лекция МСФО. 1 таырып ыса мерзімді активтер есебі аша аражаттары жне дебиторлы борыштар Дріс масаты

• Название: 1 таырып ыса мерзімді активтер есебі аша аражаттары жне дебиторлы борыштар Дріс масаты
• Анкор: лекция МСФО.doc
• Дата: 10.04.2018
• Размер: 406 Kb.
• Имя файла: лекция МСФО.doc
• Тип: Документы; #17862
• страница: 2 из 7

5 . Негізгі құралдар келесідей әдістер бойынша еесптен шығарылады:

1. 
   Жойылу нәтижесінде
   
2. 
   сатып өткізілу нәтижесінде
   
3. 
   айырбас нәтижесінде
   

Негізгі құралдарды есептен шығарылған кезде оның баланстық құны және осы кезге дейін жинақталған тозу құндары есептен шығарылады.

Негізгі құралдар есептен шығарылған кезде 7410 «Активтерді ессптен шығару бойынша шығыстар» шоты дебеттеледі және олардың жинақталған тозу құны 2420 шоты дебеттеледі.

Негізгі құралдарды сатып өткізген кезде үш түрлі жағдай кездесуі мүмкін:

1. 
   негізгі құралдар баланстық құны бойынша сатылса
   
2. 
   негізгі құралдар баланстық құннан төмен бағамен сатылған кезде
   
3. 
   негізгі құралдар баланстық құннан артық бағаға сатылса. Онда пайданы танимыз.
   

6 .Тозу есептеу әдістері :

1. 
   Тозу есептеудің тікелей әдісі
   
2. 
   Тозу есептеудің кумулятивті немесе сандардың қосындысы әдісі
   
3. 
   Азаюшы қалдықтар әдісі
   
4. 
   Өндірістік әдіс
   

Жылдық тозу сомасы келесідей формула арқылы анықталады:

Жылдық тозу сомасы = (Өзіндік құн – жойылу құны) / пайдалы қызмет ету мерзіміне

Айлық тозу сомасы = Жылдық тозу сомасы / 12

Сандардың қосындысы әдісін (кумулятивті әдісі) қолданған кезде жылдардың сандарының қосындысы яғни кумулятивті сан анықталады.

5жыл = 1+2+3+4+5 = 15

S=N x (N+1) \ 2

N – жылдар саны

S – кумулятивті сан

Бұл әдіс бойынша әр жылға коэф.т анықталады, яғни коэф.т бөлшек түрінде анықталады. Осы коэф.ді пайдаланып әр жылдың тозу сомасын табу үшін коэф.ді тозатын құнға көбейіп отырамыз.

Станоктың пайдалану мерзімі 5 жыл, өзіндік құны 10000, жою құны 1000. Осы станоктың 5жыл бойына тозу құнын анықтаймыз.

Жылдар	Өзіндік құны	Жылдың т озу сомасы	Айдың тозу сомасы	Жинақ тозу құны	Баланстық құн
1 – Жыл 2 – Жыл 3 – Жыл 4 – Жыл 5 – Жыл	10000 10000 10000 10000 10000	3000 2400 1800 1200 6000	250 200 150 100 50	3000 5400 7200 8400 8900	7000 4600 2800 1600 1000

Азаюшы қалдықтар әдісінде – тікелей әдісте қолданылатын тозу нормасының екі еселенген мөлшері қолданылады және бұл әдісте жою құны соңғы жылы ғана ескерледі. Жылдың тозу сомасын анықтау үшін белгіленген ставка бірінші жылы өзіндік құнғы соңғы жылдары баланстық құнға көбейіп анықталады. Мысалы, жүк автокөлігі пайдалану мерзімі 5жыл өзіндік құны 10000, жою құны 1000тг.

