Терапия темы. 1. Таырып Жіті жне созылмалы бронхит Жедел бронхит (ЖБ)
 Скачать 127.21 Kb.
|
|
Ауыр ағымында астманың өршулері жиі әр өршуі ұзаққа созылады.Ұстамалары ауыр, көбінесе статусқа ұласып өмірге қауіп төндіреді.Түнгі мезгілде ұстамалар жиі ұстайды.Ұстамалардан тыс кезінде обструкция толық жойылмайды, сондықтан дене қызметі шектеледі. Бронхтық демікпенің негізгі патологиялық өзгерісі бронхтардың ұстамалы тарылуы .Бұл ауруда бронхтардың тарылуының себептері: - бронхтық спазм; - бронхтардың кілегей қабығының ісінуі; - бронхтар қабырғасының эозинофильдермен инфильтрациясы; - кілегей гиперсекрециясы; Диагноз. Анамнез. Шағымдары ентікпе мен тұншығу ұстамалары тыныс шығарудың қиындауы жұмысқа қабілетінің төмендеуі, қақырықсыз жөтел, шулы ысқырықты тыныс, жүректің жиі соғуы. Тұншығу ұстамасынан бұрын науқаста хабаршы белгілер байқалады: тамағының қышуы, түшкіру, мұрынның бітуі немесе ринорея, терінің қышуы. Науқастан аллергендермен контакттың болуын; қандай дәрілік зат қабылдайтынын ; салқын ауа, бояу , химиядық заттардың өткір иістері және физикалық психоэмоционалды күштің ағзаға қалай әсер ететінін ; басынан өткен аурулары, жедел респираторлы вирусты ауру, бронхит, пневмония туралы, кәсіптік зияндық , үй тұрмыс жағдайы; науқаста және оның туыстарында аллергиялық аурулардың болуын мұхият сұрастыру маңызды. Физикалық тексеру. Бронх демікпесінің ремиссия кезеңінде қалыптыдан еш қандай ауытқу байқалмайды. Ауру өршіген кезде: ұстамалы жөтел, тұншығу сезімі, тыныстың қиындауы, әр түрлі түнде ысқырықты немесе ылғалды сырылдар анықталады.Тыныс жиілігі және пульс артады, артериялық қысым жоғарылайды, тыныс алуға кеуденің қосымша бұлшық еттері қатысады. Перкуссияда - қорап тәрізді дыбыс, аускультацияда - қатаң тыныс естіледі. Демікпелік статус кезінде науқас ортопноэ қалпында болады. Науқаста қақырықсыз , қинайтын жөтел, тершеңдік, цианоз байқалады. Ауськултацияда төменгі бөліктерінде тыныс әлсіреп, сырылдар естіледі. Ауыр жағдайда өкпеден ешқандай тыныс естілмейді. Артериялық қысым және пульс бірден жоғарылайды. Лабораторлық және аспаптық зерттеулер нәтижесі: Демікпенің өршу кезеңінде қанда эозинофилияның болуы атопиялық түрінде lgE деңгейінің жоғарлауы анықталады.Қақырықта астма (үштігі) - Куршман шиырщықтары, Шарко –Лейден кристалдары және көп мөлшердегі эозинофилдер табылуы мүмкін. Кеуде сарайының рентгенограммасында эмфиземаға байланысты өкпе кеңістіктерінің мөлдірленуі, ал демікпенің ауыр барысында бронхтардың кілегейімен бітелуімен ателактазды белгілері байқалады. Бронх демікпесінің асқынулары: 1. демікпелік статус. 2. жедел, жеделдету өкпетекті жүрек. 3. өкпе эмфиземасы. 4. ателектаз. 