ортопедия. 1 сра. Ттас йылан кпір трізді протездер. Протездеу кезеінде кездесетін ателіктер мен асынулар. Кпір трізді протез
 Скачать 137.28 Kb.
|
|
19. Жайылмалы пародонтитпен асқынған тіс қатары ақауының ортопедиялық емі. Жайылмалы пародонтитпен асқынған жартылай адентияның ортопедиялық емінің мақсаттарына: · Әр жақтың барлық тістерін бір блокқа қосу және иммобилизациясын жүргізу; · Жақта қалған тістер пародонтына шайнау қысымының барлық компоненттерін біркелкі тарату; · Тістер пародонтына қосымша қысым келтірмеу, әсіресе дефектпен және шендеуіш-протездің ершіктәрізді бөлігінің аймағындағы тістерге; · Барлық функциональды бағытталған тістер топтарының шайнау функциясын қалпына келтіру – болып табылады. Шендеуіштің конструкциясы мен иммобилизация түрі тіс қатары дефектінің үлкендігі мен топографиясына, дефектпен шектесіп тұрған тістер пародонтының жағдайына және қалған тістерге байланысты тағайындалады. Жайылмалы пародонтитпен асқынған жартылай адентияны алынбайтын және алмалы-салмалы шендеуіштер протезімен емдейді. Иммобилизацияны қамтамастандыратын алынбайтын көпіртәрізді протездер тек әлсіреген тіс қатарында, тіс сауыттарының тісжегімен немесе тісжегі емес зақымдануларында, сауыттары үлкен емес және тіс экваторы анық болмаса ғана қолданады. Экватордың болмауы және тістің вертикальды өлшемінің кішкентай болуы бюгельды шендеуіш протезіне қарсы көрсеткіш болып табылады. Себебі фиксациясы берік болмайды, ал кламмер иықтары қызыл иек шеттерін травмалайтын болады. Егер тіс қатары дефектісінде дистальды тірек тістері болмаса, онда шендеуішке кламмер мен ершіктәрізді бөлігінің арасына шайну қысымының амортизаторын орнатады. Бұл амортизатордың қызметі протездің ершіктәрізді бөлігінен тірек тістерге түсетін шайнау қысымының вертикальды, горизонтальды және түсіретін компоненттерінен босату үшін. Эффективті амортизатор болып шендеуіш кламмерлерді протездің ершіктәрізді бөлігімен рессорлы тармақ арқылы қосу болып табылады. Бұл конструкцияларға жасанды тістерді орналастырған кезде вертикальды қысымның біраз бөлігі шырышты қабатқа таралады, ал аз бөлігі рессорлы тармақтың көп үзбелі кламмермен қосылатын аймағындағы тірек тістерге беріледі. Бұрыштан әсер ететін күш арқылы қысым ершікті бөлігінің астында орналасқан шырышты қабаттан, бюгель арқылы қарама-қарсы жақта орналасқан тістер пародонтына және аздап рессор арқылы басқа тістерге бөлініп таралады. Сондықтан протездің ершіктәрізді бөлігіне қысым түскенде дефектпен шектесіп жатқан тістерге қосымша қысым түспейді. Егер жоғарғы жақтың алдыңғы тістері сақталған және алды-артқа бағытта қозғалғыштығы бар жартылай сақталған шайнау тістерге әртүрлі таңдайлық тұрақтандырғыш (стабилизирующий) пластинкаларды қолдану көрсетілген. Бұл пластинкалар шинирлейтін тістердің алдыға жылжыуын азайтады. Егер төменгі жақтың алдыңғы тістері аймағында жартылай немес одан да көп резорбция болатын болса, онда олардың депульпациясын жүргіздіріп, сауыт бөлігін егелеп, тіс тұқылына тұтас құйылған каппа қолданылады. Бұл алмалы-салмалы протездің тірегі болып табылады. Жоғарғы жақтың барлық шайнау тістері жоқ болатын болса шендеуіштің конструкциясы альвеолярлы төмпешіктер мен қатты таңдай күмбезінің биіктігіне байланысты болады. Бұндай жақтардың