Латинська мова
 Скачать 4.37 Mb.
|
Вправи1. Випишіть із текстів підрядні умовні речення. 2. Поясніть вживання часів у підрядних умовних реченнях. 3. Провідміняйте словосполучення: illa pars aequālis (f) – ця рівна частина; hoc donum regāle (n) – цей царський подарунок; qui agricŏla honestus (m) – який чесний селянин. quod consilium utĭle (n) – яке корисне рішення is scriptor nobĭlis (m) – той знатний письменник 4. Провідміняйте дієслова в усіх часах кон’юнктива активного та пасивного стану: defendo, ndi, nsum, ĕre – захищати; impĕro, āvi, ātum, āre – наказувати; commoveo, mōvi, mōtum, ēre – зворушувати; valeo, ui, ĭtum, ēre – мати значення, силу. 5. Провідміняйте відкладні дієслова в усіх часах індикатива і кон’юнктива: sequor, secūtus sum, sequi – слідувати; suspĭсor, ātus sum, āri – підозрівати, припускати. 6. Утворіть від дієслів 3 особу однини і множини усіх часів індикатива і кон’юнктива: existĭmo, āvi, ātum, āre – вважати; dimitto, mīsi, missum, ĕre – відпускати; maneo, nsi, nsum, ēre – залишатися; complector, plexus sum, plecti – охоплювати. 7. Визначіть відмінкові форми словосполучень: hac vocē, in primo ordĭne, duōbus versĭbus, virum fortem, simĭlem sententiam, ad oracŭlum Delphĭcum, flumen finitĭmum, cum Lydis nobilĭbus, in regnum suum. ТЕКСТИ I. DE ROMŬLO ET REMO Aenēae in Latio magnum bellum cum hostĭbus gerendum erat. Tandem his erat fugiendum. At cum Latīnis Aenēas firmam amicitiam iunxĕrat. Postea in oppĭdo Alba Longa regnābat Numĭtor e gente Aenēae natus. Quem Amulius frater regno paterna privāvit filiosque eīus interficĕre constituit. Filiae autem Numitōris iussu Amulii erat serviendum in templo Vestae deae. "Illi adulescentes", inquit, Amulius amīcis, "mihi interficiendi sunt. Nam semper mihi timendi erunt, nisi eos interfecĕro. Sorōri autem eōrum, si sacerdos Vestae facta erit, numquam erunt libĕri". Tamen illa postea libĕros habuit, Romŭlum et Remum, quorum pater, ut postea Romāni putābant, Mars deus fuit. Tum Amulius servum advocāvit. "Hi puĕri", inquit, "ad Tibĕrim fluvium tibi portandi sunt. Quos si ibi interfecĕris, praemium accipies". Servo erat parendum, puerīque ei erant asportandi. Sed Tibĕris tum forte ripas inundavĕrat, et puĕri, cum aqua recedĕret; in ripa retenti sunt. Paulo post lupa infantium clamōrem audīvit eosque curāvit. Ita pastor quidam in eādem regiōne habĭtans puĕros vivos invēnit. "Hi nobis", inquit uxōri, "educandi sunt et curandum est, ut valĭdi adulescentes fiant. Si bene educāti erunt, aliquando nobis gratiam habēbunt". Ita Romŭlo et Remo vita non mollis inter pastōres agenda erat. Nam pecus iis erat curandum. Saepe etiam vel ferae bestiae iis arcendae erant vel cum latronĭbus iis erat pugnandum. II. DE ROMA CONDĬTA Romŭlus et Remus postea avum et matrem liberavērunt Amuliumque, qui cupiditāte regendi adductus tantum scelus commisĕrat, morte punivērunt. Sed cum Alba pro multitudĭne incolārum iam angusta esset, parāti erant ad emigrandum multosque socios orando et promittendo secum iunxērunt. Quibuscum eo migravērunt, ubi olim servāti erant. Nulla enim loca ad habitandum tam erant idonea. Iam ibi nova moenia, aedificatūri erant. Sed cum inter fratres magnum esset certāmen, utrīus ex nomĭne oppĭdum appellandum esset, more prisco voluntas deum iis exploranda erat. Ităque Romŭlus ex Palatio, Remus e monte Aventīno responsa deum exspectābant. Socii