1. Апараттар, апаратты технологиялар жне апаратты процесстер туралы ым. "Апарат"
 Скачать 0.98 Mb.
|
|
Құрастырушы көрінісі түймешігін нұқыңыз. Access бағдарламасы есепті Құрастырушы көрінісінде көрсетеді.Есептің өзі, оның басқару элементтері мен бөлімдері үшін арналған сипаттарын өзгерту үшін сипаттар кестесін пайдалана аласыз. Сипаттар кестесін көрсету үшін, F4 пернесін басыңыз. Негізгі кесте немесе сұраудан өрістерді есеп жасақтамасына қосу үшін Өрістер тізімі аймағын пайдалана аласыз. Өрістер тізімі аймағын көрсету үшін төмендегідей әрекеттердің біреуін орындаңыз: Пішім қойындысының Басқару элементтері тобында Бар жолақтарды қосу түймешігін нұқыңыз. ALT+F8 пернелерін басыңыз.юОдан кейін өрістерді Өрістер тізімі аймағынан есепке апара аласыз. 78. Кесте аралық байланыс. Егер кестелер арасында байланыс берілсе, онда әр түрлі кестелермен біртұтас мәліметтер қоры сияқты жұмыс істеуге болады. Кестелер арасында байланыс құру үшін МҚБЖ ACCESS 9х-та Схема данных атты арнайы диалогты терезе қолданылады. 1. Схема данных терезесі Сервис→Схема данных командасы арқылы ашылады. 2. Егер де бұрын кестелер базасының арасында ешқандай байланыс болмаған болса, онда Схема данных терезесінің ашылуымен бірге Добавление тадлицы терезесі ашылады, бұнда кестелер арасындағы байланыс құрылымына енгізуге арналған керекті кестелерді таңдауға болады. 3. Егер кестелер арасында байланыс алдына берілген балса, онда Схема данных терезесінде жаңа кесте енгізу үшін тышқанның оң жақ батырмасын деректер схемасына апарып сырт еткізу керек және контекстік менюден кесте қосу пунктін таңдау. 4. Байланыстыратын барлық кестелерді деректер схемасына енгізгеннен кейін, кестелер өрістерінің арасында байланыс құруды бастауға болады. 5. Өрістер арасындағы байланыс өріс атын байланысқан өріске сәйкес келетін бір кестеден екіншікестеге орын ауыстыру жолымен орнатыады. 6. Орын ауыстырғаннан кейін Окно связи терезесі ашылады, бұнда пайда болатын байланыстың қасиеттерін сұрауға болады. 7. Деректер тұтастығының шартының қамтамасыз ету жалаушасын қосу кестедегі деректерді өшіру жағдайларынан сақтайды, олармен байланысты басқа кестелердің деректері байланыссыз қалады. 8. Тұтастық шарты болуы үшін негізгі кесте өрісі міндетті түрде өзекті болуы керек және екі өрістің типтері бірдей болуы керек. 9. Өзара байланысты өрістердің каскадын жаңарту және өзара байланысты тізімдерді каскадтың өшіру жалаушалары негізгі кестелерде өзгеруіне байланысты бағынышты барлық кестелер бір уақытта жаңартуын және өшіруін қамтамасыз етеді. 79. Параметірлік жəне айқастырылған Сұраныстарды құру. Параметрлі сұрату –қолданушы сұрату сұхбат терзесінде таңдауға берілген параметрлерді енгізед.Праметрлі сұрату қолданушыға кестелер ішінен кейбір мәліметтер тобы керек болған жағдайда қолданылады.Керекті мәліметтерді табу үшін оған бірнеше сұрату құрудың орнына тек керек параметрлерін енгізіп,параметрлі сұрату құрады. Параметрлі сұратуды төмендегідей құруға болады:
