47
|
Уопсай ааттар
|
48
|
Бэйэҥ хайдаххын да,
доҕоруҥ оннук
|
Билиигин бэрэбиэркэлэн
|
49
|
Истэн дьыктаан
|
50
|
Билиини бэрэбиэркэлэнии, ситиһиини сыаналаныы
|
51
|
Суругунан үлэ.
|
52
|
Сыыһаны көннөрүү уонна хатылааһын
|
53
|
Айар уруок.
|
Ханнык? Хайдах?
|
54
|
Сүгэ кыайбатын сүбэ кыайар. Киһи үөрүүтүн үллэстии – сайдам киһи бэлиэтэ.
|
Биридимиэт бэлиэтин кѳрдѳрѳр тыллар
|
Билэр. Хайааһыны көрдөрөр тыл Ханнык? Хайдах? Диэн ыйытыыларга хоруйдуурун.
Биридимиэт бэлиэтин көрдөрөр тыллар өҥү, кээмэйи, бы6ыыны, амтаны. Хаачыстыбаны, туох матырыйаалтан оҥоһуллубутун ыйалларын. Биридимиэт бэлиэтин көрдөрөр тыллары сороҕор маарынныыр суолталаах атын тылынан солбуйуохха сөбүн. Холобура. Үрүҥ – маҥан. Биридимиэт бэлиэтин көрдөрөр сорох тылларга утары суолталаах тыллар баар буолалларын.
Сатыыр. Тылы таба уларытар. Тылы сөпкө саҥарар. Тылы тылдьыттан булар. Дьону кытта эйэҕэстик кэпсэтэр, үтүө тыллары туттар.
Суруйар. Анал ааты (киһи аата, араспаанньата, сир-дойду, куорат. Дэриэбинэ ааттара, дьиэ сүөһүтүн. кыылын) улахан буукубаттан, уопсай ааты кыра буукубаттан суруйар.
Паараласпыт тыллары сурукка дэпииһинэн бэлиэтиир.
Ырытар. Тылы дорҕоонунан.
|
25.01
|
|
55
|
Биридимиэт бэлиэтин кѳрдѳрѳр тыллар
|
29.01
|
|
56
|
Төлөппүөнүнэн кэпсэтии былаабылата
|
31.01
|
|
57
|
Биир биридимиэт араас бэлиэтэ
|
01.02
|
|
58
|
Маарыннаһар суолталаах тыллар
|
05.02
|
|
59
|
Утарыта суолталаах тыллар
|
07.02
|
|
60
|
Билиини бэрэбиэркэлэнии, ситиһиини сыаналаныы
|
08.02
|
|
Тугу гынар? Хайыыр?
|
61
|
Сэргээччи болҕомтолоох, сэҥээрэр, сэргиир, аралдьыйбакка, чуумпутук, тулуурдаахтык истэр.
|
Биридимиэт тугу гынарын кѳрдѳрѳр тыллар
|
Билэр. Хайааһыны көрдөрөр тыллар ханнык түгэҥҥэ элбэх ахсааҥҥа суруллалларын. Биридимиэт тугу гынара билигин, ааспыт, кэлэр бириэмэни көрдөрөрүн. Биридимиэт тугу гынарын бэлиэтиир тылларга маарынныыр суолталаах, утары суолталаах уонна саҥарыллаллара биир эрээри суолтата атын тыллар баалларын. Ханнык тыллар хайааһыны көрдөрөр тыллар диэн ааттаналларын. Тыл хайдах уларыйарын. Хайааһыны көрдөрөр тыллар ыйтыыларын.
Быһаарар. Этиилэри ааҕан баран туох уратылаахтарын быһаарар.
Араарар. Ойуулары көрөн сорудаҕы толорор. Ыйытыыларга таба хоруйдаан, этиилэри суруйар.
Бэлиэтэммит тыл суолтатын тылдьыттан булар. Этиилэри кэминэн уларытан суруйар.
Хайааһыны көрдөрөр тыллары ахсаанынан уларытар.
