кок китап. 1. Бізді заманымыза дейінгі жазу сызулар мен аыз жырлар
 Скачать 426.48 Kb.
|
|
(«Қобыланды батыр») • Б l.Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" кіргізгеніері: (Өлеңдер мен әнгіме-новеллалар) • Ыбырайдың еңбегіне сай келетін жауап: (Қазақ әдебиетіндегі тұңғыш аудармашы) • Ыбырай "Тулкі мен ешкі", "Сауысқан мен қарға" шығармаларын кімнен аударған? (К.Ушинскийден) • bl. Алтынсарин "Жаман жолдас" әңгімесін аударды: (Л.Н.Толстойдан) • Ы!. Алтынсарин аудармасы: ("Үш ұры" Л.Н.Толстойдан) *** ы. Алтынсариннің аудармалары: (*«Жаман жолдас»; *«Силинчи ханым»; *«Бір уыс мақта») * *** Ы. Алтынсариннің Паульсоннан аудармалары: («Алтын шеттеуік», «Бір уыс мақта», «Тәкаппарлық», «Әдеп») 6. *** Ы. Алтынсариннің Л.Толстойдан аудармалары: («Силинчи ханым», «Мұңсыз адам», «Данышпан қазы», «Үш ұры», «Жақсылыққа жамандық", «Жаман жолдас») *** Б L.Алтынсариннің К.Ушинскийден аудармалары: («Түлкі мен ешкі», "Сауысқан мен қарға") bl. Алтынсариннің И. Крыловтан аудармасы: ("Қарға мен түлкі") bl. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" енген өлеңдерінің негізгі тақырыбы: (Оқу, білім) bl. Алтынсарин "Қазақ хрестоматиясын" кай алфавиттің негізінде Жасады? (Орыс) Қазақ тілін орыҫ графикасына көшіруді тұңғыш ұсынған ағартушы- педагог: (Ыбырай Алтынсарин) Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясы" арналды: (Жас балалар) Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясының" алғашқы беті ашылар өлең: ("Кел, балалар, оқылық!") • Үзіндідегі фигура түрі: Кел, балалар, оқылық, Оқығанды көңілге Ықыласпен тоқылық… (Арнау) ". Сауысқанның тамағы Шоқуменен табылған. "Мал, дәулеттің байлығы, Өнер-білім - бәрі де Бір меұтасан, жоқ болар Оқуменен табылған, " Оқымыстың байлығы, Күннен күнге көп болар, " - деген өлең жолдары Ыбырайдың қай өлеңінен? ("Кел, балалар, оқылық!") • "Қазақ хрестоматиясына" енген өлеңдердің бірі: ("Өнер-білім бар җұрттар") • Ыбырайдың жастарға бата ретінде жазған шығармасы: ("Өнер-білім бар жұрттар") ЫLАлтынсариннің қазақ қауымына озық мәдениетті елдердің үлгі-өнегесі көрсету идеясын ұстанған туындысы: ("Өнер-білім бар жұрттар") " Өнер-білім бар жұрттар Тастан сарай салғызды. Айшылық алыс жерлерден, Көзіңді ашып-жұмғанша, Жылдам хабар алғызды, " - деген өлең жолдарының авторы: (Ы. Алтынсарин) • Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" енген ауыз әдебиеті үлгісіндегі аңыз әңгіме: ("Лұқпан Хакім"); (және "Жиренше шешен","Тоз бұлақ" аңыз әңгімелері, "Қара батыр", "Тазша бала", "Алтын айдар" ертегілері. "Қобыланды батыр" жырынан үзінділер) • Ыбырайдың орыс досы: (Ильминский) • Ы. Алтынсариннің үнемі хат жазысып, пікірлесіп отыратын досы: (Н. И. Ильминский) • "Ыбырай Алтынсарин туралы естегілер" деген атпен Қазан қаласынан басылып шыққан кітаптың авторы: (Н. И. Ильминский) • Ы. Алтынсариннің "Мұсылмандық тұтқасы" еңбегін жазып шығаруына себеп болған жағдайлар: (1. Қазақ жастарының теріс бағытта түсіп кетпеуі үшін; 2. Қазақтың жазба тілінде татар тілінің орынсыз етек алуына жол бермеу үшін) • Ы. Алтынсариннің "Мұсылмандық тұтқасы" еңбегінің құндылығы: (1. Мұсылман дінінің шариғат зандарынана тілінде түсінік беруі; 2. Діни терминдердің мән-мағынасын ашуға зер салуында; 3. Шариғат заңдарын күнделікті тіршілікпен байланыстыра талдауында) Ы. Алтынсариннің "Мұсылмандық тұтқасы" еңбегін алғаш тарата зерттеген ғалым: (Мекемтас Мырзахметов) ы. Алтынсарин қай шығармасының кіріспесіне "Имансыз еткен жақсылықтың пайдасы жоқ" деп жазған? (" Мұсылмандық тұтқасы") • Ы. Алтынсарин туралы жазылған поэма: ("Дала қоңырауы", Ғафу Қайырбеков (1928-1994) Ы. Алтынсарин үлгісімен тәрбиелік мәндегі қысқа әңгімелер жазған жазушы: (Спандияр Көбеев) Абай Құнанбев (1845-1904) "Қазақтың бас ақыны - Абай Құнанбаев. Одан асқан бұрын-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ… " (А.