түрі болады: · Таңдай күмбезі биік және төмпешіктер айқын көрінген; · Таңдай күмбезі биік, бірақ төмпешіктер айқын емес; · Таңдай күмбезі тегіс және төмпешіктер айқын көрінген; · Таңдай күмбезі тегіс және төмпешіктер айқын емес болып келген. Таңдай күмбезі биік және төмпешіктер айқын көрінгенде тістердің кесу қырларын жауып жататын көпүзбелі кламмерлері және вестибулярлы өсінділері бар алмалы-салмалы бюгельды шендеуіш протез көрсетіледі. Таңдай күмбезі биік, бірақ төмпешіктері айқын болмаған жағдайда алмалы протездің базисі қатты таңдайдың алдыңғы үштен бір бөлігінде орналасатын алмалы-салмалы шендеуіштер көрсетілген. Таңдай күмбезі тегіс және төмпешіктер айқын көрінбегенде базис шекарасы А сызығына дейін жететін және шинирлеуші кламмерлері бар алмалы-салмалы протездер қолданылады. Шендеуіш элементтер ретінде тұтас құйылған немесе дәнекерленген сауыттар, вестибулярлы өсінділері бар көпүзбелі кламмерлер және Роуч кламмерлер жүйесін қолдануға болады. Емнің эффективтілігі клиникалық симптомдарының айқындылығы мен қосымша зерттеулердің нәтижесі арқылы анықталады. Жайылмалы пародонт ауруы бар науқастар міндетті түрде диспансерлік учетқа тұрып, кем дегенде 6 айда бір рет қаралуға келіп тұру тиіс. 20.Тістердің аса қажалуымен асқынған тіс қатары ақауының ортопедиялық емі. Тістердің ақаулары аса қажалған тістердің фонында пайда болуы мүмкін, немесе моляр және премолярды жоғалту алдыңғы тістердің аса қажалуына алып келеді. Клиникалық көрінісі бұндай патологияда күрделі себебі, тістердің аса қажалуына тістердің ақауларының симптоматикасы қосылады. Сондықтан протездеудің міндеттері кеңейеді. Тістердің аса қажалуының протездеуге ақауды қалпына келтіру қосылады. Бұндай патологияны емдеу нақты клиникалық көрінісіне байланысты протез конструкциясы таңдалады. Шектелген ақау мен беттің төменгі биіктігі өзгермеген аса қажалуында алынбайтын протездер қолданылады. Беттің төменгі биіктігі төмендеген тістердің аса қажалуында, ақауды қалпына келтірумен қатар сақталған тістер арасындағы альвеоллааралық биіктікті жоғарлату жасалады. Бұндай кезде тұтас құйылған көпіртәрізді протездер қолданылады. Бір жақты немесе екі жақты шеткі ақауларда әртүрлі алынбалы протездер қолданылады(ЖАПП, доғалы). Егер альвеоллааралық биіктікті жоғарлату қажет болса алынбайтын протездермен немесе қажалған тістерге арнайы металл окклюзионды накладкасы бар бюгельді протездермен протездейді. Тістердің аса қажалуы кезіндегі тісжақ жүйесінің өзгерістерін есепке алып ауыз қуысын дайындау мен ортопедиялық емді дұрыс жоспарлауда науқасқа мынадай зерттеу әдістерін қолдану міндетті: 1.науқастың ауру және өмір анамнезін толықтай жинау; 2.барлық тістердің рентгенографиясы; 3.барлық тістердің электроодонтодиагностикасы; 4.жақсүйектердің мүсінін диагностикалық зерттеу; 5.СТЖБ рентгенографиясы 6.Шайнау бұлшықеттерін электромиографиялық және бет сүйегін рентгеноцефалометриялық зерттеу Тістердің аса қажалуы бар науқастарға жүргізілетін терапия құрамына: 1)себебін тоқтату 2)қатты тіндердің төмендеуінің ортопедиялық емін жүргізу Ортопедиялық емнің мақсаты және міндеті,әдісі анықталады:қажалудың формасына(компенсирленген,субкомпенсирленген,компенсирленбеген),тістердің қажалу дәрежесіне,қосымша асқынуларға(төменгі жақтың дистальды жылжуы,тістерді жартылай жоғалту,СТЖБ дисфункциясы)байланысты. Компенсирленбеген генерализденген қажалуды емдеу:1)тістің биіктігін және анатомиялық пішінін қалпына келтіру; 2)тіс қатарының окклюзионды беткейін қалпына келтіру ; 3)альвеолааралық биіктік пен беттің төменгі 1/3 биіктігін қалпына келтіру; 4)төменгі жақтыңорналасуын нормализациялау. Ем жоспарын құрған соң қажетті ортопедиялық құрылымдарды таңдау.