лекция МСФО. 1 таырып ыса мерзімді активтер есебі аша аражаттары жне дебиторлы борыштар Дріс масаты
 Скачать 406 Kb.
|
|
Өзін- өзі бақылау сұрақтары:
6.Ұсынылатын әдебиеттер
6 – тақырып: Ұйымның міндеттемелерінің есебі Дәріс мақсаты Міндеттемелердің түрлері бойынша оларды тануды, бағалауды, есепке алу мен құжаттауды меңгеру.
1.Міндеттемелер - өткен кезеңдер оқиғаларының нәтижесінде пайда болатын және оларды реттеу кәсіпорын, экономикалық тиімді ресурстарының шығуына әкеліп соқтыратын субъектілерінің берешек қарыздары. Уақытша немесе төлеу мерзімі бойынша міндеттемелер:
Қысқа мерзімді міндеттемелер келесідей жағдайларға болып жіктеледі:
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге төлеу мерзімі бір жылдан асатын міндеттемелер жатады; оларға жататындар:
2 Қаржылық міндеттемелер Белгілі бір келісім шарттарының негізінде пайыздар төлеу немесе ақша қаражаттарын қайтару бойынша қабылданған міндеттемелер қаржылық міндеттемелер деп аталады. Бұл міндеттемелердің есебін жүргізу үшін 3000 – шот арналған қысқа мерзімді несиелер 4000 – Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер орналастыру үшін шот арналған. Банк несиелер – басқа мақсаттар үшін банктен алынған несиелер. Бұл міндеттемелердің есебі: 3010 – Қысқа мерзімді банк несиелері 4010 – Ұзақ мерзімді банк несиелері шоттарына есепке алынады. Құрлымы жағынан бұл шот пассивті. Қысқа мерзімді алынған несиелер – 3020 Ұзақ мерзімді алынған несиелер – 4020 шоттарына есепке алынады. Ұзақ мерзімді несиелер алынған кезде 4010, 4020, 4050 шоттарына тұратын сомалар біздің алдағы уақытта төлеуге тиісті міндеттемелерді білдіреді, ал есептеу принципіне сәйкес, әр жылдың міндеттемелері тиісті жылдың қаржылық есебінде бөліп көрсетілуі тиіс. Осы ағымдағы міндеттемелерді есепке алу үшін, 3040 шот арналған. Басқа да қаржылық міндеттемелерде жоғарыда аталған міндеттемелердің басқа қаржылық міндеттемелерге жатқызамыз. Мысалы, шығын облигациялары немесе тағы да басқа құнды қағаздар болса немесе берілген вексельдер. Егер вексель берсек міндеттемелер. Егер алсақ дебиторлық борыш пайда болады. Бұлардың есебін жүргізу үшін 3050, 4030 шоттар арналған. Олар пассивті. Бұл міндеттемелердің есебіне де төленетін пайыздар болса, міндеттеме бөлек көрсетіледі, егер де ұзақ мерзімді болса, міндеттемелердің ағымдағы бөлігі 3040 шотында бейнеленеді. Дивидент – акция иелерінің алуға тиісті пайыздық табыстарды, егер де кәсіпорын ағымдағы жылдық табысты аяқтаса, жыл соңында өздерінің таза табысының мөлшерінен дивидент жарияланады. Дивиденттер бойынша міндеттемелердің есебі 3030 шотта есепке алынады және қысқа мерзімді міндеттемелер болып табылады. 3 Салық міндеттемелері Корпаративті табыс салығы Салық міндеттемесі – салық заңдылықтарына сәйкес салық төлеушінің мемлекеттің алында пайда болатын міндеттемесі. Корпаративті табыс салығының төлеушілері:
Корпаративті табыс салығын объектісі ретінде салық салнатын табыс есептелінеді. ССТ =ЖЖТ – Түзетулер – шегерімдер – тузету Жылдың жиынтық табысқа резидент заңды тұлғалар үшін ҚР-ның территориясында және одан тыс жерлерден алынған барлық табыстар қосылады. Резидент емес ҚР-ның территориясында алынған табыстар. Шегерімдер – табыстарды алу мен байланысты жұмсалғна белгілі бір норма шегіндегі шығыстар. Корпаративті табыс салығы резидент заңды тұлғалар үшін салық салнатын табыстың 30% мөлшерінде, ал резидент емес заңды тұлғалар үшін салық салнатын табыстың 30%+ қалған таза пайдадан қосымша 15%. Корпаративті табыс салығының есебі 3110 шотта жүргізледі. Жеке табысқа салынатын салық агенттері арқылы төленетін немесе әр салық төлеушінің өзі төлейтін табысқа салынатын салық. Салық объектісі екі түрге бөлінеді:
а) қызметкерлердің ақшалай немесе натуралды нысандағы барлық табыстары б) бір жолғы төлемдерден табыс в)жинақтаушы зейнетақы қорынан төлемдер г)стипендиялар е) дивиденттер, сыйақылар, ұтыстар.
