Микрош. микробиология. Жалпы микробиология иммунология негіздерімен
 Скачать 105.91 Kb.
|
|
Есеп № 19. Науқас Р., 30 жаста. Диагноз: гайморит. Гаймориттік қабатынан іріңді сарысуызды- тұзды агарға (СТА) себілгеннен кейін, бір күн өткен соң колониялар айналасында бұлтты түзілісі бар алтын түсті колониялар өсті. 1.Қандай микроорганизмді болжауға болады және СТА-де колониялар айналасында бұлтты түзіліс болуы нені көрсетеді? Cтафилококктар Грам оң, шар тәрзді жасушалар, диаметрі 0,5-1,5 мкм, қалыпты жағдайда жұғындыда жүзімнің шоғыры тәрізді орналасады, талшықтары болмайды, спора түзбейді, S.aureus-тің көптеген штаммдары капсула түзеді. Жасуша қабырғасының негізгі компоненті пептидогликан, рибитихой және глицеринтейхой қышқылы болып табылады. Негізгі қоректік орталары сары- уызды тұзды агар, қоректік ортада бұлыңғыр дөңгелек сары түсті колониялар түзеді. Колониялардың түсі липохром пигментінің барлығымен түсіндіріледі, оның түсінің сары түске енуі оттегі бар қанды, көмірсутегі, болмаса сүтті қоректік орталарда байқалады. Қанды агарда колониялар гемолиз зонасын түзеді. Қалыпты жағдайда 15% NaCl қатысуымен 45°С-да өседі. Адамдарда жиі патогенді- қасиетін көрсететін стафилококк түрі бұл алтын-сары түсті стафилокок. Патогенділік белгісі болып магнитті ыдыратуы, гемотоксин, некротоксиннің барлығы патогенділік көрсеткіші болып табылады. Стафилококктар бізді қоршаған ортада, ауада, шаңда, адам терісінде ауыз мұрын қуысында, жарақаттарда кездеседі. 2. Осы қоздырғыштың патогендік факторларын атаңыз. Бұл микроорганизм қандай ауруларды тудыруы мүмкін? Патогенділік факторлар қатарына комплемент байланыстыратын, фагоцитозға кедергі жасайтын капсула, сонымен қатар опсонизацияны тоқтатып және комплементтерді инактивацияландыратын А - белокты жатқызуға болады. Алтын түстес стафилококктар фагоцитоздаушы жасушаларды бұзатын токсиндерді, соның ішінде лейкоцитинді бөліп шығарады. Гемолизиндер (а, у, с) адам және жануар эритроциттерін лизиске үшыратады. Стафилоккок бөліп шығаратын энтеротоксиндердің (А, В, С, Д, Е, F) әсері тағамнан улану процесстерін шақырады. Жаңадан туылған нәрестелерде эксфолиативті токсиндер орныққан, олар импетито, жалпылама скарлатина тәрізді бөртпе тудырады. Стафилококк инфекциясы патогенезінде экзоферменттердің алатын орны ерекше: плазмакоагулаза-қанды ұйытады, гиалуринадаза ұлпада стафилококктың таралуын қамтамасыз етеді, лецитиназа- лецитинді бұзып, лейкопения жағдайын тудырады, фибринолизин-жергілікті қабыну ошағана, қарсы тұратын фибринді eрітеді. Стафилококк төмендегі қасиетке ие токсиндер бөліп шығарады: 1. гемотоксиндік қасиет - эритроциттерді лизиске алып келеді. 2. Лейкоцидин - лейкоциттерді жоюшы 3. некротоксин - ұлпаны некрозға алып келеді 4. летальді токсин - жануарларды өлтіру қасиеті 5. энтеротоксин тағамнан улануды шақырушы токсин S. aureus безеу, импетиго, фурункул , целлюлит , фолликулит, карбункул, күйдірілген тері синдромы және абсцесс сияқты жеңіл тері инфекцияларынан пневмония, менингит, остеомиелит, эндокардит сияқты өмірге қауіп төндіретін ауруларға дейін бірқатар ауруларды тудыруы мүмкін, токсикалық шок синдромы, бактериемия және сепсис. Есеп № 20. Науқас А., 37 жаста, мал дәрігері. Білектің артқы бетінен қара тыртықпен жабылған карбункул табылды. Ауру қышынған папула, содан кейін везикуланың пайда болуынан басталды, ісіну өте айқын. Температура 39 ° C. Жұқпалы аурулар дәрігері науқасты тексергеннен кейін алдын-ала диагноз қойды: күйдіргі, тері формасы. 