Айқастырылған сұрату-кестедегі немесе сұратудағы екі немесе одан да көп қатардағы мәліметтерді жинақтау үшін қолданылады.Егер бірнеше кестедегі мәліметтерді жинақтау үшін айқастырылған сұрату керек болса,алдымен жай сұрау ісмерін құрып алып,оны айқастырылған сұрату түрінде құруға болады. Айқастырылған сұрату құру үшін сұрату(запрос) қосымшасын екпінді етіп алу керек.Құру(создать) батырмасын басып Жаңа сұрату(Новый запрос) сұхбат терезесінен айқастырылған сұрату вариантын таңдау керек. Бірнші шеңбер қадамында кесте немесе сұратудағы біріктірілетін өрістерді таңдап ,Ары Қарай (Далее) батырмасына басса,шебердің екінші қадамында өрістергі мәліметтерге қандай атау қою керек екендігіұсынады. Жол тақырыбы ретінде қолдану үшін кестеден үш өрісті таңдауға болады.Ол үшін Тақырыбы ретінде қолданылатын өрісті таңдап алып,Ары қарай (Далее) батырмасын басу керек. Керек нәтижені алу үшін,қандай өрістегі мәліметтерге біріктіруін анықтап және кестелердегі байланысқан өрістерге қажетті функцияны көрстеу керек. Мынанадай функция тізімі бар :Avg,Count,First,last,Min,StDew,Surn,Var. 80. Таңдамалы Сұраныс құру. Мәліметтердің есебін шығару үшін таңдау сұратуын Контруктор есебінде ашу керек.Операцияларды топтау(Группировка операции ) батырмасын басса,Сұратублогында топтау жолы пайда болады.Бұл мәнді нәтиже есебін шығаратын өрісте қалдыру қажет.Басқа өрістер үшін нәтижелі функциялар тізімінің терезесін ашып, керек функцияны таңдап,өрістің осы жолына қояды. Тәжірибе жүзінде берілген кестеден белгілі бір критерийлерді қанағатыратын және таңдалғандарды реттейтін жазба бөлігін таңдау жиі кездеседі. Критерийлер бірнеше шарттардың үйлесуін анықтайды. Мысалы қандай да бір қызмет ету түрін тапсыратын және оларды алфавиттік ретте фирмалардың атауы бойынша реттін Алматы қаласындағы клиенттер туралы жазбаларды таңдау керек. Бұл есепті шешу үшін сұраныс шеберін, сұранысты құрастырушыны пайдаланамыз:
Біз бұрын деректер қорына қатысты жалпы жағдайларды қарастырғанбыз. Онда деректер қорының негізгі қызметттерінің бірі ақпараттарды тез іздеу және әртүрлі сұрақтарға жауап алу екенін ескерткенбіз. MS Access-те сұранысты қалыптастыру үшін сұранысты құрастырушы мен MS Access тілінің SELECT нұсқауы қолданылады. “Үлгі бойынша сұраныс”дегеніміз-Сұранысты қалыптастырғанда берілген кестеде жазбаларды таңдау критерийін көрсетуіңіз қажет. Мұндай арнайы тілде сөйлемдерді баспадан шығару үшін сұраныс құрастырушының терезесінде орналасқан сұраныс бланкісін толтыруға тиіссіз. 81. Есеппен жұмыс. Microsoft Office Access 2007 бағдарламасында жалпы мен күрделі есептер сияқты түрлі есептерді жасай аласыз. Ең алдымен, есебіңіздің жазба көзі туралы ойлауыңыз қажет. Есебіңіздің құрамында жазбалардың жалпы тізімі не аймақ бойынша топтастырылған сатулар нәтижелері бар болса, ең біріншіден, өрістердің қайсысында есебіңізде көргіңіз келетін деректердің бар болатындығын және кестелер не сұраулардың қайсысында бұл деректердің сақталатындығын анықтауыңыз қажет. Жазба көзі таңдалғаннан кейін, Есеп шеберін пайдалану арқылы есебіңізді жасау оңайға түседі. Есеп шебері - бірқатар сұрақтар жиынынан өтуіңізге көмектесетін және жауаптарыңызға негізделген есепті жасайтын Access мүмкіндігі. Есеп құралы есеп жасаудың ең жылдам тәсілін ұсынады, өйткені бұл құрал ақпарат беруге шақырусыз есепті дереу құрайды. Негізгі кесте немесе сұраудың барлық өрістері есепте көрсетіледі. Есеп құралы толық құралған және бекітілген өнімді жасай алмаса да, бірақ аталған құрал негізгі деректерді тез көрсетудің тиімді құралы сөзсіз. Жасалған есепті сақтаңыз да, кейінірек оны Құрылым көрінісінде немесе Құрастырушы көрінісінде оның талабыңызға сай болуы үшін өзгерте аласыз.