а) мүліктік табыс б) жеке кәсіпкерлердің табыстары в) адвокаттар мен нотариустардың табыстары Салық ставкалары салық кодексінің 145 бабында көрсетілген. Табыс салығының есебі 3120 жеке табыс салығы шотында жүргізледі. Жеке табыс салығы ұсталған немесе есептелген кезде: Дт 3350 Кт 3120 Жеке табыс салығы бюджетке аударылған кезде Дт 3120 Кт 1040 Әлеуметтік салық – қызметкерлерге ақшалай және натуралды, әлеуметтік көмек түрінде берілген табыстардан кәсіпорындар есептейтін салық. Төлеушілер:
а) басшылар үшін 3 МРП б) әр қызметкер үшін 2 МРП (1МРП = 1030 (2006 г)) 4. Жеке кәсіпкерлер 5. Фермерлік шаруашылықтар әр қызметкерге 1 МРП – 20% Әлеуметтік салықты есептегенде қызметкерлерге төленетін еңбекақы бойынша жұмыс берушінің шығыстары қай өндіріске апарылса, сол өндірістің шоттары дебеттелнеді, және әлеуметтік салық бойынша міндеттеме кредиттелнеді. Әлеуметтік салық есептелген кезде Дт 7110, 7210, 8010 Кт 3150 Әлеу. Салық төленген кезде Дт 3150 Кт 1010, 1040, 1070 Жер салығы, көлік және мүлік салықтары есептелген кезде: Дт 7110, 7210, 8010 Кт 3160, 3170, 3180 4. Міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер Міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер есебі келесідей шоттарда көрініс табады. 3210 – Әлеу. Сақтандыру қоры бойынша міндеттемелер 3220 – Зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер 3230 – Басқа да міндетті төлемдер бойынша міндеттемелер 3240 – Ерікті төлемдер бойынша міндеттемелер Бұл міндеттемелер ҚР-ның заңдылықтарына сәйкес төлеуге тиісті міндетті және ерікті төлемдерден тұрады. ҚР-ның зейнетақы туралы заңына сәйкес әр жұмыс беруші қызметкердің есеп айырысуынан табыс салығын ұстамай тұрып 10% көлемінде міндетті зейнетақы жаранасын ұстап қалады. Бұл ұстап қалған соманы келесідей айдың 15 не дейін тиісті зейнетақы қорына аударып отыруға міндетті. Міндетті зейнетақы аударымдары бойынша міндеттемелер есептелген кезде: Дт 3350 Кт 3220 Зейнетақы жараналары аударылған кезде Дт 3220 Кт 1040, 1070 ҚР-ның 2005 жылдағы әлеуметтік қамсыздандыру заңдылықтарына сәйкес әірбір жұмыс беруші өз қызметі үшін әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдар аударып отыруға міндетті. Бұл қордан төлемдер жұмыс істейтін және әлеуметтік жасағандағы қызметтер үшін келесідей мақсаттарда төлеуі мүмкін:
Әлеуметтік сақтандыру бойынша міндеттемелер есептелген кезде Дт 7110, 7210,8010 Кт 3210 Әлеуметтік сақтандыру қорына аударымдар жасалған кезде: Дт 3210 Кт 1040,1070 5. Кредиторлық қарыздардың есебі Кредиторлық қарыздар дегеніміз – белгілі бір ұйымдардың басқа заңды және жеке тұлғалар алдындағы берешек қарыздары. Олардың жиі кездесетін түрлері:
6. Еңбекақы бойынша есеп айырысу есебі 6.1 Еңбекақы есебін ұйымдастыру 6.2Еңбекақы жүйелері
6.4Демалыс еңбекақысын есептеу. 6.1 Еңбекақы есебін дұрыс ұйымдастыру үшіг кәсіпорындарда келесідей құжаттар болуы керек:
6.2 Еңбекақы төлеудің екі жүйесі бар:
Мерзімді дегеніміз – еңбекақы төлеу жүйесінде қызметкерлерге төленетін еңбекақы белгілі бір тарифтік ставка бойынша немесе олардың жұмыс уақытында орындаған жұмыстарына берілетін оклад бойынша төленеді. Кесімді еңбекақы дегеніміз – жүйесінде оырндалған жұмыстың әрбір өлшем бірлігіне төленеді немесе сатудың көлемінен пайыз ретінде төленеді. Негізгі жүйелерден басқа қызметкерді ынталандыру мақсатында әр түрлі қосымшалар төленуі мүмкін. Кесімді еңбекақы жүйесі құрамына келсідей жүйелер қосылады:
Аккортық жүйе бойынша орындалған жұмыс үшін есеп айырысу барлық объектіні қабылдап алғаннан кейін ғана жүргізілуі мүмкін. Мерзімді еңбекақы нысаны келесідей жүйелерге бөлінеді:
6.3 Қызметкерлермен еңбекақы бойынша есеп айырысудың есебі 3350 шотында «Еңбекақы бойынша қысқа мерзімді кредиторлық қарыздар» пассивті шотында жүргізледі. Еңбекақы есептелген кезде, қызметкер қай салада жұмыс істейтін болса, сол саланың шығыстары көбейеді. Еңбекақы есептелген кезде келесідей жазбалар беріледі: Дт 7110 Дт 7210 Дт 8210 Дт 8030 Кт 3350 Есептелген еңбекақыдан келесідей ұсталымдар жүргізледі:
6.4 ҚР-ның Еңбек туралы заңына сәйкес 12 ай қызмет істеген қызметкер ақылы демалысқа шығуға құқылы. Осы заңға сәйкес 2007 жылдан бастап ең аз демалыс күндері 24 күн. Ал егер де әр түрлі себептермен қызметкер демалмайтын болса, онда қолданылмаған еңбек демалыс үшін компенсация талап етуіне құқылы. Демалыс еңбекақысын есептеу үшін есепті кезең деген термин қолданылады. «Есепті кезең» оқиға боларға дейінгі 12 айдың көлемінде есептеледі. Демалыс еңбекақысы есептелген кезде келесідей тәртіппен анықталады:
а) есепті кезеңде төленген еңбекақының мөлшерін 12 айға бөліп, бір айдағы орташа еңбекақы мөлшерін табамыз. б) осы табылған соманы 1 айдағы орташа күн санына бөліп 1 күндік демалыс босамын табамыз. в) 1 айдағы орташ күн санын табу үшін 1 жылдағы күндердің санынан мемлекет белгілеген мейрам күндерінің санын алып тастап, шыққан соманы 1 жылдағы немесе 12 ай санына бөлеміз. Егер де есепті кезең толық орындалмаған болса, онда жұмыс істеген кездегі барлық еңбекақы сомасын осы жұмыс уақытына келетін календарлық күндер санына бөліп бір күннің орташа еңбек ақысын шығарамыз. Егер де қызметкерлер ауырған себепті жұмысқа шықпайтын болса, оларға тиісті тәртіпте толтырылған еңбекке жарамсыз қағаздың негізінде компенсация төленеді. Уақытша еңбекке жарамсыздық қағазы бойынша компенсация мөлшерін анықтау үшін есепті кезеңде алынған нақты еңбекақы мөлшері және нақты орындалған орташа жұмыс күндерінің саны алынады. Осы көрсеткіштер пайдаланылып бір күндік жалақы мөлшері анықталады. Орташа бір күндік жалақыны ауырған күндердің санына көбейтіп жәрдемақы мөлшерін анықтаймыз. Өзін- өзі бақылау сұрақтары:
Ұсынылатын әдебиеттер
7. Д. Александер, А. Бриттон, Э. Йориссен Международные стандарты финансовой отчетности. – Москва, «Вершина», 2005 г. 7 – тақырып: Кірістер мен шығыстар есебі Дәріс мақсаты Кәсіпорынның кірістері мен шығыстарын тану, оларды есепте бейнелеу, қаржылық нәтижені анықтау. 1. Кірістер мен шығыстарды тану.
Шығыстар – тауарларды жеткізу, қызмет көрсету нәтижесінде қарыздардың пайда болуы немесе активтердің азаюы. Пайда дегеніміз – кәсіпорындардың негізгі және негізгі емес қызметтердің нәтижесіндегі капиталдың өсуі. (акциянерлік капиталға жарна ретінде қосылғандардан басқа) Зияндар дегеніміз – кәсіпорынға әсер ететін жағдайлар мен мәмілелердің негізінде капиталдың азаюы.
Түсіммен байланысты мәмілелердің төрт түрі осы шарттарға байланысты танылады:
|