Кэпсиир. Ыйытыы көмөтүнэн, ойууга олоҕуран, хартыынанан, бэйэ олоҕуттан, көрбүттэн-билбиттэн кэпсээн оҥорор.
|
12.02
|
|
62
|
Биридимиэт тугу гынарын кѳрдѳрѳр тыл элбэх ахсааҥҥа уларыйыыта
|
14.02
|
|
63
|
Биридимиэт тугу гынарын кѳрдѳрѳр тыл элбэх бириэмэнэн уларыйыыта
|
15.02
|
|
64
|
Маарыннаһар уонна утарыта суолталаах тыллар
|
65
|
Билиини бэрэбиэркэлэн
|
66
|
Сыыһаны көннөрүү уонна хатылааһын
|
67
|
Айар уруок.
|
68
|
Хонтуруолунай уруок
|
Этии
|
69
|
|
Этии
|
Өйдүүр.Тыллар ситимнэһэн этиини үөскэтэллэрин. Этии бүтүүтүгэр куолаһы намтатары уонна кыра тохтобулу оҥорору.
Билэр. Этии араастарын. Этиини сөпкө оҥорор. Этиини тэнитэр. Тылы дорҕоонунан ырытар. Тыл олоҕун, сыһыарыытын бэлиэтиир. Тыллар ситимнэһэн этии буолалларын, киһи саҥата этиилэртэн турарын. Этиигэ ким эбэтэр туох эмэ туһунан этиллэрин. Ону көрдөрөр тыл этии бастакы тутаах тыла буоларын. Ким? Туох? диэн ыйытыыларга хоруйдуур. Биир сурааһынынан бэлиэтэнэрин. Ким эбэтэр туох тугу гынарын көрдөрөр тыл этии иккис тутаах тыла буоларын. Тугу гынар? Хайыыр? Диэн ыйытыыларга хоруйдуурун, икки сурааһынынан бэлиэтэнэрин. Этии тутаах тыллара ханныктарын, хайдах бэлиэтиири. Этиигэ тутаах тыллартан ураты атын тыл баар буоллаҕына тэнийбит этии дэнэрин. Ыйыттахха ыйытыы этии , оттон ыйытыыга эппиэттээһин сэһэн этии буоларын. Этии хас араастааҕын, туох арытылааҕын. Этии кѳрүҥнэринэн тэнийбит, тэнийбэтэх диэн билэр.
Суруйар. Этиини таба суруйар, кѳннѳрѳр, тупсарар. Ыһыллыбыт этиилэри сааһылаан,этии оҥорор. Тиэкиһи этиилэргэ араарар.
|
01.03
|
|
70
|
Этии тутаах чилиэннэрэ
|
05.03
|
|
71
|
Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии
|
07.03
|
|
72
|
Ыйытыы уонна сэһэн этии
|
12.03
|
|
73
|
Соруйар уонна күүһүрдүү этиилэр
|
14.03
|
|
74
|
Бэрэбиэркэлиир үлэ
|
15.03
|
|
75
|
Айар дьыктаан. Тыллары туһанан кэпсээн суруйуу
|
19.03
|
|
76
|
Суругунан үлэ.
|
21.03
|
|
77
|
Сыыһаны көннөрүү уонна хатылааһын
|
22.03
|
|
Тиэкис
|
77
|
Самаан сайын. Самаан сайын. Сирэм күөх ситтэ, ситтэ…
Атын киһи саҥарарын
Алҕас да быһа түһүмэ,
Санаатын сырдык ситимин
Салаҥнык быһа этимэ.
|
Тиэкис. Тиэкис бэлиэтэ: бүтүн, сибээстээх, түмүктээх.
|
Истэр. Ситимнээх саҥаны болҕойон истэр.
Билэр. Икки эбэтэр хас да ис хоһооннорунан ситимнээх этии тиэкис дэнэрин. Тиэкис бүтүн, сибээстээх, түмүктээх, тиэмэлээх, ааттаах буоларын. Тиэкис чаастарын: саҕаланыыта, сүрүн чааһа, түмүгэ диэн.
Быһаарар. Тиэкис хас этиилэҕин. Этиилэргэ тутаах тыллары булар, ис хоһоонунан тиэмэтин быһаарар.
Араарар. Тыллар бөлөхтөрө уонна тиэкис диэн. Тиэкиһи чаастарга араарар, ааттыыр.
