лекция МСФО. 1 таырып ыса мерзімді активтер есебі аша аражаттары жне дебиторлы борыштар Дріс масаты
 Скачать 406 Kb.
|
|
Ұсынылатын әдебиеттер
10 – тақырып: Шоғырландырылған және бөлек қаржылық есептілік (ҚЕХС (IFRS) 27) Мақсаты-бас ұйымның бақылауындағы ұйымдар тобының шоғырландырылған қаржы есептілігін әзірлеу мен ұсыну ерекшеліктерін анықтау.Ұйым өз еркімен және жергілікті нормативтік-құқықтық актілерге сәйкес жеке қаржы есептілігін ұсынған жағдайларда еншілес, бірлесіп бақыланатын және қауымдасқан ұйымдарға салынған инвестицияларды есепке алу кезінде қолданылуы тиіс. Сұрақтары 1.Шоғырландырылған есеп берудің құрамы және құрастыру жолдары 2.Пайдалар мен зияндар туралы шоғырландырылған есеп беру Мазмұны 1.Шоғырландырылған есеп берудің құрамы және құрастыру жолдары Есептiк кезең бiткен соң шаруашылық жүргiзушi субъект қаржылық есеп берудi жасайды. Шаруашылық жүргiзушi субъекттiң құрамында Қазақстан Республикасының аймағында және онан тысқары жерлерде тұратын еншiлес немесе тауелдi cepiктecтіктepi бар болса, өзiнiң қаржылық есеп беруiмен қоса, шоғырландырылған есеп берудi жасайды, яғни бiрнеше заңды тұлғаның есеп беруiн бiрiктipедi. Бұл жерде келесі тұлғаларды бөледі: 1)негізгі серіктестік; 2) еншiлес немесе тәуелдi cepіктестіктер. Заңды тұлға басқа кәсiпорынның акциясын сатып алу арқылы өз қызметін жүзеге асыруы мүмкін және егер де сол сатып алынған акциясы 50%-дан астам болса, онда аталған тұлға инвестицияланған объектiге бақылау жасау мүмкiндiгiн алады. Инвестор бақылауды белгiлейтiн болса, онда ол кәсiпорын негiзгi заңды тұлға болып танылады, ал бақыланатын (инвестицияланған) кәсiпорынды еншiлес кәсiпорын деп атайды. Негiзгi және барлық еншiлес кәсiпорындар бiрiгiп, бiрiккен занды тұлғалар тобын құрайды және олардың мәлiметi бойынша консолидацияланған есеп беруiн жасайды. Қаржылық есеп берудi пайдаланушылар олардың топтасқан бөлiгiн емес, тұтас бөлiгiн бiлуге мүдделi болып келедi. Шоғырландырылған қаржылық есептер бірықғай шаруашылық жүргізуші субъект туралы сияқты топ туралы қаржылық есептер ұсынады. Шоғырландырылған қаржылық есептерді жасаған кезде субъект: 1) басты ұйымнық және онық еншілес ұйымдарынық қаржылық есептерін активтердіқ, міндеттемелердіқ, капиталдық, кірістер мен шығыстардық ұқсас баптарын қосу жолымен баппен біріктіруге; 2) басты ұйымнық әрбір еншілес ұйымға инвестицияларынық баланстық құнын және басты ұйымға тиесілі әрбір еншілес ұйымнық капиталынық сол бір бөлігін алып тастауға; 3) шоғырландырылған еншілес ұйымдардық есепті кезеқдегі пайдасына немесе залалына азшылықтық үлесін басты ұйымнық үлесінен бөлек өлшеуге және беруге; 4) азшылықтық шоғырландырылған еншілес ұйымдардық активтеріндегі үлесін басты ұйым акционерлерініқ олардағы капиталынық үлестерінен бөлек өлшеуге және беруге тиіс. Еншілес компанияның акцияларын сатып алу мерзімінде консолидация (бірлесу) үрдісі келесідей кезеңдерден тұрады:
Шоғырландырылған бухгалтерлік балансты жасау үшін келесі операциялар жасалады. 1.-кесте. Шоғырландырылған бухгалтерлік баланс
Мұндағы: БКА- бас компанияның активтері; ЕКА- еншілес компаниялардың активтері; ТД- ішкі топтардың есептері бойынша дебиторлық қарыздары; ЕКИ- еншілес компанияның акцияларына салынған бас компанияның инвестициясына салған қатысу үлесі; Г- гудвилл оң іскерлік репутация; БКК- бас компанияның кредиторлық қарыздары; ЕКК- еншілес компаниялардың кредиторлық қарыздары; ТК- ішкі топтардың есептері бойынша кредиторлық қарыздары; А- еншілес компанияның меншікті капиталындағы азшылық үлесі; БКК- бас компанияның меншікті капиталы; ЕКК- еншілес компанияның меншікті капиталы. Таза активтердегі азшылықтық үлесі мыналардан тұрады: азшылықтық бастапқы біріккен күнгі үлесініқ сомасынан, және азшылықтық біріккен күннен бастап болған капиталдық өзгерістеріндегі үлесі. 2.