5. миокард дистрофиясы. Демікпелік статус - жедел тыныс жеткіліксіздігі және гипоксемиялық комамен жүретін жедел диффузды бронхоспазм. Демікпелік статус - бронхтық демікпелік статустың екі түрін ажыратады: Анафилаксиялық. Метаболизмдік. Анафилаксиялық түрі немесе аллергендердің әсерінен тез дамитын тоталды обструкциямен жүретін анафилаксиялық шоктың бір түрі. Кейде бұл жағдай В-адреноблокаторларды қате қолданғанда болады. Метаболизмдік түрі жиілеу кездеседі және анафилактикалық түріне қарағанда баяу, демікпенің өршуі кезінде біртіндеп дамиды. Демікпелік статустың бұл түрі де В-адренорецепторлардың терең тежелуіне алып келетін жағдайларда және қабынуларда пайда болады: БРОНХ ДЕМІКПЕСІНІҢ ЕМІ: ЕМНІҢ МАҚСАТЫ: сырқаттың ауырлық дәрежесін бағалау және мониторлау аурудың өршуіне әкелетін себептерді жою, медикаментті емнің индивдуалды жоспарын түзу, аурудың симптомдарын төмендету немесе жою. - Бронходилятаторлар. Сальбутамолды дозаландырылған ингалятормен 1-2 ингаляциядан тәулігіне 6 реттен асырмай қолданады. Фенотерол 100-200мкг күніне 3-4 реттен қолданады. - Бронхолитиктердің шінде ең жиі қолданылатыны эуфиллин 2,4% - 5-10мл, венаға натрий хлоридпен енгізеді. Атропин 0.1% ерітіңдісі 0.5-1мл тері астына ұстама кезінде енгізіледі. Платифиллин 0.2% ерітіңдісі 1мл тері астына ұстама кезінде енгізеді. Глюкокортикоидтар бекатид 1 ингаляциялық мн дозасы 50мкг; форте - 250мкг. Преднизалонмен емнің қысқа курсы 3 күн 20-25мг содан соң 2-3күн 10 мг ішкізіп бірден тоқтатады. №3.Тақырып: Пневмониялар. Өкпенің ірінді аурулары. Пневмония - өкпенің респираторлық бөліктерінің басым зақымдануымен, альвеолалардың экссудациясымен сипатталатын қабыну процесі. Крупозды пневмония - өкпенің толық бір бөлігін қамтитын, патоморфологиясы және клиникасы бірнеше кезеңдерде дамитын жедел инфекцияық қабыну ауруы. Эпидемиологиясы. Пневмония - жиі кездесетін, өлімге әкелетін себептердің ішіндегі 6-шы орындағы, ал АІИ болатын себебі ретінде 1-ші орындағы ауру. Пневмония бойынша жалпы аурушаңдық 100 адамға шаққанда 10-15 % құрайды. Жас ұлғая келе пневмониядан аурушаңдық және өлім саны артуда, оған себеп басқа да ілеспелі аурулар , жүрек-қантамыр жүйесінің аурулары, қатерлі ісіктер, қантты диабет, алкоголизм және т.б. Этиологиясы. Пневмонияның дамуына көптеген қоздырғыштар -бактериялар, микоплазмалар, хламидия, легионелла, қарапайымдылар т.б. әкеледі. Дерттің дамуында қоздырғыштар мен қатар бейімдуші ықпалдардың да маңызы зор: суықтау, кеуде сарайының жарақаттары, іш қуысының операциялары, дене қимылын шектейтін ауыр жағдайлар, аспирацияға әкелетін жағдайлар (наркоз, алкогольмен улану, кома т.б.), тыныс жолдарының фондық аурулары (бронхтық астма, бронхит, ЛОР патология т.б.), темекі тарту, жүрек жеткіліксіздігі, қантты диабет т.б. Екіншілік пневмониялар әр түрлі факторлардың әсерінен болады: гипостатикалық, аспирациялық, токсикалық, жарақаттық. Иммундық жүйенің әлсіздігі пневмонияны созылмалы барыста дамытады. Патогенезі. Инфекция немесе аутоинфекция бронхтар, қан, лимфа арқылы түседі. Сау адамның тыныс жолдарына инфекция түскенде оны жоюға дағдыланған қорғаныс механизмдері іске қосылады, трахея мен ірі бронхтардан бөгде денелер жөтелмен шығарылады. Қорғаныс механизмдерінің зақымдануы пневмония дамуына септігін тигізеді. Қабыну салдарынан бронхтардың ісінуі, қою қақырықпен бітелуі олардың тазаруын нашарлатады. Пневмонияда қабынудың экссудаттық компоненті басым. Уыттың