1.Түйнеме қоздырғышы қай тұқымдастыққа, туыстастыққа және түрлеріне жатады? Оның морфологиялық, тинкториялық, дақылдық қасиеттері мен патогендік факторларын сипаттаңыз. Таксономиясы: Тұқымдастығы:Bacillaceaceae. Туыстастығы:Bacillus. Түрі:B.anthracis. Морфологиясы. Тізбектеліп орналасқан,грам-оң,ірі,қозғалмайтын,спора түзетін таяқшалар.Спора таяқша ортасында орналасады,мөлшері микроб жасушасының диаметрінен аспайды.Иесінің ағзасында қоздырғыш капсула түзеді.Капсуласы шіріту микрофлораның әсеріне тұрақты,сондықтан шіріген мәйіттен дайындаған жағындыда бос капсулаларды анықтауға болады.Жағындыда капсуланы анықтау үшін Леффлер әдісімен метилен көгімен бояйды(жасушалар-аспан көк түске,ал капсулалары-қызыл түске боялады). Күйдіргі бациллаларының споралары сопақша,тірі ағзада және ашылмаған мәйітте споралар түзе алмайды..Спора түзу үшін бос оттегі мен арнайы температура(12-42 градус) қажет.Қоздырғыштың қоршаған ортаға,жоғары сезімталдығын қамтамасыз ететін фактор-спора түзу қабілеті;суда споралар 10 жылға дейін,топырақта- 30 жылдан артық уақыт сақталына алады. Дақылдық қасиеттері. Күйдіргі микробы – факультативті анаэроб, қарапайым қоректік орталарда жақсы өседі, оптимальды өсу температурасы 34-37 С, орта pH 7,2-7,5.Температурасының диапазоны 12 ден 45 С-ке дейінгі жағдайда шикі немесе пісірілген картофелде,сабан тұнбасында,дәндердің және бұршақ тұқымдастықтарының сығындыларында өсіруге болады. Тәулік бойы инкубациялағаннан кейін ЕПА-да немесе Хоттингер агарында ірі, кедір бұдыр, шеттері тегіс емес, иректелген тармақшалары бар, R- пішінді колониялар түзеді. Микроскоптың кіші үлкейткішімен қарағанда, медузаның басы немесе арыстанның жалына ұқсайды. Бацилланың R- пішіні вирулентті штамдарына тән болып келеді. Сұйық қоректік орталарда мақта түйіршігі секілді өседі, сілкіген кезде ыдырап кетпейді де орта мөлдір түрінде қалады. Пенициллин қосылған қоректік орталарда 3-6 сағат инкубациялағаннан кейін бациллалар сферопласттарға айналып, тізбектеліп орналасады. Жағындыда маржан алқасына ұқсас болып орналасады. Патогенділік факторлары. Күйдіргі қоздырғышы адамдарға және көптеген жануарларға патогенді(ірі және майда мүйізді малдар,жылқылар,шошқалар және жабайы жануарлар).Күйдіргі микробының патогенділік факторларына экзотоксині мен капсуласы жатады.Экзотоксин күйдіргі патогенезінде және спецификалық иммунитеттің түзілуінде негізгі орын алады. Микроб капсуласы олардың макрофагтарға адсорбциялануынан және фагоцитоздан сақтандырып, макроорганизмннің ағзалары мен тіндерде еш бөгетсіз көбейіп таралуына мүмкіндік береді. 2.Дәрігердің болжама диагнозын растау үшін микробиологиялық диагноздың қандай әдістерін қолдану керек? Олардың ішіндегі бір әдісті сипаттаңыз. Микробиологиялық диагноз қою. Микробиологиялық зерттеудің мақсаты: күйдіргі қоздырғышын табу, оның антигендерін анықтау және организм сенсибилизацияланғандығын дәлелдеу. Негізгі зерттеу әдістері: бактериоскопиялық, бактериологиялық, биологиялық, аллергиялық,Асколи бойынша термоприцепитация реакциясы. Зерттеуге алынатын заттар: везикула және карбункула бөлінділері, сыдырылып түскен қабыршақ (струп) (терілік түрінде); қақырық (өкпелік түрінде); нәжіс (ішектік түрінде); қан (барлық түрлерінде); мәйіт материалдары (зақымданған ағзалар мен тіндер, қан мен көк бауыр); топырақ, тері, жануарлардың жүні, жемі, су, қоршаған орта объектілерінен шайындылар және т.