quoque spectandi causa eo venĕrant. Tum primum augurium venit Remo, sex vultŭres. Quam ob rem amīci eīus novum regem salutatūri erant. Sed cum paulo post Romŭlo duplex avium numĕrus apparuisset, certāmen pugnando erat diiudicandum. Tum Remus cum fratre dimĭcans interfectus est. Ita oppĭdum ex Romŭli nomĭne appellandum erat Roma (anno ante nostram aeram septingentesĭmo quinquagesĭmo tertio). Pugnando Romāni postea potentiam suam amplificavērunt. Semper parāti erant ad bellandum et, cum hostes invasūri erant, ad defendendum. Saepe in rebus adversis duces imperando cives parendo patriam servavērunt. III. DE L.IUNIO BRUTO Tarquinius Superbus, septĭmus rex Romanōrum, omnia iura humāna et divīna illūsit. Aliquando unus ex filiis eīus Lucretiam, nobĭlem muliĕrem Romānam, ita laesit, ut illa marītum amicosque eīus ad se vocāret et in eōrum conspectu ferro sese percutĕret. Tum L.Iunius Brutus, cum cetĕri terrōre concussi essent, ferrum ex vulnĕre tractum sumpsit et illud prae se tenens "Discēdat tandem", inquit, "L.Tarquinius Superbus cum suis in Etruriam, unde illa gens nefaria olim huc venit. Equĭdem non permittam, ut illi, quos omnes boni contemnunt, Romānos opprimĕre pergant. Id per hunc sanguĭnem iuro". Tum amīci arma ex latĕbris prompsērunt gladiosque destrinxērunt. Statim portae urbis clausae sunt, ne rex, qui turn bellum gerēbat, invadĕret. Ita Tarquinius proscriptus et redĭtu interclūsus cum suis in Etruriam secessit (anno ante aeram nos tram quingentesĭmo decĭmo). Sed erant in Romāna iuventūte nonnulli adulescentes, qui in regno iucundius vixĕrant. Quibuscum legāti a rege Tarquinio missi clam consilia struxērunt et Bruti quoque duos filios in societātem sumpsērunt. Sed res Bruto nuntiāta est. Qui rem omnem oppressit et, cum supplicium de illis sumerētur, mortem filiōrum aspexit, neque anĭmus eīus misericordia flexus est. IV. DE CLOELIA Porsenna in urbem Romam invadĕre prohibĭtus Romānos obsidiōne superāre cupīvit. Propterea maiōrem milĭtum numĕrum arcessīvit Romanosque rapiendo et diripiendo terrĕre atque agros, quos Romāni colēbant, populāri constituit. Ităque Romānis pecus, quod extra urbem aluĕrant, in urbem introducendum erat frugesque erant asportandae, ne ab hostĭbus raperentur. Sed postquam saepe cum hostĭbus manus conseruērunt, pacem petivērunt. Inter obsĭdes, quos Porsenna a Romānis expetivĕrat, Cloeliam quandam virgĭnem fuisse fama est. Quae postquam diu evadendi facultātem quaesīvit, puellas captīvas clam ex castris Etruscōrum ad Tibĕrim duxit. Quum cura puellae inter densa tela hostium tranavissent, sospĭtes omnes a Cloelia domum ad propinquos reductae sunt. Rex autem ea audacia lacessĭtus a senātu puellas repetīvit et postulāvit, uti domi conquirerentur et denuo in castra mitterentur. Quas cum recuperavisset, rem diligenter inquisīvit. Tum Cloelia "A me", inquit, "illas tuis manĭbus ereptas esse concēdo; ităque, si punīre cupis, appāret me solam esse puniendam; veniam a te non peto. Ex cetĕris rem quaerĕre non oportet". Apud regem autem Etruscum non tuta solum, sed etiam honorāta virtus fuit, laudatamque virgĭnem parte obsĭdum donāvit. V. DE CONSŬLE CAESōNE FABIO Paulo post bellum cum Porsēna gestum Veientes saepe cum Romānis confligēbant neque aliae gentes quiescēbant. Ităque cum hostes non desiērunt pecus abducĕre et sata populāri, Fabii, gens egregia, popŭlo