Access бағдарламасы есепті жасап, оны Құрылым көрінісінде көрсетеді. Есепті алдын ала қарауды аяқтағаннан кейін, оны сақтап, жазбалар көзі ретінде пайдаланылған есепті және негізгі кестені не сұрауды жаба аласыз. Келесі рет есеп ашылған кезде, Access бағдарламасы жазбалар көзінің ең соңғы деректерін көрсетеді. Өрістер тізімі аумағында, есепте пайдаланғыңыз келетін өрістері бар кесте немесе кестелердің жанында орналасқан плюс белгісін нұқыңыз. Әрбір өрісті есепке бір-бірден апарыңыз немесе бірнеше өрісті таңдап, оларды есепке бір мезгілде сүйреген кезде, CTRL пернесін басып тұрыңыз. Мекеме ені, тақырып, бет нөмірі немесе күн-ай мен уақытты есепке қосу үшін Пішімдеу қойындысының Басқару элементтері тобындағы құралдарды пайдаланыңыз. Сонымен қатар, Құрастырушы көрінісінде жұмыс жасай отырып, есептің жасақтамасын баптай аласыз. Жаңа басқару элементтері мен өрістерді жасақтау торына қоса отырып, оларды есепке қоса аласыз. Сипаттар кестесі сіз есепті теңшеуге орната аласыз сипаттардың көптеген санына қатынас береді. Құрастырушы көрінісіне ауысу үшін, есептің атауын Шарлау аймағында тінтуірдің оң жақ түймешігімен нұқып, Құрастырушы көрінісі түймешігін нұқыңыз. Access бағдарламасы есепті Құрастырушы көрінісінде көрсетеді.Есептің өзі, оның басқару элементтері мен бөлімдері үшін арналған сипаттарын өзгерту үшін сипаттар кестесін пайдалана аласыз. Сипаттар кестесін көрсету үшін, F4 пернесін басыңыз. Негізгі кесте немесе сұраудан өрістерді есеп жасақтамасына қосу үшін Өрістер тізімі аймағын пайдалана аласыз. Өрістер тізімі аймағын көрсету үшін төмендегідей әрекеттердің біреуін орындаңыз:Пішім қойындысының Басқару элементтері тобында Бар жолақтарды қосу түймешігін нұқыңыз. ALT+F8 пернелерін басыңыз. Одан кейін өрістерді Өрістер тізімі аймағынан есепке апара аласыз. 82. Есепте есептеулерді орындау. Microsoft Office Access 2007 бағдарламасында жалпы мен күрделі есептер сияқты түрлі есептерді жасай аласыз. Ең алдымен, есебіңіздің жазба көзі туралы ойлауыңыз қажет. Есебіңіздің құрамында жазбалардың жалпы тізімі не аймақ бойынша топтастырылған сатулар нәтижелері бар болса, ең біріншіден, өрістердің қайсысында есебіңізде көргіңіз келетін деректердің бар болатындығын және кестелер не сұраулардың қайсысында бұл деректердің сақталатындығын анықтауыңыз қажет.. Жазба көзі таңдалғаннан кейін, Есеп шеберін пайдалану арқылы есебіңізді жасау оңайға түседі. Есеп шебері - бірқатар сұрақтар жиынынан өтуіңізге көмектесетін және жауаптарыңызға негізделген есепті жасайтын Access мүмкіндігі. Есеп құралы есеп жасаудың ең жылдам тәсілін ұсынады, өйткені бұл құрал ақпарат беруге шақырусыз есепті дереу құрайды. Негізгі кесте немесе сұраудың барлық өрістері есепте көрсетіледі. Есеп құралы толық құралған және бекітілген өнімді жасай алмаса да, бірақ аталған құрал негізгі деректерді тез көрсетудің тиімді құралы сөзсіз. Жасалған есепті сақтаңыз да, кейінірек оны Құрылым көрінісінде немесе Құрастырушы көрінісінде оның талабыңызға сай болуы үшін өзгерте аласыз.
Access бағдарламасы есепті жасап, оны Құрылым көрінісінде көрсетеді. Есепті алдын ала қарауды аяқтағаннан кейін, оны сақтап, жазбалар көзі ретінде пайдаланылған есепті және негізгі кестені не сұрауды жаба аласыз. Келесі рет есеп ашылған кезде, Access бағдарламасы жазбалар көзінің ең соңғы деректерін көрсетеді. Есепте қолданылатын өрістерді талабыңызға сай таңдау үшін Есеп шеберін пайдалана аласыз. Сонымен қатар, деректерді топтастыру және сұрыптау тәсілін белгілей аласыз және, кестелер мен сұраулар арасындағы байланыстар бұрын белгіленген болса, бірнеше кестенің не сұраудың өрістерін пайдалана аласыз. Байланыстарды орнату туралы толық ақпаратқа сілтемелерді т.б. қараңыз бөлімінен табыңыз.
83. Жобалау. Пішін шебері. Тінтуір түймешігін бір рет басып, пішін жасау үшін пішін құралын пайдалануға болады. Бұл құралды пайдаланған кезде негізгі деректер көзіндегі барлық өрістер пішінге орналастырылады. Жаңа пішінді бірден пайдалана беруге немесе қажеттіліктеріңізге дұрыстап сай келтіру үшін, оны орналасу көрінісінде немесе құрастырушы көрінісінде өзгертуге болады. Жаңа пішін жасау үшін пішін құралын пайдалану үшін:
Пішін шебері Пішінде пайда болатын өрістерді қосымша таңдау үшін, жоғарыда айтылған әртүрлі пішін құрастыру құралдардың орнына пішін шеберін пайдалануға болады. Сондай-ақ, деректердің қалай топталуы және сұрыпталуы керектігін анықтауға және кестелер мен сұраулар арасынан қатынастар көрсетілгенде, бірнеше кестедегі немесе сұраудағы өрістерді пайдалануға болады 1 Жасау қойындысындағы Пішіндер тобынан Пішін шебері параметрін таңдаңыз. 2 Пішін шеберінің беттеріндегі нұсқауларды орындаңыз. Егер пішінге бірнеше кестелер мен сұраулар өрістерін салғыңыз келсе, пішін шеберінің бірінші бетіндегі бірінші кестедегі немесе сұраудағы өрістерді таңдағаннан соң, Келесі немесе Дайын түймешігін баспаңыз. Оның орнына, кестені немесе сұрауды таңдау үшін қадамдарды қайталап, пішінде қамтылатын кез келген қосымша өрістерді таңдаңыз. Жалғастыру үшін Келесі немесе Дайын түймешігін басыңыз.