Жылдар	Өзіндік құны	Жылдың тозу сомамсы	Айдың тозу сом асы	Жинақ тозу құны	Баланстық құн
1 – Жыл 2 – Жыл 3 – Жыл 4 – Жыл 5 – Жыл	10000 10000 10000 10000 10000	4000 2400 1440 864 296	333 200 120 72 25	4000 6400 7840 8700 9000	6000 3600 2160 1296 1000

Өндірістік әдіс - бұл әдіс активті нақты қолдануға негізделген әдіс. Тозу өндірілген өнімдердің санына байланысты анықталады. Тозуды есептеу үшін өндірілген өнімдердің санын және бір өнім бірлігіне кететін тозу құнын анықтап алу керек. Бір өнім бірлігіне кететін тозу құнын анықтау үшін тозатын құнды бөлеміз. Техникалық құжаттарда анықталған қызмет ету мерзімінде күтіліп отырған өнімдердің жалпы санына. Мысалы, жоғары да аталған жүк машинасы 10000, жою құны 1000, 90000 км жол жүруге арналған.

Бұл машина 1-ші жылы 20000, 2-ші жылы 30000, 3-ші жылы 10000, 4-ші жылы 20000, 5 -ші жылы 10000 км жол жүрді. Осы автокөліктің тозу құнын 5 жылға таратып бөліңіз.

Жылдар	Өзіндік құны	Жылдың тозу сомасы	Айдың тозу сомасы	Жинақ тозу құны	Баланстық құн
1 – Жыл 2 – Жыл 3 – Жыл 4 – Жыл 5 – Жыл	10000 10000 10000 10000 10000	2000 3000 1000 2000 1000	167 250 8,3 167 8,3	2000 5000 6000 8000 9000	8000 5000 4000 2000 1000

1 км-ге келетін тозу құны = (10000 – 1000)| 90000 = 0,1 тг

Егер де актив айдың 15 жұлдызында дейін сатып алынатын болса, онда сол айдың 1- ші жұлдызынан болса, тозу есептеледі. Ал егер де актви ағымдағы айдың 15 жұлдызынан кейін сатып алынса, онда тозу ағымдағы айдан кейінгі айдың 1 –ші жұлдызынан есептеледі.

Амортизация есептеу үшін шоттардың жұмыс жоспарында 2420 шот арналған.

7 . Негізгі құралдарға қатысты келесідей мәліметтер ашылып көрсетілуі қажет:

1. 
   Өзіндік құнды бағалау әдістері
   
2. 
   Тозу есептеуде қолданылатын әдістер
   
3. 
   Қолданып жүрген пайдалы қызмет ету мерзімдері және тозу ставкалар
   
4. 
   Жалпы баланстық құн және кезеңнің басымен аяғындағы есептелген тозу
   
5. 
   Төмендегілерді көрсете отырып, кезеңнің басы мен аяғындағы баланстық құндарын салыстыру.
   

1. 
   Түсуі
   
2. 
   Шығыс етілуі
   
3. 
   Кәсіпорындарды біріктіру арқылы ие болғандары
   
4. 
   Қайта бағалау нәтижесінде пайда болған құндардың артуы немесе азаюы
   
5. 
   Тозу
   
6. 
   Тағы басқалар
   

Өзін- өзі бақылау сұрақтары:

• 
  Негізгі құралдардың құндарына анықтама беру;
  
• 
  Негізгі құралдарды кіріске алу есебі;
  
• 
  Негізгі құралдарды есептен шығару есебі;
  
• 
  Негізгі құралдарға тозу есептеу;
  
• 
  Негізгі құралдардың қозғалысын құжаттау;
  
• 
  Негізгі құралдарды қайта бағалау.
  

6.Ұсынылатын әдебиеттер

1. 
   Кеулимжаев К.К.т.б «Кәсіпорындағы қаржылық есеп», Алматы, Экономиа 2005;
   
2. 
   Аппақова Г.Н. «Қаржылық есеп 2» Алматы «Әрекет-Принт», 2010 ж.
   
3. 
   Баймуханова С.Б. «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
   
4. 
   Тулешова Г.К. «Финансовый учет в соответствии с международными стандартами» (часть1, 2) Алматы, 2003 г., 2005г.
   
5. 
   Вахрушина М.А., Мельникова Л.А., Международные стандарты финансовой отчетности. Омега-Л, 2009
   
6. 
   Кеулимжаев К.К., Кудайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері 2006ж.
   

4 – тақырып: Материалдық емес активтердің есебі
Дәріс мақсаты Материалдық емес активтерді тануды, бағалауды, оларға амортизация есептеуді меңгеру.