auxilium promisērunt. In senātu enim Caeso Fabius consul pro gente "Vos alia bella", inquit, "curāte, Fabios cum Veientĭbus pugnāre sinĭte eique hosti nos opponĭte! Ad id bellum quam maxĭme studio incumbĕre decrevĭmus, et quod nobis proposuĭmus, fiet". Senātus hoc promissum non sprevit gratiaeque ingentes illis actae sunt, nam omnes novĕrant virtūtem Fabiōrum. Postĕro die sex et trecenti milĭtes, omnes patricii, omnes unīus gentis, urbe excessērunt Veienti popŭlo sua sponte pestem minantes. Postquam ad Cremĕram flumen castra posuērunt; greges abducĕre et, quae ager genuĕrat, delēre non desiērunt.Tandem Veientes insidiis ferōcem hostem captāre decrevērunt. Ităque Fabiis praedantĭbus, quibus audacia intĕrim crevĕrat, pecŏra obviam egērunt. Fabii, uti consuevĕrant, in praedam incubuērunt. Subĭto autem ex insidiis surgĭtur. Tum illi, cum et a fronte et undīque hostes esse cognovissent, in collem recessērunt. Ibi cum multos prostravissent et certum vitae finem agnovissent, neque arma deposuērunt neque pacem petivērunt, sed omnes fortĭter pugnantes mortem occubuērunt. Neque enim Veientes huic hosti ignoscĕre parāti erant. Unus puer, qui nondum adolevĕrat neque bello interfuĕrat, servātus est. VI. DE CINCINNĀTO ARATōRE ET DUCE Prisci Romāni simplĭcem vitam agēbant. Simplex erat vestis, simplĭces cibi, quos edēbant; paucas res a mercatorĭbus Graecis emēbant. Livius narrat exemplum priscae simplicitātis Cincinnātum fuisse. Qui postquam magna cum laude rem publĭcam administrāvit, agrum paternum colēbat, qui Tibĕri fluvio ab urbe dirimebātur; nam odĕrat vitam urbānam eamque civĭbus nocitūram esse arbitrabātur. Aliquando (anno ante aeram nostram quadringentesĭmo duodesexagesĭmo) legāti senātus ad Cincinnātum venērunt. Ab Aequis enim, qui a Romānis defecĕrant, exercĭtus Romānus in montĭbus ita inclūsus erat, ut facultas effugiendi et in tutum sese recipiendi non esset. Ităque senātus Cincinnātum elegĕrat, ut dictātor fiĕret et novo exercitui praeficerētur; optĭmum enim ducem huīus quoque belli eum fore putābat. Tum rogātus a legātis, ut togam apportāret, nam forte arābat. Postĕro die exercĭtum quam celerrĭme collectum ex urbe eduxit, ut Aequis se obicĕret. Qui media nocte ita circumventi sunt, ut prima luce a tergo et a fronte tela in eos conicerentur. Propterea utrimque reiecti pacem petivērunt seque Romānis subiecērunt. Multi telis perfossi humi iacēbant. Cetĕros Cincinnātus sub iugum misit; duces autem hostium secum duxit, ut in triumpho agerentur et postea a suis redimerentur. In agros Aequis ademptos Romāni rustĭcos deduxērunt. Cincinnātus autem, cum tota gens subacta esset, magnis honorĭbus affectus in agro suo vitam rustĭcam agĕre perrexit, ut a pueritia erat assuefactus. VII. MARCUS MANLIUS CAPITOLIUM SERVĀVIT Romānos quidem semper vicisse nemo mirabĭtur. Notus est ille dies ater anni ante aeram nostram trecentesĭmi octogesĭmi sexti, quo ad Alliam flumen acies Romanōrum a Gallis celerĭter perfracta totusque exercĭtus fusus atque fugātus est. Frustra tum multi vitam pro patria profundērunt; ii autem, qui superārent, Gallos totam Italiam esse captūros putābant. Ităque paulo post Gallōrum manus, cum in urbem Romam irrupissent, paucos ibi relictos invenērunt. Plerīque enim aut in proxĭma oppĭda confugĕrant aut in Capitolium sese recepĕrant. Ita Galli urbem possedērunt. Capitolium autem