Пайдалар мен зияндар туралы шоғырландырылған есеп беру Бас компания мен еншiлес компанияның кipicтepi мен шығыстары туралы есеп берудi шоғырландырудың әдiстемесi ұқсас баптарды жолма-жол жинақтау (построчным суммирование). Топ iшiнде есеп айырысумен топ iшiндегi операциялар бойынша қалдықтар, оның iшiнде тауарларды (жұмыс, қызмет) сатудан түскен табыстар, шығыстар және дивидендтер шоғырландырылған қаржы есептемесiн берудi жасау барысында толық есептен шығарылуы тиiс. Тауарлы-материалдық қорлар мен негiзгi құрал-жабдық секiлдi активтердiң баланстық құнынa кipгeн топ iшiндегi операциялар бойынша өткiзiлмеген табыс толықтай есептен шығарылады. Топ iшiндегi операциялар бойынша өткiзiлмеген залал да шығынның орны толтырылуы мүмкін болмаған жағдайдан басқа уақытта активтердiң баланстық құндарын есептеу барысында шегерiледi. Басты ұйымнық және онық еншілес ұйымдарынық шоғырландырылған қаржылық есептерді дайындау үшін пайдаланылатын қаржылық есептілігі мұндай іс жүзінде мүмкін болып табылмайтын жағдайларды қоспағанда, сол бір есепті күнге жасалуға тиіс. Шоғырландырылған қаржылық есептер ұқсас операциялар мен ұқсас жағдайларда өзге де оқиғалар үшін бірдей есеп саясатын пайдаланып дайындалуға тиіс. Егер топ мүшесі ұқсас операциялар мен ұқсас жағдайлардағы оқиғалар үшін шоғырландырылған қаржылық есептерде қабылданған есеп саясатынан өзгеше есеп саясатын пайдаланса, онда онық қаржылық есептері шоғырландырылған қаржылық есептерді дайындау кезінде тиісті түрде түзетіледі. Бухгалтерлiк балансты шоғырландыру бойынша жұмыc кестесiндегi түзету жазбасы былайша болады:
берешектердi есептен шығару қажет; 2.Еншiлес компанияның меншiктi капиталындағы бас компанияның тиісті қатыcy үлесі мен еншілес компанияның акциясындағы бас компания инвестициясының баланстық құндарын есептеп шығаруда; 2) Топ iшiндегi операция бойынша кipicтep мен шығыстарды (сатылған тауарлардың өзiндiк құнын) есептеп шығару керек. Әлеуетті дауыс құқықтарының бақылаудың дәрежесін көтеру қабілетін бағалай отырып, ұйым басшылықтың талап-тілектерін және осындай құқықтарды жүзеге асыру мен айырбастау мәселелеріндегі қаржылық мүмкіндіктерді қоспағанда, әлеуетті дауыс құқықтарына ықпал ететін фактілер мен жағдайларды зерделейді. Ішкітоптық қалдықтар мен операциялар, онық ішінде кірістер, шығыстар мен дивидендтер толығымен алынып тасталуға тиіс. Ішкітоптық операциялар салдарынан туындайтын, активтерде танылған қорлар мен негізгі құралдар сияқты пайда мен залал толығымен алынып тасталады. Топтық ішіндегі залалдар шоғырландырылған қаржылық есептілікте тануды талап ететін құнсыздануды көрсетуі мүмкін. Шоғырландырылған еншілес ұйымдағы азшылыққа жататын залал еншілес ұйымнық капиталындағы азшылықтық үлесінен асып түсуі мүмкін. Мұндай асып түсу мен азшылыққа жататын кез келген келесі залалдар азшылық залалдық орнын толтыру үшін қосымша инвестициялар жасауға міндетті және қабілетті жағдайларды қоспағанда, көпшіліктіқ үлесіне бөлінеді. Егер басты ұйым бірлескен бақылайтын ұйымнық үлесі бар бірлескен қызметке қатысушы немесе ассоциацияланған ұйымдағы инвестор жеке қаржылық есептер дайындаса, онда бұл жеке қаржылық есептер мыналарды ашуға тиіс: 1) есептер жеке қаржылық құжаттар болып табылатын факт және егер Қазақстан Республикасынық зақнамасы мұны талап етпесе, - осы есептер дайындалатын себептер; 2) атауын, тіркелген елін немесе орналасқан жерін, меншіктегі теқбе-теқ қатысу үлесін қоса алғанда, еншілес, бірлесіп бақылайтын және ассоциацияланған ұйымдарға едәуір инвестициялардық тізімі және егер ол ерекшеленетін болса, қолда бар дауыс беруге құқығы бар акциялардық үлесі; 3) осы тармақтық 2) тармақшасында көрсетілген инвестициялардық есепке алу үшін пайдаланылған әдістердіқ сипаттамасы және осы жеке қаржылық есептер жататын шоғырландырылған қаржылық есептердіқ нұсқауы жатады. Еншілес ұйымдары жоқ ұйымнық, ассоциацияланған ұйымнық қаржылық есептері немесе бірлесіп бақылайтын ұйымдағы бірлескен қызметке қатысушынық үлесі жеке қаржылық есептер болып табылмайды. Қаржылық жағдай туралы есеп беруді шоғырландыру бойынша жұмыc кестесiндегi түзету жазбасы былайша болады:
берешектердi есептен шығару қажет; 2.Еншiлес компанияның меншiктi капиталындағы бас компанияның тиісті қатыcy үлесі мен еншілес компанияның акциясындағы бас компания инвестициясының баланстық құндарын есептеп шығаруда; 2) Топ iшiндегi операция бойынша кipicтep мен шығыстарды (сатылған тауарлардың өзiндiк құнын) есептеп шығару керек. 2-кесте.Кірістер мен шығыстар (пайда мен залал) туралы есепберуді шоғырландыру
2.-кестеде бухгалтерлiк баланстың ұқcac баптарын жолма-жол жинақтау бойынша процедуралар келтiрiлген. Ондағы: |