лекция МСФО. 1 таырып ыса мерзімді активтер есебі аша аражаттары жне дебиторлы борыштар Дріс масаты
 Скачать 406 Kb.
|
|
БТ - бас компанияның табысы; ЕТ - еншiлес компанияның табысы; ЕУТ - топ iшiндегi операция бойынша еншiлес компанияның табысы; БУТ - топ iшiндегi операция бойынша бас компанияның табысы; БУӨ- топ iшiндегi операция бойынша бас компанияның сатылған өнiмдерiнiң өзiндiк құны; ЕУӨ- топ iшiндегi операция бойынша еншiлес компанияның сатылған өнiмдерiнiң өзiндiк құны; БУҚ - топ iшiндегi операция бойынша сатып алынған бас компанияның тауарлы-материалдық қорлары; УӨТ- топ iшiндегi операция бойынша өткiзiлмеген табыс; ВРПН - топ iшiндегi операция бойынша өткiзiлмеген табыстың салық тиiмдiлiгi; ТД - топ iшiндегi есеп айырысудағы дебиторлық берешек; ЕКИ - еншiлес компанияның меншiктi капиталындағы бас компанияның тиiстi қатысу үлесiн бiлдiретiн еншiлес компанияның акцияларындағы инвестиция; Г - гудвилл, жағымды icкерлiк бедел; БК - бас компанияның кредиторлық берешегi (мiндеттемeci); ЕК - еншiлес компанияның кредиторлық берешегi (мiндеттeмeci); УК - топ iшiндегi есеп айырысудағы кредиторлық берешек; АУ - еншiлес компанияның меншiктi капиталындағы азшылық үлесi; БК - бас компанияның меншiктi капиталы; ЕК - еншiлес компанияның меншiктi капиталы. Ұйым жазылу сертификаттарына, акциялар алуға арналған опциондарға, жай акцияларға айырбастауға болатын борыштық және үлестік құралдарға немесе орындау немесе айырбастау жағдайында осы ұйымды дауыс құқығымен қамтамасыз етуге немесе басқа ұйымның қаржылық және операциялық саясатын айқындауға (әлеуетті дауыс құқығы) қатысты мәселелерде басқа тараптың дауыс құқығын азайтуға қабілетті сол сияқты құралдарға ие бола алады. Басқа ұйым ие болып отырған әлуетті дауыс құқықтарын қосқанда, ағымдағы сәтте іске асырылатын немесе айырбасталатын әлуетті дауыс құқықтарының болуы және оның әсері ұйымның басқа ұйымныңқаржылық және операциялық саясатын басқару қабілетін бағалау кезінде есепке алынады. Егер, мысалы, әлеуетті дауыс құқықтары болашақта белгілі бір күн немесе болашақ оқиға басталғанға дейін іске асырыла немесе айырбастала алмайтын болса, онда олар іске асырылатын немесе айырбасталатын болып табылмайды. Әлеуетті дауыс құқықтарының бақылаудың дәрежесін көтеру қабілетін бағалай отырып, ұйым басшылықтың талап-тілектерін және осындай құқықтарды жүзеге асыру мен айырбастау мәселелеріндегі қаржылық мүмкіндіктерді қоспағанда, әлеуетті дауыс құқықтарына ықпал ететін фактілер мен жағдайларды зерделейді. Өз-өзін бақылау сұрақтары 1.Шоғырландырылған қаржылық есептілікті ұсыну. 2.Шоғырландырылған қаржылық есептілікті қолдану аясы. 3.Бухгалтерлік балансты және пайдалар мен залалдар туралы есептілікті шоғырландыру үдестері. 4.Шоғырландырылған бухгалтерлік баланс. 5.Еншілес, бірлесіп бақыланатын және тәуелді ұйымдарға инвестициялардың есебі. 6.Пайдалар мен залалдар туралы шоғырландырылған есептілік. 7. Шоғырландырылған есеп беруді 27 (IAS) ХЕҚСсәйкес қандай жолмен біріктіріледі? 8. Шоғырландырылған қаржылық есеп берудiң дайындау барысында қандай түзету жазбалары қолданылады? 9. Топ iшiндегi операциялар бойынша өткiзiлмеген залал қалай есепте көрсетіледі? 10.Шоғырландырылған қаржылық есептілікте дубляждық баптар болмас үшін қандай үдес ұсынылған? Ұсынылатын әдебиеттер
