Терапия темы. 1. Таырып Жіті жне созылмалы бронхит Жедел бронхит (ЖБ)
 Скачать 127.21 Kb.
|
|
ПНЕВМОСКЛЕРОЗ Пневмосклероз – өкпеде дәнекер тінінің өсуімен және зақымдалған аймақта газ алмасу бұзылуымен жүретін патологиялық процесс. Дәнекер тінінің өсуі бронхтардың деформациясына алып келеді. Тыныс алу жолдарының аурулары кез келген жастағы адамдарда кездеседі, бірақ пневмосклероз 50 жастан асқан ер адамдарда кездеседі. Пневмосклероздың асқынған түрі - пневмоцирроз. Этиологиясы: Емдемеген өкпенің инфекциялық, вирустық аурулары (пневмония, туберкулез), созылмалы бронхит, пневмокониоздар , альвеолит (фиброзды, аллергиялық), плеврит, кеуде торының өкпе паренхимасының травмасы, өкпенің тұқымқуалаушылық аурулары. 1 кезең - Мағлұмат жинау Клиникасы: Диффузды пневмосклероз ентігумен жүреді. Өкпенің вентиляциясы төмендеуіне байланысты тері қабаттары көгереді. Жөтел (кейіннен іріңді), кеуде ауыруы, тез шаршау, кеудесі түсіңкі, Гиппократ саусағы, кеуде бұлшық еті семуі байқалады. Кіші қан айналымда гипертензия пайда болады. 2 кезең - Медбикелік диагноз Жөтел; Кеуде ауыруы; Жалпы әлсіздік; Гиппократ саусағы; Кеуде бұлшық етінің деформациясы; 3 кезең – Жоспарлау Дәрігерді жылдам шақыру; Науқастың киімін ағытып жайластырып отырғызу; Кеудеге бұрыш пластырі; Йод торы; Қысып таңумен ауруын басу; Жөтелін басу; Дәрігерді жылдам шақыру; Науқастың киімін ағытып жайластырып отырғызу; Кеудеге бұрыш пластырі; Йод торы; Қысып таңумен ауруын басу; Жөтелін басу; 4 кезең - Күтімнің жоспарын іске асыру Позициялық дренаж Оксигенотерапия ЛФК Кеуде торына массаж Антимикробты, қақырық түсіретін, муколитикалық, бронхолитикалық әсер ететін дәрілік препараттар қолданады. Глюкокортикоидтар, жүрек гликозидтері, калий препараттары тағайындалады. 5 кезең – күтім нәтижесін бағалау Науқастың жалпы жағдайын бақылау: а)ТАЖ; ПУЛЬС; АҚ; ТЕРІ ЖАМЫЛҒЫЛАРЫ; БРОНХОЭКТАЗДЫҚ АУРУРУЛАР Анықтамасы: көбінесе төменгі бөліктердегі бронхтардың кеңейіп, соңынан сол жерлерде іріңді созылмалы қабыну дамуымен сипатталатын, жүре дамитын, кейде туыла пайда болатын ауруды атайды. Этиологиясы: вирустар; бөтен заттар түскенде, созылмалы бронхит, пневмония, туберкулез, абсцестерден кейін дамиды. Патогенезі: Бұл қабыну кезінде бронхтың кілегейлі қабатында өзгерістер пайда болады. Ол бұлшықетет қабатын да қамтиды. Сондықтан бронх қабырғалары жұмсарып, созылады, кеңейеді. Бронхтың жанындағы дәнекер ұлпалар қатайып, оларды созып тұрады. Созылған бронхтарды бронхоэктаздар дейміз. Олар туа біткен және кейіннен пайда болған болып екіге бөлінеді. Олардың созылуына қарап бронхоэктаздарды үшке бөлеміз: І.Цилиндрлі - жіп сияқты ірі бронхтар зақымдалғанда пайда болады. 2.Қапшық секілді - ұсақ бронхтарда пайда болады. З.Аралас. Жағымсыз факторлар: бронхта тазалығын сақтайтын механизмнің бұзылуы; бронх жолдарындағы сақтану процестерінің бұзылуы; бронх өтімділігінің бұзылуы; созылмалы аурулар. Клиникасы: Ең негізгі симптомы - жөтелу, қақырық көп мөлшерде түседі. Шіріген иісі бар қақырық көбінесе таңертең көп мөлшерде; күндіз жөтелу аз мазалайды. Ұзак уақыт бойы іріңді қақырык бөлетін науқастың ағзасы интоксикацияға ұшырайды, жүдейді. Кейде қан аралас кақырық пайда болады. қан тамыры (жарылғанда) зақымданғанда кан кетеді. Науқас шаршағыш, әлсіз, температурасы жоғары болады. Саусағы «барабан таяқшасына», тырнағы «сағат шынысына» ұқсайды. Қан анализінде: нейтрофилді лейкоцитоз байқалады, ЭТЖ жоғарылайды. Аускультацияда: «мозайкалық» дыбыс естіледі, бір жерде дыбыс қатаяды, кей жерінде әлсіреп естіледі. Өкпенің төменгі бөліктерінде құрғақ және дымқыл сырылдар естіледі. R - суретінде: өкпе суреті ара ұясын ұқсатады. Бронхография арқылы бронх құрылысын өзгергенін көреміз. Асқыну түрлері: Өкпе жетіспеушілігі, пневмония, абсцесс, плевра эмпиемасы, анемия, амилоидоз. Емі: 1.Антибиотиктер (көк тамырға, бұлшық етке, бронхоскоп арқылы) және дренаж жасау.2.Аяғын жоғары көтеру арқылы дренаж жасау.З.Қақырықты жібітетін дәрілер (термопсис). 4. Кеуде торына үгу, демалу жаттығуларын жасау. Терапия аздау болған жағдайда бронхтан патологиялық секретті жуу арқылы шығарады (ловаж). 5. Дұрыс тамақтану (ет өнімдері, балық, ірімшік, жемістер). Соңы: Емделуі дұрыс болса, науқас жазылады. Егер науқас дұрыстап күтініп, емделмесе, онда өліммен аяқталуы мүмкін. Аурудың алдын алу:1.«Д»қадағалау.2.Шылым шекпеу.З.Ағзаны шынықтыру. №4.Тақырып: Өкпе обыры. Өкпе обыры-бронхтардың эпителиалды тінінен немесе альвеоладан дамитын қатерлі ісік. Онкологиялық аурулардың ішінде өкпе обыры жиі кездеседі,жиілігі бойынша ерлер арасында асқазан обырынан кейін екінші орында,ал әйелдер арасында жатыр және ас қорту мүшелері обырынан кейінгі үшінші орында тұрады. Этиологиясы:өкпе обырының себептері толық анықталмаған,бірақ обырды дамытушы факторларды атауға болады:концерогендік,тітіркендіруші заттар көп ластанған ауа (асбест,кобальт,никель,мышьяк,темір,радиоактивті уран т.б)өндірістік факторлар:бензин,дизельді газдар,т.б темекі тарту:темекі түтінінде жанған канцерогендік элементтер:мышьяк,3-4-бензпирен,метилхолантрен,радиоактривті калий тыныс жолдарының созылмалы қабыну аурулары (бронхиттер,пневмония,бронх астмасы). Өкпе обыры тыныс жолдарындағы тыртықты өзгерістерден,эпителий регенирациясы бұзылғанда пайда болады. Өкпе обырының жіктемесі. Орналасуы бойынша:орталық обыр,шеткі обыр,аралас обыр, Сипатына қарай:көлемі кіші обыр (0,5см дейін),обтурациялық,массивті түйінді,тармақталған бронхогенді,пневмония тәрізді. Гистологиялық тұрғыдан-жалпақ жасушалы обыр,анапластикалық обыр,аденокарцинома,альвеолярлы жасушалы обыр. Клиникалық көріністері. Өкпе обырының ағымы клиникаға дейінгі және клинакалық сатылардан тұрады. Бірінші сатысы-бір ісік жасушасы пайда болғаннан клиникалық белгілердің пайда болуына дейін 6-9 жылға созылады. Екінші сатысы-емделмеген науқастың өмір ұзақтығы 2-3жылға созылады.Жөтел қатты,құрғақ болып,жеңілдемейлі,ісік кеңірдекше қабырғасына өседі,жөтелу арқылы ісікті итеріп жылжыту мүмкін емес. Сол кезде ісіктің орталық бөлігі ыдырайды. Содан ол жара сияқты қисайып өзгереді. Бұл кезде майда қылтамырлар бұзылады және кішкене қан түкіру немесе дән тәрізді қақырық пайда болады. Микроскопиялық зерттеу кезінде қақырықтағы қанда жаңа эритроциттер кездеседі. Кеудеде ауру сезімі пайда болады,себебі ісік процесіне жүйке талшықтары қосылады. Ол ауру тұрақты,тұйық болады. Жөтел,қан түкіру,кеудедегі ауру сезімі тамыр алдындағы өкпенің қатерлі ісігінің бірінші белгілерінің триадасын құрайды. Ірі бронхтардың ісікпен жабылуы ентігуге әкеледі. Ателектазға ұшыраған аймақта қабыну процесінің дамуына жағдай туады. Екінші топтың