әсерінен капиллярлардың өткізгіштігі артып, альвеолаларда экссудат жиналады. Пневмококтік пневмония ағзаның реактивтілігіне тәуелді екі клиникалық түрде дамиды: крупозды және ошақты. Крупозды пневмонияда қабыну процесі өкпенің бөлігін , сегментін толық қамтиды. Бактериялық улардың әсерінен капиллярлар, жасушалар фибринді экссудатқа толады. Диагностикасы. Егер науқаста әлсіздік, жөтел, делсалдық сияқты симптомдар байқалса пневмония туралы ойлауға болады. Диагнозды нақтылай түсу үшін науқасқа өкпенің рентгенографиясы тағайындалады. Анамнез және физикалды тексерулер. Науқас тәбеттің жоғалуы, бұлшықеттердің ауырсынуы, құрғақ 2-3 күннен кейін қақырықты жөтел, кеуденің ауырсынуы, зақымданған жағының ауырсынуы, қалтырау, әлсіздікке шағымданады. Ауру аса қатты қалтыраудан , бастың ауыруынан, дене қызуының 39-40◦ С-ға дейін көтерілуінен басталады. 1-2 тәуліктен науқас жөтеле бастайды, бүйірдің шаншуы қосылады. Жөтел басында құрғақ, көп кешікпей түсі темір татына ұқсайды. Физикалды тексеру кезінде зақымданған аймақта қысқарған дыбыс тимпаникалық,тындағанда әлсіз везикулалық тыныспен бірге крепитация, ылғалды, құрғақ сырылдар естіледі, бронхофония күшейеді, тынысты ішке алғанда крепитация және плевра үйкеліс шуы естіледі. Стафилакокктар, аэробты және анаэробты инфекциямен туындаған пневмония кезінде деструкция салдарынан өкпеде қуыс пайда болады. Лабораторлы зерттеулер нәтижесі: - ЖҚА: лейкоцитоз 10-12х10⁹/л бактериялық инфекцияның болуын; лейкопения 3х10⁹/л немесе лейкоцитоз 25х10⁹/л болуы ауру болжамының қолайсыз болуын сипаттайды; - Қанның биохимиялық анализінде - бауыр ферменттерінің, креатинин ,мочевина,электролиттердің белсенділігінің жоғарылауы байқалады; - қақырықты микроскопиялық зерттеу; - тыныс жетіспеушілігі белгілері болғанда - пульсоксиметрия (қанның оттегіге қанығу деңгейін анықтау) тағайындалады. Аспаптық зерттеулер. Өкпеге проекцияда рентгендік тексеру жасалады: алдыңғы, артқы, бүйір. Рентгенограммада өкпеде сегментарлы, ошақты, жайылмалы, бөлікті немесе тоталды көлеңке анықталуы мүмкін. Рентгендік суретті көргенде плевралық экссудаттың , деструкциялық қуыстың , жүрек жеткіліксіздігінің жоқтығына көз жеткізу керек. Диагностикалық критерийлер. Пневмония диагнозы анық, анық емес және болуы ықтимал диагноз болып бөлінеді. Пневмонияның анық диагнозы - егер науқастың рентгендік зерттеуінде өкпе тінінде инфильтрация және 2 клиникалық симптом: сырқаттың дене қызуының 38⁰С және одан жоғарылауымен жедел басталуы, қақырықты жөтел, физикалды тексерудегі пневмонияға тән өзгерістер анықталса қойылады. Егер науқаста қызба, қақырықты жөтел , кеудедегі ауырсыну бола тұрып, рентгендік зерттеуде айтарлықтай өзгерістер болмаса пневмония диагнозы анық емес және ықтимал болады. Дифференциалды диагностика: - өкпе туберкулезі; - қатерлі ісік; - аяқ веналарының терең тромбофлебитімен сырқаттанатын науқастарда өкпе артериясының тромбоэмболиясымен ажырату жүргізіледі; - аталған аурулардан пневмонияны ажырату үшін науқасқа биопсиялы бронхоскопия, аяқ веналарының терең