Дәрілік заттарды таңдау барысында қажалу дәрежесін,пародонт жағдайын және эстетикалық талаптарды есепке алу керек. Кратеротәрізді қуысты композиционды материалмен толтырады.Аса қажалудың II дәрежесінде жасанды сауыттармен(металлокерамикалық,металлопластмассалы,фарфорлы) немесе окклюзионды төсемесі бар құйылған алынатын протездермен протездеу жүзеге асырылады. Қажалудың III дәрежесінде тістердің пішінін қалпына келтіру тұқылды сауыттар көмегімен жүргізіледі. Қажалған тістер қатарының окклюзионды беткейін қалпына келтіру үшін әртүрлі әдістер қолданылады.Соның бірі төменгі жақтың қозғалысын пантограф арқылы жазып алып ,ары қарай алынбайтын протездері мүсіндеу.Екінші әдіске көпіртәрізді протезді мүсіндеу және индивидуальды окклюзионды беткейлері бар сауыт кіреді. Үшінші әдіске екіэтапты ортопедиялық ем жатады.Бірінші этапта жоғарда жазылған әдіс бойыгша науқас 1 айдай қолданатын уақытша пластмассалы сауыт және көпіртәрізді протез дайындайды.Бұл периодта уақытша протездердің окклюзионды беткейлері қалыптасады.Екінші этапта уақытша протездерді тұрақтыға ауыстырады. Компенсирленген генерализденген қажалуды емдеу:Бұл топтағы пациенттерді емдеудің міндеті альвеолааралық биіктікті өзгертпей науқастың сыртқы түрін,тістердің функциясын және анатомиялық пішінін қалпын келтіру болып табылады.Ортопедиялық емдеу әдісі қажалу дәрежесіне байланысты анықталады.I дәрежелі қажалуда ем профилактикалық сипатта және альвеолааралық биіктікті өзгертпестен сауытта үш пунктті контактті қалыптастырумен аяқталады.II дәрежелі қажалуда беттің төменгі 1/3 биіктігін ұлғайтпай тістердің анатомиялық формасын қалпына келтіру қажет.III дәрежелі тістердің қажалуда ортопедиялық ем бірннше әдістермен жүргізіледі.Бір науқастарда тұқылды сауыттармен протездеу арқылы аоьвеолярлы бөлігін құру мақсатымен арнайы дайындық жүргізіледі.Басқа науқастарда тіс түбірлерін Эльбрехт әдісімен пломбылау және алынатын протездермен протездеу ,авыз қуысын арнайы дайындау жүргізіледі.Үшінші науқастарда қажалған тістердің түбірлерін және альвеолярлы гребеньнің бөлігін алып тастау кіретін арнайы хирургиялық дайындық жүзеге асырылады.Бұл науқастарды протездеу этапты:непосредственное және отдаленное. 22.ЖАП кезіндегі орталық окклюзияны анықтау кезіндегі актикалық қателікер бұл қателіктерді негізгі 5 топқа жіктесек болады: 1.Беттің төменгі бөлігінің биіктігін дұрыс емес анықтау.(завышение или занижение прикуса).Егерде тістем биіктетілген болса онда науқас бет әлпеті таңғалған,мұрын ерін қатпарлары жазылған(сглажены),сөйлеу барысында тістердің тарсылы естіледі.физиологиялық тыныштық кезінде 2-3мм ара қашықтық жоқ болады. Қателікті жою:егер де жоғарғы жақ дұрыс тістем биіктігі төменгі жақ кесірінен биіктетілген болса,онда төменгі жақтан тістерді алып тастап балауыз біліктерін қай орнатып ортанлық окклюзияны анықтаймыз.