БХ сессия Ардак тузетилген. Биохимия оди 100 балл Ауызды толы емес млшерін андай тсті реакциялар кмегімен растауа болады
 Скачать 368.42 Kb.
|
|
Пепсиноген + НСІ = пепсин + тежегіш + пептидтер 2) Ұйқы безінің пептидазаларын және энтероцит ферменттерін (ішек жасушалары) тізімдеңіз. Осы ферменттер катализдейтін реакцияларды сызба түрінде жазыңыз. Ұйқы безі сөлінің пептидазаларына трипсин мен химотрипсин ферменттері жатады.Трипсиннің молекулалық массасы 24 кДа, 6 дисульфидтік байланыстан тұратын бір полипептидтік тізбегі бар, оған 223 аминқышқыл қалдығы кіреді.Химотрипсиннің молек.массасы 25 кДа,оған 2 дисульфидтік байланыс,241 аминқышқыл қалдығы кіреді.Белсенді орталығы серин мен гистидин аминқышқылдарының қалдығынан тұрады.Эндопептидазалар нәруыз молекуласының ішкі жағындағы пептидтік байланыстарды үзеді, соның нәтижесінде ұзындығы әр түрлі полипептидтер түзіледі. Эндопептидазалар нәруыз молекуласының ішкі жағындағы пептидтік байланыстарды үзеді, соның нәтижесінде ұзындығы әр түрлі полипептидтер түзіледі. Ұйқы безінің пептидазаларына: Трипсин және химотрипсин Ішек сөлі липазасы катализдейтін реакция В-МАГ -Глицерин-БМҚ 3) Осы ферменттер пептидазалардың қай тобына жататынын атаңыз. Бұл ферменттер гидролазалар класы,пептидазалар тобы,эндопептидазалар топшасына жататын ферменттер.Пептидазалар бір компонетті фермент, яғни жай белоктарға жатады.Құрамында тек белоктар ғана болады,простетикалық тобы болмайды, сондықтан оларды протеиндер деп атайды. Біркомпонентті ферменттер гидролиз кезінде амин қышқылдарына ғана ажырап бөлінеді. 20. Іштің жедел ауыруы бар науқастың қан сарысуындағы амилаза, трипсин, липаза, ДНаза, РНаза белсенділігі жоғарылайды. Бұл органның жасушалық некрозы кезінде жоғарыда аталған ферменттер құрсақ қуысына және қанға енетіні белгілі. 1) тізімделген алғашқы үш ферменттер қандай класс, кіші класс болып табылады? Бұл ферменттердің құрылымы. Барлық ферменттер химиялық табиғаты бойынша белоктар болып табылады. Амилаза – гидролазалар класы,глюкозидазалар тобына жатады.Амилазалар бір компонетті фермент, яғни жай белоктарға жатады.Құрамында тек белоктар ғана болады,простетикалық тобы болмайды, сондықтан оларды протеиндер деп атайды. Біркомпонентті ферменттер гидролиз кезінде амин қышқылдарына ғана ажырап бөлінеді.Молекулалық массасы 48Д,молекуланың құрамына кальций атомы кіреді.Амилазаның жоғары сатылы жануарларға тән негізгі екі формасы бар:альфа-амилаза және гамма-амилаза.Ал бетта-амилаза тек бактериялар мен саңырауқұлақтарға және өсімдіктерге ғана тін. Трипсин – гидролазалар класы,пептидазалар тобы,эндопептидазалар топшасына жатады. Пептидазалар да біркомпонентті ферменттер болып табылады,ыдыраған кезде қосымша заттар түзбей, тек жеке аминқышқылдарын түзеді.Молекулалық массасы 24 кДа, 6 дисульфидтік байланыстан тұратын бір полипептидтік тізбегі бар, оған 223 аминқышқыл қалдығы кіреді.Белсенді орталығы серин мен гистидин аминқышқылдарының қалдығынан тұрады. Липаза – гидролазалар класы,эстеразалар тобы,карбоэстеразалар топшасына жатады.Липазалар – бір компонетті ферменттер,құрамында постетикалық тобы болмайды,тек белоктан тұрады.Липазаны біз 3 топқа бөліп қарастырамыз:асқазан сөлінің липазасы,ішек сөлінің липазасы және ұйқы безі сөлінің липазасы 2)Олар қандай органда және қандай түрде өндіріледі? Осы ферменттердің активаторларын. Глюкозидазалар -жасушаларда,ас қорыту сөлдерінде кездеседі,бірақ ұйқы безі сөлінде болмайды. Альфа-амилазасілекейде,ұйқы безінде,ішек сөлінде және дәнекер тін жасушаларында өндіріледі.