тромбофлебитімен сырқаттанатын науқастарда өкпе артериясының тромбоэмболиясын анықтау үшін қажет болса компьютерлік томография тағайындалады. Егер іркілісті созылмалы жүрек жетіспеушілігі байқалса, онда ЭКГ, ЭхоКГ, кардиолог кеңесі тағайындалады. Емнің мақсаты: қоздырғышты жою, аурудың симптомдарын жою, лабораторлы және функциялық көрсеткіштерді қалыптастыру. Өкпе тініндегі инфильтративті өзгерістерді шешу және асқынулардың алдын алу. Госпитализацияға көрсетпелер: Сырқаттың дене қызуының 38⁰С және одан жоғарылауымен жедел басталуы және өкпе тініндегі инфильтрация; қақырықты жөтел; ТЖ минутына 20 рет; Крепитация және ұсақ көпіршікті сырылдар, қатаң немесе бронхтық тыныс, перкуторлы дыбыстың қысқаруы; Лейкоцитоз 10х10⁹/л жоғары болса; 3тәулік және одан көп уақыт ішінде жасалған антибактериялық емнен эффект болмаса; 60 жастан асқан науқастар; Медикаменті емес ем. Тыныстық емдік дене шынықтыру, 30 мл-ден көп қақырық бөлген науқастарға тағайындалады. Медикаментті ем. №15 диета. Науқастарға қызба кезінде қатаң төсекті тәртіп тағайындалады. Тағаммен емдеу - қызба кезінде , жүрек жеткіліксіздігі болмаса тәулігіне 2,5-3 л сусын ішкізу керек - минералды, лимон қосқан сусындар, жеміс шырыны, витаминдік тұнбалар. Антибактериялық терапия-егер нақты қоздырғыш анықталса соған дәл әсер ететіні, егер қоздырғыштың түрі анықталмаса кең спекторлы антибиотиктер тағайындалады. Бейспецификалық қабынуға қарсы дәрілер дене қызуын төмендету, ауырсынуды жою эффекті байқалғанша қолданады. Емді бастағаннан 48-72 сағаттан соң антибактериялық емнің эффективтілігі байқалады. Бағалаудың негізгі көрсеткіші –дене қызуы 37,5⁰С-тен төмендеуі. Амбулаторлық жағдайда пневмонияны емдеу үшін келесі антибиотиктер қолданылады: - амоксициллин 0,5-1 г күніне 3 рет,7-10 күн ішуге, амоксициллин-клавулан қышқылы 0,5 г күніне 3 рет немесе 1,2 г күніне 2 рет ; цефуроксим ішуге 0,5 г күніне 2 рет; левофлоксацин 0,5 г күніне 1 рет , моксифлоксацин - ішуге 0,4 г күніне 1 рет, доксициклин - бірінші күні 0,2г 2 рет, кейін 0,1г 1рет. - Бронхтардың дренаждық функциясын қалпына келтіру –қақырық түсіретін дәрмектер және муколитиктер беріледі, калий йодиді, алтей түбірі, бромгексин жақсы әсер етеді. Әсіресе бромгексин сурфактанттың түзілуін арттырады; - Бронх бұлшықеттерінің тонусын қалыпқа келтіру - эуфиллин –тамшылатып немесе таблетка түрінде, теофиллин, ентікпе ұстамасында беротек, вентолин, сальбутамол аэрозолін пайдаланады; - Иммундық модуляция-Т-активин –әр 3- 4 күнде 1 рет 100 мкг тері астына, тималин-бұлшықетке 10-20мг 5-7 күн бойы салынады; - Антиоксиданттық ем –витамин Е 1капсуладан күніне 2-3 реттен 2-3 апта, эссенциале-2 капсуладан күніне 3 рет. - Дезинксикациялық ем - глюкоза 5% ерітінді, кокарбоксилаза, натрий хлоридінің изотониялық ерітіндісі тамшылатып жіберіледі; - Симптоматикалық ем - жөтелге қарсы - кодеин фосфат-0,1г күніне 2-3 рет , кодтерпин, этилморфин; дене қызуын төмендететін және ауырсынуды басатын қабынуға қарсы дәрмектер - аспирин-0,5 г күніне 2-3 рет, парацетамол 0,5г күніне 2-3 рет