1. 
   Материалды емес активтердің түрлері
   
2. 
   Материалдық емес активтердің есепке алу принциптері
   
3. 
   Іскерлік репутация (Гудвилл)
   
4. 
   Ғылыми зерттеулермен жаңалықтарға арналған шығындар
   
5. 
   Бағдарламалық қамтамасыз ету шығындары
   

1 . Материалдық емес активтерге физикалық формасы болмайтын, бірақ ұзақ жылдар бойы кәсіпорынға кіріс әкелетін активтерге. Оларға жататындар:

• 
  Айырбастауға болатын материалдық емес активтер
  
• 
  Айырбасқа жатпайтын материалдық емес активтер
  

Айырбастауға жататын материалдық емес активтерге келесілер жатады:

• 
  Патент
  
• 
  Өнеркәсіптік дизайндік тіркеу.
  
• 
  Авторлық құқық
  
• 
  Сауда маркалары
  
• 
  Франшиза
  

Айырбастауға жатпайтын материалдық емес активке: ұйымдастыру шығындары жатады.

2 .Материалдық емес активтерді бағалау.

Материалдық емес активтер оларды сатып алу сәтінде сатып алу құны бойынша бағаланады.Сатып алу құнына активті сатып алуға байланысты жұмсалған ибарлық шығындар қосылады.

Материалдық емес активтерді есепке алған кезде олардың қызмет ету мерзімін дұрыс анықұтап алу керек.

Материалдық емес активтерді есептен шығару.

Материалдық емес активтердің құндары олардың қызмет ету мерзімінің ішінде жүйелі түрде есептен шығарылады. Материалдық емес активтерге амортизация есептеуде жүйелеп қолданылатын әдіс тікелей сызықтық материалдық емес активтердің пайдалы қызмет ету мерзімін мерзім сайын қайта қарап отыру керек. Бірақ, сатып алу күнінен бастап жиырма жылдан аспауы керек. (авторлық құқықтан басқасы)

Материалдық емес активтерді құнсыздануы

Материалдық емес активтердің есебін жүргізу үшін келесідей шоттар қолданылады. 2730 «Басқа да материалдық емес активтер»

2740 «Материалдық емес активтердің амортизациясы және құнсыздануы».

3 . Фирмалардың іскерлік репутациясы ең көп таралған және маңызды материалдық емес актив болып саналады.

Гудвилл ыирмаларды сатқан кезде ғана пайда болады. Бұл активтерден алынатын болашақтағы экономикалық пайда. Гудвилл сомасы кәсіпорынды сатып алу құнымен олардың таза активтерінің арасындағы айырмасы ретінде анықталады. Таза активтер (баланс бойынша анықтаймыз)

Таза активтер = активтердің жалпы сомасы – міндеттемелер

4 . Ғылыми зерттеу жұмыстарына және жаңалықтарға (разработка) жұмсалатын шығындар. Халықаралық қаржылық есеп стандарттары бойынша № 38 зереттеулермен дайындамаларға келесідей анықтамалар берілген.

Зерттеулер дегеніміз – жаңадан ғылыми техникалық білімдерді алу мақсатында қабылданған жоспарланған зерттеу жұмыстары. Мұндай зерттеулер белгілі бір мақсаттар бойынша жүргізіледі.

Дайындамалар дегеніміз – жаңадан материалдар приборлар, өнімдер , жүйелер, жасап шығару үшін немесе оларды жетілдіру үшін ғылыми зерттеулердің нәтижелерін қолдану.

5.Сатуға немесе жалға беруге арналған компьютерлік қамтамасыз ету бағдарламаларын дамыту ғылыми зеттеу жұмыстарының маңызды бөлігін құрайды. Мұндай шығындарды есепке алған кезде бағдарламалық қамтамасыз ету пакеттерін жетілдіру үшін жұмсалған шығындардың қайсысы есептен шығарлатыны, қайсысы капитализацияланатын көңіл аудару керек. Негізгі ерекшеліктері:

1. 
   компьютерлік бағдарламаларды дайындауға жұмсалған барлық шығындар есептен шығарылады. (сату және жалға беру)
   
2. 
   өнімдердің түп нұсқасын жасауға жұсауға арналған шығындар капиталзацияланады.
   