84. Автопішін. Есеп шебері. Автоесеп. Автоесеп. Есепті жобалау оның бөліктерінің құрылымын жасауда және осы бөлімдер ішінде басқару элементтерін орналастыруда, сондай-ақ осы элементтер мен кесте өрістері немесе мәліметтер базасы сұраныстарды арасындагы байланыстарды беруде. Мәліметтер базасында диалогтық терезеде Есептер қосымшасында диалогтық терезесін тандап, Құру кнопкасын шертіп, автоматты түрде (автоесеп) жасауға мүмкіндік беретін Жаңа есеп диалогтық терезесін аламыз. (Мәліметтер базасы/Құру/Жаңа есеп/Бағандың автоесеп). Бағандық автоесептен басқа «ленталық» автоесептер бар. Есеп шебері Microsoft Office Access 2007 бағдарламасында жалпы мен күрделі есептер сияқты түрлі есептерді жасай аласыз. Ең алдымен, есебіңіздің жазба көзі туралы ойлауыңыз қажет. Есебіңіздің құрамында жазбалардың жалпы тізімі не аймақ бойынша топтастырылған сатулар нәтижелері бар болса, ең біріншіден, өрістердің қайсысында есебіңізде көргіңіз келетін деректердің бар болатындығын және кестелер не сұраулардың қайсысында бұл деректердің сақталатындығын анықтауыңыз қажет.Жазба көзі таңдалғаннан кейін, Есеп шеберін пайдалану арқылы есебіңізді жасау оңайға түседі. Есеп шебері - бірқатар сұрақтар жиынынан өтуіңізге көмектесетін және жауаптарыңызға негізделген есепті жасайтын Access мүмкіндігі. Яғни Есепті Автоматтандыруды құрудың құралы Есептер шебері болып табылады. Ол Мәліметтер базасы терезесінде шебердің көмегімен Есеп құру таңбашасында екі рет қатарынан шертумен іске қосылады, Есептер шебері алты кезеңмен жұмыс істейді. Оның жұмысында есепте көрсетілетін өрістерді таңдау, топтастыру өрістерін таңңау, макет пен безендіру стилін таңдау негізделетін базалық кестелер немесе сұраныстарды тандау атқарылады. Автоформалар Көрсетілген деректерді өрістері немесе жолдары сияқты деректерге арналған басқару элементінің рұқсатына байланысты пішіндерді пайдалануға болады. Мысалы, кейбір пайдаланушыларға өрістері көп кестеден бірнеше жолды ғана көру керек болуы мүмкін. Сол пайдаланушыларды сондай өрістерді ғана қамтитын пішінмен қамтамасыз ету олардың дерекқорды пайдалануын жеңілдетеді. Сондай-ақ, жиі орындалатын әрекеттерді автоматтандыру үшін пішінге басқару түймешіктерін және басқа да мүмкіндіктерді қосуға болады. Байланысты пішіндерді адамдарды дерекқорды көріп, қол жеткізетін терезе деп ойлаңыз. Тиімді пішін дерекқордың пайдаланылуын жылдамдатады, себебі адамдарға керегін іздеудің қажеті болмайды. Көзге көрінетін тартымды пішін дерекқормен жұмыс істеуді жағымды әрі өнімді ете түседі және қате деректердің енгізілуіне де жол бермеуге көмектесуі мүмкін. MS Access-те форманың, автоматты түрде құруға болатын стандартты түрі бар: бағандық автоформа; таспалық автоформа; кестелік автоформа. Автоформа түрлерін, нақты мысал ретінде Студент кестесін қарастырамыз: Осы кестенің стандартты түрдегі формасын алу үшін Жаңа форма терезесінде автоформалардың бірін белгілеп терезенің төменгі жағында Студент кестені таңадап, ОК түймесін таңдау керек. Бағандық формада кестенің барлық өрістері баған түрінде орналасқан. Экран бетінде оның бір ғана жазбасы көрінеді. Кестенің қажетті жазбасын көру үшін оның жазбалар бойымен жылжу батырмалары пайдаланылады. Таспалық форма кестеге ұқсас, бірақ ондағы берілгендер кестедегідей жинақы емес, олардың әрқайсысы бір таспада орналасқан. Кестелік форма сыртқы түрі бойынша кәдімгі кестеден айырмашылығы жоқ. Шындығында, форма статусындағы кесте, басқаша айтқанда, форма үшін кесте режимі қамтылған. 