белгілері асқынулармен байланысты ісіктің өсуінен және метастаз беруінен пайда болады. Ателекстазға ұшыраған аймақта пневмония дамиды. Пневмония салдарынан дене қызуы жоғарылаған науқас дәрігерге көрінеді. Пневмония физикалық әдіспен анықталады,ем тез әсер береді. Бірақ та пневмония қайталануы мүмкін. Жергілікті өсумен бірге лимфа және қан тасымалдау жолдарына метастаз береді,лимфогенді метастаз кезеңмен өкпе ішіндегі лимфа түйіндеріне метастаз береді. Гематогенді метастаз кез келген мүшеде,көбіне бас мида неврологиялық ошақтық симптомдармен көрінеді,бауырда,сүйекте,бүйректе,өкпеде кездеседі. Дауыс қарлығу,тәбет жоғалту,жүдеп салмақ тастайды. Инфекцияның қосылуынан дене қызуының көтерілуі байқалады. Жалпы қарағанда зақымданған жағында(кеуде сарайы)тыныс актінен қалыңқы,қабырғааралықтары тегістелген,тері асты веналарының кеңейюі,бетінің ісіңкі болуы байқалады. Метастаз немесе асқынулар қосылғанда саусақтар дабыл таяқшасына ұқсайды. Перкуторлы егер үлкен көлемді обыр болса,ошақты тұйықталу,пальпаторлы дауыс дірілі әлсіреген,кеуде сарайы ригидты болады. Тыңдағанда везикулалық дыбыс әлсірейді,құрғақ және ылғалды сырылдар естіледі. Қанның жалпы анализінде:гипохромды анемия,нейтрофильды лейкоцитоз,тромбоцитоз,ЭТЖ жоғарылайды. Қақырық анализінде:көп ядролы атипиялық ісік клеткалары,эритроциттер,өкпе ұлпасының ыдырауында иілімді талшықтар табылады. Рентгенологиялық зерттеуле өкпе түбірі немесе шетінде анық емес күнгірттену,өкпе түбірінің кеңейюі. Өкпе рагін ерте диагностикалау әдістері: Флюорография(жылына 1-2 рет). Бронхоскопия. Биопсия,цитологиялық зерттеулер. Компьютерлі томография. Өкпе обырының ағымы. Өкпе обырының 4 кезеңі ажыратады: 1кезең:өкпе обырының метастазы жоқ кішкене ісік; 2кезең:өкпе обыры аймақтық лимфа түйіндеріне берілген. Бұл кезеңге дейін оперативтік ем қажет. 3кезең:өкпе обыры көрші мүшелерге метастаздалған(плевра,сүйектерге,сау өкпеге). 4кезең:өкпе обыры қашықта жатқан мүшелерге метастаз беруі. Науқастардың орташа өмір сүру ұзақтығы 1-3жыл. Бұл кезде оперативтік ем нәтижесіз. Өкпе обырының асқынулары:қабынулар,плевра қуысына сұйыұтық жиналу,жүрек зақымдалуы,метастаздар,невологялық өзгерістер,эндокриндік және зат алмасу бұзылыстары,ісіктік улану,кахексиясы. Емі және ерекшеліктері. Қатерлі ісіктердің емі онкологиялық диспансерлерде, онкологиялык институттарда, ауруханалардың хирургиялық бөлімшелерінде жүргізіледі.Емінің эффективтосі- радикальды операция жасау. Оперция егер ағзада метастаз болмаса жасалады.Өкпе рагінің I-II кезеңдерінде хирургиялық ем жүргізіледі-пневмонэктомия,лобэктомия. I-IY кезеңдерде консервативті ем жүргізіледі: 1.Витаминдерге бай емдәм №11,15 емдәм. 2.Сәулелік ем -а және рентген сәулелерін қолданады. 3.Химиотерапия(цитостатиктер)эмбихин 6-10мг аптасына 2-3 рет жалпы мөлшері 50-70мг. Эндоксан (циклофосфан)1гк/т 5-6 күнде 1рет (6-12г). 4.Егер инфекция қосарланса антибиотиктер. 5.Ауырсыну синдромында наркотикалық анальгетиктер. 6.Витаминдік ем. 7.Қан кетуде гемостатиктер,викасол,рутин,аминокапрон қышқылы,дицинон. 8.Дезинтоксикациялық препараттар. Реополиглюкин,полиглюкин,глюкоза. 9.Симптоматикалық ем. Ауыр халдегі науқастар мейірбикелердің мұқият және дәлме-дәл орындайтын күтіміне мұқтаж. Ағзадағы барлық мүшелердің фунцияларын бақылау қажет. Тері ойылуларының алдын алу ең маңызды күтім болып саналады. №5.