possidēre frustra conabantur. Nam cum nocte quadam nonnulli Galli per saxa abrupta paene ad summum montem pervenissent, ansĕres, qui Iunōni deae ibi alebantur, clamāre coepērunt et ex somno excitavērunt M.Manlium quendam. Qui primum Gallōrum deiēcit cumque eo cetĕri quoque de monte sunt deiecti. Tamen postea Romānis, quorum vires fame fractae erant, cum Brenno, Gallōrum regŭlo, agendum erat de deditiōne. Tum ille mille pondo auri postulāvit et, cum illud apportātum esset, ponderĭbus iniquis Romānos decipĕre conātus est. A quibus fraudis convictus adiēcit pondĕri gladium auditāque est intoleranda Romānis vox: "Vae victis!" Tum subĭto novum exercĭtum a M.Camillo adductum esset ex insidiis prorupisse postea Romāni narrābant. Fama est Gallos undique ab hostĭbus circumfūsos esse. Quos frustra perrumpĕre conātos Camillus devīcit. Reliquiae eōrum sub Alpĭbus consedērunt. In urbe Roma autem Galli urendo et diripiendo omnia corrupērant. VIII. EXITIUM MARCI CURTII Anno post urbem condĭtam trecentesĭmo nonagesĭmo secundo, id est anno ante aeram nostram trecentesĭmo sexagesĭmo primo, forum medium specu vasto concidisse fama est. Multi hoc omĭne perterrĭti credidērunt deos urbem perditūros esse, quod loca antea abdĭta mortalium ventis ostendissent. Illum specum cives undīque accurrentes cum explēre frustra conāti essent, deum voluntātem explorāre coepērunt. Tum vates cecinisse memoriae prodĭtum est id dis esse dedicandum, quod in re publĭca esset optĭmum. Cetĕris dubitantĭbus M.Curtius, iuvēnis bello egregius, "Equĭdem", inquit, "nihil melius esse credo quam arma virtutemque atque parātus sum patriae succurrĕre. Multi ante me pro patria cecidērunt in bellis neque vitae suae pepercērunt. Quōrum exemplum, nisi fallor, mihi licēbit imitāri mortīque me tradĕre, ne patria incĭdat in calamitātem. Vos autem precor, uti mei meminerĭtis, sicut eōrum meminisse consuevistis, qui ab hostĭbus occīsi sunt. Hoc modo mihi gratiam reddētis maxĭmam". Deinde silentio facto manus nunc in caelum, nunc in specum ad deos infĕros tetendit. Ita deos venerātus equum quam pulcherrĭme ornātum conscendit seque in specum immīsit. Sic ille quoque pro patria occĭdit, quamquam non armis contendĕrat cum hoste. Accĭdit deinde, ut specus sua sponte explerētur. Ille autem locus postea appellātus est locus Curtius. IX. DE TITO MANLIO TORQUĀTO Anno ante aeram nostram trecentesĭmo sexagesĭmo primo itĕrum bellum Gallĭcum exstĭtit; neque enim Gallōrum manus per Italiam vagāri destitĕrant. Quibus apud flumen quoddam exercĭtus Romānus obstĭtit. Nam Romāni iam didicĕrant illos non timēre. Pons in medio erat, qui a neutris rescissus erat, ne timōris indicium esset. Postquam autem neque Romānis neque Gallis contĭgit, ut adversarios repellĕrent, eximia corpŏris magnitudĭne Gallus in vacuum pontem processit et certāmen singulāre poposcit. Quem cum iuvĕnes Romāni conspicāti essent, diu inter eos silentium fuit. Tum T.Manlius studio pugnandi impulsus ad dictatōrem accessit. "Imperātor", inquit, "si tu permittes, illi beluae ostendam me ex ea familia esse genĭtum, quae Gallōrum agmen de Capitolio depŭlit". Tum ille "Macte virtūte", inquit, "T.Manli esto! Perge dis auxiliantĭbus!" Cum illi constitissent inter duas acies, Gallus in advenientis hostis arma cum ingenti sonĭtu gladium deiēcit. At Manlius fortĭter resistens inter corpus armaque eīus