кітап. Бірінші блім. Ккінай тау бктері ттасан жабайы алма болатын
 Скачать 1.41 Mb.
|
|
Көбегеннің мына қылығына әпкеме қосылып мен де ренжідім, шынында да, үп-үлкен адамның онысы несі? Апалы-інілі екеуміз өстіп сырласып отырғанымызда, есік жұлқа ашылып, бөлмеге орта бойлы, қара торы біреу алқын-жұлқын кіріп келген. Біреу дейтінім, а дегенде қыз ба, ұл ма айыра алмадым. Мені көріп өзі де қысылып қалды. Үйде қонақ бар екен ғой,- деді күліп. Қыз екенін күлкісінен білдім. Нәзира әпкем ол екеумізді қысқаша таныстырып өтті. Бұл — әпкемнің қасында жататын курстас жолдас қызы Гүлсара екен. Мұның да басында әпкемдікіндей құлақшын, қолындағы дорбасы мен күпәйкесін төсегінің үстіне қарай лақтырып тастаған, мұның да кигені сол әпкемдікіндей комбинезон, бұл .да шашын төбесіне түйіп апты. Мына қалпында қыздан гөрі талдырмаш жасөспірім бозбалаға көбірек ұқсайды. Бос тұрған орындыққа кеп гүрс етіп отыра кетті. Екі нанды да жақсы бағаға саттым,- деді ол Нәзира әпкеме есеп бере сөйлеп.- Онан соң базардан шығып келе жатсам, әнеугүнгі сары кемпірдің кездесе кеткені, тағы бір ширек шай ұстап келеді екен, соны сатып алдым, анау дорбаның ішінде ал қалған ақша, міне, қалтамда. Жақсы болды. Шайды қазір әжеме беріп жіберейін,- деді әпкем де қуанып. Мен келгенде отқа қойған шәугімдегі су қайнап, әжем беріп жіберген талқан мен құрттарды ортаға қойып, үшеуміз шайға отырдық. Гүлсара сөйлегіш те, күлегеш, көңілді қыз екен. Ауыз жаппай сөйлейді де, өзі мәз боп күледі. Күлген кезде, екі беті шұқырайып, сүйкімді боп кетеді. Жаңа базарда бір әйел сыбырлап қана: «Әй бала, менде самогон бар»,- дейді, мен де сыбырлап қана: «Осы жерде тұрыңыз, қазір кеп ұстап әкетеміз»,- дедім. Әлгі әйел: «Жә, бір стақанды өзіңе тегін берем»,- дейді сыбыр- лап. Мен: «Жо, бір стақан аз»,- дедім. «Екі стақан», «Екеу де аз». Әйел долданып: «Жап-жас болып құлқының кең екен өзіңнің!» -деді. Мен шыдай алмай күліп жібердім де, ары қарай жүріп кеттім. «Қаршадай болып шешесіндей адаммен қалжақтасады»,- деді әйел соңымнан ашулы үнмен… Гүлсараның әңгімесіне мәз боп күліп отырғанымы- зда, сырттан Бектайдың: «Қанат!» — деп айқайлай шақы- рған даусы естілді. Шағыр көз жиреннің біз отырған бөлменің терезесінің тұсына кеп, басын кегжитіп тоқтай қалғаны көрінді. Тез жиналып далаға шықтық. Нәзира әпкем әлгінде Гүлсара әкелген ширек шайды және қайдан алып шыққанын білмеймін, үш тілім қара бөлке нанды орап берді. Шайды апарсам да жетеді ғой, нанды алып қал, өзіңнің қарның ашады,- деп едім. Балалар жесінші,- деп бой бермеді. Мен оның бозарып жүдеу тартқан жүзіне қарадым, бір түрлі сырқаттанып тұрған сияқты боп көрінді. «Қанша деген- мен, үйден алыста жүргендікі-ау»,- деп, жаным ашыды. Өзін жекелеп шығардым да: Өзің жүдеп барады екенсің, нан сатқаныңды қой,- дедім өзімше ұрса сөйлеп. Жалғыз мен емес, басқалар да сөйтеді. Бір күндік нормамыздың жартысын сатып, ақша жинап киім-кешек алсақ дейміз. Киім кимесең өлмессің, денсаулығыңды ойласаң- шы,- дедім дәл осы арада әжемше ақыл айтып.