Байтұрсынов) "…қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі." "Абай лебі, Абай үні, Абай тынысы - заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің де үнге қосылып, жаңғырып, жаңа өріс алып тұр. (М. Әуезов) "Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе. " (С. Торайғыров) "Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс. (Н. Назарбаев) Туған жері: қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы, Шыңғыс тауының етегі. Арғы атасы Ырғызбай (1744 ж.ш.-1785), атасы Өскенбай (1778-1850) – өз заманының атақты билері болған. Әжесі Зере (1785-187)). Әкесі Құнанбай (1804-1896) -кезінде болыс, аға сұлтандық қызметтер атқарған. шешен, терең ойлы, әділ ел басқарып, жұртына жақсылық жасаған. Меккеге қажылыққа барған, онда қазақтарға арнап үй салдырған; Анасы Ұлжан(1810-1887). Құнанбай мен Күңкеден (Әйбөбек, өмір сүрген жылдары белгісіз) - Құдайберді(1829-1866); Құнанбай мен Ұлжанның - Тәңірберді (Тәкежан, 1834-1906), Ысқақ (1841-1901). Ибраһим (Абай, 1845-1904), Оспан (1852-1891); Құнанбай мен Айғыздан (өмір сүрген жылдары белгісіз) - Қалиолла (1849-1870). Ысмагул (1852-1931) деген жеті бала туған. Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғаным нан (т. ж. б. - 1911) ұрпақ жоқ. Абай мен Ділдадан (1843-1924) - Ақылбай (1861-1904), Күлбадан (1862-1932), Әкімбай (1866-1873), Әбдірахман (1869-1895), Магауия (1870-1904). Райхан (1871-1896); Абай мен Әйгерімнің (шын есімі - Шүкіман, 1856-1919) - Тұрағұл (1876-1934),Мекайыл (1884-1931), Ізкәйіл (1895-1929), Кенже (1901-1932). Әмеңгерлік жолымен келіндей алған әйелі Еркежан нан (1858-1927) ұрпақ жоқ.("Абай" энциклопедия, 1995 ж.) Өлеңдері: 176 өлең. Поэмалары: "Масғұт", "Ескендір", "Әзім әңгімесі" (аяқталмаған). Аудармалары: А. С. Пушкин "Евгений Онегин" романынан 8 өлең (188) М. Ю. Лермонтовтан - 27 олең, И. А. Крыловтың мысалдары. Қарасаздері - 45 және "Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны турат Әндері - 27 әнінің 36 нұсқасы нотаға түсірілген. Күйлері -"Желдірме", "Май түні", "Торжорға". Құнанбайдың ұлдарының саны: Жетеу Абайдың әкесінің аты: Құнанбай Абайдың шешесінің аты: Ұлжан Абайдың әжесінің аты: Зере Абайдың жарының аты: Әйгерім Абай өмір сүрген ғасыр: 19 ғасыр аяғы мен 20 ғасыр басы Абайдың туған жері: Семей облысы Абайға жеңгелері қойған аты: Телғара Абайды әкесі ауыл молдасына берді: Ғабдұл –Жаппар Абай оқыған қала: Семей Семейдегі абай оқыған медресе: «Ахмет -Риза» Абайдың Семейдегі «Приходская школада» оқыған мерзімі: Үш ай Абайды әкесі Семейдегі оқуға жібергендегі жасы: 10 жас «13 жасында бітірді» Абайдың шығыс әдебиетімен танысқан оқу орны: «Ахмет –Риза» Абай ел ішінің ісіне араласты: 13 жастан бастап «Арғы атасы қажы еді» деген Абай өлеңінен көрініс беретін Құнанбай қажының бейнесіне тән сипаттар: Ел қамқоры, ақыл иесі, кең пейілді, әділ Абай Қарқаралыдан қайтқан соң қасында болды: Шешелерінің Жас Абай жұмсақ мінезді, мейрімді алды: Шешесі Ұлжаннан «жазыла-жазыла қожа молдадан ұят болды, енді өлмесек болмас» деген уытты қалжыңды айтқан: Абайдың нағашысы Абайдың Семей кңтапханасынан танысқан орыс досы: Михаэлис Абайдың пікірлес орыс досы: Михаэлис Е.