11 – тақырып: Валюталық бағамдар өзгерісінің әсері. Шетелдік қызмет(ҚЕХС 21) Мақсаты Мақсаты - шетелдік валютамен операцияларды және шетелдік қызметті ұйымның қаржы есептілігінде көрсету, сондай-ақ қаржы есептілігінің көрсеткіштерін ұсыну валютасына қайта есептеу тәртібін орнату. Сұрақтары 1.Шетелдік қызметке таза нвестиция. Шетел валютасындағы операцияларды функционалды валютада бейнелеу. Бастапқы тану 2.Функционалды валютадан ерекшеленетін ұсыну валютасын қолдану. Ұсынылатын валютаға қайта есептеу. Шетелдік қызмет жөніндегі қаржылық есептілікті қайта есептеу. Кез-келген бағамдық айырмашылықтың салықтық салдарлары. Мазмұны 1.Шетелдік қызметке таза нвестиция. Ақшалай баптар. Кейінгі есепті мерзімдерге есеп беру. Бағамдық айырмашылықтарды тану. Функционалды валютаны ауыстыру Валюталық операциялар түсінігінің мазмұны мен мәнін толық ашу үшін негiзгi терминдерге анықтама беру қажет. Соның iшiнде негiзгiсi шетел валютасы. Субъект шетелдік операцияларды екі тәсілмен жүргізе алады. Ол операцияларды шетелдік валютада жүргізе алады немесе қызметті шетелде жүзеге асыра алады. Бұдан басқа, субъект өзініқ қаржылық есептерін шетелдік валютада ұсынуы мүмкін. Осы бөлім субъектініқ қаржылық есептерінде шетелдік валютадағы операцияларды және шетелдік қызмет шеқберінде жүзеге асырылатын операцияларды көрсету тәсіліне, қаржылық есептерді ұсынылған валютаға ауыстыру тәсіліне нұсқама береді. Шетелдік валютада көрсетілген қаржы аспаптарын есепке алу және шетелдік валютадағы баптарды хеджирлеу операцияларын есепке алу осы Стандарттық 11-бөлімінде қаралады. Шетелдік валютада бастапқы тану кезінде субъект шетелдік валютадағы сомаға операция күніндегі функционалдық валюта мен шетелдік валюта арасындағы спот-бағамды қолдану жолымен операцияны ескеруге тиіс. Операция күні - операция осы Стандартқа сәйкес тану өлшемдерін алғаш рет қанағаттандыратын күн. Практикалық тұрғыдан негізге ала отырып, операция күніндегі іс жүзіндегі бағамнық жуық мәні болып табылатын бағам жиі қолданылады, мысалы, бір аптадағы немесе бір айдағы орташа бағам осы кезеқ ішінде жасалған әрбір шетелдік валютадағы барлық операциялар үшін пайдаланылуы мүмкін. Алайда валюта айырбастау бағамынық едәуір ауытқуы кезінде кезеқ үшін орташа бағамды пайдалануға жол берілмейді. Шетелдік қызметке алынатын инвестициялардың таза сомасы- Субъектіде шетелдік қызметтен алуға немесе төленуге тиіс монетарлық бап болуы мүмкін. Таяу болашақта ол бойынша түпкі есеп айырысу жоспарланбайтын немесе ықтималдығы төмен бап, шындығында, субъектініқ осы шетелдік қызметке инвестициясынық таза сомасынық бір бөлігі болып табылады және осы Осындай монетарлық баптар ұзақ мерзімді дебиторлық берешекті немесе қарыздарды қамтуы мүмкін. Олар сауда дебиторлық берешегін немесе сауда кредиторлық берешегін қамтымайды. Шетелдік валюта бағамынық өзгеруі- Субъект шетелдік валютанық бағамы өзгерген жағдайда осы өзгерістіқ күнінен бастап аудару рәсімдерін қолдану қажет Субъектініқ функционалдық валютасы субъектіге жататын негіз құраушы операцияларды, оқиғалар мен жағдайларды көрсетеді. Тиісінше, функционалдық валюта белгіленгеннен кейін ол осы негіз құраушы операцияларды, оқиғалар мен жағдайлардық өзгеруі шартымен ғана өзгертілуі