- Жақын арада тағы да келем, егер нан сатқаныңды білсем әжеме айтам. Жарайды, Қанатай, енді сатпаймын,- деді әпкем мені күле құшақтап. Қоштасып жүріп кеттік. Шағыр көз жирен ауылға қарай заулап жөнелді. Биік дөңге көтеріл- генде кейін бұрылып МТС-қа көз салғам, дүрілдеген, тарсылдаған-дүрсілдеген, бірі МТС ауласының ішінде, бірі ауланың сыртын айналып қым-қиғаш бірінің жолын бірі кес-кестеген тракторлар жерді солқылдатып сабылып жүр екен. Бұлары несі, босқадан-босқа жүргендері? — деп сұрағам Бектайдан. Двигательдерін қыздырып жүргендері ғой,- деді Бектай. Ә. Биік дөңнен де астық, МТС кейіндеп тасада қалды. Бірақ тракторлардың тарыл-тұрылдары көпке дейін естіліп тұрды. МТС-тан шығарда заулай жөнелгенімен, биік дөңді асып, ауылға баратын даланың сүрлеу жолына түскеннен кейін Шағыр көз жиреннің әлгіндегі екпіні бәсеңсіп, бүлкіл желіске ауысты. Түс ауа жылымықтанып, жентек- теліп жатқан қар да жүрісін ауырлатса керек. Екі бүйірі солқылдап терлейін деді. Жайма-шуақ күннің сәулесіне шағылысып иі босап жатқан қарлы даладан ұялшақтағандай Бектай екеуміздің көзіміз қарығып, сырғыған шананың үстінде маужыраған рақат күйде келеміз. Екеуміз де үнсізбіз. Сөйлесуге ерінетін сияқтымыз. Мынау белес-белес боп созылып жатқан ұшы-қиыры жоқ аппақ дала, бір шөкім бұлт жоқ шыныдай мөлдір көк аспан, май тоңғысыз жылым ауа — барлығы да шана үстіндегі бізді тербетіп келе жатқандай болады. Әлгі Көбеген байғұс көрінбейді,- деп қойды бір кез орнынан көтеріліп алға қараған Бектай. Менің есіме әпкемнің бағанағы айтқандары түсті. Бір ауық ойша екеуін салыстырып көргем, сүмірейген балдақты ақсақ, әрі кексе Көбеген мен тепсе темір үзетін, оттай жайнап тұрған әпкем екеуінің арасы жер мен көктей екен. Ақсақ бұл түгілі қол-аяғы бүп-бүтін, түр десең түрі бар, өнер десең өнерлі, жігіттің сұлтаны боп көрінетін Ырысбекті де әпкем менсінбей қойды ғой. Әпкемнің теңі Тоқтар еді ғой. Шіркін, қандай әдемі жігіт еді! Шалдар айтқандай, қынынан суырған қылыштай боп тұрушы еді. Ер жігіт сондай-ақ болар! Оның қасында Ырысбек кім, Көбеген кім? Қайран әпкем, түсінем мен сенің жайыңды… Қалғып кетіппін. Аға, отырыңыз! — деген дауыстан көзімді ашып алдым. Шана тоқтапты. Жол шетінде тұрған Көбеген қарға сағағына дейін батқан қос балдағын әзер деп суырып алды да, шана үстіне лақтырып тастай берді, өзі бір аяғымен секіріп кеп, бар салмағымен менің қатарыма гүрс етіп отыра кетті, отыра кеткен жоқ-ау, құлап түсті. Жақыннан анық көрдім, түрі адам шошырлық еді, өрт сөндіргендей қап-қара, бет-аузынан айғыз-айғыз аққан тердің іздері ақ таңдақтанып, жолақ-жолақ боп қапты. Шанаға жамбасы тиген бойда талмаусырағандай көзін жұмды. Танауы қусырылып, тынысын солықтай алып, тым-тырыс сұлық жатты да қойды. Өне бойы тегіс әбден тоңған адамдай діріл қағады. Екі белесті асқан соң ауылға да жеттік. Нүсіп шалдың үйінің тұсында Бектай шананы тоқтатып, Көбеген түсіп қалды. Қалт-құлт етіп бір аттады да, босап жатқан қарға айыршағына дейін кеткен балдағын суырамын деп алға қарай ұмтыла тартқанда, жалп етіп ұшып түсті. Бектай екеуміз шанадан секіре-секіре түсіп ұмтылғанбыз, осы кезде үйлерінен Нүсіп шал мен қызы екеуі де жүгіре шыққан. Екеуі бізден