Микрош. микробиология. Жалпы микробиология иммунология негіздерімен

• Название: Жалпы микробиология иммунология негіздерімен
• Анкор: Микрош
• Дата: 04.12.2022
• Размер: 105.91 Kb.
• Имя файла: микробиология.docx
• Тип: Документы; #827757
• страница: 2 из 6

Пайдаланылған әдебиеттер:

1)Б.А. Рамазанова, Қ. Құдайбергенұлы «Медициналық микробиология» Алматы, 2011 ж. 292-295 беттер;

2)Л.Б.Борисова «Руководство к лабораторным занятиям по микробиологии» Москва, 1984 ж. 158-160 беттер.

Есеп № 3.
Есеп. Аурудың 2-ші күні қалалық жұқпалы аурулар ауруханасына 34 жастағы науқас К. келіп түсті, жиі нәжісте қан мен шырыш аралас іш өту, тенезма, іштің ауыруы, құсу, температура 37.5°С. Науқасты тексеру негізінде диагноз қойылды: бактериялық дизентерия. Дәрігер науқастан материалды алып бактериологиялық зертханаға жіберді.


1. Бұл жағдайда қандай материалды алады және ол материалды зерттеу үшін қандай әдісті қолдану керек? Зерттеу барысын сипаттаңыз.

Зерттеудің негізгі әдісі – бактериологиялық әдіс. Зерттелетін материал: нәжіс, ірің, ас тағамдары және т.б.

Бірінші күні, іріңді алу барысында, оны изотониялық натрий хлориді ерітіндісімен өңдеп, құрамында лактозасы бар дифференциалды-диагностикалық қоректік орталарға (Эндо, Плоскирев, Левин) себеді. Тасымалдаушыларды анықтау үшін нәжісті міндетті түрде селенитті сорпасына себеді, содан өскен дақылды тығыз дифференциалды-диагностикалық орталарға себу арқылы анықтайды. Термостатта 37С температурада 18-20 сағат инкубациялайды.

Екінші күні, өскен түссіз, нәзік колонияларды іріктеп алып Рессель ортасына себеді.

Үшінші күні, өскен колонияларды «шұбар қатардағы» ферменттік қасиеттерін сипаттайды, глюкозаны қышқылға дейін ферменттейтін, лактозаны ыдыратпайтын, күкіртсутек түзбейтін, мочевинаны гидролиздемейтін, цитратты утилемейтін, Фогес-Проскауер реакциясы теріс болатын дақыл – ол нағыз шигелла екендігіне күмән тудырады. Сондықтан, толық нәтиже алу үшін дақылды лизин қослыған ортаға ауетатты агарға маннинтті, ксилозалы, рамнозалы, мальтозалы Гисс ортасына себеді. Себіндіні 37С температурада 18-20 сағат инкубациялайды.

Төртінші күні, себінділердің нәтижелері сипатталады. Бөлінген дақылдарды биохимиялық ерекшеліктері бойынша идентификациялайды.
Қосымша зерттеу әдістеріне – колициногенотипирлеу, серлогиялық диагностикум жатады.

Колициногенотипирлеу - Зонне шигеллалары индикаторлы штамдар көмегімен анықталатын, көптеген колициногенді факторлардан тұрады. Колициногенотипирлеу эпидемиологиялық мақсаттарда қолданылуы мүмкін.

Серодиагностика. Ұзаққа созылатын дизентерия кезінде және қоздырғыштың нақты түрін анықтау үшін қолданылатын жанама әдіс болып табылады. Флекснер және Зонненің эритроцитарлы ПГАР және Видальдің АР реакциясы арқылы қойылады. Дизентерияның Флекснер шигелласы тудырған қоздырғыштық диагностикалық титрі 1:200-ге тең болса, ал Зонне шигелласының титрі 1:100 тең болады. Дизентерия шигелласының 1-10 сероварлары бар.