Гамма-амилаза тек бауырда ғана кездеседі.Амилазалар кальций тәуелді фермент болып табылады, олар оптималды рН=6,7-7,0 ортада кальций және хлор иондарының әсерінен белсендіріледі. Трипсин – ұйқы безінде трипсиноген проферменті түрінде синтезделеді және осы формада панкреатин сөлінің бөлігі ретінде он екі елі ішекке енеді, онда сілтілі ортада протеолитикалық фермент энтеропептидаза әсерінен трипсиноген молекуласынан гексапептид алынып, трипсиннің биологиялық белсенді құрылымы қалыптасады.Трипсинді оның активаторы энтеропептидазамен белсендіргеннен кейін автокатализ процесі басталады және трипсин ұйқы безінің басқа да ферменттерін,оның ішінде химотрипсиноген проферменттерін белсендіретін фермент ретінде әрекет етеді.Трипсин рН 5,0-ден 8,0-ге дейін белсенді болады,оптималды ортасы рН = 7,0. Липазалардың ішінде асқазан сөлінің липазасы асқазан сөлінде өндіріледі.Ол ересектерде активті емес,себебі оның оптималды рН-ы 4-5 тең,ал асқазан сөлінің орта рН-ы 1,5-2 құрайды.Сондықтан ол асқазанға түскен майларды ыдыратуға қабілетсіз.Олар сәбилерде активті болады,себебі сәбилердің асқазан сөлінің рН-ы 4-5 тең,олар сәбилердегі эмульсияланған майларды ыдыратады.Ұйқы безі сөлінің липазасы ұйқы безінде активсіз күйде синтезделіп,ащы ішек қуысында өт қышқылдарының тұздары арқылы активтенеді, рН-ы 8 тең және кездесетін жері – ұйқы безі сөлі. Ішек сөлінің липазасы ішек сөлінде активті күйде секрецияланады, рН ортасы 5,5-7,5. 3)Осы ферменттермен катализденетін реакцияларды схемалық түрде жазыңыз.Олардың субстрат ерекшелігі қандай? Альфа амилаза:Ол крахмал мен тағам гликогеніне әсер етіп, мальтозаға дейін ыдыратады: Крахмал (Гликоген) + Н2О = мальтоза Гамма амилаза:гликоген молекуласынан глюкозаны біртіндеп бөліп шығарады: Гликоген + Н2О = (С6Н12О5 )n-1 +глюкоза Трипсин:нәруыздарды әр түрлі ұзындықтағы полипептидтерге дейін ыдыратады: Белок+Н2О = полипептид Асқазан сөлі липазасы субстраты – сүттегі эмульсияланған майлар,ал ұйқы безі сөлінікі-ТАГ. Екеуі де ТАГ-ны сатылы түрде гидролиздейді. ТАГ+Н2О = ДАГ+БМҚ ДАГ+Н2О = бетта-МАГ + БМҚ БМҚ-бос май қышқылдары Ішек сөлі липазасының субстраты:бетта-МАГ.Катализдейтін реакциясы: бетта-МАГ+Н2О = глицерин + БМҚ 21. Суда еритін және суда ерімейтін қарапайым және біріктірілген ақуыздарға бір мысал келтіріңіз. 1.Суда еритіндерге:актин, миозин, фибриноген жатады 2.Суда ерімейтіндерге:коллагендер, эластиндер, кератиндер жатады. 3.Протеидтерге:фосфопротеидтер,гликопротеидтер – көмірсулар бар, хромопротеидтер - простетикалық тобы боялған зат, металлопротеидтер – құрамында металлдар бар, нуклеопротеидтер – құрамында нуклеин қышқылдары бар және липопротеидтер – құрамында липидтер бар. 1) Ақуыздың ерігіштігі немен анықталады? Ерітіндідегі ақуызды қандай факторлар тұрақтандырады? -Ақуыздың ерігіштігі еріткіштің табиғатына,ортаның рН көрсеткішіне,ерітіндінің иондық күшіне және молекула құрылымына байланысты.Ақуыздардың суда немесе су ерітінділерінде еруі негізінен олардың құрылысына байланысты,яғни,АҚ қалдықтарының бүйірлік топтарына және иондануына байланысты. Ерітіндідегі ақуызды тұрақтандыратын факторлар:иондық күшке байланысты,яғни ерітн. иондық күші төмен болса ақуыздың да ерігіштігі төмен болады және ол гидратты қабатына да байланысты. 