85. Компьютерлік желілердің түсінігі жəне архитектурасы. Компьютерлік желі дегеніміз – ресурстарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір-бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі. Компьютерлік желілер: жергілікті, аумақты, аймақты және корпаративті деп бөлінеді. Бүкіл әлемдік желіде әр сервердің өзіндік ерекше аты бар, ол домендік есім деп аталады. Негізінен домендер екі әріп қосындысынан тұратын географиялық аймақтарды қамтиды. Мысалы, Қазақстан- kz, Ресей- ru, бұрынғы КСРО- su, Франция- fr, АҚШ- us деп белгіленеді. Жергілікті желіден кейінгі орынды масштабы бойынша корпоративті есептеуіш желілер алады. Бұл жүйелерді үй мекемелерді, банктер мен олардың филиалдары, сақтандыру компаниялары, бұқаралық ақпарат құралдары құрады. Басқаша айтқанда желі деп дербес компьютерлердің және де принтер,модем, факсимальдық аппарат тәріздіесептеу құрылғыларының бір-бірімен байланысқан жиынын айтады.Желілер әрбір қызметкерге басқалармен мәлімет алмасып құрылғыларды ортақ пайдалануға, қашықта орналасқан қуатты компьютерлердегі мәліметтер базасымен қатынас құруға және тұтынушылармен тұрақты байланыс жасауға мүмкіндік береді. Желі құрамына кіретін компьютерлер мынадай жұмыс атқарады:
Жергілікті желі (LAN) – бір ғимарат ішіндегі немесе қатар орналсақан ғимараттардағы дербес комп-р мен принтерлерді бір-бірімен байланыстырады. Жергілікті желілер – дербес комп-ді бір-бірімен немесе оларды желі сервері рқлін атқаратын қуатты компьютермен байланыстыратын желінің ең қарапайым түрі. Жергілікті желі әрбір тұтынушыға бір-бірімен өте жылдам қатынасуға мүмкіндік береді. Оның мынадай ерекш бар: құжаттарды бірге пайд-у; компьютер дискісіндегі орынды тиімді пайд-п өз жұмыс нәтижелерін серверде сақтау және архивтеу; қымбат тұратын қорларды (принтер, қатты диск) және ортақ пайдалануға болатын көлемді қолданбалы программаларды бірігіп пайдалану. Атқаратын қызметіне байл топологиялардың 3 түрі бар: Шиналық топ-я – жұмыс станциялары желі адаптерлері арқылы жалпы шинаға немесе магистральға (кабельге) қосылады. Жұлдыз тұрізді топ – ортақтандырылған коммутациялық түйін - желілік сервер болуы тиіс, ол барлық мәліметтерді жеткізуді жүзеге асырады. Сақиналық топ – байланысу арналары тұйықталған сақина бойында отн. Мәлімет біртіндеп барлық жұмыс станцияларын аралап шығады да, керекті ком қабылдаған соң жұмыс тоқтайдық Жергілікті желілерде компьютерлер арасында ақпаратты жеткізу жылдамдығы өте жоғарғы болады, олар секундына 10, айта берсек 100 мегабиткеде жетеді. Жергілікті желілерді пайдаланатын программалық жабдықтарына қарай екіге бөлкге болады. Біріншісі-арнаулы файл-серверлер бөлініп берілген желілер, бұлардың құрамындағы бір немесе бірнеше компьютерлерде арнаулы желілік операциялық жүйе. Екінші топқа-бір рангілік желілер. Мұнда файл-сервер немесе баспа баспа сервері ретінде пайдаланылатын жеке компьютер болмайды. 86. Компьютерлік желілердің классификациясы. Компьютерлік желі дегеніміз – ресурстарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір-бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі. Компьютерлік желілер: жергілікті, аумақты, аймақты және корпаративті деп бөлінеді. Бүкіл әлемдік желіде әр сервердің өзіндік ерекше аты бар, ол домендік есім деп аталады. Негізінен домендер екі әріп қосындысынан тұратын географиялық аймақтарды қамтиды. Мысалы, Қазақстан- kz, Ресей- ru, бұрынғы КСРО- su, Франция- fr, АҚШ- us деп белгіленеді. Жергілікті желіден кейінгі ане иморынды масштабы бойынша корпоративті есептеуіш желілер алады. Бұл жүйелерді үй мекемелерді, банктер мен олардың филиалдары, сақтандыру компаниялары, бұқаралық ақпарат құралдары құрады. Компьютерлік желілер жергілікті, аймақтық және ауқымды болып түрлі түрге бөлінеді. 1. Жергілікті желі (LAN - Local Area Network) – бір бірімен шамалы ғана қашықтықта орналасқан және біртұтас желіге біріктірілген абоненттік ж‰йелер. Олар мекеме ішіндегі немесе қатар орналасқан ғимараттардағы компьютерлерді бір бірімен және сервермен байланыстырады. 2Аймақтық таратылған желілер (АТЖ) – WAN (Wide Area Network – широкомасштабная сеть). АТЖ – жергілікті желілер жасай алатын барлық жұмыстарды өте қашықта орналасқан бір компания компьютерлері арасында атқарыла алады. 3 Ауқымды желі-GAN бұған желінің желісі болып келетін Интернет желісі жатады. 