бұрынырақ жетіп Көбегенді қолтығынан демеп, көтеріп әкетті. ҚЫДЫРМАН ТОЙТЫҚ Арада екі күн өтті ме, жоқ па, сәске кезінде күтпеген жерден Нәзира әпкем жетіп келді. Қасында сол әнеугүнгі мен көрген Гүлсара деген дос қызы. Екеуінің де үстінде сол еркекшора киімдері — комбинезондары, іштерінен жылы жемпірлерін киіп, белдерін мықтап буынып алған, бастарында құлақшын, білмеген адам екеуін де қыз деп ойламайды, ауыл арасының бозбалалары сияқты, жүрістері суыт, сонау МТС-тан жаяу келгендері көрініп тұр. Әжем әуелде қуанып қалса да, артынша көңілі әлде- неден секем алғандай: Әйтеу, бұл жүрістерің жайшылық па? — деп сұраған. Жайшылық. Сендерді сағынып кеттім,- деді Нәзира әпкем жайма-шуақ күлген болып. Бірақ үнінде де, күлкісінде де абыржу бар еді. Құлақшынын шешіп, желкесіне түйген тоқпақтай ұзын бұрымын босатып әуелі өңіріне түсіріп, үш жағын сәл тарқатыңқырап барып өрді де, сәнімен арқасына қарай сілкіп тастап, әжемнен бастап барлығымызға тегіс күлімсірей қарап шықты. Күлкісі маған жасанды боп көрінді. Сонша неғып үрпиісе қалдыңдар? — деді тағы да көңілдене сөйлеген боп. Әй, сенің осы келісің тегін емес. Менен бірдеңені бүгіп тұрсың? — деді әжем. Айтып ем ғой,- деді Нәзира әпкем Гүлсараға қарап күле сөйлеп,- Менің әжемнің көріп келі бар деп. Әне, бәрін біліп отыр. Әй, нені біліп отыр дейсің? Нені жұмбақтап тұрсың?! — деді әжем шыдамсыздана. Ештеңе емес. Сонан кейін айтам ғой. Жоқ, қазір айт. Айтсам айтайын,- деді әпкем сол көңілді үнін бұзба- стан.- МТС мына Гүлсара екеумізді және бес-алты қызды соғыстан азат етілген қалаларды қалпына келтіруге жіберіп отыр. Ойбай, не дейд?! Соғыс деймісің, ой-ба-ай!..- деп әжем баж етіп, ойбайлап жөнелген. Жә… Ойбайлағаны несі, жаманшылық шақырып,- деп Нәзира әпкем қатулана дауыс көтерген. Ойбайламағанда маған қуан деп отырсың ба?! Ой- ба-ай-й!.. Қуан деп отырғам жоқ, бірақ ойбайлама деймін. Мен тірімін ғой. А! — деген сасып қалған әжем не дерін білмей. Мен тірімін ғой, жаманшылық шақырып ойбайлама деймін. Тосылыңқыраған әжем сәл бәсеңдеп: Өзің соғысты айтып отырсың ғой, қарағым-ау,- деген енді жыламсыраған үнмен. Мен соғыс деп отырған жоқпын, соғыстан босаған, біздің әскерлер азат еткен қалаларды қалпына келтіруге барамыз деп отырмын. Ойбу-у, енді қайтейін-ай, ол да бәрібір соғыс қой. Әй, қу құдай, шұнақ құдай…- деп, әжем әлгіндегідей емес бәсең үнмен зарлай бастады.- Әкесі мең шешесінен өлідей айрылып, енді бұдан тірідей айырайын дедің бе?! Бұл сұмдықты көрсеткенше мені неге алмайсың. Мен өліп, бұлар менің соңымда жылап неге қалмайды. Қу құдай, көзі жоқ соқыр құдай, тас керең құдай… Осылайша әжем басқаны емес, дүниені тегіс уысында ұстап тұрған құдайдың өзін көктен алып, жерге салып қарғап-сілей бастады. Әншейінде екі сөзінің бірінде «алла- лап» сиынып отыратын діншіл әжем ашынған кезінде құдайыңның да бас-көзіне қарамайды екен. Қу да, шұнақ та, тас керең де, көр соқыр да — әйтеу, адамды қорлайтын кем-кетіктің бәрін соның басына үйіп-төкті-ай келіп. Әжемнің мына қарғап-сілегеніне қарап құдайды Байдалы шалдың ар жақ, бер жағындағы біреу ме деуге болатын. Өйткені