б. Патологиялық затты зертханалық зерттеу келесі кезеңдерден тұрады: Сынамаларды зерттеуге даярлау. Бастапқы зерттеу затын микроскопта қарау. Қоректік орталарға себу. Зертханалық жануарларға жұқтыру. Антиген және антиденелерді табу мақсатында серологиялық реакциялар қою. Зерттеу мерзімдері: Микроскопиялық – келіп түскен күні. Бактериологиялық – үш тәулікке дейін. Биологиялық - 10 тәулікке дейін. Қоршаған орта объектілерінен алынған заттарды, тері мен жүнді бөгде микрофлорадан арылту үшін су моншасында 80С-та 20 минут термиялық өңдеуден өткізеді. Қоздырғыштың вегетативтік формасы бар заттарды (науқас адам мен жануарлардан алынған заттар, патологиялық материалдар, жануарлардың еті және т.б.) өңдемейді. Бактериоскопиялық әдіс. Патологиялық материалдан бірнеше жағынды дайындап, ауада кептіріп, 96 спиртке 3% сутектің асқын тотығы ерітіндісін қосып 30 минут фиксациялайды. Сонан соң жағындыларды қыздырып немесе ауада кептіріп (люминисцентті микроскопиялау үшін) қояды. Жағындыларды грам әдісімен бояйды, капсуланы анықтау үшін Ребигер, Гинс, Михин немесе Романовский-Гимзе әдістерімен бояйды. Капсуланы анықтау үшін ең тиімді әдіс Ребигер ерітіндісімен бояу болып табылады. Ребигер ерітіндісінің құрамына: 15-20г генцианвиолетті 100мл 40% формалинда ерітіп, бөлме температурасында бірнеше сағат ұстап, сүзгіден өткізіп дайындайды. Жағындыны 15-30секунд, 1 минут бояйды. Бірақ жағындыны бояу барысында оның фиксацияланбағандығын естен шығаруға болмайды, сондықтан жағындыны зарарсыздандыру үшін, микроскопиялап болғаннан кейін, тез арада жағындыны толығымен 6% сутектің асқын тотығының ерітіндісіне батырып тастау қажет. Жаңа алынған патологиялық материалдан жасалынған жағындыда микроб денесі күлгін түске ал капсуласы солғын қызғылт немесе қызыл-күлгін түске боялады. Люминисцентті микроскопиялау кезінде микробтар вегетативті немесе спора күйінде байқалуы мүмкін. Спецификалық реакция кезінде жасушалардың (споралардың) шеттері анық жарқырап көрінеді. Бактериологиялық әдіс. Жеткізілген зерттеу затына байланысты сынамаларды келœесі қоректік орталарға: Хоттингер агарына, ЕПА-ға, немесе дифференциальды-диагностикалық орталарға, Хоттингер сорпасына немесе ЕПС-ға себеді. Бір сынаманы 5-10 табақшаға сепкен жөн, себіндіні шпатель көмегімен жасау керек, ал ластанған заттарды сепкен кезде ʼʼаздыруʼʼ әдісін қолданған жөн. Себінділерді термостатта (36-37С) 18-20 сағат инкубациялайды. Биологиялық әдіс. Зерттеуге дайындалған затты натрий хлоридінің изотоникалық ерітінідісінің аз мөлшерінде эмульгациялап, 0,2-0,5мл мөлшерінде екі ақ тышқанның және 0,5-1мл мөлшерінде екі теңіз шошқасының санының ішкі жағына енгізеді. Жануарлар 1-3 күннен кейін, кейде одан да кеш, септицемиядан өледі. Сынаманы енгізген жерде ісік пен гиперемия байқалады. Тірі қалған жануарларды 10 тәулік бойы бақылауға алады. ʼʼМаржан алқа тестіʼʼ - модификацияланған жеделдетілген түрі. Хоттингер сорпасына 20% инактивацияланған жылқы сарысуын және 0,5 Бірл.