Өзін- өзі бақылау сұрақтары:

• 
  Материалды емес активтердің түрлері
  
• 
  МЕА-ді тану, бағалау;
  
• 
  Гудвиллді анықтау;
  
• 
  Материалды емес активтерге тозу есептеу;
  
• 
  Бағдарламалық қамтамасыз ету шығындары.
  

Ұсынылатын әдебиеттер

1. 
   Кеулимжаев К.К.т.б «Кәсіпорындағы қаржылық есеп», Алматы, Экономиа 2005;
   
2. 
   Аппақова Г.Н. «Қаржылық есеп 2» Алматы «Әрекет-Принт», 2010 ж.
   
3. 
   Баймуханова С.Б. «Қаржылық есеп» Алматы 2007ж.
   
4. 
   Тулешова Г.К. «Финансовый учет в соответствии с международными стандартами» (часть1, 2) Алматы, 2003 г., 2005г.
   
5. 
   Вахрушина М.А., Мельникова Л.А., Международные стандарты финансовой отчетности. Омега-Л, 2009
   
6. 
   Кеулимжаев К.К., Кудайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері 2006ж.
   

5 – тақырып: Активтердің құнсыздануы
Мақсаты: Активтердің құнсыздануынан болатын өзгерістерді есепке алуды меңгеру

1. 
   Активтердің құнсыздануы, оның анықтамасы мен белгілері
   
2. 
   Құнсызданған активтерді бағалау
   
3. 
   Құнсызданудан алынатын зиянды тану.
   
4. 
   Активтердің құнсыздануының синтетикалық есебі
   

1. Активтердің құнсыздануы, оның анықтамасы мен белгілері

Құнсыздануда қолданылатын негізгі түсініктер:

Белсенді нарық – бұл төменде келтірілген талаптардың барлығы сақталатын нарық:

а) нарықтағы айналым объектілері бір текті болып табылады;

ә) əдетте, кезкелген уақытта мəміле жасағысы келетін сатушылар мен сатып алушылар табылуы мүмкін; жəне

б) бағалар туралы ақпаратқа баршаның қолы жетеді.

Қаржылықжағдайтуралыесептікқұн – жинақталған амортизация жəнеқұнсыздануданболғанжинақталғаншығынсомасышегерілгенненкейін актив көрсетілетін сома.

Ақша қаражатын қозғалысқа келтіретін бірлік – бұл басқа активтерден немесе активтер тобынан түсетін ақшалай қаражаттар ағынына едəуір дəрежеде тəуелді емес ақшалай қаражаттардың түсімін қамтамасыз ететін ең аз бірегейлендірілетін активтер тобы.

Корпорациялықактивтер – бұл қарастырылатын қозғалысқа келтіретін бірліктер, сол сияқты басқа да қозғалысқа келтіретін бірліктер ретінде ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне салым салатын гудвиллден басқа активтер.

Есептен шығару шығындары – бұл қаржы шығындарын жəне, пайдаға салынған салық жөніндегі шығыстарды қоспағанда, активтің немесе қозғалысқа келтіретін бірліктердің шығарылуына тікелей байланысты қосымша шығындар.

Амортизацияланатын құн – актив сатыпалуға шыққан нақты шығындар немесе өзіндік құн шегеріліп, қаржы есептілігінде нақты шығындардың орнына көрсетілген басқа өлшем.

Амортизация – бұл активтің амортизацияланатын сомасын оның пайдалы қызмет мерзімі ішінде жүйелі түрде бөлу.^*

Сатуға жұмсалған шығындар шегерілген əділ құн – бұл жақсы хабардар, осындай мəміле жасағысы келетін жəне бір-біріне тəуелді емес тараптардың арасында мəміле жасалған кезде, есептен шығару шығындары шегеріліп, активті немесе қозғалысқа келтіретін бірліктерді сату жолымен алуға болатын сома.

Құнсызданудан болған шығын– бұл активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнының немесе қозғалысқа келтіретін бірліктің оның өтеу сомасынан асатын сомасы.

Активтің немесе қозғалысқа келтіретін бірліктің өтеу сомасы екі өлшемнің ең үлкені: оны сатуға шыққан шығындар немесе шегерілген оның əділ құны немесе оны пайдалану құндылығы болып табылады.