Суруйар. Аахпыттан суруйуу бастакы сатабылларын иҥэринэр. Оҥорбут кэпсээҥҥэ олоҕуран сибээстээх этиилэри өйтөн суруйар.
Кэпсиир. Аахпыт тиэкискэ туох туһунан этиллэрин, ойуу ис хоһоонун ырытар. Хартыынанан кыра кэпсээн оҥорор.
Саҥарар. Чобуотук кэпсэтэр. Кэпсэтиини саҕалыыр уонна махтаммытын биллэрэн иһирэх тыллары туттар.
Сатыыр. Этиилэри сааһылаан тиэкис оҥорор. Бэлиэтэммит тыл суолтатын быһаарыылаах тылдьыттан булар. Ыйытыыга кылгастык уонна толору эппиэттир.
|
|
|
78
|
Тиэкис тиэмэтэ, аата.
|
|
|
79
|
Тиэкис чаастара: киириитэ, сүрүн чааһа, түмүгэ.
|
|
|
80
|
Ойууну туһанан тылынан уонна суругунан кэпсээн оҥоруу.
|
|
|
Сыл түмүгүнэн хатылааһын
|
81
|
Биири биэстэ этэ турдаххына –
Бэл диэтэр, биэбэкээм,
Сытыы да тылыҥ
Сымнаан хаалыа буоллаҕа
|
Сыл устата тугу үѳрэтэн биллиҥ, бэрэбиэркэлэн
|
Билэр. Саха тылын дорҕооннорун арааһын уонна буукубаларын. Тылы сүһүөхтүүр уонна көһөрүү быраабылаларын.
Сатыыр. Тылы сүһүөҕүнэн уонна дорҕоонун састаабынан ырытар. Тылы табатык көһөрөр. Уһун аһаҕас дорҕоону кылгас аһаҕас дорҕоонтон арааран истэр уонна суруйар. Хоһуласпыт бүтэй дорҕоону хоһуласпатах бүтэй дорҕоонтон арааран истэр уонна суруйар. Маарыннаһар дорҕооннору бэйэ-бэйэлэриттэн арааран истэр уонна таба суруйар. Анал аакка уонна этии саҕаланыытыгар улахан буукубаны суруйар. Этии кэннигэр туочуканы туруорар. Биридимиэт аатын, бэлиэтин, тугу гынарын көрдөрөр тыллары ыйытыы көмөтүнэн быһаарар. Кэпсиир, ыйытар, солбуйар уонна күүһүрдүүлээх этиилэри сөпкө интэнээссийэлээн саҥарар.
|
|
|
82
|
Урут үѳрэппиккин тѳһѳ ѳйдүүгүн? Хатылыыр урок
|
|
|
83
|
Хатылааһын. Дорҕоон уонна буукуба
|
|
|
84
|
Аһаҕас дорҕоон араастара
|
|
|
85
|
Бүтэй дорҕооннор
|
|
|
86
|
Хатылааһын. Сүһүөх. Сүһүөх арааһа
|
|
|
87
|
Хатылааһын. Нууччаттан киирбит дорҕооннор
|
|
|
88
|
Нууччаттан киирбит дорҕооннор
|
|
|
89
|
Ны=ууччалыы суруллар тыллар
|
|
|
90
|
Нууччалыы суруллар тыллар
|
|
|
91
|
Биридимиэт аата
|
|
|
92
|
Биридимиэт тугу гынара
|
|
|
93
|
Биоридимиэт бэлиэтэ
|
|
|
94
|
Тиэкис
|
|
|
95
|
Этии кѳрүҥнэрэ
|
|
|
96
|
Этии чилиэннэрэ
|
|
|
97
|
Аахпыттан суруйуу
|
|
|
98
|
Сыыһаҕа үлэ
|
|
|
99
|
Сыллааҕы хонтуруолунай үлэ
|
|
|
100
|
Сыыһаҕа үлэ
|
|
|
101
|
Айар үлэ. Бырайыак.
|
|
|
102
|
Викторина «Сыл устата тугу биллим?»
|
|
|
Скачать 446.29 Kb.