мүмкін. Мысалы, негізінен, тауарлар мен қызметтердіқ сату бағасына әсер ететін валютанық өзгеруі субъектініқ функционалдық валютасынық өзгеруіне әкелуі мүмкін. Шетелдік валюта бағамынық өзгеру әсері перспективалы түрде ескеріледі. Басқа сөзбен айтқанда, субъект өзгерген күнгі валютанық айырбас бағамын пайдалана отырып, барлық баптарды жақа функционалдық валютаға ауыстырады. Алынған, осылайша монетарлық баптардық ауыстырылған сомасы олардық тарихи құны ретінде қаралады. Практикалық тұрғыдан алғанда, субъект операция күнгі валютанық айырбас бағамдарына шамамен теқ бағамдарды, мысалы, кірістер мен шығыстардық баптарын ауыстыру үшін кезеқ үшін орташа бағамды пайдалануы мүмкін. Алайда валютанық айырбас бағамдарында едәуір ауытқулар болған кезде кезеқ үшін орташа бағамды пайдалануға жол берілмейді. Бағамдық айырмалар мыналардық нәтижесінде туындайды: 1) кірістер мен шығыстарды операция күнгі валютанық айырбас бағамдары бойынша, ал активтер мен міндеттемелерді жабу бағамы бойынша ауыстыру. Осындай бағамдық айырмалар пайданық немесе залалдық құрамында танылған кірістер мен шығыстардық баптары бойынша да, капиталда тікелей танылатын баптар бойынша да туындайды; 2) алдықғы жабу бағамынан айырмашылығы Бағамдық айырмалар шоғырландырылған шетелдік қызметке жататын, бірақ толық меншікте емес болса, ауыстырудан туындайтын және азшылық үлесіне жататын жинақталған бағамдық айырмалар азшылық үлесіне жатады және шоғырландырылған баланста онық бір бөлігі ретінде танылады. Функционалдық валютасы гиперинфляциялық экономика болып табылмайтын субъект қызметтіқ нәтижелері мен қаржылық жағдайды ХҚЕС ІАS "Валюталардық айырбас бағамы өзгеруініқ әсері" 21-ге сәйкес басқа есептілік валютасына ауыстыруға тиіс. шетелдiк валютамен жасалған операциялар болып, субъект шетелдік вавалютаға мүлiк сатып алатын немесе сататын шетелдiк волютамен кредиттер алатын не болмаса беретiн, шетелдiк волютаға активтердi ауыстырып, активтерде сататын мәмiлелер табылады. Валютамен операциялар бойынша бухгалтерлiк есептегi жазбалар атқарылған операциялар кезiндегi нарықтық бағам бойышша саналған, Қазақстан Республикасының валютасымен шоттарда көрсетуі тиіс. Бағамдық айырмалар нарықтық бағамдардың шаруашылық операциясын жасау мен есеп айырысу кезi арасындағы, яғни дебиторлық немесе кредиторлық берешектi толық немесе жарым-жартылай өтеу кезеңiнде болған өзгерiстердiң нәтижесiнде пайда болады. Бағамдық айырмалар мынандай жағдайда пайда болады: а) импортықоперацияларда ұлттық волютадағы тауардың мәмiлелiк құны баламасының шот-фактурада (инвойсте) көрсетiлген уақытты, ақшалaй қаражатты, оны бағалауға дейiнгi немесе жабдықтаушылар мен мердiгерлермен есеп айырысу бойынша пайда болған дебиторлық немесе кредиторлық берешектi кеміту жолыменен аудару ай-күнi, жылы арасында. Мысалы: Кәсіпорын есеп құжaттapын жазған күнiндегi 1 долларға 123,5 теңге нарық 6ағамы бойынша 2000 долл. материал сатып алды. Материалдарды кіріске алғанда мынандай бухгалтерлiк жазбалар жасау қажет: «Материалдар» шот дебетi «Төленуге тиiстi шоттар» шот кредитi 257000 теңге (2000 долл.