Жеделдетілген әдістерге: ИФТ, ПГАР, КоАР жатады.
2. Бактериялық дизентерияның қоздырғышы қандай тұқымдыстығына және туысқа жатады? Оның түрлері және патогендік факторлары қандай?

Бактериялық дизентерия немесе шигеллез – көбінесе тоқішекті зақымдайтын Shigella туыстастығының бактериялары тудыратын жұқпалы ауру. Туыстастық аты дизентерия қоздырғышын ашқан К. Шиганың есімімен байланысты. Алғаш рет 1888 жылы Видал сипаттама берген. Орыс ғалымы А.В. Григорьев науқастардан ұқсас дақылдарды бөліп алған. Кейінірек осы туыстастықтың басқа да өкілдері сипатталған.

Таксономиясы:

Тұқымдастығы: Enterobactericea

Туыстастығы: Shigella

Түрлері: S. dysenteriae; S. flexneri; S.boidii; S. sonnei.
Шигелалар – грам теріс, шеттері жұмырланған таяқшалар, спора түзбейді, талшықтары жоқ қозғалмайды, талшықтары жоқ, қозғалмайды, көптеген штамдарда түктер мен жыныстық кірпікшелер анықталады. Кейбір шигеллалар микрокапсулаға ие.

Патогенділік факторлары: Шигелалардың барлық түрлері тоқ ішекте шырышты қабатында инвазияланып, кейін жасушааралық кеңістікке таралады. Ол ірі инвазиялық плазмидалар қызметіне байланысты. Плазмидалардың молекулалық салмағы 140МД болса, S. sonnei плазмидасының молекулалық массасы – 120МД болып құрайды және 1 фазалық антигеннің синтезделуін қосымша детерминирлейді. Инвазиялық плазмида ТТСС синтезін детерминирлейді, солар арқылы – эффекторлы нәруыз инвазиндер, ipa-BCD (invasion plasmid antigens) енеді, олар трипсинге сезімтал. Сондықтан шигеллалар инвазиялануы тоқішекте атқарылады. Патогенезінде жасушаішілік тарату нәруызы маңызды рөл атқарады, олар эукариотты жасуша мембранасының лизистенуін қоздырады, микробтың жасушаішілік және жасушааралық таралуын қамтамасыз етеді.

Шигеллалар – шиготоксиндер және шига тәрізді токсиндер өндіреді.Ол нәруыздың токсиндері 1 энзиматикалық А және 5 рецепторлық суббірліктен және Gb3 (globotriasylceramide) рецепторына жақындығы бар В суббірліктен тұрады, олар қылтамыр эндотелийінде орналасады. А суббірлік жасушаға еніп, 60S суббірлігімен байланысып, нәруыз синтезделуін қайтымсыз тежейді. Олар периплазматикалық кеңістікте орналасады және шигеллалар бұзылғаннан кейін қоршаған ортаға шығады. S. dysenteriae-ның 1 сероварианттарынан басқа шигеллаларда шига тәрізді токсиндері 1000 есе аз бөлінеді, сондықтан токсин ішек қабатында ғана әсер етеді. S. dysenteriae-ның 1 сероварының токсині қанға түседі және шырышты қабатының эпителийімен қатар бүйректің гломеруласын зақымдайды, соның әсерінен қанды іш өтумен қатар жүретін бүйрек жетіспеушіліген дамитын гемолитикалық уремиялық синдром дамиды. Эндотоксин шигеллаларды рН тың және өттің қышқылдық әсерінен қорғайды. Пили мен адгезияға жауапты сыртқы мембрана ақуызы және микрокапсула болады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1)В.В.Зверев, М.Н. Бойченко; қазақ тіліне аударған м.ғ.д.проф. Б.А. Рамазанова «Медициналық микробиология, вирусология және иммунология» Ⅱ том, 2014 ж. 59-61 беттер;

2)Б.А. Рамазанова, Қ. Құдайбергенұлы «Медициналық микробиология» Алматы, 2011 ж. 305-308 беттер;

3)Л.Б.Борисова «Руководство к лабораторным занятиям по микробиологии» Москва, 1984 ж. 179-181 беттер.