Тақырып: Плевриттер Плеврит - плевра қабаттарында фибрин плевра қуысында экссудаттың (серозды, іріңді, хилезді, геморрагиялық) жиналуымен сипатталатын инфекциялық немесе асептикалық қабыну процесі. Плеврит көбінесе өкпедегі, кеуде аралықтағы, диафрагма астындағы кеңістіктегі патологиялардың салдарынан дамиды. Сонымен қатар жүйелі аурулардың бір көрінісі ретінде болуы мүмкін. Эпидемиологиясы. Плевриттер екіншілік процесс ретінде іріңді ошақты қабыну аурулары (пневмония, өкпе туберкулезі, медиастенит, диафрагма астындағы абсцесс өкпе рагы) және шеткері мүшелер мен тіндердегі патологиялардан (сүт безі рагы, лимфома, лейкоз) кейін дамиды. Этиологиясы бойынша; 1. инфекциялық; 2. асептикалық. Инфекциялық плевриттің себептері; 1. бактериялық инфекция (стафилококк, пневмококк т.б.); 2. вирустық, риккетсиялық, микоплазмалық қоздырғыштар; 3. саңырауқұлақшалық, қарапайымдылар, паразитарлық қоздырғыштар; 4. туберкулез (плевритпен ауыратындардың 20% да кездеседі); 5. мерез, бруцеллез, іш сүзегі,бөртпелі сүзек. Инфекциялық емес плевриттің басты себептері; 1. ісіктер (плевриттердің 40% құрайды); 2. дәнекер тіңдердің жүйелі аурулары (жүйелі қызылжегі, ревматоидтық артрит, дерматомиозит т.б): 3. жарақаттар мен операциялар: 4. өкпе артериясының тромбоэмболиясы. Этиология және патогенезі. Инфекциялық емес плевриттің негізгі себебі плевра ісігі - мезотелиома; қатерлі ісіктердің плевраға метастаз беруі: лимфома; дәнекер тіннің жүйелі аурулары; жарақаттар және операциялар; өкпе артериясының тромбоэмболиясы; миокард инфаркты; жедел панкреатит; бүйректің созылмалы жеткіліксіздігі болуы мүмкін. Инфекциялық плевриттің қоздырғыштары: Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes ,Staphylococcus aureus, Haemophilus influense; паразиттер. Инфекциялық плеврит микроорганизмдердің тікелей енуінен дамиды. Микроорганизмдердің плевраға түсетін жолдары: 1. тікелей жанасу арқылы - инфекция плевра асты ошақтардан іріндеген ошақтардан плевраға өтуі (пневманияда, абсцесте , бронхэктаздарда , іріңдеген кистада,туберкулезде т.б.) 2. лимфогенді жолдармен тарауы: 3. гематогенді жолмен; 4. сыртқы ортадан тікелей енуі (жарақаттар операциялар). Қалыпты жағдайда плевра қуысында бөлінетін және сіңірілген сұйықтықтың мөлшері тепе-тең. Сұйықтық аз мөлшерде бөлініп,тез сіңірілсе - фибриндік (құрғақ) плеврит, керісінше, сұйықтықтың бөлінуі сіңірілуден басым болса серозды немесе серозды - фибриндік плеврит дамиды.Экссудатқа іріңді микрофлораның түсуі іріңді немесе серозды-іріңді плевриттің дамуына алып келеді. Геморрагиялық экссудаттың болуы мына жағдайларға тән: плевра карциноматозына, туберкулезіне, жарақаттарына, инфарктық пневмонияға, антикоагуляттар дозасының асырылуына. Клиникалық көрінісі плевриттің түріне (құрғақ, экссудатты іріңді),патологиялық процессінің орналасуына, негізгі аурудың симптомдарына байланысты. Фибринозды плеврит тыныс алғанда денені сау жаққа қарай бұрғанда кеудедегі қызбамен басталады. Құрғақ жөтел болуы мүмкін. Аускультацияда - тыныстың әлсіреуі және плевра үйкеліс шуы естіледі. Фибринозды плевриттің ең жиі тараған түрі - косталды плеврит. Диафрагмалық плеврит (егер процесс диафрагмалық орналасса кеуденің алдыңдағы төмен бөліктерінде ауырсыну, ауырсынудың диафрагмалық жүйке бойымен