Пайдалы қызмет мерзімі – бұл не:

(а) ұйым активті пайдалануды көздейтін уақыт кезеңі; не

(b) өндіріс бірліктерінің немесе ұйым активті пайдалануды күтетін сол сияқты бірліктердің саны.

Пайдалану құндылығы– бұл активтен немесе қозғалысқа келтіретін бірліктен алынуы күтілетін ақшалай қаражаттардың болашақ ағындарының дисконтталған құны.

2. Активтің құнсыздануы мүмкіндігінің көрсеткіш болу-болмауын анықтағанда, ұйым, ең кемінде, төмендегі көрсеткіштерді, қарастыруы тиіс:

Ақпараттың сыртқы көздері

а) кезең ішінде активтің нарықтық құны уақыт өткеннен кейін немесе қалыпты пайдаланылғаннан кейін күтуге болатынға қарағанда айтарлықтай елеулі өлшемге азайған;

ә) ұйым үшін теріс əсер ететін елеулі өзгерістер кезең ішінде болған немесе таяу болашақта ұйым жұмыс істейтін технологиялық, нарықтық, экономикалық немесе заңдық жағдайларда немесе актив арналған нарықта күтіледі;

б) кезең ішінде инвестициялар кірістілігінің нарықтық пайыздық мөлшерлемелері немесе басқа нарықтық көрсеткіштері ұлғайған жəне осы ұлғаюлар, бəлкім, активті пайдалану құнын есептеген кезде дисконттау мөлшерлемесіна əсер етуі жəне оның өтелетін сомасын елеулі түрде азайтуы мүмкін;

с) ұйымның таза активтерінің қаржылық жағдай туралы есептік құны оның нарықтық капиталдандыруынан асып түседі.

3.Егер активтің өтелетін сомасы оның қаржылық жағдай туралы есептік құнынан аз болған кезде ғана, қаржылық жағдай туралы есептік құн активтің өтелетін сомасына дейін азайтылуы тиіс. Бұл азайтылу құнсызданудан болған залал болып табылады.

Егер актив басқа Стандартқа сəйкес (мысалы, 16 Жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар (IAS) ХҚЕС-ына сəйкес қайта бағалау үлгісі бойынша) қайта бағалану бойынша көрсетілмесе, құнсыздану залалы пайдалар мен залалдар туралы есептің өзінде танылуы тиіс. Қайта бағаланған актив бойынша құнсызданудан болған кез келген залал осындай басқа Стандартқа сəйкес қайта бағалаудан болған құнның азаюы ретінде есепке алынуы тиіс.

Қайта бағаланбаған актив бойынша құнсызданудан болған шығын пайдалар мен шығындар туралы есепте танылады. Алайда, қайта бағаланған актив бойынша құнсызданудан болған шығын, құнсызданудан болған шығын осы активті қайта бағалаудан болған кіріс өлшемінен аспаған дəрежесінде, басқа толық табыс арқылы танылады. Осындай бағаланбаған актив бойынша құнсызданудан болған шығын осы активті қайта бағалаудан болған кіріс өлшемін азайтады.

Құнсызданудан болған залалдың бағалау өлшемі ол жатқызылған активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнынан көп болған кезде, егер мұны басқа Халықаралық қаржы есептілігі стандарты талап етсе ғана, ұйым міндеттемені тануы тиіс.

Құнсызданудан болған шығын танылғаннан кейін осы актив бойынша амортизациялық аударымдар активтің өзгертілген қаржылық жағдай туралы есептік құнын бөлу үшін, оның жою құнын шегере отырып (егер ондайлар бар болса), оның қалған пайдалы қызмет мерзімінің ішінде жүйелі негізде болашақ кезеңдерде түзетілуі тиіс.

Құнсызданудан болған шығындар танылған жағдайда, кейінге қалдырылған барлық салықтық активтер немесе міндеттемелер 12 Пайдаға салынатын салықтар (IAS) ХҚЕС-ына сəйкес активтің өзгертілген қаржылық жағдай туралы есептік құнын оның салықтық базасымен салыстыру арқылы анықталады