2) Ерітіндіден ақуыздарды тұндырудың жалпы механизмдері қандай? -Ақуыздар белгілі бір күйде тұнбаға түседң,яғни зарядтары жойылса,гидратты қабаттарынан айырылса,ерігіштігі нашарлап,құрылымында өте терең өзгерулер болып тұнбаға шөгеді.Белоктардың зарядын бейтараптандыратын заттар: Нәруыздардың зарядын нейтралдайтын заттар: 1.ауыр металл тұздары - CuSO4, AgNO3, (CH3COO)2Pb, 2.алкалоидты реактивтер – пикрин қышқылы, танин, фенол, т.б. Мысалы литиийдің электр зардының өте тығыз болуына байланысты суды өзіне жақсы тартады.Сондықтан ол гидратты қабатты тез бұзады,бірақ нашар адсорбцияланады. Гидратты қабатқа әсер етіп, дегидратациялайтын заттар: 1.Концентрлі органикалық (үшхлорлысірке қышқылы, сульфосалицил қышқылы); 2.Концентрлі бейорганикалық қышқылдар (HNO3.; HCl; H2SO4) Нәруыздардың нейтрал тұздар (NH4)2 SO4) әсерінен тұнбаға түсу процесі тұздалу деп аталады. Температураның 420С-тан жоғары көтерілуі нәруыз молекуласындағы сутектік және гидрофобтық байланыстарды үзеді,нәтижесінде белок денатурацияға ұшырайды.Себебі олар термолабильді қосылыстар болып келеді. ауыр металлдар тұздары (күміс,мыс,сынап), қышқылдар (үшхлорлы сірке қышқ.,вольфрам қышқ.,пикрин қышқы.), гидрототықтар және нейтрал тұздар да тұнбаға шөктіре алады. Мысалы,ауыр Металл иондары белоктық маңызды топтарымен бірігіп (-SH),олардың құрылымын өзгертеді,оны денатурация деп атаймыз,белок солайша тұнбаға шөгеді.Сонымен қатар, рН шамасы да изоэлектрлік нүктеге жеткен кезде белок молек арасында бір бірін итеру күші азайып,олар бірігіп,үлкейіп тұнбаға шөгеді. 3) Денатурацияны тудырмай ақуыздарды тұндыруға болатын қандай әдістерді білесіз? Ақуыздарды тұзданғанда нені түсіну керек. -Ақуыздарды денатурацияға ұшыратпай тұнбаға түсіру үшін,аммоний сульфаты,натрий сульфаты,хлорлы натрий пайдаланылады.Егер ерітіндідегі тұзды бөліп алса немесе сұйылтса белоктар қайта ерітіндіге шығады,яғни денатурацияға ұшырамайды.Сонымен қатар,этанол,ацетон және басқа да орг.еріткіштер осылайша қайтымды шөктіреді.Ақуыздарды тұзданғанда тұз иондары су молек.көпшілік бөлігімен байланысып,ақуыз еритін су азайып,ерігіштігі төмендеп тұнбаға шөгеді.Бұл жерде тұздың конц.жоғары болуы ерітіндінің иондық күші артқан сайын,белок ерігіштігі төмендеп,тұнбаға түскіш болуына негізделген. 22. Химиялық перм кезінде олар алдымен қалпына келтіреді (бірінші бөтелке тотықсыздандырғыш), содан кейін (екінші бөтелке тотықтырғыш) шаш ақуызының α-кератиннің тиол топтарын қалпына келтіреді. А-кератиннің кеңістіктік құрылымының ерекшеліктеріне сүйене отырып, шаш формасының өзгеру себебін түсіндіріңіз. 1) Қандай амин қышқылы туралы айтып отырмыз? Бұл маңызды ма, әлде маңызды емес пе? Эфирлі аминқышқылына анықтама беріңіз. -Цистеин АҚ жайлы айтып отырмыз.Цистеин кератин құрамында басқа АҚ қарағанда көбірек кездеседі.Ол маңызды,себебі сульфгидрил –SH тобы бар,цистеиннің екі қалдығы арасында дисульфидтік байланыс бар және полипептидтер арасындағы сол дисульфидтік байланыс кератиннің иіліп-созылғыш болуына және мықтылығына жауап береді.Сонымен қатар,а-кератин құрамында аргинин,лизин,лейцин,треонин,глутамин және гидрофобты АҚ фенилаланин,изолейцин,валин,метионин және аланин болады. Эфирлі аминқышқылдарының түрлері-Дене синтездемейтін, демек, диета арқылы сіңірілуі керек ақуыз аминқышқылдары мыналар. 