sese insinuāvit crebrisque ictĭbus ventrem scidit. Iacentis deinde corpus uno torque spoliāvit seque eo ornāvit. Victoria parta Manlium commilitōnes circumstetērunt gratulantesque perduxērunt ad dictatōrem. Ex hoc tempŏre cognomĭne appellātus est Torquātus. X. GENTES ITALIAE Samnitĭbus subactis pleraeque gentes Italiae mediae et inferiōris parēbant Romānis. Superior Italia appellabātur Gallia Citerior, id est Gallia citra Alpes sita. Ibi enim Gallos consedisse supra dixĭmus. Etiam plures Galli Galliam Ulteriōrem incolēbant, alii Hispaniam, Britanniam, Germaniam superiōrem. Ex Germania posteriorībus temporĭbus expulsi sunt. Etruscos Romānis finitĭmos fuisse iam commemoravĭmus. Quos priorĭbus saecŭlis ad oram Italiae ex ea parte Asiae navis appulisse certum est, quam nos Asiam Minōrem nomināmus. Interiōres Italiae partes incolēbant Sabīni, Aequi, Volsci et aliae gentes. Quibuscum per complūra saecŭla Romānis bella erant gerenda. Fortissĭmi erant ii, qui in summis iugis ante sub maxĭme arduis montĭbus Appennīnis sedes agrosque deterrĭmos habēbant et venando corpŏra exercēbant. Eos Romānis ipsis cosanguineos simillimosque fuisse appāret. Quam ob rem Romānis erat difficillĭmum eos subigĕre. Italiam inferiōrem Romāni Magnam Graeciam appellābant, quod Graeci priorĭbus incŏlis subactis ibi plurĭmas urbes condidĕrant. E quibus urbi Romae proxĭmae erant Cumae et Neapolis. In ea parte Italiae agri potiōres erant quam in cetĕris partĭbus. ltăque Cumis et Neapŏli priorĭbus temporĭbus plures homĭnes habitābant quam Romae. Sed cum Neapŏlim semper homĭnes omnium natiōnum venīrent, mores ibi deteriōres erant quam alĭbi. Tertio ante aeram nostram saecŭlo Magna Graecia in Romanōrum potestātem redacta est. Tum Romāni dominabantur usque ad extrēmos fines Italiae. XI. REGŬLUS CONSUL Tota Italia subacta Romāni cum Carthaginiensĭbus de insŭla Sicilia contendērunt. Nam cum opes Siciliae Carthaginiensĭbus magnopēre profuissent, Romāni bellandum esse arbitrabantur, ut ipsi domĭni insŭlae fiērent. Etiam in Afrĭcam exercĭtum misērunt, cui praeĕrat Regŭlus consul. Quod iis nihil profuit. Nam Regŭlus, quamquam multis bellis interfuĕrat, tamen, cum non iam longe ab urbe Carthagĭne abesset, devictus est. Ipse cum paucis, qui superārent, ex hostium manĭbus evadĕre non potuit. Postea Poeni, legatiōnem ad senātum Romanōrum missūri essent, cum Regŭlo egērunt, ut et sibi ipsi et Carthaginiensĭbus prodesset, et optavērunt, uti legātos comitarētur et pacem permutationemque captivōrum impetrāret. At ille, cum Carthagĭne Romam venisset, inductus in senātum "Pacem", inquit, "ab Afris optāri audivistis. Ipse pacem iis profutūram, bellum obfutūrum esse scio. Tot enim casĭbus oppressi spem nullam habent. Sed cum vobis idem prosit, quod illis obest, hoc uno consilio vobis prodesse possum. Pergĭte pugnāre! Neque enim cedendo patriae prodesse poterĭtis, neque propter me et paucos, qui ex nostris in hostium potestāte sunt, tot milia captivōrum hostium sunt reddenda. XII. QUINTUS FABIUS MAXĬMUS Anno ducentesĭmo duodevicesĭmo Hannĭbal Carthaginiensis magno exercĭtu Alpes traducto Italiae ipsi bellum intŭlit. Postquam in Gallia Citeriōre Romānis duas clades attŭlit, postĕro anno nuntius Romam perlātus est universum exercĭtum ad lacum Trasumennum concīsum esse. Quo nuntio allāto urbs vix differēbat ab expugnāta. Cum ingenti terrōre