Ал жоғары жақ кінәлі болса,онда төменгә де жоғарғы да жақтағы тістреді алып тастап балауыз біліктерін дайындап орталық окклюзияны анықтаймыз. Егер де тістем төмендетілген болса онда науқастың мұрын ерін қатпарлары айқындалған,физиологиялық тыныштық кезәнде жақтар ара қаыштығы 2-3 мм көп болады.Ауыө бұрыштары төмен түскен. Қателікті жөндеу: егер де жоғарғы жақ дұрыс тістем биіктігі төменгі жақ кесірінен төмендетілген болса,онда төменгі жақтан тістерді алып тастап балауыз біліктерін қай орнатып ортанлық окклюзияны анықтаймыз.Ал жоғары жақ кінәлі болса,онда төменгә де жоғарғы да жақтағы тістреді алып тастап балауыз біліктерін дайындап орталық окклюзияны анықтаймыз 2.Орталық окклюзия анықтау барысында төменгі жақты алдыңғы ,артқы немесе бүйір окклюзияда анықтау.Жиі науқастар орталық оккбзияны анықтау барысында жақтарын алдыңғы жаққа шығарады.Соның нәтижесінде тексеру барысында прогнатиялық окклюзия анықталып,фронтальды тістер арасында саңылау ал бүйір тістер арасында төмпешіктік байланыс түзіледі.Кейбір науқастарды СТЖБ дұрыс емес функция кезінде төменгі жақ артқы бағытқа кетіп тексеру барысында келесі клиникалық этапта прогениялық окклюзия анықталады.Бүйірлік окклюзия кезінде ығысуға қарама қарсы жақта төмпешіктік қатынас бүйір тістер арасында,ығысу жағында төмпешіктер арасында просвет жіне орталық сызықтың ығысуға қарама қарсы жаққа кетуі байқалады.Бұл қателіктерді жөндеу қайтадан орталық окклюзияны балауыз біліктерін дайындап анықтау болып табылады. 3.Протез орнына(модельдегі) балауыз біліктерінің толық емес жабысуы немесе ығысуы.Себептері болып ОО анықтау барысында балауыз біліктерін біркелкі қысым түсірмеу,модельде балауыз басизінің толық емес жабысуы(прилегание).Бұл қателіктің клиникалық көрінісі балауыз конструкциясын отырғызып көру кезінде бүйір тістер арасында бір жақты немесе екі жақты байланыс болмауы болып табылады.Оны анықтау үшін салқын шпательді енгізіп тістер арасына шпательды ось бойынша бұрса балауыз базисінің протез орнына тығыз ортынғанын көре аламыз. Қателікті жою:қателік кеткен бүйір тістер аймағына қатты емес қыздырылған балауыз жағу немесе қайтадан орталық окклюзия анықтау. 4.Орталық оккюзия анықтау барсында балауыз біліктің немесе базистің езіліп кетуі(раздавливание).Бұндай қателік кетуі мүмкін егер де балауыз біліктер доғамен бекітілмесе немесе төменгі жақ альвеолалық бөлігі өте тар болса.Клиникалық көрінісі балауыз базис немесе біліктің берік,дүрыс емес байланыспай тұрғанын байқаймыз.Бүйір тістер арасында біркелкі емес ара қашықтықтар қалады ал алдыңғы тістер арасында саңылау пайда болады.Қателікі жою:Қатты базисі,балауызы доғамен бекітілген балауызбен қай орталық окклюзияны анықтау. 5.Орталық оккюзия анықтау барысында балауыз басизтерінің біреуі горизонтальды жазықтық бойынша ығысуы.Бұл қателің альвеолалық өсіндінің семуі нәтижесінде қолайсыз анатомиялық шарттардан болады.Базис алдыға немесе артқы ығысуы мүмкін.Клиникалық көрінісі алдыңғы немесе артқы окклюзияда орталық оккюзия анықтау кезіндегілей болады.(2 пункте атап өттім).Қателікті жөндеу:Жаңа қатты балауыз базисімен орталық оккбзияны анықтау. 23. ЖАП балауыз құрылымын тексеру.Ең алдымен ауыз қуысында тексермес бұрын модельде протез құлымын оның әр бөліміне тоқталып тексеріп шығамыз: Балауыз құрылымның базисі – протез орнына базистің тығыз отырылуы(прилегание)тексереміз.