87. Компьютерлік желілерді программалық жабдықтау. Компьютер желіге желілік тақша, модем, жоғары жылдамдықты сандық телефондық қызмет(ISDN) торабы арқылы қосылады.Компьютерді желіге телефон желісі арқылы қосу үшін желілік тақша емес, модем қажет.Басқа мекемелерден мәлімет алу(бер у) жиі кездесетн болса, онда модем алып,компьютерлер жалпы желілерінің біріне қосылу қажет.Модемдер ішкі және сыртқы түрлерге бөлінеді.Ішкі модем кәдімгі адаптер тәрізді компьютер қорабы ішінде орналасады.Сыртқы модемдер қоректену блогы бар шағын корпусқа орналасып,асинхронды тізбекті адаптер портына кабель арқылы қосылады.Клмпьютерді ,жұмыс станциясын, серверді желіге қосу арнаулы желі адаптер арқылы орындалады.Желі адаптері бөлек сатылады,бірақ кейде компьютер құрамында да болуы мүмкін.Көптеген фирмалар шығаратын арнайы программалық қамтыма да талап етілмейді. Бұл жағдайда енгізу/шығару стандартты порттары (тізбекті нжелі адаптерлерінің көптеген түрлері бар. Кең таралған адаптерлерге Ethernet Token ring Arcnett типтері жатады.Адаптердің әр типі деректерді тарату және желімен қатынасудың нақты бір технологиясына сәйкес келеді. 88. Ауқымды есептеу желісі. Windows XP операциялық жүйесінде жұмыс істейтін компьютерлерді тікелей қосу үшін арнайы аппараттық та, арнайы программалық қамтыма да талап етілмейді. Бұл жағдайда енгізу/шығару стандартты порттары (тізбекті немесе паралелльді) аппараттық құралдар болып табылады, ал программалық қамтыма ретінде операциялық жүйе: Жергілікті және ауқымды желілер.Қолданатын протоколдарына сәйкес компьютерлік желілерді жергілікті (LAN-local Area Network) және ауқымды (WAN- wide Area Network) деп бөлу қабылданған.Ауқымды желінің географиялық мөлшері үллен болады. Олар жеке компьютерлерді , сияқты әр түрлі протоколдармен жұмыс істейтін бірнеше жергілікті желілерді өзара байланыстыру үшін шлюздар деп аталатын арнайы құралдар болады . Шлюздар аппараттық та, программалық та бола алады. Бір немесе бірнеше желілерді бір бірімен өзара байланыстыру желіаралық байланыс немесе ауқымды желі деп аталады. 89. Интернет-технологияның элементтері. Интернет барлық жүйелері хаттама деп аталатын бірыңғай стандартпен, яғни ережемен жұмыс істейтін ауқымды компьютерлік желі. Интернеттің дамуы мен таралуы уш бағытта жүргізіледі; технилалық немесе аппараттық компонент; программалық компонент; ақпараттық компонент. Ақпараттық компонент компьютерлердің түрлі модельдерімен жүйелерінен, физикалық негізі әр түрлі болып келетін байланыс арналарынан, компьютерлермен байланыс арнары арасындағы мехникалық, әрі электрлік үйлесімділікті қамтамасыз ететін құрылғылардан тұрады. Программмалық компонент интернеттегі түрлі типтегі компьютерлер мен құрылғылардың үйлесімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Ал оның негізгі атқаратын қызметі төмендегідей: ақпаратты сақтау, іздеу, жинақтау, қарау н/е тыңдау; желідегі ақпарат қауіпсіздігін сақтау; аппаратураныөң функциональдық сәйкестіктерін қамтамасыз ету. Программалық жабдықтар екі топқа бөлінеді: сервер- программалар, клиент программалар. Сервер- программалар тұтынушылар компьютерлеріне қызмет ететін желі торабында орналасады; клиент- программалар- тұтынушы компьютерлерінде орналасып, сервердің қызметін пайдаланады. 90. WWW баптауы жəне электрондық поштаның негізгі жұмысы. Интернеттегі электрондық пошта. Интернеттің ең маңызды сервистерінің бірі электрондық пошта болып табылады . Егер Интернет басқа желілердің ақпараттық ресурстарымен байланыста екенін ескерсек, онда оны пайдаланып әр түрлі халықаралық компьютерлік желілерге хабар жіберіп және қабылдауға болады. Интернеттегі электрондық поштаның мүмкіндіктерін пайдалану үшін ,WWW – қосылған компьютерге поштаны беретін машинаға қатынас құру мүмкіндігі болуы керек .