concursus popŭli atque imprīmis feminārum sortem suam miserantium ad portas est factus. Tum imperium delātum est ad Q.Fabium Maxĭmum, qui novo exercitu conscripto per loca alta agmen ita ducēbat, ut neque omittĕret hostem. Nam praeferēbat cognōmen Cunctatōris gloriae incertae. Sed Hannibălem vicos populāri praedamque auferre prohibēbat; neque Poeni Romam ipsam petĕre potuērint, sed sese contulĕrant in Apuliam. Anno ducentesĭmo decĭmo sexto, cum Romānis ad Cannas maxĭma omnium cladium allāta esset, Fabius itĕrum rem publĭcam servāvit. In senātu enim "Haec quoque clades", inquit, "quamquam nunc aegre fertur, tamen ferenda est. Primo, equĭtes mittendi sunt, uti refĕrant, ubi reliquiae exercĭtus sint et quo se Hannĭbal post proelium contulĕrit quidque agat. Vobis ipsis autem, patres, curandum est, ut tumultus et terror in urbe tollantur. Tumultu sublāto frumentum ex agris in urbem est inferendum, simul arma in muros sunt conferenda omnesque, qui arma ferre possunt, convocandi. Haec si facta erunt, Hannibăli victoriam non multum profutūram esse credo. Vos autem ista constantia et maiorĭbus gratiam referētis et a postĕris summis efferemĭni laudĭbus". XIII. CLADES PRAEDŌNUM Viginti fere annos praedōnes navigatiōnem impedivĕrant. Denĭque Gabinius, tribūnus plebis, postulāvit, uti summa imperii deferrētur ad Cn.Pompeīum (anno sexagesĭmo septĭmo). Qui tum undequadraginta annos natus erat. Sed iam anno octogesĭmo primo, cum vix viginti quinque annos natus esset, a militĭbus salutātus erat imperātor et Magnus. Tum vera quinque omnīno bellis felicĭter gestis gloria belli omnĭbus anteībat. Ad eum igĭtur delātum est imperium totīus maris omniumque intra quinquaginta milia passuum orārum maritimārum. Praeterea praefectus est centum viginti milĭbus pedĭtum, quinque milĭbus equĭtum, quingentis navĭbus, additīque ei sunt viginti quattuor legāti. Pompeīus universum mare divīsit in partes tredĕcim. Diēbus quadraginta pirātae ex iis partĭbus, quae erant inter columnas Hercŭlis et insŭlam Siciliam, expulsi atque adversus orientem fugāti sunt. Deinde Pompeīus eos in Cilicia magna pugna devīcit arcesque eōrum diruit. Tum decem milia praedōnum sunt interfecta, viginti milia capta, quibus Pompeīus agros attribuit. Ita nonaginta diēbus ingenti felicitāte et celeritāte tantum bellum confēcit. Tribus annis post Pompeīus Syriam expugnāvit. Deinde Palestīna quoque occupāta duōbus annis post Romam rediit. Cum duodesexaginta annos natus esset, in Aegypto est interfectus anno duodequinquagesĭmo. XIV. SPARTĂCUS DUX SERVŌRUM Anno septuagesĭmo tertio in Campania septuaginta quattuor gladiatōres vincŭlis ruptis e ludo gladiatorio effugĕrant et in monte Vesuvio castra fecĕrant. Qui iis praeĕrant, multis Romānis praestābant fortitudĭne. Ex iis Spartăcus "Praestat", inquit, "arma pro libertāte sumĕre quam in theātris sanguĭnem nostrum profundĕre. Nam quis vestrum non odit illos, qui, ubi in mollĭbus lectis cubantes cibis se complevērunt, nostris vulnerĭbus delectantur! Proinde este fortes! Neque vero increpābo eum, qui in vincŭla redīre mavult; neque abīre eum vetābo. At cetĕros me adiutūros esse spero, ut viam nobis patefaciāmus in patriam olim amissam". Quibus verbis incitāti permulti undīque accurrentes se cum aliis coniunxērunt et magno impĕtu exercĭtum Romānum, qui eos armis circumdatūrus erat, perrupērunt. Adiūti sunt ab