беріледі. Атипті пневмонияға күдік болғанда ең таңдаулы препарат болып макролидтер есептеледі. Кларитромицин ішуге 0,5 г күніне 2 рет , рокситромицин ішуге 0,15 г күніне 2 рет ; азитромицин - алғашқы күні 0,5 г кейіннен 0,25 г күніне 1 рет, 5 күн бойы тағайындалады. Емнің ұзақтығы жалпы 7-10 күнге жалғасады. Егер пневмонияның себебі хламидия немесе микоплазма болса, онда емнің ұзақтығы 14 күн болу қажет. Амбулаторлық этапта жүргізілген емнен әсер болмай науқаста дене қызуы және интоксикация симптомдары сақталса, онда шұғыл түрде ауруханаға жатуға жолдама беріледі. Болжамы. Жас және орта жастағы науқастарда дамыған пневмония асқынбаса болжамы қолайлы болады, леталділік 1-3% құрайды. 55 жастан асқан науқастарда көбінесе қосымша аурулары есебінен пенвмонияның ағымы ауыр және леталділік 15-30% болады. Егер науқастарда клиникалық жақсару байқалмаса, қауіпті бейімдейтін аурулары (алкоголизм, созылмалы жүрек жетіспеушілігі, өкпенің созылмалы обструкциялық ауруы, қантты диабет) болмаса, онда науқасқа тез арада кеуде сарайының мүшелеріне компьютерлік томография тағайындау қажет. Науқастарды емдеу және күту ерекшеліктері. Крупозды пневмониямен сырқаттанған науқастар міндетті түрде терапиялық бөлімшеде жатып емделуі керек. Стационарда науқастарға қатаң төсектік тәртіп тағайындалады. Науқас жатқан бөлме жылы,таза ауамен жақсы қамтамасыз етілген болу қажет, сонымен қатар қабылдайтын тамақтың құрамында витаминдер, белоктар, көмірсулар көп болу қажет. Науқасқа көп мөлшерде сұйықтық (лимонды шай, жеміс шырындары, минералды су, витаминді тұнбалар және т.б.) тағайындалады. Ауру басталғанда антибиотиктермен белсенді терапия, тамырлық және жүректі қуаттандырғыш дәрілер тағайындалады. Антибиотиктердің ішінде мына препараттарды жиі қолдануға болады: амоксициллиндер (парентералды), макролидтер (макропен, ровамицин, клацид), фторхинолондар (тованик, абактал). Жартылай синтезделген пенициллиндер: ампициллин, оксациллин, ампиокс; цефалоспориндер (кефзол, цепарин және т.б. 2г күніне 2 рет ішуге беріледі). Науқасқа оттегімен қамтылған бөлмелерде оксигенотерапия жасаған оң әсерін тигізеді. Сырқаттың бастапқы кезеңінде жөтелді басу үшін кодеин ,жазылу кезінде қақырық түсіргіш дәрілер (термопсис, ипекакуана, сілтілі сұйықтық, яғни ас содасы қосылған су), қыша қағазын қою тағайындалады. Ауру дамуының алғашқы кезеңдерінде науқастың жағдайын қатаң бақылау қажет. Ауыз қуысы инфекцияларын болдырмау үшін 2 % ас содалы ерітіндімен жиімен шаю керек. Ауыз бұрышында , мұрында герпестік бөртпелер байқалса, вирусқа қарсы майларды (зовиракс,ацикловир) қолданады. Егер науқаста іш қату болса, онда тазалау клизмасын жасау қажет. Дене қызуы төмендегеннен кейін науқасқа тыныс жаттығуларын жасау қажет болады. Толық және уақытылы емделу нәтижесінде науқас сырқатынан құлан таза айығады, егер де ем жеткіліксіз болса, онда пневмония өкпе абсцессімен асқынуы мүмкін. Болжамы. Сырқаттың соңы көбінесе қолайлы аяқталады, өте сирек жағдайда науқас өлімі дамуы мүмкін . Профилактика. Сырқаттың алдын алу шараларында жұмыс және