Есеп № 4.

Есеп. 20 жастағы науқас А, аурудың екінші күні "Сальмонеллез" диагнозымен жұқпалы аурулар ауруханасына түсті. Пісірілген тауық етін жегеннен кейін қатты ауырды. Эпигастрий аймағында ауырсыну, қалтырау, бас ауруы, іш өту күніне 5-6 рет пайда болды, температура 38-390 С дейін көтерілді.

1. Сальмонеллалардың қандай сероварлары адамдарда тағамдық токсикоинфекцияны тудырады? Қандай зерттеу материалын алу керек және қандай қоректік ортаға себу керек?

S. Typhi \ S. Parathypi A, B, C

Аурудың 2-аптасының соңынан бастап капро, били және урино- культураларды бөліп алу жүргізіледі, яғни зерттеу материалдары нәжіс, өт, несеп. Қанды 1:10 қатынаста спораға немесе басқа сұйық байыту орталарына себеді де, инкубацияланғаннан кейін дифференәиялайды- элективті тығыз орталарға себінді (Эндо, Плоскирев, Мак-Конки) себеді.

Зерттеу материалы ретінде көбіне қан,құсық,асқазан шайындысы,зәр,нәжіс алынады.Зерттеу жүргізу үшін Іш сүзегіне немесе парасүзекке зерттеу материалын алады.Науқастан 1 к.ні қан алынып,оны өт қосылған немесе Раппорт ортасына себеді.Себіндіні 37 градуста инкубациялап,3-5-7 тәулікте дифференциалды-диагностикалық ортаға себеді.(Плоскирев,Эндо сияқты)Сальмонеллаларға ұқсас мөлдір,жартылай мөлдір т.б күмәнді колониялар табылса,оларды О және Н сарысуларымен әйнекше бетінже агглютинациялау арқылы идентификациялайды.

Жалпы сальмонеллалар үшін токискоинфекциялық сероварлар О9-агглютинация титрі бойынша-1/400 және Нd-аггютинация титрі бойынша1/200 болып табылады.Осы кезде біз Сальмонеллаларды анықтай аламыз.

2. Сальмонеллалардың антигендік қасиеттерін және олардың Кауфман-Уайт бойынша жіктелуін сипаттаңыз.

Сальмонеллардың соматикалық О-антигені және талшықты Н-антигені бар. Кейбір сальмонеллардың К-антигені боалды. Кауфман-Уайт бойынша О-антигендерінің ортақ құрылымына қарай сальмонелларды серологиялық топтарға бөледі және топтардың ішінде Н-антигендердің айырмашылығына қарай серологиялық варианттарын ажыратады

О-антигені R-өзектен және S-тізбектен тұрады. S-тізбекке қанттар қосылады, олар рецепторлар деп аталады және сандармен белгіленеді. Н-антиген екі фазалы болады. Себебі олардың синтезделуі екі тәуелсіз генмен кодталады, біреуінің жұмысы екіншісіне жол бермейді. Сондықтан әрбір жасушада бір ғана нәруыз синтезделе алады. Бірінші фазасы әріптермен белгіленеді, ол бейспецификалық деп есептеледі.
Есеп № 5.

Есеп. Бактериологиялық зертханаға созылмалы гастритпен ауыратын науқастан асқазан шырышты қабығының биопсиясы түсті. Биопсиялық материалды зерттеу кезінде Н. рylori анықталды.

1. Бұл қоздырғыштың морфологиялық, дақылдық және биохимиялық қасиеттері.

Морфологиясы—Хеликобактериялар ұсақ,грамм теріс,иілген,S тәрізді немесе спираль пішінді.Колайсыз жағдайда морфологиясын өзгертіп кокк тәрізді түрге ауысуы мүмкін.Капсула түзбейді,қозғалғыш.Кейде бір полюсында 1-6 талшықтары кездеседі,микроаэрофильдер.Олар асқазанда патогенді тіршілік етеді.