Протез базисі модельде қозғалмау керек. Базистің шекаралары дәрігердің сызған шекарасымен сай келу керек.Протез орнының барлық контурын қайталау керек.Базисте ешқандай сызаттар поралар өткір ұштар болмау керек. Кламмерлер – кламмерлерде үш бөлік болу керек(иығы,денесі,өсіндісі).Оның бөліктерінің дұрыс орналасуына мән береміз.Кламмер иығы тілек тістең экзаторы мен мойына арасында орналасуы керек.Кламмер денесі тірек тістің апроксимальды беткейінде экватор аймағында орналасуы қажет.Денесі жасанды тістер астында альвеолалық қырдың дәл үстінгі бойымен 5 мм ара қашықтықта орналу керек.Кламмерлердің өткір қырларына мән береміз. Жасанды тістерді орналастырылуына – жасанды тістердің вертикальды осі альвеолалық өсінді ортасына сай келу керек. Жасанды және табиғи тістер арасында тығыз байланыс болу керек.Тістердің жанындағы және антагонтист тістермен байланысының тістемге байланысты дұрыстығына мән беру. Осыдан кейін ғана балауыз құрылымын ауыз қуысында тексеріп көруге болады. Кламмерлердің дұрыс орналасуы – кламмер иығы және денесі қызыл иекті жарақаттамау керек.Иық тірек тістің экватоы мен мойыны арасында орналасуы қажет. Балауыз құрылымының базисінің протез орнаына сай келуін – айнаның көмегімен протез перифериясын қараумыз,ол шырышты қабатқа жанасып тұру керек.Балауыз құрылымы ауыз қуысында қозғалмау керек тыныштық жағдайында.Ауыз қуысындағы протез орныта шекарасы сай келеуін де айнаның көмегімен тексереміз. Тістердің орталық окклюзиядағы арақатынасын тексеру – бәрі дұрыс жасалған болса онда модельдегідей болады.Тістер арасындағы байланыс тығыз,көп (множественный) байланыс болу керек. Беттің төменгі бөлігің биіктігін тексеу – төменгі үштен бір бөлік биіктігін физиологиялық тыныштықтағы биіктікпен салыстырамыз 1 биіктік ФТ қарағанда 2-4 мм аз болу керек. Жасанды тістердің эстетикалық талаптарға қаншалықты сай екенін бағалау – тістер түсі және формасы жанындағы тістерге максимальды ұқсас болу керек .ОЛар болмаса оныда науқастың бай пішініне жасына ,тері түсіне және өзінің қалауына сүйенеміз.Жоғарғы алдыңғы тістердің еріннің қызыл жиегіне қатынасын тексеру- сөйлеу кезінде науқас тың жасанды тістері еріннен 1-2мм көрініп тұру керек.Күлген кезде жасанды қызыл иек көрінбеу керек.Орталық күрек тістер арасындағы линия орта линиямен сай келу керек. Тістердің фонитикалық дұрыс орналасуын тексеру – жоғары алдыңғы тістердің фонетикалық дұрыс орналасуын мына дыбыстарды шығару арқылы тексерсе болады – Т,Д,Н,С,Ш . Төменгі алдыңғы тістердің дұрыс орналасуын И дыбысының дұрыс айтылуы арқылы тексереміз.Г,К,Х дыбыстарының дұрыс айтылуы базистің дистальды аймағының дұрыс орналасуы туралы айтады. 24.Доғалы протез кезіндегі орталық окклюзияны анықтау кезіндегі актикалық қателікер бұл қателіктерді негізгі 5 топқа жіктесек болады: 1.Беттің төменгі бөлігінің биіктігін дұрыс емес анықтау.(завышение или занижение прикуса).Егерде тістем биіктетілген болса онда науқас бет әлпеті таңғалған,мұрын ерін қатпарлары жазылған(сглажены),сөйлеу барысында тістердің тарсылы естіледі.