\мл пенициллин қосады. Стерилділікті сақтай отырып, ортаны 2-3мл-ден пробиркаларға құйып, оған 2 тамшыдан сорпалық немесе агарлық дақылдан идентификациялауға арналған ілмекпен себеді. Себінділерді 37С, 3 сағат инкубациялайды. Сонан соң жағынды дайындап, фиксациялайды, метилен көгімен бояп микроскопта қарайды. Жағындыда күйдіргі бациллалары тізілген шарлар түрінде орналасады, - бұл микроб жасушасының қабырғасына пенициллиннің әсерінің салдары. Спора түзетін сапрофиттер пенициллинге төзімді болып келœеді. Асколи бойынша термоприцепитация реакциясы. Бұл реакция күйдіргі антигенін жара қабыршақтарынан, ескірген заттардан, аурудан өлген жануарлардың терісі мен ағзаларынан, шірінділерден алынған зерттеу заттарынан табуға мүмкіндік береді. Ұсақтап дайындалған затты натрий хлоридінің 0,9% ерітіндісімен 1:10 –ға сұйылтып, 5-10 минут бойы қайнату арқылы экстракциялайды. Алынған экстрактты бірнеше рет сүзгіден өткізіп, мөлдір болғанша тазартады. Жіңішке пробиркаларға күйдіргінің приципитациялаушы 0,2-0,3мл сарысуын құяды, сонан соң дайындап қойған экстрактты пастер пипеткасымен баяу, қабаттап құяды. Егер реакция оң болса 15 минуттан кейін, сұйықтықтар жанасқан жерінде лайланған сақина түзіледі. Егер реакция күмәнді болса сақина 15 минут өтіп кеткеннен кейін, кешірек пайда болады. Реакция теріс болған жағдайда сақина мүлдем түзілмейді. Аллергиялық сынама. Күйдіргі кезінде аллергиялық әдісті қолдануға көрсетулер: ауыруға ретроспективті диагноз қою; эпидемиологиялық зерттеу; вакцинациялайтын адамдарды анықтау. Диагноз қою үшін күйдіргі антигенімен (антраксин) тері-аллергиялық сынама жасалынады. Антраксинді 0,1мл мөлшерде сол қол білегінің ішкі жағына, тері ішіне енгізеді. Реакция нәтижесін 24-48 сағаттан кейін ескереді. Реакция оң болған жағдайда науқастанудың бірінші күндерінде енгізу жерлерінде гиперемия және инфильтраттар байқала бастайды. Генетикалық зерттеу әдістері жоғары сезімталдылықпен сипатталады, аз уақыт аралығында бірен - саран кездесетін жасушаларды табуға мүмкіндік береді. Күйдіргінің Қазақстандық штамдарын Keim Clade генотиптеу барысында олардың “A” генотиптік тобына жататындығы анықталды, бұл топ жер шарында кеңінен таралған. Штаммдардың 89,8% A1a, 7,95% - A3b, 2,27% - А4в генетикалық топтарына жатады. Р.Кайм бойынша генотиптеу - KZ 1-12 ішінен 12 генотип бөлініп алынған. Қазақстан аумағында күйдіргі қоздырғыштарының әртүрлі генотиптерінің географиялық таралуы: KZ 12-ШҚО-ның шалғай аудандарында кездеседі. KZ 9-ОҚО-да жиі кездеседі. KZ 11 – Қазақстан мен Қырғызстанның оңтүстік өңірлерінде жиі кездеседі. KZ 1-Қазақстанның Ресеймен шекаралас жатқан батыс өңірлерінде кездеседі. KZ 4-бүкіл Қазақстанға таралған. Поилмераздық тізбектік реакция (ПЦР) жоғары сезімталдылыққа ие, қатаң спецификалық болуына байланысты дақылдандырусыз, сынамадан бірден қоздырғышты табуға мүмкіндік береді. Кемшіліктеріне - оның қымбаттылығы, күрделі құралдың және жоғарыстандартты генетикалық таңбалар мен реактивтерді талап етуі жатады. Есеп № 21. Науқас К. Зәр шығару кезінде ауырсынуға шағымданады, зәршығару жүйесінен ірінді бөлінді көрінеді. Грам әдісімен боялған зәрдің тұнбасынын жағындысынан лейкоциттердің ішінде және лейкоциттерден тыс орналасқан грам теріс бұршақ формалы диплококк анықталған. 1.Қандай микроорганизмді болжауға болады? Қандай диагностикалық әдіс қолданылды? Аталған ауруды диагностикалаудың басқа қандай әдістері қолданылады? Гонококк қоздырғышы. Микробиологиялық диагноз қою.Создың жедел түрі кезінде бактериологиялық әдіс жетекші болып табылады,бактериоскориялық әдіс те қолданылады,созылмалы түрінде қоздырғышқа қарсы антиденелерді іздестіру қолданылады.Созылмалы және торпидты түрде өтетін соз ауруы кезінде қоздырғышын бөліп алу қиын,өйткені гонококктар эпителий жасушалары ішінде паразиттік тіршілік етеді.