iis, qui Gallĭcis Germanicisque bellis a Romānis capti erant. Romāni autem frustra dabant opĕram, uti bellum celerĭter conficĕrent, et exercĭtus, cum manĭbus servōrum obstābant, refugiēbant. Ita servi multis ducĭbus et duōbus Romanōrum consulĭbus victis paulātim sexaginta fere milium armatōrum collegērunt exercĭtum. Postea domĭti sunt a M.Licinio Crasso. In ea pugna duces servōrum ipsi fortissĭmos se praestitērunt acerrimēque instantes cecidērunt. Multis captis colla secta sunt, alios Romāni iuxta viam Appiam crucĭbus affixērunt. XV. TRANSĬTUS RUBICŌNIS Initio anni undequinquagesĭmi Caesar omni Gallia pacāta a bello civīli non iam abhorrēbat, sed legiōnes contra Pompeīum senatumque ducĕre decrēvit. Ad Rubicōnem flumen, qui Italiae finis erat, paulum constĭtit et conversus ad proxĭmos "Etiam nunc", inquit, "redīre possŭmus; quodsi hunc pontem transierĭmus, omnia armis agenda erunt". Paulo autem post, cum non iam morandum esse censēret, "Eātur", inquit, "quo fortūna nos vocat! Iacta alea esto!" Atque ita traiecto exercĭtu pro contiōne fidem milĭtum invocāvit. "Quot proelia", inquit, "a vobis sunt commissa, quot oppĭda obsessa et capta! Per vos factum est, uti nomen popūli Romāni splendeat imperiumque Romānum pertineat usque ad Oceănum. Pro tantis merĭtis vestris me vobis semper gratiam habuisse testor. Num itĕrum egeo vestro auxilio. Inimīcis enim iam pridem fortūna mea displicuit; iam dudum mihi invidērunt. Nunc appāret eos ne iniuria quidem abstinēre velle. Nam illi, qui Romae sedent vel in villis suis latent, vos, commilitōnes, mihi adimĕre student. Sed respondi iis neque me vos umquam desertūrum neque vos a me esse defectūros. Iam vos video irātos. Proinde ite mecum, ut pericŭlum nobis immĭnens arceāmus! Atque caveant illi! Ego autem spondeo me vobis pecuniam magnam agrosque esse datūrum. Nam imperatōrem decet talĭbus militĭbus honōrem habēre". XVI. CAIUS IULIUS CAESAR Caesar, postquam quinque annis in Italia, Graecia, Asia, Afrĭca, Hispania omnes adversarios prostrāvit, principātum totīus imperii Romāni obtinuit. Tum se clementem praestĭtit erga omnes, quibuscum antea ei pugnandum fuĕrat. Nemo vinctus, nemo supplicio multātus est, sed beneficiis et munerĭbus omnes sibi devincīre voluit. Multis praeterea et optĭmis legĭbus rem publĭcam tot bellis paene exhaustam sanāvit plurimosque reppĕrit ad auxiliandum parātos. Ipse ius severissĭme dicēbat et sanxit, uti poenae facinŏrum augerentur. Divĭtes nimis luxuriōse vivĕre vetuit, paupĕres iuvit. Cum vastitātem Italiae periculōsam rei publĭcae esse sensisset, magnam partem plebis in agros coloniasque deduxit. Ităque plerīque consentiēbant nemĭnem umquam tantopĕre rei publĭcae profuisse. Tamen evēnit, ut anno quadragesĭmo quarto contra Caesărem coniuratio fiĕret sexaginta nobilium, cuīus princĭpes erant M.Brutus et C.Casius. Qui a cetĕris dissentientes Caesărem regnum appetĕre dicēbant. Inter coniurātos convēnit, uti Caesar in curia Pompei interficerētur. Eo enim Caesar Idĭbus Martiis, quamquam pericŭlum imminēre comperĕrat, sese contŭlit, ut senātum habēret. Ibi in sella sedentem coniurāti circumvenērunt et tam celerĭter perfodērunt. Coniurāti autem imprudentiam suam paulo post ipsi aperuērunt. Nam quid faciendum esset, nesciēbant, atque universus fere popŭlus ab iis dissensit Ităque, priusquam Caesar sepelirētur, fugĕre coacti sunt. |