физиологиялық тыныштық кезінде 2-3мм ара қашықтық жоқ болады. Қателікті жою:егер де жоғарғы жақ дұрыс тістем биіктігі төменгі жақ кесірінен биіктетілген болса,онда төменгі жақтан тістерді алып тастап балауыз біліктерін қай орнатып ортанлық окклюзияны анықтаймыз.Ал жоғары жақ кінәлі болса,онда төменгә де жоғарғы да жақтағы тістреді алып тастап балауыз біліктерін дайындап орталық окклюзияны анықтаймыз. Егер де тістем төмендетілген болса онда науқастың мұрын ерін қатпарлары айқындалған,физиологиялық тыныштық кезәнде жақтар ара қаыштығы 2-3 мм көп болады.Ауыө бұрыштары төмен түскен. Қателікті жөндеу: егер де жоғарғы жақ дұрыс тістем биіктігі төменгі жақ кесірінен төмендетілген болса,онда төменгі жақтан тістерді алып тастап балауыз біліктерін қай орнатып ортанлық окклюзияны анықтаймыз.Ал жоғары жақ кінәлі болса,онда төменгә де жоғарғы да жақтағы тістреді алып тастап балауыз біліктерін дайындап орталық окклюзияны анықтаймыз 2.Орталық окклюзия анықтау барысында төменгі жақты алдыңғы ,артқы немесе бүйір окклюзияда анықтау.Жиі науқастар орталық оккбзияны анықтау барысында жақтарын алдыңғы жаққа шығарады.Соның нәтижесінде тексеру барысында прогнатиялық окклюзия анықталып,фронтальды тістер арасында саңылау ал бүйір тістер арасында төмпешіктік байланыс түзіледі.Кейбір науқастарды СТЖБ дұрыс емес функция кезінде төменгі жақ артқы бағытқа кетіп тексеру барысында келесі клиникалық этапта прогениялық окклюзия анықталады.Бүйірлік окклюзия кезінде ығысуға қарама қарсы жақта төмпешіктік қатынас бүйір тістер арасында,ығысу жағында төмпешіктер арасында просвет жіне орталық сызықтың ығысуға қарама қарсы жаққа кетуі байқалады.Бұл қателіктерді жөндеу қайтадан орталық окклюзияны балауыз біліктерін дайындап анықтау болып табылады. 3.Протез орнына(модельдегі) балауыз біліктерінің толық емес жабысуы немесе ығысуы.Себептері болып ОО анықтау барысында балауыз біліктерін біркелкі қысым түсірмеу,модельде балауыз басизінің толық емес жабысуы(прилегание).Бұл қателіктің клиникалық көрінісі балауыз конструкциясын отырғызып көру кезінде бүйір тістер арасында бір жақты немесе екі жақты байланыс болмауы болып табылады.Оны анықтау үшін салқын шпательді енгізіп тістер арасына шпательды ось бойынша бұрса балауыз базисінің протез орнына тығыз ортынғанын көре аламыз. Қателікті жою:қателік кеткен бүйір тістер аймағына қатты емес қыздырылған балауыз жағу немесе қайтадан орталық окклюзия анықтау. 4.Орталық оккюзия анықтау барсында балауыз біліктің немесе базистің езіліп кетуі(раздавливание).Бұндай қателік кетуі мүмкін егер де балауыз біліктер доғамен бекітілмесе немесе төменгі жақ альвеолалық бөлігі өте тар болса.Клиникалық көрінісі балауыз базис немесе біліктің берік,дүрыс емес байланыспай тұрғанын байқаймыз.Бүйір тістер арасында біркелкі емес ара қашықтықтар қалады ал алдыңғы тістер арасында саңылау пайда болады.Қателікі жою:Қатты базисі,балауызы доғамен бекітілген балауызбен қай орталық окклюзияны анықтау. 5.Орталық оккюзия анықтау барысында балауыз басизтерінің біреуі горизонтальды жазықтық бойынша ығысуы.Бұл қателің альвеолалық өсіндінің семуі нәтижесінде қолайсыз анатомиялық шарттардан болады.Базис алдыға немесе артқы ығысуы мүмкін.Клиникалық көрінісі алдыңғы немесе артқы окклюзияда орталық оккюзия анықтау кезіндегілей болады.(2 пункте атап өттім).Қателікті жөндеу:Жаңа қатты балауыз базисімен орталық оккбзияны анықтау. |