Мұны (e-mail ) электрондық пошта жүйесі арқылы , мысалы, Lotus cc: Mail немесе Microsoft Mail , пошталық BBC арқылы немесе Интернет қызметтерінен қамтамасыздандырушыға қосылған компьютер арқылы (оларды Интернет провайдерлері деп атайды ) жасауға болады. Электрондық поштаның ұйымдастыру принциптері көп жағынан кәдімгі пошта қызметіне ұқсайды. Пайдаланушы корреспонденцияны жұмыс орнында пошта дайындау программасымен немесе кәдімгі мәтіндік редакторда дайындайды. Содан кейін поштаны жіберу программасы шақырылады ( мысалы, Send Mail ). Ол кәдімгі поштаны әрі қарай жан-жаққа жіберу үшін байланыс бөліміне жеткізетін пошта курері ретінде жұмыс істейді. Unix жүйелерінде Send Mail байланыс бөлімшесі рөлін атқарады. Программа пошта хабарларын сұрыптап, оларды адресаттарға жібереді. Машиналарында пошталық жәшіктер бар және пошталық серверлермен коммутацияланған телефон желілері арқылы жұмыс істейтін пайдаланушыларға қосымша әрекеттер қажет болуы мүмкін. Мысалы Relkom пошталық қызметін пайдаланушылар поштаны пошталық серверге жеткізетін uupc программасын іске қосулары керек , ал пошталық хабарды хабарлардың сақталуын да қамтамасыз ететін bml программасының көмегімен дайындауға болады. Кез келген пошталық байланыстың негізгі адрестер жүйесі болып табылады. Нақты адресі болмаса, адресатқа поштаны жеткізу мүмкін емес. 91. Жаңа іздеу технологиялары. Интернетте миллиондаған сайттар бар, соның ішінде өзекті ақпаратпен қоса көптеген ескі қорлар орналыстырылған. Интернет – белгілі бір басқарушысы жоқ демократиялық ақпарат көзі болып табылады. Кез келген адам желіге өзінің қорын орналастыра алады. Қорытындылап келгенде, интернетте ақпараттың қайталанбауына, оның стандартқа сай келуіне көп адамдар мән бере бермейді. Желіде барлығы бар екені белгілі, бірақ желіден қажетті ақпаратты алу қиын. Яғни, мәліметті табу үшін, оны жақсы іздей білу керек. Осы бөлімде интернет желісімен жұмыс істейтін іздеу аспаптары сипатталып, іздеу жүйесінің жұмыс механизмі түсіндірілген, іздеу оптимизациясына практикалық түсініктеме берілген. Интернетте ақпаратты іздеуге арналған мынадай әртүрлі аспаптар бар: іздеу машиналары (поисковиктер), индекстелген каталогтер (рубрикаторлар), рейтингілер, метаіздеуіш жүйелер және тематикалық сілтемелердің тізімі, онлайн энциклопедиялары мен анықтамалар. Осы кезде әр түрлі үлгідегі ақпаратты табуда іздеу аспаптарының түрлі категорияларын қолдану тиімді болып келеді. Әр категорияны жеке қарастырайық. Каталог дегеніміз тақырыптары бойынша топтастырылған иерархиялық құрылым түрінде берілетін мәліметтер. Иерархиялық құрылымның бірінші деңгейіндегі тематикалық бөлімі “спорт”, “демалыс”, “ғылым”, “дүкендер” сияқты кең тараған тақырыптардан тұрады. Ал әр бөлімнің бөлімшелері болады. Осылайша, біртіндеп каталог бұтақтары арқылы саяхат жасап, іздеу облысын кішірейте отырып, сіз өзіңізге керекті облысты дәл анықтай аласыз. Мысалы оқу орындарын іздеу барысында мынадай тізбек пайда болуы мүмкін: Білім-> Оқу орындары -> Жоғары оқу орындары ->Институттар. Қажетті ішкі катологты тапқаннан кейін, одан сілтемелер жинағын аласыз. Катологтерді программалар емес, адамдар құрастырғандықтан, катологтегі барлық сілтемелер профильді болып табылады. Егер сіз ортақ тақырыпта жалпы ақпарат іздесеңіз, онда каталогке қатынаған дұрыс. Ал егер сізге нақты бір құжатты табу керек болса, онда каталог тиімсіз іздеу құралы болып табылады. Желіде ортақ қолданылатын каталогтардан басқа, ерекшеленген каталогтар да бар. Егер де бір каталогта өте көп қор орналасса, онда оларды кең таралуына байланысты бірнеше бөліктерге бөлуге (ражнирование) болады. Мысалы, Яндекс каталогында бөліктеу басқа сайттардың біздің сайттағы сілтемелерінің индексімен жүргізіледі. Желіде каталогтардан басқа рейтингтер де бар. Каталогтан рейтингтің айырмашылығы, мұнда қорларды тікелей оның иесі суреттесе, ал каталогта - авторы, демек оның редакторлары суреттейді. 