тамақтану тәртібі , бөлмелерді желдендіру, науқастарды оқшалау, жеке бас тазалығын сақтау, темекі шегуді тоқтату, жоғарғы тыныс жолдарының инфекцияларын жою жатады. Өкпе абсцессі - өкпе паренхимасында бір немесе бірнеше іріңді - некроздық қуыстардың түзілуімен жүретін қабыну процесі. Іріңді ошақ сау тіннен айқын шектеледі. Өкпенің іріңді аурулары (абсцесс және гангрена ) пневмониттер тобына жатады. Пневмонит деп өкпе тінінің қайтымсыз зақымдануына алып келетін ауруларды айтады. Деструкциялық пневмониттердің 3 түрін айырады. Өкпе абсцесінің жіктемесі:(Н.В.Бутов ,Ю.Н.Левашов,1989) 1. Клинико - морфологиялық ерекшелігіне қарай: 1. өкпенің іріңді абсцессі; 2. өкпенің гангренозды абсцессі; 3. өкпе гангренасы. 2. Этиологиясы бойынша: 1. Аэробты микрофлорамен туындайтын пневмониттер. 2. Анаэробты микрофлорамен туындайтын пневмониттер. 3. Аралас микрофлорамен туындайтын пневмониттер. 4. Бактериялық емес пневмониттер ( қарапайымдылар, саңырауқұлақтар). 3. Патогенезі бойынша: 1. Бронхогенді аспирациялық постпневмониялық обтурациялық пневмониттер; 2. Гематогенді пневмониттер; 3. Жарақаттық пневмониттер; 4. Басқа генездегі пневмониттер. 4. Патологиялық процесстің топографиясына қарай: 1. Орталық абсцесс; 2. перифериялық абсцесс. 5. Таралуына қарай: 1. жалғыз абцесс; 2. көптеген абцесс. 6. Клиникалық көріністердің ауырлық дәрежесіне байланысты: 1. жедел ағымды пневмониттер; 2. орташа ағымды пневмониттер; 3. ауыр ағымды пневмониттер; 4 өте ауыр ағымды пневмониттер; 7. Асқынулардың болуына қарай: 1. асқынбаған пневмониттер; 2. Асқынған пневмониттер: пиопневмоторакс , плевра эмпиемасы, шок, сепсис, екінші өкпенің зақымдануы. 8. Ағымының сипатына қарай: 1. жіті пневмонит; 2. созылмалы пнемонит; 3. созылмалы пневмонит, ремиссия және өршу кезеңдері болады. Этиологиясы және патогенезі: Өкпе абцессі көбінесе біріншілік басқа аурудың асқынуы ретінде дамиды. Абцесстің дамуына наркоздан кейінгі жағдай,орталық жүйке жүйесінің бұзылыстары , ес жойылғанша арақ ішу , мас күйінде суықтау ықпал етеді. Мед ицина қызметкерлері өкпе абцесінің алдын алу үшін аспирацияны болдырмауға әрекеттену керек. Өкпе абсцесінің негізгі себебі – некроздаушы инфекция бронхтармен бөгде заттармен бітелуінен және сепсис , тромбофлебит, инфекциялық эндокардит кезінде қан арқылы қоздырғыштардың енуінен дамиды. Ағзада аурудың дамуына адамның жасы және ағза реактивтілігінің төмендеуі ықпал етеді. Абсцестің дамуы үш этаппен жүреді: 1) инфильтарциялық; 2) некроз; 3) іріңге айналу. Басында пневмония тәрізді , альвеолалар экссудатқа толып, өкпенің ошақты инфильтрациясы түзіледі. Егер бронхтар кілегеймен , құсықпен т.