дәл қазіргі сәтте құдай бар болатын болса, әжемнің мына сөздерінен кейін: «Әй, осы кемпірден аулақ Жүрейінші» деп, біздің үйдің төңірегінен безіп кеткен шығар. Қашанғы қарғанып-сілене берсін, біраздан кейін құдайдың жер-жебіріне жеткендей болған әжем басы- лайын деді. Ойбайын токта тып, көз жасын тыйды да: У-уһ… О, жаратқан, кеше гөр,- деді ауыр күрсініп. Онан соң үнсіз отырған Нәзира әпкеме қарап: — Қашан жүресіңдер? — деп сұрады. Ертең таңертеңгі сағат тоғызда МТС-та болуыңыз керек. Баратын жақтарың, әлгі бұзылған қалаларың алыс па? Поезбен барамыз ғой,- деді әпкем алыс, жақынын ашып айтпастан жұбата сөйлеп. Алыс десеңші.- Әжемнің көңілін аударғысы келген әпкем: Мына Гүлсара үйімен қоштаса да алмай кетіп бара- ды,- деген. Ойбуй, қарағым-ай, әй,- деді жаны ашып кеткен әжем.- Үйің алыста ма еді? Ақсу жақта, алыста. Ата-анаң бар ма еді? Бар, әкем де, шешем де бар, колхоздың малын бағады, қазір олар төменгі құмда Балқаштың бойында ғой. Бір-екі күнде үлгеріп барып келе алмаймын. Ой, әттегене-ай, а… Естігендерінде қандай аңырар екен, сорлылар! Ең болмаса, маңдайыңнан бір иіскеп қалмағандарына өкінеді-ау, ә… О, қараң өшкір, пәшіс- ай!.. Ойдағыны ойда, қырдағыны қырда зарлаттың-ау. Өстіп зарлап қалғыр-ай… Мұнан әрі әжем белін бекем буып, қайратына қайта мінгендей орнынан тұрды. Әй, Қанат! — деді қатқыл үнмен маған,- анау көк тушаны ұста да, Нүсіп бола ма, Мақым бола ма, біреуін ертіп кел, мына әпкеңді айналдырып айтып сойып, құдайы тамақ берейін. Әже-ау, көк тушаны қайтесің, буаз шығар. Буаз емес. Өздеріңе қажет болады ғой, кейін көктемге қарай мына балалар ашығып жатса, сойып, көже қатық жасар- сыздар,- деген әпкем бәйек болып. Жә, біз ел ішіндеміз ғой, өлмейміз,- деді әжем кесімді үнмен. Мен әуелі жүгіріп барып үйі жақындау почташы Мақым шалды шақырдым да, одан қайтып кеп қораның іргесіндегі сабанды қажақтап жүрген көк тушаны ұстап есіктің көзіне жетектеп әкелгенімде, әжем Нәзира әпкемді ертіп шығып тұр еді. Әпкем мен Гүлсара бір- біріне қарап жымыңдасып қояды, бірақ ескіліктің қалдығы деп қарсылық етуге әжеме және батпайды, бәрін күлкімен жуып-шайған түрлері. Мақым шал көк тушаны Нәзира әпкемнен үш рет айналдырып бата жасады, «біссімілдә» деп союға кірісті. Сол күні түстен кейін ауылдың біраз шал-кемпірлері кеп, үйден құдайы тамақ ішіп, Нәзира әпкеме оң сапар тілеп, баталарын берді. Кешкісін Нәзира әпкеммен мектепте бірге оқыған дос құрбы қыздары: Нұрбике, Үміт; ұлдан Қыдырман және бұлардан екі-үш жасы үлкен болса да Нәзира әпкеммен станцияға астық тартып бірге жүріп, бірге тұрып, аралас-құралас боп кеткен Зибаш жиналған. Соғыстан бұрынғы балалық шақтарын, мектепте оқыған кездерін еске алып, мәз-мейрам боп күлісіп, ән салып, біраз көңілдерін көтерді. Мен ес білгелі, Нұрбике, Үміт, Нәзира әпкем үшеуінің бастары қосылса болды, ауыздары жабылмай, жыпылдасып ұзақты күнге сөздері таусылмайтын. Үшеуі де бірінен-бірі өткен күлегеш, үшеуі де сөзшең, сауысқанша шықылықтап, шошаңдап қалған қыздар еді. Не сөйлеседі, неменеге сонша жыртақтасып мәз боп күлетіндерін адам ұғып болмай- тын. Біріне-бірі