1. Фенилаланин-бұл амин қышқылдары өздерін жақсы сезінумен байланысты, өйткені олар эндорфиндердің реттеушісі болып табылады 2. Изолейцин-бұл аминқышқылының жетіспеушілігі кейбір психикалық және физикалық бұзылуларға байланысты сияқты: депрессия, мінез-құлықтың бұзылуы, бұлшықет массасының төмендеуі және т.б. 3. Лейцин-бұл изолейцинмен және валинмен бірге 3 тармақталған амин қышқылдарының (BCAA) бірі, олар белок синтезіне қатысады 4. Лизин-ол ағзадағы вирустардың дамуын тежейді және нәтижесінде Герпесті емдеуде қолданылады. 5. Треонин-коллагеннің түзілуіне қажет және антидене түзуге көмектеседі. 6. Триптофан-психологтарға жақсы таныс аминқышқылдарының бірі, өйткені ол серотонин мен меланин синтезіне қатысады. 7. Валин-бұл аминқышқылы ми-ми тосқауылынан өту арқылы тирозинмен және триптофанмен бәсекелеседі. 8. Аргинин-иммундық жүйенің қалыпты жұмысы және жараларды емдеу үшін өте маңызды. 9. Гистидин-анемияны гемоглобинмен байланысына байланысты емдеуде пайдалы. 10. Метионин-майлардың ыдырауына белсенді қатысады және қандағы холестеринді азайтады. 2) Бұл аминқышқылдары байланыстардың қандай түрлерін құра алады? Осы байланыс түрлерінің бірі қалай құрылады? Бұл реакцияны эскизбен салыңыз. -Дисульфидтік байланысты құра алады.Дисульфидті байланысты түзетін цистеиннің екі молекуласы бір-бірінен қашықта полипептидтік тізбек бойымен орналасуы да мүмкін. Алайда, полипептидтік тізбектің спираль немесе қатпар түзе иілуіне байланысты цистеин молекулалары жақын орналасып, белок молекуласының үшіншілік құрылымын тұрақтандыруда маңызды роль атқаратын дисульфидтік байланыс түзуге мүмкіндік береді. 3) α-кератин қандай белоктарға жатады? Толық ақуыз дегеніміз не? -Қарапайым белоктарға жатады.Қарапайым белоктар гидролиздеу кезінде АҚ дейін ажырайды. Толық ақуыз дегеніміз-құрамында барлық 8 алмастырылмайтын АҚ бар ақуыз,яғни ол АҚ адам ағзасында синтезделмей,сырттан түсіп отырады.Оларға:валин,лейцин,изолейцин,треонин,метионин,фенилаланин,триптофан,лизин жатады.Егер құрамында осы аталған АҚ біреуі жетіспесе,онда құнсыз ақуыз болып саналады және оған кератин жатады. 23. Ақуыздар киноздары аминқышқыл радикалдарындағы тек белгілі бір гидроксил топтарында фосфорилат белоктарын құрайды. 1) Қандай амин қышқылдарының құрамында радикалда гидроксил топтары бар? -Гидрофильді АҚ жатады,серин,треонин,цистеин,тирозин,триптофан,аспарагаин,глутамин. 2)Протеинкиназалар қандай класқа, кіші класқа жатады? Бұл ферменттердің құрылымдық ерекшеліктері. Киназ активаторлары. Аллостериялық ферменттер дегеніміз не? Протеинкиназалар – трансферазалар класы,фосфотрансферазалар немесе киназалар тобына жатады. Фосфотрансферазалар немесе киназалар – фосфор қышқылының қалдығын бір қосылыстан екінші бір қосылысқа тасымалдау реакциясын катализдейтін ферменттер тобы. Олар бір компонентті болып келеді,көпшілігінің төртіншілік құрылымы бар,яғни бірнеше суббірліктен тұрады.Сонымен қатар фосфотрансферазалардың аллостерикалық орталығы бар,сондықтан метаболизмде лимиттеуші роль атқарады.Фосфотрансферазалардың aктивтенуі үшін магний ионы қажет.Белгілі бір затқа фосфор қышқылын қосу реакциясы фосфорлану деп аталады. Бұл реакцияларда субстраттың құрылымы өзгеріп,ол активтенеді де реакцияға түсуге қабілеттілігі артады, сондықтан фосфотрансферазаларды киназалар деп атайды.