П Михаэлисті кітапханада Л.Н Толстой кітабын сұрап таңырқатқан қазақ: Абай Абай оқыған филсофтар: Сократ, Платон, Аристотель, Спенсер Абайдың ең жақын досы: Ербол «М.Әуезовтың Абай жолы романы» Абай Тоғжанды алғаш рет көрген жері: Түйеөркеште Абайдың арманы болған ғашығы Тоғжанның әкесі: Сүйіндік Абаймен кездесіп дос болған әнші ақын: Біржан сал «Абай жолы» романында Абайды әншілік өнеріне тәнті еткен Арқаның саңылақ әншісі: Біржан сал «Медғат -Қасым» поэмасы Абайдың қай ұлынікі: Мағауия Мағауияның «Медғат-Қасым» поэмасының оқиғасы болған жер: Африка жерінде Ніл өзені бойында Абайдың өмірден ерте кеткен сүйікті ұлы: Әбдірахман Абай көргені мен білгені жүзге келген шалдан көп деп бағалайды: Әбдірахманды Абай: «Талаптың мініп тұлпарын, Тас қияға өрледің», - деп айтаы: Әбдірахманға Аудармалары: А.С. Пушкин, «Евгений онегин» романынан 8 өлең, М.Ю. Лермонтовтан – 27 өлең, И.А.Крыловтың мысалдары Қарасөздері: 45 және «Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны туралы» Әндері: 27 әннің 36 нұсқасы нотаға түсірілген Күйлері: «Желдірме». «Май түні», «Торжорға» Арғы атасы: Ырғызбай (1744-1785) атасы Өскенбай (1778-1850) өз заманының атақты билері болған Құнанбай: (1804-1896) Анасы Ұлжан: (1810-1887) Құнанбаймен Күңкеден: (Әйбөбек өмір сүрген жылдары белгісіз, Құдайберді 1829-1866) Құнанбай мен Ұлжаннан: Тәңірберді (1834-1906), Ысқақ (1841-1901), Ибраһим (Абай, 1845-1904), Оспан (1852-1891) Құнанбай мен Айғыздан: Қалиолла (1849-1870), Ысмағұл (1852-1931) деген жеті бала туған. Қартайған шағында үйленген ең кіші әиелі Нұрғанымнан (т.ж.б - 1911) ұрпақ жоқ. Абай мен Ділдәдан: (1843-1924), Ақылбай (1861-1904), Күлбадан (1862-1932), Әкімбай (1866-1837), Әбдірахман (1869-1895), Мағауия (1870-1904), Райхан (1871-1896); Абай мен Әигерімнен (шын есімі – Шүкіман, 1856-1919); Тұрағұл (1876-1934), Мекайыл (1884-1931), Ізкәйіл (1895-1929), Кенже (1901-1932); Әменгерлік жолымен келіндей алған әйелі Еркежаннан (1858-1927) ұрпақ жоқ. Өлеңдері: 176 өлең Поэмалары: «Масғұт», «Ескендір», «Әзім әңгімесі» (аяқталмаған). Абай : Қолында құралы бар бірен-саранға ғана тиетін шыңыраудағы судан қойшы-қолаң, жарлы-жақыбайдың бәріне бірдей пайдасы тиетін жайдақ су ортақ деп білемін»- деп кімге айтқан?: Әкесіне Абайға «Көрінген жақын боласың, кісі танымайтын желбегей жүрген кісінің ол үйірілмейді,» - деген мінді кім айтқан? (Құанабай) Абайға құнанбай таққан міндер: (1. Ең әуелі арзан мен қымбаттың парқын айырмайсың. Өзіңдегі барыңды арзан ұстайсың. Бұлдай білмейсің. Көп күлкіге болысыз ермекке асылыңды шашасың. Жайдақсың! Жайдақ суды құс та ит те жалайды. 2. Екінші дос пен қасты сараптамайсың . Досқа досша , қасқа қасша қырың жоқ. Ішіңде жатқан сыр ұшығы жоқ. Жұрт бастайтын адам ондай болмайды. Басына ел үйірілмейді. 3. Орысшылсың. Солай қарай ден қойып барасың. Дін, мұсылман жат санайтынын ескермейсің!.) «Абай жолында» Абайға «Бөжекеңді көрген жерде сәлеміңді түзу бер,» - деп айтқан адам: Ұлжан А.