·123,5). I нұсқa: Төлем 1 долл. 124,2 теңге болған доллар бағамы кезiнде 20 куннен соң жасалды. «Төленуге тиiстi шоттар» шот дебетi «Ел iшіндегi валюталық шоттағы ақша» шот кредитi 248400 теңге (2000 долл. ·124,2). Tepic бағамдық айырма пайда болды (шетелдiк жабдықтаушы алдындағы кредиторлық берешек 257 000 теңге, бағам өзгеруi салдарынан 248 400 теңге нақтылай төленедi), бұл бухгалтерлiк жазбада былайша көрсетiледi: «Бағам айырмасы бойыша шығындар» шот дебетi «Төленуге тиicтi шоттар» шот кредитi 1400 теңге (248 400-257 000= 8600) II нұсқa: Егер төлем күнiнде доллар бағамы 1 долл. 123 теңге болса. «Төленугетиicтiшоттар» шот дебетi «Ел iшiндегi валюталық шоттағы ақша» шот кредитi 246 000 теңге (2000 долл. *123). Бағамдық айырма оң (шетелдiк жабдықтаушы aлдындaғы кредиторлық берешек 257000 теңге бағам өзгеруi салдарынан 246 000 теңге нақтылай төленедi) бухгалтерлiк жазбада былайша көрсетiледi: «Төленуге тиiстi шоттар» шот дебетi «Бағамдар айырмашылығынан алынатын кipic» шот кредитi 11000 теңге (257 000 - 246000 = 11000). ә) экспорт операциялары бойынша өткiзiлген уақытымен ұлттық валютадағы келiсiм-шарттық құн баламасы мен ақшалай қаражаттың түсуi арасында: Мысалы: Шетелдiк сатып алушыға 5000 долл. өнім 1 долларга 123,5 теңге бағамы бойынша есептiк-ақшалай құжаттар жазу уақытымен. Тауар құны 765 500 теңге. Өнімнің өзiндiк құны 405 000 теңге. Тиелген өнімнің нақты өзiндiк құнынa. «Сатылған дайын өнімнің өзіндік құны» шот дебетi «Дайын өнiм» шот кредитi 405 000 теңге. Тиелген өнімнің келiсiм-шарттық құнымен жабдықтаушыға шот қойылды: «Алуға арналған есептеулер» шот дебетi «Дайын өнiмдi сатудан алынатын кipic» шот кредитi 617500 (5 000 долл.·123,5). І нұсқа: Төлем 15 күннен соң атқарылды. Валюталық шотҚа қаражатты қосып есептелген күнi 1 долл. бағамы 123,7 теңге құрады. «Ел iшiндегi валюталық шоттағы aқшa» шот дебетi «Алуға арналған есептеулер» шот кредитi 618500 (5000 долл.·123,7). Оң бағымдық айырма пайда болды (шетелдiк сатып алушының дебиторлық берешегi 617500, бағам өзгеруi салдарынан ұйымның шотына 618500 нақтылай түстi): «Алуға арналған есептеулер» шот дебетi «Бағамдар айырмашылығынан алынатын кipic» шоты кредитi 1000 (617500 -618500). ІІ нұсқа: Егер доллар бағамы түссе және валюталық шотқа қаражат қосып есептелген күні 1 долл. бағам 123,2 теңгенi құpaды. «Ел iшiндегi валюталық шоттағы aқшa» шот дебетi «Алуға арналған есептеулер» шот кредитi 616 000 (5000 долл.·123,2)., валютаны шекарадан кiргiзу және шығару туралы операцияларды жоюға тырысады. 2.Функционалды валютадан ерекшеленетін ұсыну валютасын қолдану. Ұсынылатын валютаға қайта есептеу. Шетелдік қызмет жөніндегі қаржылық есептілікті қайта есептеу. Әрбiр егемендi мемлекетте заңды төлем туралы ретiнде сол елдiң ұлттық валютасы қолданылады. Сондықтан сыртқы сауда, қызмет, несие, инвестиция, мемлекетаралық төлемдер бойынша есеп айырысудың қажеттi жағдайы төлеушi немесе сатып алушылар шетел валютасын сатып алу немесе сату нысанында бiр валютаны басқа валютаға айырбастау болып табылады. 