мұрындарының үстінен алақандарын қырынан ұстап қарайтын да, соған көздерінен жас аққанша сықылықтасып кеп күлетін. Кейіннен білдім, ондағысы өздерімен бірге оқитын осы Қыдырманды мазақтағандары екен де. Қыдырман мұрны қоңқиған ұзын, көзі қысықтау, мінезі әңгүдіктеу бала болатын. Мектепте өзінше қыздардың қасына кеп қырындаған боп тұрады екен. Сондайда бірде қоңқақ мұрнын уқалап жиі-жиі тартқыштай берсе керек. «Немене, сенің мұрныңа бірдеңе болған ба?» — дейді қыздардың бірі кекетіп. «Ұйықтап жатқанымда шіркей кіріп кеткен бе, білмеймін»,- депті Қыдырман мұрнын уқалай түсіп. «Қой, шіркей емес, шыбын шығар»,- депті қыздар. «Шыбын болса шыбын шығар»,- дейді қыздардың маза- ғына түсіне қоймаған Қыдырман. «Ой, мынадай танауға шыбын емес, ара кіріп кеткен шығар»,- депті қыздардың бірі онан әрі қақпақылдап. «Жо, ара емес, ара болса ендігі шағып ап, мұрным ісіп кетер еді ғой»,- деген екен Қыдырман. Содан үш қыз ішектері түйілгенше ал кеп күлсін. Неше уақытқа дейін бір-біріне мұрындарының үстінен алақандарын қырынан ұстап қараса-ақ болғаны, сықылықтап күлкіге бататын. Енді бүгін де естеріне алып, сондағы әзілдері мен күлкілері өздеріне ерсі көрініп отыр. Түк ұқпайтын бала екенбіз ғой,- деседі. Біраздан кейін Нұрбике кішкене баласының еметін мерзімі болғанын айтып рұқсат сұрап, қоштасып кетпек болды. Осыдан бес-алты ай бұрын үйде отырып босанып, ұл тапқан. Жігіті Берік өткен қыста әскерге кетті де, көп ұзамай артынан қара қағаз келді, ал Нұрбике болса не қыз емес, не күйеуге тиген әйел емес, балалы жесір боп қала берді. Ата-анасының бетіне мұнан өткен не шіркеу болсын. Нұрбикенің өзі де көпшілік жиналған жерге жоламай, көзге түспеуге тырысып, қашақтап жүреді. Әбден жүдеген, тек бажы- райған мұң толы көзі ғана қалған. Бүгін бірге өскен құрбысы Нәзира әпкеммен қоштасып қалу үшін ғана келіпті. Нұрбике кеткен соң, құрбылары сырттай оған аяныш білдіре отырып, өз бастарындағы қайғы-қасірет- терін шағынғандай болды. Әсіресе Үміт Нәзира әпкемнің қасына отырып ап, құшақтап айырылғысы келмейді. Нәзирамен бірге мен де кетер едім, шіркін-ай,- деп қояды көзі мөлт-мөлт жасқа толып. Шынымен кеткісі келгені ме, әлде өзінің кәріп боп қалған күйін шағынған өкініші мен іш құса мұңы ма, кім білсін. Алдыңғы жылы қыста станцияға астық тартып жүргенінде Қараталдың мұзы ойылып кетіп, Үміт су ортасында қалған шанадағы астықты жаяулап су кешіп жүріп тасып өлім аузынан қалған, ақыры соның зардабынан қиралаңдап жүре алмайтын жарымжан болды. Қазір де өзінің жанына батқан сол кәріп халін шағынатын сияқты. Мені де ала кетші, Нәзира. Мен де бірге кетейінші,- дейді әпкемнің мойнына қиыла асылып. Үмітке салсаң Нәзира әпкем кез келгеннің қолы жете бермес керемет бір сапарға аттанып бара жатқан сияқты. Тіпті басқаның қолы жетсе де, өзінің қолы жетпейтініне анық өкініш білдіреді. Осы қыз қызық,- дейді Қыдырман танауы делдиіп қызына сөйлеп.- Немене, Нәзира өз еркімен бара жатыр дейсің бе?! Бұл да әскерге шақырудың бір түрі. Қаншама қиындықтар күтіп тұрған шығар бұларды да. Мейлі, қандай қиындықтар болса да Нәзирамен бірге кетер ем. Түу, сен қыз да қойсаңшы енді, адамның қитығына тие бермей,- деді Қыдырман кенет тісі ауырғандай кіржиіп.