Құнанбаев тоғыз жыл басқарған болыс: Шыңғыс болысы «Дүниеге көзімді ашқан – Мехаэлис,» - деген ақын: А.Құнанбаев Жас төңкерісшіл Е.П.Михаэлиспен Абай қай жылы, қайда кездескен: 187 жылы, кітапханада. Абай өай жылы кімдермен Михаэлис арөылы танысқан? (1880 жылы Долгополов, Леонтовпен) Абайдың іке шешімімен кімге үйленетінін табыңыз: (Ділда) Абайдың қайын атасы,Ділданың әкесінің аты: (Алшынбай) Абайдың жары Ділда кімнің тұқымы: (Қазыбек бидің) – Балам мен осы шаққа шейін сенімен тіл қатысып, жылы ұшырап көріскен жоқ ем. Бірақ барлық көрген-сезгенім есімде. Жақсы ағаның зор дәмесін әмсе өстіп ақтайсың!.. Ақтарсың деп білемін! Тек өмір деген ит жаңсақ бастырааса екен. Бетің дұрыс!... Дәл осы бетіңнен жарылқасын! – деп Абайға бата берген: (Байсал) Әкеңнің қаттылығын бермесін! – деп абайға бата берген: (Бөжей) Абай өзіне дейінгі қазақ ақындарының ең таланттысы кім деп көрсеткен: (Дулат Бабатайұлы) Абайдың «Мен көрдім ұзын қайың құлағынан» - деген қлеңіне ән жазған сазгер: (Біржан сал) Абайдың аурулығы себепті өндіртіп жаза алмаған кезі: (1900-1904 ж.) Абайдың тұңғыш жинағы шыққан жыл: (1909 ж.) Абай «Балаларыңды әке орнына бағуым қарызым болар,» - деген сөздерді айтты: (Құдайбердіге) Шәкәрімнің Абайға жақындығы: (Немере інісі) «Абай» журналында 1918 жылы шығармалары жарияланып тұрған қаламгер: Шәкәрім Шәкәрімнің Абайдан үлгі алуға шақыратын өлеңі: («Жастарға») Абайдың балалары: Ақылбай , Мағауия, Тұрағұл Ақылбай Абайұлының поэмалары: «Медғат-Қасым», «Еңілік -Кебек», «Абылай». «Еңілік-Кебек» тақырыбына Шәкәрімнен басқа қалам тартқан ақын: (Мағауия Абайұлы) «Медғат-Қасым» поэмасы Абайдың қай ұлынікі? (Мағауия) .Абайдың ән құдіретін жырлаған өлеңі: «Құлақтан кіріп бойды алар»(1897ж ) Абайдың өз әнімен тараған өлеңі: «Айттым сәлем ,Қаламқас» 1889 Абайдың өзі шығарған өлең-әндерінің саны:(20 шақты) Абайдың «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа»(1896)өлеңінің негізгі идеясы : (Әннің әсері) Абайдың «Мен көрдім ұзын қайың құлағанын»деген өлеңіне ән жазған сазгер : Біржан сал Абайдың «Мен көрдім ұзын қайың құлағанын»әнінің музыкасын шығарған : С Мұхамеджанов Абайдың саяси-әлеуметтік лирикаға жататын өлеңі : «Сегіз аяқ»1889ж А.Құнанбайұлының өз басының мұңын дәуір халық қайғысымен үйлестірген өлеңі : «Сегіз аяқ» « Сөзімді ұғар елім жоқ Моласындай бақсының Жалғыз қалдым-тап шыным,»- деген тармақтардың авторы : А.Құнанбайұлы«Сегіз аяқ» Қайнайды қаның Ашиды жаның, Мінездерін көргенде,» тармақтары алынған Абайдың өлеңі : «Сегіз аяқ» Алыстан сермеп, Жүректен тербеп, Шымырлап бойға жайылған»-деген жолдар алынғанабайдың өлеңі : «Сегіз аяқ» Өткірдің жүзі, Кестенің бізі, Өрнегін сендей сала алмас -деген жолдар алынған абайдың өлеңі : «Сегіз аяқ» Қ.Аманжоловтың Абайдың «Сегіз аяқ» өлеңіне еліктеп жазған шығармасы:»Шықтым өмір шыңына» Болыстың өз портретін өзіне жасататын Абай өлеңі «Болыс болдым, мінеки»1889ж Ел билеушілерінің типтік бейнесін тудыратын Абайдың өлеңі«Болыс болдым, мінеки» «Болыс болдым, мінеки, Бар малыңды шығындап, Түйеде қом, атта жал, Қалмады елге тығындап»- деген тармақтар алынған Абайдың өлеңі: Болыс болдым, мінеки» Бас пайдасы үшін елдің берекесін бұзған алаяқтардың типін бейнелеген Абайдың өлеңі :»Сабырсыз,арсыз еріншек» 1887ж Абайдың:»Қызмет қыл ,мал таппай Ғылым оқып,ой таппай, Құр үйінде жатады»-деген шумақ өлеңі: Сабырсыз,арсыз еріншек» 1887ж |