21 ҚEXC сәйкес валюталық операция - бұл шетел валютасында деноминацияланатын немесе ондағы есепті талап eтeтін операция. Осындай айырбастарды жүргiзу үшiн валюталық нарық қызмет етедi, яғни сұраныс пен ұсыныс нәтижесiнде қалыптасатын бағам арқылы шетел валютасын ұлттық валютаға айырбастау немесе сату жүзеге асырудың ресми орталықтары. Институционалдық көзқарас тұрғысынан валюталық нарық бұл банктердiң, брокерлiк фирмалардың, корпорациялардың, әcipece ұлт аралық корпорациялардың (ҰАТ) жиынтығы. Банктер банкаралық нарықта және тауарлы-өнеркәсiп клиентурасында 85-95% валюталық мәмiлелер жасайды. Функционалдық валютадан айырмашылығы бар ұсынатын валютанық пайдаланылуы-Егер есептілік валютасынық субъектініқ функционалдық валютасынан айырмашылығы болса, онда ол өз қызметініқ нәтижелерін және қаржылық жағдайын есептілік валютасына ауыстыруға тиіс. Мысалы, егер топ әр түрлі функционалдық валюталары бар жекелеген ұйымдарды қамтитын болса, онда әрбір ұйымнық қызметініқ нәтижелері және қаржылық жағдайы шоғырландырылған қаржылық есептерді ұсыну үшін жалпы валютада көрсетіледі. Функционалдық валютасы гиперинфляциялық экономика болып табылмайтын субъект мынадай рәсімдерді пайдалана отырып, қызметтіқ нәтижелері мен қаржылық жағдайын басқа есептілік валютасына ауыстыра алады: 1) әрбір ұсынылған баланстағы актив пен міндеттемелер (яғни салыстырма соманы қоса алғанда) тиісті баланс күні жабу бағамы бойынша ауыстырылуға тиіс; 2) пайда мен залал туралы әрбір есептегі кірістер мен шығыстар (яғни салыстырма соманы қоса алғанда) операцияларды жасау күнгі валютанық айырбас бағамдары бойынша ауыстырылуға тиіс; 3) барлық туындайтын бағамдық айырмалар капиталдық жеке компоненті ретінде танылуға тиіс. Шетелдік қызметті инвестор ұсынатын валютаға ауыстыру-Шетелдік қызметтіқ қызмет нәтижелері мен қаржылық жағдайын есеп беріп отырған субъектініқ қызметініқ нәтижелері мен қаржылық жағдайына қосу еншілес кәсіпорыннық топішілік қалдықтарын және топішілік операцияларын алып тастау ретінде шоғырландырудық қарапайым рәсімдеріне сәйкес орындалуға тиіс. Алайда қысқа мерзімді сондай-ақ ұзақ мерзімді топішілік монетарлық актив (немесе міндеттеме) шоғырландырылған қаржылық есептердегі валютанық айырбас бағамы ауытқуларынық әсерін көрсетпестен, тиісті топішілік міндеттемеге (немесе активке) қарсы есепке алына алмайды. Бұл монетарлық бап бір валютаны екіншісіне ауыстыру жөніндегі міндеттемені білдіретінімен және есеп беріп отырған субъектіні валютанық айырбас бағамынық ауытқуы нәтижесінде кірістіқ немесе залалдық туындау тәуекеліне ұшырататынымен түсіндіріледі. Тиісінше, есеп беріп отырған субъектініқ шоғырландырылған қаржылық есептеріндегі осындай бағамдық айырма әлі де пайданық немесе залалдық құрамында танылады. Ақпаратты ашу-функционалдық валютаға сілтемелер топ жағдайында бас ұйымнық функционалдық валютасына жатады. Субъект мынаны ашуға тиіс: 1) пайданық немесе залалдық құрамында әділ құн бойынша өлшенген қаржылық аспаптар бойынша туындайтындарды қоспағанда, пайданық немесе залалдық құрамында танылған бағамдық айырмалар сомасын; 2) капиталдық жеке компонентінде жіктелетін таза бағамдық айырмаларды және кезеқніқ басы мен соқындағы осы бағамдық айырмалардық сомасын мұқият тексеруді. Субъект қаржылық есептер ұсынылатын валюта туралы ақпаратты ашуға тиіс. Егер есептілік валютасынық функционалдық валютадан айырмашылығы болса, субъект осы фактіні функционалдық валюта туралы ақпаратты аша отырып көрсетуі қажет. Есеп беріп отырған субъектініқ немесе субъектініқ едәуір шетелдік қызметініқ функционалдық валютасы өзгерген жағдайда осы фактіні және функционалдық валютанық өзгеру себебін ашу қажет. 5.Өз-өзін бақылау сұрақтары
|