б. бітелсе альвеолалар экксудатқа толуынан бұрын ателектаз пайда болады. Инфильтрацияланған ошақтың некрозы. Некрозға әкелетін екі фактор: микробтық улардың әсері және зақымданған ошақтағы өкпе артериясы тармақтарының тромбозымен болатын ишемия. Некроздалған тіннің ыдырап іріңге айналуы. Бұл кезде іріңге айналуы. Бұл кезде іріңге толы шектелген қуыс пайда болады. Іріңнің протеолиздік әсерінен қуыс бір немесе бірнеше бронхқа жарылады. Шеткері абцесс плевра қуысына жарылуы мүмкін. Абсцестің жазылуы қуыстың іріңнен тазару мүмкіндігіне тәуелді. - егер ірің бөгелмей ағып шықса - қуыс тез тазарып, қабырғалары басылады, өзегі бітеледі; кейін орны кішігірім пневмосклероз ошағына айналады; - ірің еркін ағып шыға алмаса – қуыс айналасындағы инфильрация қалыңдай түседі, деструкцияның көлемі ұлғаяды, интоксикация жойылмайды; бұл «блокталған абсцесс» деп аталады; мұндай жағдай созылмалы абсцеске алып келеді. - қуыс тазарады, бірақ қабырғасы басылмайды, ашық күйіндегі қуыстың ішкі беті бронхтық эпителиймен төселіп, іріңді қуыс кистаға айналады. Өкпе гангренасының деструкциясы көлемі өте үлкен, бұл өкпе іріңдігінің ең ауыр түрі. Оның дамуы үшін ең алдымен өкпеде некроздық өзгерістер болуы тиіс. Гангреналық процесс біртіндеп сау тінге тарайды. Микробтардың ерекшелігіне некроздалған тін қою май тәрізді кесек-кесек түрінде болады .оңайлықпен іріңге айналып сұйылмайды. Сондықтан некроздалған өкпе бөлшектерінің сұйылуы немесе қақырықпен бөлінуі көптеген апталарға айларға созылуы мүмкін. Өкпе гангренасының барысы көбінесе қатерлі . Өкпеден қан кетумен, плевра эпиемасымен жиі асқынады. Барысы сәтті болғанда некроз процесі тоқтайды, шіріген өкпе тіні бөлшектері ыдырайды, сұйылады яғни іріңге айналады .Осының нәтижесіңде аса ірі пішіні бұрыс құбылыс пайда болады. Жүре бара қуыстың айналасында процесті шектейтін пиогендік мембрана түзіледі. Гангрена осылайша абсцеске айналады. Негізгі симптомдары: Клиникалық тұрғыдан өкпе іріңнің екі кезенін айырады: 1) жарылған 2) жарылмаған абсцесс. Бірінші кезең дене қызуының аса биіктеуінен, қалтыраудан, жедел басталады. Сонымен қатар көрінісінде құрғақ жөтел кеуденің ауыруы пайда болады. Интоксикацияның күшейуінен бастың қатты ауыруы, бас айналуы, ұйқы бұзылысы, әлдің құруы, ағыл тегіл терлеу мазалайды. Науқасты тексергенде тыныстың 30-40 дейін жиіленуі , тері жамылғыларының қуқылдануы және ылғалдылығы көзге түседі. Кеуденің жартысы тыныс қимылынан қалыңқы . Аускультацияда бронхтық тыныс, кейде әлсіз везикулалық тыныс, крепитация, ылғал сырылдар , бір қатарында плевра үйкеліс шуы естіледі. Абсцесстің бұл кездегі рентгендік көрінісі полисегменттік немесе бөліктік пневмонияға ұқсайды, домалақ инфильтрация ошағы байқалады. Бірінші кезең бірнеше күннен 2-3 аптаға дейін , орта шамамен 7-10 күнге созылады. Екінші кезең іріңдіктің бронхқа жарылуынан басталады. Аурудың клиникалық түрінде науқас кенет үсті –үстіне қатты жөтеліп аузын толтыра (тәулігіне 100-1000мл сасық қақырық тастайды). Егер іріңдік қабырғасы ісінген жіңішке бронхқа тесілген болса, онда қақырық басында аз-аздан бөлініп , кейін күн сайын біртіндеп көбейеді .Тұндырылған қақырық үш қабатқа айырылады: төменгі қабаты – ақшыл сары , сұрғылт немесе қоңыр түсті қою.