Фосфор қышқылының қалдығы макроэргиялық байланысты сақтап тасымалданса, реакция – қайтымды,ал егер байланыс сақталмаса – қайтымсыз болып табылады. Аллостерикалық орталық - ферменттің эффекторлармен әрекеттесетін белгілі бір бөлігі.Көп жағдайда аллостерикалық ферменттер метаболизм процестеріне лимиттеуші рөл атқарады.Бізде рибонуклеозиддифосфатредуктаза мен пируват –УДФ-N-ацетилглюкозаминтрансферазадан басқа барлық аллостерикалық ферменттер бірнеше мономерлерден тұрады.Олардың әрбір суббірлігін протомерлер деп атайды. Аллостерикалық ферменттер дегеніміз метаболиттік каталитикалық орталық болып табылмайтын, учаскедегі ковалентті емес байланысу процесінде каталитикалық белсенділіктің өзгеруімен сипатталатын реттеуші ферменттер. Аллостерикалық реттеушілігі бар ферменттерді кинетикасын зерттеу арқылы білуге болады, ол ферменттер Михаэлис-Ментен заңына бағынбайды және субстрат концентрациясына реакция жылдамдығының тәуелділігі өздеріне тән S тәрізді қисық сызықпен сипатталады. Аллостерикалық ферменттердің кооперативтік қасиеті болады, реттелуі қайтымды. Аллостерикалық ферменттер берілген метаболиттік жолдың негізгі шешушіреакцияларын катализдейді. 3)Осы реакцияны схемалық түрде жазыңыз. Реакция өнімі қалай аталады. АТФ -- АДФ Протеин--------------------------- Фосфопротеид Реакция өнімі фосфопротеид 24. Науқаста қатты әлсіздік, терінің бозаруы, дене қызуы 36,8, жүрегінде ауырсыну бар. Қанда аспартат аминотрансфераза, лактатдегидрогеназа 1,2, креатинкиназа белсенділігі жоғарылайды. Қандай ауруды қабылдауға болады? 1) Бұл ферменттер қай классқа, кіші сыныпқа жатады? Бұл ферменттердің құрылымы. -Аспартатаминотранферазалар-трансферазалар класының ,аминотрансферазалар кіші класына (топша) жатады..Екікомпонентті, Ко-пиридоксальфосфат (В6 вит+Н3РО4) Лактатдегидрогеназа-оксидоредуктазалар класының ,дегидрогеназа анэробты кіші класының (топша) жатады..Коферменттері:НАД,НАДФ Креатинкиназа-трансферазалар класының ,фосфотрансферазалар (топша),глицеролкиназалардың құрамына кіреді..Бір компонентті болып келеді. 2) Осы ферменттердің қайсысында изозим бар? Олар қанша полипептидтік тізбектерден тұрады? -Лактатдегидрогеназада изозим бар.Оның 5 изотүрі бар:ЛДГ1,ЛДГ2,ЛДГ3,ЛДГ4,ЛДГ5.Бәрі бірдей қызмет атқарады,лактатты тотықтырып пируватқа айналдырады. 3) Олар катализдейтін реакцияларды салыңыз. Осы реакциялардың қайсысы қайтымды? -Аспартатаминотрансфераза ферменті амин тобын АҚ альфа-кетоқышқылынан тасымалдап жеткізіп,жаңа АҚ түзуге қатысады. Лактатдегидрогеназа лактаттың (сүт қышқ.) пируватқа (пирожүзім қышқ) дейін катализдейді.Қайтымды реакция болып табылады. Креатинкиназа-креатинфосфаттың түзілу реакц. катализдейді,реакция қайтымды және АТФ мөлшері жеткілікті болса-тура реакция жүреді,ал аз болғанда кері реакци жүреді. аспарагин қ. + α-КГ глутамин қ. + ҚСҚ Лактат + НАД  Пируват + НАДНКреатин + АТФ  АДФ + Креатинфосфат25. Гипоксиямен патологиялық жағдайда тіндерде улы өнім - сутегі асқын (H2O2) жиналады, бұл жасуша мембраналарына тотығу зақымдайды. 1) Жасушалардағы сутегі асқын тотығын қандай ферменттер уытсыздандырады? Реакцияларды сызба түрінде жазыңыз. -Сутегі асқын тотығын Пероксидазалар мен каталазалар ыдыратады. Н2О2-----------------------------------Н2О+[О] пероксидаза 2H2O2-------------------------------2Н2О+О2 каталаза |