Хеликобактериялардың биохимиялық қасиеті төмен.Оны мына жағдайлардан көре аламыз.

Оксид және каталаза хеликобактерлері оң; уреаза, транспептидаза және фосфатаза белсенділігін көрсетеді; күкіртсутекті құрайды; нитраттарды қалпына келтірмейді; сүтті ұйытпайды; глюкозаны ашытпайды.

Морфологиясы, дакылдык және биохимиялык касиеттері. Грам-теріс иiлген спора түзбейтін бактериялар, капсуласы жок. Козғалғыштығы жасушанын бiр полюсiнде орналаскан бiр топ талшыктармен камтамасыз етiледi. Патологиялык материалдардан дайындалған жағындыларда ұшып келе жаткан шахала канаты сиякты косарланып орналасады. Микроаэрофилдер. Кұрамында жылкы сарысуы, ілеспе микрофлора ны басып тастау үшін антибиотиктер, белсендiрiлген кемiр, крахмалы бар курделi коректік орталарда 37 °С-та, атмосферада 5% СО, бар жерде 3-5 тәулік бойы еседi.
2. Қоздырғыштың патогендік факторларын атаңыз және созылмалы атрофиялық гастриттің пайда болуындағы олардың рөлін сипаттаңыз.

2.Патогенділік факторлары. Патогендiлiк факторлары микробтын кышкыл ортада сакталуын және асказаннын шырышты қабатынын колонизациялауын камтамасыз етеді. Оларға адгезиндер, А фосфолипаза, эндотоксин, уреаза ферменті жатады. Уреазаның әсерінен асқазан сөлiнiн кышкылдығын төмендететін және шырышты қабатты зақымдайтын, көп мөлшерде аммиак белiнiп шығады.

Хеликобактериялардың патогенді факторлары асқазанның шырышты қабатын зақымдап,гастриттің пайда болуына өз әсерін тигізеді.Мысалы:

1)Ақуыздары-Хеликобактериялардың ақуызадры асқазанның тұз қышқылын бөлінуін тежейді.

2)Глюкозафосфатаза-Кілегей қабаттың қорғаныс сульфо-мукополисахаридін ыдыратады.

3)Протеаза және фосфолипаза-Эпителия қабатының бүтіндігін зақымдап,жасушааралық кеңістіктерге қоздырғыштардың өтуін қамтамасыз етеді.

4)Адгезиндер-тіндерге бактерияларды жабыстырады.

5)Цитотоксиндер-Асқазан эпителий жасушаларын вакуольдеп зақымдайды.

6)Каталаза және алкогольдегидрогеназа-тотығу радикалдары пайда болып,эпителийді зақымдап,микробтарды яғни өзін фагоцитоздан сақтайды.

Дәл осындай патогенді факторларының бәрі асқазан Гастридін тудырады.

Есеп № 6.
Есеп 47 жастағы науқас көп құсуға және күніне 30 рет диареяға байланысты дененің күрт сусыздануының көрінісін жасады. "Күріш сорпасы" түріндегі сұйық нәжісті зерттеу кезінде "езілген тамшыдан" қозғалғыштығы тез микроорганизм табылды. Құсық массасын мен нәжісті 1% сілтілі пептонды суға себу кезінде 6 сағаттан кейін нәзік үлбір пайда болды. Сілтілі агарға себу кезінде-көкшіл реңктері бар мөлдір колониялар пайда болды.

1. 
   Қандай микроорганизмнің болуын болжауға болады және бұл қоздырғыштың қандай биоварлары бар?
   

Тырысқақ қоздырғышын болжауға болады, өйткені үлкен дәрет – қайнатқан күріш сорпасы тәріздес болып келеді, организмнің жедел сусыздануы жүрек-тамыр жүйесінің бұзылуына, бүйректік жетіспеушілік дамуына әкеледі. Емделмеген жағдайда ауру тырысқақтық алгид сатысына ауысуы мүмкін, ол дене температурасының 34 С-қа дейін төмендеуімен сипатталады. Емдеу шараларын қолданбаған кезде, тырысқақтық алгид өліммен аяқталады.