Сондықтан жасуша ішілік патогенді нейссерияларды бөліп алатын әдіс бар.Ондай әдістің мәні-науқастан зерттеу материалы ретінде патогенді паразиттейтін жасушалар алуға негізделген.Жасушаларды 199 қоректік ортада немесе ИГЛ ортасында дақылдандырады,содан кейін құрамында лизоцим бар элективті қоректік орталарға себеді. Жедел созга және бленнореяға диагноз қоюдың негізгі әдісі – ipiнді бөліндінің жағындысын Грам бойынша метилен көгінің 1%ерітіндісімен және эозиннің 1% спиртті epітіндісімен бояп, бактериоскопиялык зерттеу. Нәтижесі тepic болса бактериологиялық әдіс қолданады. Бактериологиялық әдіс: зерттеу материалын (ipінді бөлінділер) құрамында сарысу, қан немесе асцитті сұйық бар арнайы қоректік орталарга себеді асцитті орта да қолданылады (мысалы, казеин, ашытқылы аутолизат, сарысуы бар КДС-1); өсу оптимумы-ауада 10-20% кемірқышқыл газының болуы, pH 7,2-7,4 және 37°С температура. Серологиялық әдіс: науқастың қан сарысуымен қойылған КБР немесе ПГАР. Жеделдетілген әдіс: Молекулярлы-генетикалық әдіс- ДНҚ зонд арқылы тест,ПТР,ИФР. 2. Анықталған қоздырғыштың патогендік факторларын және олардың аурудың дамуындағы рөлін атаңыз. Негізгі патогенділік факторлары:капсула,IV типті пили, эндотоксин,сыртқы мембрананың нәруызы,секретпен шығатын персистенциялық факторлар,бактериоциндер,ферменттер. Капсула оның құрамындағы сиал қышқылы маңызды қызмет атқарады,комплименттің белсенділігін тежейді,фагоцитоздан қорғайды,гонококтардың жасуша ішілік орналасуына әсер етеді.Түкшелер(пилилер,фимбриялар), IV типтілер-гонококтарды несеп-жыныс жолдарының шырышты қабаттарының жасушаларының беткейіне адгезиялаушы фактор.Адгезиядан басқа,түкшелер эпидемия ішілік инвазияға әсер етеді және гонококтың фагоцитозға төзімділігін күшейтеді.Сыртқы мембрана нәруыздары гонококтың колонизациялық факторы ретінде маңызды рөл атқарады.Олар адгезиялануды,жасуша ішілік инвазияны,антифагоциттік белсенділікті,сарысудың бактериоциндік әсеріне төзімділікті күшейтеді.Колонизациялық факторлардың бірі-гонококтардың бактериоциндері. Гонококтардың лизоцимдік,және бактериоциногендік белсенділігі арасындағы үйлесімділік,олардың микробтың биоценозын қалыптастырудағы рөлін дәлелдейді.АПБ және АКБ гонококтардың маңызды персистенциялық факторлары болып табылады.АЛБ және АКБ жоғары гонокок штамдары создың созылмалы түріне шалдыққан науқастарда жиірек бөлінеді. Гонококтардың эндотоксиндері- нәруыз және липополисахарид кешенінен тұрады-патогенді шырышты қабаттардың эпителиясына құрылым бұзушылық әсер етуге қатысады. Гонококтардың патогенділік ферменттеріне жатады: Гиалуронидаза,протеазалар,супероксиддисмутаза,каталаза,муромидаза(лизоцим). Гиалуронидаза- гонококтарды жасуша аралық кеңістіктерге таратушы фактор,ол кіші жасбастың зақымдануына әкеледі(өрлемелі соз). Протеазалар жасушалық байланыстарды түзеді,мембраналардың бүтіндігін бұзады,шырыштарды сұйылтады. IgA-протеаза секреторлық антиденелерді бұзады. Лизоцим,каталаза,супероксиддисмутаза,бета-лактамаза ферменттері-микробтың антигонизм факторлары.Гонококк штамдарының белгілі бір бөлігі R-плазмиданың, бета-лактамаза өндірілуінің және басқа антибиотиктерге төзімділігі нәтижесінде антибиотиктерге тұрақты болады. Н ПРО БҚМУ 703-07-2020. Бақылау- өлшегіш құралдары (ағымдық және межелік бақылау арналған). Бесінші басылым. Ф ПРО ЗКМУ 703-07-2020. Контрольно-измерительные средства (для текущего и рубежного контроля). Издание пятое. |