Одномерные и двумерные массивы в Python. 75-ПМК-10-75. Республиканский научнометодический журнал Педагогический
 Скачать 1.33 Mb.
|
Қазақ тілі сабағын деңгейлеп оқыту технологиясыМолдахметова Замзагуль Курмангалиевна "Ақсай техникалық колледжі" МКҚК қазақ тілі жəне əдебиеті пəнінің оқытушысы Қазіргі таңда білім беретін мектепте қазақ тілі жəне əдебиет пəндерінің оқытуы ерекше маңызды. Се- бебі, кез-келген Қазақстан азаматы өз елінің, мем- лекетінің, сол мемелекеттің тілін, əдебиетін білуге міндетті. Балалардың мүмкіншіліктерінің даму ба- рысында қазақ тілінің оқыту мен тəлім – тəрбие бе- рудегі рөлі күннен күнге арта түсіп келеді. Осы ба- ғытта жастарды Қазақстанның қазақ тілін жəне əде- биет пəндерін оқып үйрететін оқу орны – жалпы бі- лім беретін мектеп. Қазақ тілі сабақтарында оқушылар қарым-қатынас дағдыларын қалыптастырады, оларды болашақта олар өздерінің практикалық қызметінде қолдана алады. Оқушылардың сөйлеу əрекетін дамыту жаңа технологияларды қолдануды талап етеді. Жаңа тех- нология-бұл оқушылардың білімі мен дағдыларын қалыптастыруға жəне дамытуға арналған əдістеме- лік жүйе. Оқушылардың даралығын дамытатын, оның өзін- өзі көрсетуге барлық қажетті жағдайларды жасай- тын компоненттер маңызды болып табылады. Қа- зақ тілін оқытудағы жаңа бағыттардың бірі білім алушыларды деңгейлік саралаудың дамытушы мо- делін енгізу болып табылады. Деңгейлік-сараланған оқыту технологиясы-оқушы- ның туа біткен ақыл-ой қабілеттерін дамытудың жеке жанжақты болуына негізделген білім беру жү- йесі. Осыған байланысты оқыту үдерісіндегі келесі негізгі міндеттерді атап өтер болсам: деңгейлік оқыту ерекшелігін талдау; сабақ барысында оқушылардың бірнеше деңгейде жұмыс істеу қабі- летін көрсету; өз бетінше жұмыс істейтін, білімін үнемі толықтырып отыратын, алған білімін бола- шаққа бағдарлай отырып, теориялық жұмыс істей- тін, білімін үнемі толықтырып отыратын, алған бі- лімін болашаққа бағдарлай отырып, теориялық тұрғыдан өмірлік ағымда қолдана алатын, шығар- машылық тұрғыдан ойлайтын, олардың негізінде дұрыс қорытынды жасай алатын, деңгейлік оқыту барысын сыни тұрғыдан талдай алатын азаматты тəрбиелеу үшін үнемі назар аудару қажет. Деңгейлік оқыту арқылы-оқылатын ақпаратты азайту арқылы емес, оқушыларға қойылатын əр түрлі талаптар арқылы. Деңгейлік оқыту техноло- гиясының мақсаты - əр оқушы өзінің даму деңге- йінде оқу материалын меңгеруі деңгей тапсырмалары есте сақтауға лайықты, ал- дыңғы сабақта жаңадан игерілген фонды қайта- лауға жəне пысықтауға мүмкіндік береді; Жаттап алуға лайықталған болуы кажет. Алдыңғы сабақта жаңадан меңгерілген білімнің өзін өзгертпей қайталап, пысықтауына мүмкіндік беруі керек. Тапсырмалар жаңа тақырып үшін типті жəне өмірмен байланыста болуы тиіс. деңгей тапсырмалары материалды реттеуге жəне жүйелеуге берілген тапсырмалар; Өтіп кеткен материялдарды реттеуге жəне жүйе- леуге берілген тапсырмалар. Бұлар өзгертілген жағдайлардағы тапсырмалар, яғни бұрынғы тап- сырмаларға ұқсас, бірақ оларды орындау үшін ал- ғашқы алған білімдерін түрлендіріп пайдалану қа- жет болады. Оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіруге бері- летін тапсырмалар. Ребустар мен сөзжұмбақтар. деңгей танымдық – іздену түрдегі заңдылықтар шығару қорытынды жұмыстары; Танымдық іздену (эвристикалық) түрдегі тап- сырмаларды орындау барысында оқушылар жаңа тақырып бойынша меңгерген алғашқы қарапайым білімдерін жтілдіріп, тереңдетумен қатар, ол та- ғыда жаңа білімді меңгеріп,өзі үшін жаңалық ашуы тиіс. Əртүрлі əдіс-тəсілдермен шешілетін тапсырмалар. Өздігімен мысалдар, тапсырмалар құрастыру жəне оны өздігінен шешімін табу. Диаграмма, сызбалар салу, жергілікті жағдайда өлшеу жұмыс- тарын жүргізу, көрнекті құралдар дайындауға бері- летін тапсырмалар. Қазақ тілі сабағында деңгейлік тапсырмалармен жұмыс жасау арқылы оқушының өзіндік жеке жолы, темпі, даму динамикасы, ынтасы, ойлауы, есте сақтауы, оқу сапасы арта түседі. Əр оқушының ой-өрісі кеңейеді. Оқушыларды бағалау да ерекше, ол рейтингтік (көпұпайлы) жүйе бойынша жүзеге асады. Деңгейлік оқытудың ерекшелігі - оқушы- лардың сабақ барысында бірнеше деңгейде жұмыс жасай алатындығында. Осы орайды сөйлеуді дамыту бағыты бойынша бар- лық жерде төрт дағды: айтылым, тыңдалым, жазы- лым, оқылым дағдылары бойынша жұмыс жүргізу арқылы оқушының сөйлеу əрекетін қалыптастырады. Мəтіндер сабақтан сабаққа, сыныптан сыныпқа күрделеніп жеңілден қиынға деген дидактикалық принцип ұсталынуы қажет. Мəтіндерде оқушылар- дың дүниетанымын кеңейтетін қазақ халқының та- рихы, мəдениеті, салт-дəстүрлері, ұлт мейрамдары туралы мағлұмат көбірек болуы тиіс, тəрбиелік мақсаты болуы керек. Əдебиет сабағындағы көп деңгейлі жұмыс психи- калық іс-əрекет тəсілдерін қалыптастырудың, шы- ғармашылық ойлауды, оқушылардың сөйлеуін да- мытудың маңызды құралы болып табылады, соны- мен қатар бағдарламалық шығармаларды сапалы оқуға ықпал етеді. Ірі шығармаларды зерттеудегі əдебиет сабақтарындағы жұмыс кезеңдері. 1 кезең – диагностикалық. Топтар құру мақсатында оқушылардың білім алуына диагностика жүргізіледі. 2 кезең – топтар құру. 3 кезең – деңгейлік оқытуды жүзеге асыру-сабақ- тарда жұмыс. Деңгейлер: деңгей - репродуктивті. Оқушылар фактілер, құ- былыстар, оқиғалар туралы білімдерін көрсетуі ке- рек. Айтып жеткізеді. деңгей – алгоритмдік. Бұрын зерттелген, оқылған материалды жүйелеу. деңгей – эвристикалық. Іздеу қызметін қажет ете- тін білімді терең игеру. деңгей – шығармашылық. Эссе, шығарма, шығар- машылық жұмыс жазу. Əдебиет сабағындағы көп деңгейлі жұмыс ақыл-ой іс-əрекетінің тəсілдерін қалыптастырудың, шығармашылық ойлауды, сөй- леуді, зейінді дамытудың маңызды құралы болып табылады [3]. 10 деңгейлі оқыту əр балаға өз білімін, ең алдымен, оқу мүмкіндіктерін барынша пайдалану үшін ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Деңгейлік сара- лау мұғалімнің назарын балалардың əртүрлі санат- тарымен жұмыс істеуге аударуға мүмкіндік береді. Көптеген жаттығулар жасау үшін үлгерімі нашар оқушыларға сараланған көмек көрсету оң əсерін бе- реді. Сараланған көмектің əртүрлі түрлері: сабақтағы қателіктер бойынша үнемі жұмыс жасау жəне оны үй тапсырмаларына қосу, ең көп кездесе- тін қателіктер туралы ескерту, тапсырманы орын- дау кезінде дұрыс емес тəсілдер жəне сабақтағы өзіндік жұмыс барысында үлгерімі нашар оқушы- ларға тиісті көмек көрсету болып келеді. Тапсырма негізделетін ережені көрсету. Тапсырмаға қосымша (сурет, схема, Нұсқаулық жəне т.б.). Тапсырманы орындау алгоритмін көрсету. Бұрын орындалған ұқсас тапсырманы көрсету. Мұндай тапсырманың барысын түсіндіру. Əдістер мен тəсілдердің сəтті үйлесуі, күшті жəне əлсіз оқушылармен жұмыс істеуде оң нəтиже бе- реді: балалар мұндай сабақтарды асыға күтеді, мықтылар танымал ғылыми, энциклопедиялық жəне басқа əдебиеттерден тек зерттелген тақырып- тарға ғана емес, сонымен бірге алға қарай жүреді. Саралау жүзеге асырылуы мүмкін: жұмыстың көлемі мен мазмұны бойынша; қабылдау жəне дербестік дəрежесі бойынша; бекітіп беру кезінде; қайталау кезінде; жаңа материалды түсіндіру кезінде (белгілі бір жағдайларда). Қорыта келгенде деңгейлік тапсырмалар орындау негізінде оқытудың тиімділігі: оқушы өз бетімен жұмыс істеуге дағдыланады; оқушының жеке қабілеті айқындалады; іштей бір-бірінен қалмауға тырысады; -тапсырманың күрделену деңгейіне сəйкес оқушы- ның ойлау қабіліеті артады; -сынып оқушылары толық бағаланады; -əр бала өз деңгейіне, қабілетіне қарай бағаланады. Қажетті базалық білімде ерекше орынды жоспарлау мəселесі алады, себебі бүгінгі оқушы ертеңгі маман. Бүгінде оқытудың барлық түрін кешенді қарастыру, оларды бір – бірімен байланыстыру мақсаты басым болып тұр. Бүгінгі күн талабы – маманның кəсіби ба- ғыттылығын, іскерлігін қалыптастыру. Мектепте бі- лім беру – қоғам дамуының негізгі жолы. Сондықтан кəсіптік білім беруде өтілетін тақырыптар, соның ішінде жоспарлау мəселесі, ғылымның соңғы жетіс- тіктеріне негізделуі тиіс. Білім беруде жаңа техноло- гиялардың пайда болуы оқытушыдан əдістемелік – технологиялық біліктілікті талап етеді. Себебі мұға- лім өз қызметінің негізгі субъектісі оқушының жеке басымен жұмыс істейді. Пайдаланылған əдебиеттер: Кусаинов А.К. Качество образования в мире и в Казахстане. – Алматы, 2013.–196 с. Мұқаметқали М. Мұғалімдерді кəсіби педагоги- калық инновациялық іс-əрекетке даярлау жолдары Өскемен, 2004. Мұғалімге арналған нұсқаулық ІІ деңгей ІІІ ба- сылым «Назарбаев зияткерлік мектебі» ДББҰ Пе- дагогикалық шеберлік орталығы, 2014 ж. |