Тырысқақ – жіңішке ішектің зақымдануымен, су-тұздық алмасудың бұзылуымен және интоксикациясымен сипатталатын жедел жұқпалы ауру. Ол аса қауіпті карантиндік инфекция. Тырысқақ қоздырғыштары Vibrionaceae тұқымдастығының Vibrio туыстастығына жатады. Vibrio cholerae түрінің ішінде негізгі 2 биоварын ажыратады: биовар cholerae classic, 1883 ж. Р.Кох ашқан және биовар El-Tor, 1906 ж. Мысырда Эль-Тор карантиндік бекетте Ф. және Е. Готшлихтар бөліп алған.

Тырысқақ вибриондарының бактериофагтарға сезімталдығы бойынша айырмашылықтары бар. Классикалық тырысқақ вибрионы Mukerjee (Мукерджи) бойынша IV топтын бактериофагтарымен, ал Эль-Тор биовары V топтың бактериофагтарымен лизистенеді. Тырысқақ коздырғыштарының биоварларын биохимиялық қасиеттері бойынша және де койдың эритроциттерiн гемолиздеу кабілеттілігіне, тауық эритроциттері агглютинденуiне карай; полимиканге және бактериофагтарға сезімталдығы бойынша дифференциялайды. El-Tor биовары полимиксинге резистенттi, тауык эритроциттерін агглютинациялайды және кой эритроциттерін гемолиздейді, Фогес-Проскауэр реакциясы және гексаминдiк тестi оң нәтижелі. V.cholerae О₁₃₉ фенотиптiк белгілері бойынша El-Tor биоварына жатады.
В.В.Зверев – 84-87 бет

2. 
   Диагностиканың қандай әдістері қолданылды? Қорытынды жауап шығару үшін қоздырғыштың тағы қандай қасиеттерін зерттеу керек?
   

Зерттелінетін материал: құсық, нәжіс, тағамдар, су, өт, секциялық материал. Тасымалдау ортасы ретінде 1% пептонды су, Рн 8,2-8,4 қолданады. Алғашқы болжам ретінде бактериоскопиялық әдісті қолдануға болады. Негізінде бактериологиялық әдіс қолданылады, ол қоздырғышты идентификациялауға, антибиотиктерге сезімталдығын анықтау, түрішілік идентификацияны жүргізу, биовар және серологиялық варианттарын анықтауға мүмкіншілік береді. Тырысқақ кезінде экспресс-диагноз қою үшін иммундыфлюоресценция, иммундыферментті талдау, полимеразды тізбекті реакциялар, вибриондарды иммобилизациялау реакциясы көмегімен жүргізіледі. Сонымен қатар серологиялық әдісте қолданылады.

Бактериоскопиялық зерттеу әдісі. Зерттелетін материалдан (нәжіс, құсу массалары) жағындылар дайындалады, Грамм әдісімен және су фуксинімен боялады. Сонымен қатар, нативті материалдан "ілулі(висячая)" тамшы препараты дайындалады, онда әдеттегі немесе фазалық-контрастты микроскопиямен жылжымалы вибриондардың болуы анықталады. Тампондарда грам-теріс, сәл иілген таяқшалардың көп мөлшерін (ұзындығы 1,5-тен 3 мкм-ге дейін) және "ілулі" тамшы препаратындағы белсенді қозғалатын вибриондарды анықтау алғашқы оң нәтиже алуға мүмкіндік береді.

Бактериологиялық зерттеу. Материал әртүрлі сұйық және тығыз қоректік ортада, атап айтқанда сілтілі пептонды су флакондарында (1% пептонды су, 0,5% натрий хлориді, 0,01% KNO3 және 0,2% Na2CO3; pH 9,0), сілтілі қоректік агары бар шыныаяқтарға(чашка) себіледі. Пептонды судағы дақылдар 37°C температурада 5-6 сағат, шыныаяқтарда - 10-12 сағат инкубацияланады.