таралуы (мойын, іштің алдыңғы қабырғасы), құрсақтың алдыңғы бұлшық еттерінің қатаюы, ықылық атуы, жұтынғанда ауырсыну болады. Медиастиналды плевритке тыныс алғанда күшейетін төс артындағы тән. Плевралық сұйықтық көбінесе негізгі симптом болып есептеледі. Экссудатты плеврит: құрғақ жөтел, кеудедегі ауырсыну - карциноматозды плевритке тән, кеудедегі ауырлық сезімі, сұйықтық көп мөлшерде жиналса ентігу дамиды. Қалталанған медиастиалды плевритке беттің, мойынның, қолдың ісінуі және дисфагия байқалады. Плевраға экссудат жиналуының үш түрлі нұсқасы бар: - фибринозды плевриттен кейін дамиды, бұл кезде ауырсыну және әлсіздік бәсендейді; - қызба және шамалы әлсіздіктен кейін плевраға сұйықтық жайлап жиналады; - экссудатты плеврит қалтырау, дене қызуының 38-390с –тан жоғарылауы, дем алғанда, бүйірлеп жатқанда күшейетін ауырсыну, ентігу, интоксикациялық жедел басталады. - плевра эмпиемасына: кеудедегі интенсивті ауырсыну, ентігу, қалтырап дірілдеу, дене қызуының 38-390с-тан жоғарылауы, ағып терлеу, айқын интокцикациялық синдромның болуы тән. Фибринозды, экссудатты және іріңді плевриттер бірінен соң бірі дамуы мүмкін. Диагноз және клиникалық зерттеулер. Физикалық тексерулер.Науқастың тұрған қалпына, мимикасына және тыныс сипатына қарау қажет. Фибринозды плевритте анықталады: - бір жақты плеврит кезінде науқас зақымданған жағына қарай қисаяды, зақымданған аймақта тыныс экскурсиясы шектеледі; - аускультацияда –тыныс әлсірейді және плевра үйкеліс шуы естіледі; - жиі немесе беткей тыныс; - диафрагмалық плевритте – төс –бұғана – емізікше бұлшық етінің аяқшалары арасындағы нүктеде ауырсыну болады. Экссудатты плевритке тән: - ентігу, кеудеде салмақ сезіну және жөтел; - зақымданған бүйірге жатуға мәжбүр; - егер көп мөлшерде сұйықтық болса цианоз және мойын веналарының ісінуі; - қабырға аралықтардың ісінуі немесе тегістелуі; зақымданған жақта кеуде экскурсиясының шектелуі; сұйықтық жиналған аймақта перкураторлы дыбыстың тұйықталуы; экссудаттан жоғары аймақта тимпан дыбысының естілуі. - сұйықтық жиналған аймақта дауыс дірілі төмендейді; - перкуссия кеуде аралықтағы мүшелер сау жаққа ығысқаны байқалады. Плевра эмпиемасы кезінде зақымданған аймақтың тіндерінің ісінуі байқалады. Лабораторлы және аспаптық зерттеулер. Жалпы қанда - лейкоцитоз ,ЭТЖ жоғарылауы, лейкоформуланың солға ығысуы анықталады. Экссудатты плевритті анықтау үшін рентгендік зерттеу маңызды. Егер сұйықтықтың көлемі 500 мл-ден кем болмаса рентгендік тәсілмен анықталады. Жиналған экссудат жоғарғы шегі қиғаш пішіні үшбүрышты гомогенді көлеңке тәрізді көрінеді. Ультрадыбыстық зерттеу - негізгі диагностикалық тәсіл. УДЗ арқылы жиналған сұйықтықтың көлемін, сипатын анықтауға болады . КТ (компьютерлік томография) - плевриттің себебін анықтайтын ең бір ақпараттық тәсіл. МРТ (магнитті резонансты томография) - ауру түсініксіз болғанда тексеруге болады. Торакоцентез - диагностика мақсатымен плевраға пункция жасау. Плевраның биопсиясы - ісіктік немесе туберкулездік плевритті анықтау үшін қажет. Торакоскопия - ісіктік немесе туберкулездік плевритті анықтау үшін қажет. Дифференциалды диагноз - әр түрлі патологиялық жағдайлармен жүргізіледі: туберкулез , жүрек жетіспеушілігі, рактың метастазы, лимфома, өкпе артериясының тромбоэмболиясы, цирроз, нефротикалық синдром. |