Ол іріңнің , сасық иісті өкпе тінінің шіріген ұсақ бөлшектерінен тұрады. Ортаңғы серозды қабаты созылмалы бұлыңғыр сілекейі мол сұйықтық. Жоғары қабаты ірің аралас көпіршікті кілегей. Жарлыған іріңдіктің барысы қуыстың тазалану жылдамдығына тәуелді. Егер қуыс іріңнен толық тазарса , онда науқастың жағдайы бірден жақсарады: интоксикация мен дене қызуы басылады, тәбеті жоғарылайды, қақырықтың мөлшері күн сайын азаяды. ДИАГНОСТИКАСЫ: Рентгендік зерттеуде бұл кезде ішкі контуры тегіс және горизонталды деңгейлі сұйықтығы бар қуыс анықталады. Бронхтың тарылуынан іріңннің шығуы нашар болса, қақырықтың мөлшері біртіндеп көбейеді, науқастың жағдайы тез жақсармайды. Биік гектикалық қызба, титықтататын қалтырау, ағыл-тегіл терлеу сақталады. Шамалы уақыттың ішінде саусақтардың ұшы мен тырнағы дабыл таяқшалары тәрізді өзгере бастайды. Қақырықты микроскопиялық тексергенде көптеген бұзылған лейкоциттер , өкпе тінінің бөлшектері, гематин, холестерин болуы тән. Бактериялогиялық зерттеу арқылы қоздырғыштың түрі мен оның антибиотиктерге сезімталдығын анықтайды. Қан анализінде бейспецификалық қабынудың белгілері анықталады: лейкоцитоз, лейкоформуланың солға ығысуы, гипохромдық анемия. ЕМДЕУ НАУҚАСТАРҒА КҮТІМ ЖАСАУ ПРИНЦИПТЕРІ: Науқастардың ауруынан құлан таза айығуы ерте диагностикаға және комплексті белсенді емге байланысты. Өкпе абсцессі тек қана стационарлық жағдайда емделеді. Науқас жатқан бөлме таза ауамен жақсы қамтылған болуы қажет. Сонымен қатар толық құнарлы , бағалы витаминдерге, белоктарға, микроэлемменттерге бай тағамдар берілуі қажет. Науқасқа қанның орнын басатын дәрілер, белоктық гидролизаторлар тағайындалады. Айқын интоксикация кезінде дезинтоксикалық инфузиялық терапия қолданылады. Антибиотиктерді ерте бастаған жөн. Егер өкпе абсцесінің қоздырғышы стафилококк болса, онда жартылай синтетикалық пеницилиндер б-е немесе к-т қажетті мөлшерде тағайындалады. Емнің нәтижелі болуына қоздырғыштың түрін анықтау өте маңызды. Спора түзбеуші анаэробты инфекцияда трихопол, флагил (метронидозол тәулігіне 1,5-2г) және пенициллинді үлкен дозада 20-50млн береді. Іріннің ағып шығуына жағдай жасау өте маңызды позициялық дренаж, бронхоскопия аспабымен санация. Қақырықтың сыртқа шығуын постуралдық дренаж арқылы жақсартуға болады.Иммуномодуляторларды кеңінен қолдануда өзінің оң әсерін көрсетеді. Консервативтік ем нәтижесіз болса, хирургиялық ем қарастырылады. Қан кеткенде немесе плевра эмпиемасында хирургиялық ем дер кезінде жүргізілуі тиіс. Өкпе абсцесімен ауыратын науқастарға күтім жасауда медицина қызметкері: шіріген патогенді микрофлора көп және иісі сасық болуына байланысты қақырықты ауызы жабылатын ыдысқа салатынын ескеруіміз қажет. Қақырықтың бөлінуін жақсарту үшін науқастың керуеттегі қалпын өзгертуіміз қажет, яғни басын төмен салбыратып түсіру керек. Мейірбике науқастың жағдайын әсіресе түнде қадағалау қажет.Себебі қақырық тыныс жолдарын бітеуі мүмкін. Осы кезде науқастың басын бір жағына бұру қажет.Науқастар қабыну процессі басылған кезде ыстық құрғақ климатты аймақтарда санаторлы курорттық емді қабылдайды. БОЛЖАМЫ. Егер комплексті ем ерте басталса , онда өкпеден дәнекер тіні түзіліп ауру қолайлы аяқталады, ал егер процесс созылмалы түріне айналса, онда радикалды хирургиялық ем тағайындалады. |