Пептон суында пайда болған пленкадан немесе беткі қабаттан "жаншылған(раздавленная)" және "ілулі(висячая)" тамшылар мен препараттар жасалады. Сол материал тырысқаққа қарсы О-сарысуы бар әйнекте агглютинация реакциясын қою үшін қолданылады. Пептонды судың бір бөлігі нитрозоиндол сынамасын қою үшін басқа пробиркаға ауыстырылады. Ол үшін күкірт қышқылының бірнеше тамшысын қосады. Оң жағдайда нитрозоиндолдың пайда болуына байланысты қызғылт бояу пайда болады (тырысқақ вибрионының әсерінен пайда болатын индол мен нитриттерден).

Зерттеу нәтижелеріне қарамастан, ол екінші пептонды суға қайта егіледі. О-сарысумен агглютинацияланатын грам-теріс вибриондардың болуы екінші болжамды жауап алуға мүмкіндік береді.

Таза дақылды бөлу және оны анықтау сілтілі агарда өсірілген 5-6 бірдей колонияларда жүзеге асырылады. Талдау барысын жеделдету үшін колониялардан дайындалған бактериялық суспензиямен агглютинацияның кеңейтілген(развернутый) реакциясы жасалады. Ол үшін агглютинациялайтын О-сарысуды титрге дейін пробиркаларда пептонды сумен (0,5 мл көлемінде) сұйылтады. Содан кейін әр түтікке бактериялардың суспензиясының 1-2 тамшысы енгізіледі. Агглютинация реакциясының нәтижесі 37°С температурада 3-4 сағаттық инкубациядан кейін шығады.

Дақылдың түпкілікті идентификациясы бөлінген дақылдардың тырысқақ фагына сезімталдығын, олардың гемолитикалық қасиеттерін, биохимиялық белсенділігін және тырысқаққа қарсы О-сарысуымен және Инаба мен Огаваның типтік агглютинациялық сарысуларымен агглютинділігін анықтау негізінде жүзеге асырылады. Осылайша, дақылдарды сәйкестендіруді үш кезеңде жүргізеді: 1) олардың Vibrio тұқымына жататындығын анықтайды; 2) оларды О-сарысуы бар агглютинация реакциясында тырысқақ тәрізді вибриондардан спецификалық фагқа сезімталдығы бойынша және басқа да зерттеулер бойынша ажыратады; 3) дақылдардың түрлік ерекшеліктерін анықтайды.

Тырысқақ вибриондарын бөлу және саралау туралы түпкілікті қорытынды патогеннің негізгі биологиялық белгілерін кешенді зерттеу негізінде 36-48 сағаттан кейін беріледі.

Тырысқақ кезінде экспресс-диагноз қоюдың әдістері

1.Вибриондарды тырысқақ сарысуларымен және типтік тырысқақ фагтарымен иммобилизациялау.

Пептонды судың бетінен нәжістің немесе материалдың тамшылары тырысқақ О-сарысуымен, Огава және Инаба типтік сарысуларымен немесе типтік тырысқақ фагтарымен өңделеді. Олардан "жаншылған(раздавленная)" тамшы препараттары дайындалады, олар қараңғы немесе фазалық-контрастты құрылғымен жабдықталған микроскопта зерттеледі. Оң жағдайда 3-5 минуттан кейін вибриондардың қозғалысы тоқтайды.

2. Иммунофлюоресцентті әдіс.

Зерттелетін материалдан алынған препарат флюоресцентті тырысқаққа қарсы сарысуымен өңделеді және люминесцентті микроскопта зерттеледі. Оң нәтижені зерттеу басталғаннан кейін 1-2 сағаттан кейін 1 мл-де кем дегенде 10⁶ жасуша концентрациясы кезінде алуға болады, сондықтан материалды қоректік ортада алдын-ала өсіру ұсынылады.