92. WEB-қосымшаларын өңдеудің технологиясы. WWW – Web сервер арқылы миллиондаған электрондық құжаттардың бір-бірімен байланыстарының бірігуі. Web- кеңістігін құрайтын жекелеген құжаттар Web-беттер деп аталады. Тақырып бойынша біріктірілген Web –беттер тобы Web – түйіндер деп аталады (басқаша атауы – Web-сайт немесе жай ғанабіріктірілген Web –беттер тобы Web – түйіндер деп аталады (басқаша атауы – Web-сайт немесе жай ғана сайт). Web – беттерді көруге арналған программа браузерлер деп аталады. Электрондық пошта немесе e-mail, Интернеттің барлық желілерінде қол жеткізімді. Ол адамдарға файлдарды бүкіләлем бойынша тез жіберуге мүмкіндік береді. Бұл қарапайым мәтіндік белгілеу немесе ішіне графика мен басқа да мазмұнды алып жатуы мүмкін. Файлдарды жіберу: файлдарды бір компьютерден екінші компьютерге көшіреді. Интернет арқылы файлдарды тасымалдау хаттамасы (File Transfer Protocol, FTP) сияқты мәліметтерді тасымалдайтын арнайы басқарушы қағидалар немесе хаттамалар бар: белгілі бір тақырып бойынша мақалалармен алмасатын, программалық өнімдерді қолдауды қамтамасыз ететін немесе сұрақтардың түрлі категорияларына жауаптар ұсынатын компьютерлер желісі. Жаңалықтық топтар (newsgroups): USENET-тегі желілік конференция, ол дискуссиялар мен жаңалықтар алмасуды жүргізу үшін ұйымдастырылған. Мәлімдемелерді оқу мен жіберу тұтынушы компьютерінде жүктеліп, жаңалықтар серверімен байланысатын программа арқылы жүзеге асады. хаттама - екі желінің мәлімет алмасуының принципін анықтау заңдылығы. Хаттамалар Хаттамалар мынадай топтарға жіктеледі: Базалық хаттамалар: ТСР мен ІР. Әдетте Интернет серверлері бір программалық жабдықтау бойынша жұмыс істей бермейді. TCP/IP -(Transmission Control Protocol /Internet protocol - тасымалдауды басқару хаттамасы /желіаралық хаттама) терминімен белгілейді. Қолданбалы хаттамалар жоғарғы деңгейде боп есептеледі, бұлар: HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) -Интернеттің арнайы қызмет баптарының гипермәтінді тасымалдау хаттамасы; 93. Web-беттерін дайындау құрамы. Web-беттерін дайындау үшін біз HTML тiлiн пайдаланамыз. HTML тiлi - (Hypertext Markup Language) - дүниежүзiлiк құжаттардың əйгiлi стандартты гипертексттiк белгi тiлi. Барлық веб беттер HTML (немесе XHTML) тiлiнiң көмегiмен жасалады. HTML тiлi браузерде анықталады жəне адамға ыңғайлы құжат ретiнде көрсетiледi. HTML тiлi SGML (Standard Generalized Markup Language )-дiң қосымшасы болып табылады жəне əлемдiк ISO стандартына сəйкес келедi. HTML тiлi жобалаушыға келесi мүмкiндiктердi жүзеге асыруға көмектеседi: • Тақырыбымен қоса мəтiндердi, кестелердi, тiзiмдердi, суреттердi жəне басқа да маңызды online құжаттарды жариялау • Online-ақпаратты алу үшiн тек түйменi басу арқылы гипертексттiк сiлтемеге өту • Қажеттi ақпарат iздеу, архивтердi құру жəне басқа да мақсатқа арнап түрлер (form) құру • Сол құжаттың өзiне мəлiметтер кестелерiн, видео жəне аудиоклиптер жəне басқа да қосымшаларды қосу HTML тiлiнiң кодталған мəтiндiк құжаттары (" html " немесе " htm " деп сақталатын) арнайы қосымшалармен , оның форматталған түрiнде құжатты суреттейдi . Браузер немесе интернет - шолушылар деп аталатын қосымшалар веб - беттердiң сұранысына арналған ыңғайлы интерфейстi пайдаланушыға ұсынады, оларды көру ( жəне басқа сыртқы құрылғыларға шығару ) , əрине қажет болған жағдайда , осыларды серверге жiберу мүмкiндiктерi бар. Бүгiнгi күндегi ең əйгiлi браузерлер: Internet Explorer , Firefox , Safari , Google Chrome жəне Opera болып табылады. HTML құжаттарды жасау үшін мəтіндік редакторларды (мысалы, қойын дəптер (блокнот)), мəтіндік процессорлар (Word) жəне визуалдық HTML редакторларын қолданады. Сіздер қарапайым блокнотта құжатты жасай алаcыздар. Арнайы стандартты ұстана отырып, HTML кодты мəтіндік файлында жазып қойып, қатқыл дискіде .txt деген кеңейтуді .html немесе .htm құжат ретінде сақтасаңыз толық құнды web бетті аласыз. HTML тіліндегі міндетті тегтер: Кез-келген HTML құжат келесі тегтердің көмегімен құралады |