- Әділіне келсек бұл, ең әуелі, мына менің жолым еді ғой. Мен сияқты жігіттердің жолы еді. Әттең, амал қанша, ауылда жүріп-ақ аяқтан айрылып, тойтық боп қалған мына мені айтсаңшы. Енді, міне, адамға да, құдайға да керексізбін,-деп, ақ таяғымен аяғын тоқыл- датып ұрып қойды. Келте ұлтарылған дәу шарықтары кесілген қос томардай қолапайсыз жұп-жуан еді. Жаңа жылдың алдында қатты боранда екі күндей малмен бірге ығып, далада қалып аяғын үсіткен. Содан саусақтары қап-қара боп күлдіреп ісіп, аяқтарының басы көпке дейін жазылмай, ешқандай ем-дом қонбай, қағынды болып ұшыға бастайды. Күндіз-түні зар қақты- рған ауыр азаптан өлер болған Қыдырман, мұнан әрі аяғының мал болмасына көзі жеткен соң, саусақтарын жаңғырыққа салыпты да, өткір балтамен тегіс қырқып шауып тастапты. Және осының бәрін ешкімнің жәрде- мінсіз өзі істеген. Шешесі мен іні-қарындастары қарап тұруға дәттері шыдамай, безіп қашып кеткен екен. Міне, сонан кейін ғана беті бері қарап, аяғы жазыла бастады. Мына дәу шарықты өзі тігіп алған. Қалың орап кимесе, аяғы суыққа шыдамсыз, өте тоңғақ көрінеді. Жүрген кезде аяғына кеспелтек екі томарды байлап алғандай қорбаң-қорбаң етеді. Осы күні балалар оны Қыдырман демейміз, тойтық дейміз. Өзі оған өлердей қорланады. Қуып жете алмайтын болған соң, қолындағы жуан ақ таяғын лақтырып ұрып, зәре-құтымызды ұшырады. Бірақ одан тілімізді тартып жатқан біз жоқпыз, анадайдан алдынан кесе-көлденеңдей беріп: «Әне, Тойтық келе жатыр. Тойтықты қара. Әй, Тойтық!» — деп мазақтап қаша жөнелеміз. Сол -Қыдырман да жылар- мандай боп қорланып, түтігіп отыр. Аяғыңның үсігені жақсы болған екен, әйтпесе сен екеш сен де бізді тастап кеткелі жүр екенсің ғой,- деген Зибаш сыңғырлай күліп. Немене, менің кетпегенімді тілейсің бе? — деді Қыдырман оған жалт қарап. Әрине. Апыр-ай, ә, менің тілеуімді тілейтін адам да бар екен-ау,- деп Қыдырман күлген болды. Бірақ Зибаш күлген жоқ, май шамның жарығында дөңгелек сұлу жүзін оған бұрып, көзін сүзілдіре қарады да: Мен шынымды айтып отырсам, бұл күледі ғой,- деді назданып. Ойбай, жеңешетай, күлмеймін, міне шыным, риза болып отырмын,- деп, Қыдырман оның топ-толық біле- гінен қос қолдап ұстап, қысып-қысып қойды,- Мен тек өзімнің мына тойтықтығыма күйініп отырмын да. Жә, жә, сендерге не болған?! — деді Нәзира әпкем бұларға кезек қарап жеки сөйлеп.-Немене, мені тойға кетіп барады дейсіңдер ме?! Әлде жетіскенімнен кетіп барады дейсіңдер ме?! — Онан соң кәннің үстінде бір- біріне тығыла түсіп, бүк түсіп жатқан әжем мен кішкене балалар жақты мегзеп қойып: — Мен кеткен соң, мына- лардың күйі не болады әлі?! — деді ауыр күрсініп. Шынында да, солай екен-ау дегендей Үміт те, Қыдырман да ыңғайсызданып қалды. Ұйықтап жатқаны, әлде ояу жатқаны белгісіз әжем: «Е-е, алла…» деп аһ ұра күрсініп, жаратқанға күбірлей сиынып қойды. Әпкем есіне енді әлдене түскендей Зибаштан: Айтпақшы, Қоғалыбұлақ жақтағы шөпті әлі тарқатқан жоқсыңдар ма? — деп сұраған. Кеше ғана екі шанамен Мамыр мен Махмұд барып |