыл ішінде бұл ауқымды экологиялық шараға Қазақстан да қатысып отыр. Басына сәлде киіп, ақ киімге оранған арабтардың Алтай өңіріне келуі – күнде бола бермейтін оқиға. Сондықтан болар, қонақтардың әрбір әрекеті мен жүріс-тұрысын бақылау көпшілік үшін қызықты болды. Саятшылық пен құсбегілік қазақтың қанына сіңген өнер болса да, арабтардан үйренетін тәжірибе көп. Олар сұңқарды аса қасиетті құс санағандықтан, Араб Әмірлігінде онымен тек ақсүйектер ғана саятшылық құратын көрінеді. Сонымен бірге, арабтың ежелгі дәстүрі бойынша, аңшылыққа 2 жыл пайдаланылған құс міндетті түрде еркіндікке жіберіліп отырған. Өйткені, адамзат баласы жабайы табиғаттағы сұңқар мен ителгі санының азаюына залал келтірмеуі тиіс. Қазір әлемнің бірқатар елдерінде жүзеге асырылып отырған осы экологиялық бағдарлама да дәстүрдің негізінде жасалыпты. Біріккен Араб Әмірлігіне құдай көптеген табиғат ресурстарын берген. Сондықтан да біз жабайы табиғатқа зиян келтірмеуіміз және құстың санын көбейтуге болашақта да өз үлесімізді қосуымыз қажет. Арабтардың аңға шығу дәстүрі бойынша сұңқарлар екі жылдан кейін бостандыққа жіберіліп тұрған. Өйткені соңғы 10 жылда сұңқарды браконьерлік жолмен аулап, шетелге сататындар көбейіп кетті. – Мәселен, бүгін біз бостандыққа ұшырып жатқан құстардың барлығы біздің елдегі контрабандашылардан тәркіленген, – деді бізге берген сұхбатында экологиялық жобаның үйлестірушісі Мұхаммед Салих. Араб Әмірлігінде сұңқар мен ителгіні әлемдік деңгейде қорғау жөніндегі бағдарламаға мемлекет жан-жақты қолдау жасап тұрады. Құстарды бостандыққа жіберуге осы экологиялық жобаның жетекшісі, жоғары мәртебелі шейх Мухаммед Ахмет Аль Баварди Шығыс Қазақстанға арнайы келіпті. Ол Күршім және Катонқарағай өңірінің таулы, өзенді жерлеріне ұшырылған сұңқарды жеке бақылап, әрқайсысын суретке түсіріп отырды. Акцияны ұйымдастырушылар, ең бастысы, еркіндікке жіберілген құстар қайтадан браконьерлердің қолына түспесе дейді. Өйткені, өткен жылы ғана Шығыс Қазақстанның дәл осы аймақтарында 17 сұңқарды ұстап, шетелге өткізбек болған Египет пен Сирия мемлекетінің азаматтары ұсталған болатын. – Біз бұл жобаны Қазақстанда жүзеге асырудың тиімді екендігіне көз жеткіздік. Бұл өңірдің табиғаты сұңқар және ителгі сияқты құстарға өте қолайлы. Олардың жабайы ортаға бейімделіп, өз қорегін табуына барлық жағдай бар. Ең бастысы, құстар табиғат жауларының қолына түспесе болғаны, – дейді экологиялық жобаның жетекшісі, жоғары мәртебелі шейх Мухаммед Ахмет Аль-Баварди. Жалпы Араб елдері бұл жобаны халықаралық деңгейде жүзеге асыруға қыруар қаржы жұмсап келеді. Мәселен, мына сұңқарлар осыған дейін Дубайдағы арнайы құстардың емханасында сауығып шыққан. Арабтар оның әрқайсысына құны 2 мың доллар тұратын электрондық қондырғылар тақты. Салмағы бар-жоғы 9 грамдық күннен қуат алатын спутниктік жабдық арқылы сұңқарларды болашақта да бақылауға болады. Дәстүр бойынша әрбір сұңқардан кейін оның соңынан көгершін ұшырылды. Бұл әдіс жыртқыш құстың аңшылық машығын есіне түсіруі үшін қажет. 13. Неліктен Араб елдері бұл жобаны халықаралық деңгейде жүзеге асыруға қыруар қаржы жұмсап келеді? A)Құстардың ортаға бейімделуі үшін B)Құстарға қолайлы жағдай туғызу үшін C)Құстардың жасыл алқапқа тигізер пайдасы үшін D)Құстардың бостандықта таралуы үшін E)Құстарды табиғи жолмен тамақтандыру үшін 14. Мәтіннің реттілігін көрсетіңіз 1.Қаржылық көмек 2.Мемлекеттік қолдау 3.Жоба жетекшісінің көзқарасы 4.Еркіндікке босату 5.Экологиялық жоба A)3.1.5.4.2. B)5.4.2.3.1. C)5.3.1.2.4. D)2.4.1.3.5. E)1.4.5.2.3. 15. Мәтінде кейіпкер көзқарасы қай азатжолда бейнеленген? A)5 B)1 C)4 D)3 E)2 16. Соңғы азатжолдың төртінші азатжолға қатысы қандай? A)Ойды баяндайды B)Ойды суреттейді C)Ойды дамытады D)Ойды сипаттайды E)Ойды қорытындылайды 17. Мәтін мазмұнына сәйкес ақпаратты көрсетіңіз. A)Құстардың арнайы емделу орталықтары бар B)Аңшылықпен тек қазақ халқы айналысады C)Жоба қаражат тартуды көздеді D)Құсбегілікпен арабтар сәндік үшін айналысты E)Бұл жер табиғаты құс өсіруге қолайсыз 18. Мәтін не туралы? A)Ителгілердің өмірі B)Сұңқарлар өмірі C)Құстарды қорғау D)Аңшылық E)Саятшылық 19. Неліктен сұңқарды ұшырғаннан кейін соңынан көгершінді ұшырған? A)Көгершінмен салыстыру үшін B)Құстардың серіктесіп ұшуы үшін C)Оларды жарыстыру үшін D)Сұңқарға көмектесу үшін E)Машығын еске түсіру үшін 20. Мәтіннің бірінші азатжолы қандай мақсатта берілген? A)Экологиялық бағдарламаның жүзеге асырылуы туралы мәлімет беру B)Араб Әмірлігімен бірге жұмыс жасауды насихаттау C)Ақсүйектердің саятшылық өнерін дәріптеу D)Құсбегілік қазақтың ұлттық өнері екендігін жеткізу E)Құстарды еркіндікке жіберу туралы мәлімет беру |