1. Апараттар, апаратты технологиялар жне апаратты процесстер туралы ым. "Апарат"
 Скачать 0.98 Mb.
|
|
128. Тілдің қысқаша анықтамасы. Бірінші кезекте есептерді ЭЕМ-де шешу үшін кодтайтын программалау тілдері қолданылады. Бірінші буын – 50-ші жылдардың аяғына дейін программалау командаларының ұзақ тізбегі екілік, сегіздік жəне он алтылық сандармен мұқият бөліктеп кодталған. Бұл қызмет түрі кодтау деп аталған, программалауға бұдан гөрі күрделірек мəселе қойылған – ол алгоритмдерді құрылымдау. Екінші буын – Ассемблер тілдері, онымен машина тілдеріне қарағанда жұмыс істеу жеңілірек болған. Оларда командалар үшін нақты мнемоника қолданылады.Мыңдаған есе жылдам есте сақтауқұрылғылары бар есептеу машиналарының пайда болуыменкодтау күрделілігінің өсуі соншалықты, бұл жұмысты адамның орындауының əсері едəуір төмендеді.\Əрбір нақты машинаның аппараттық құрылымын есепке алу, яғни бір машинадан екінші машинаға ауыстыру кезінде программалауды қайта кодтау қажеттілігі туындады – программалауды бір машинадан басқаға ауыстырғанда алгоритмдердің жиі өзгеріп кетуі байқалды.Тəжірибе жүзінде басқа программаның құрылу қағидаларын түсіну мүмкіншілігі көрінбеді.Машина кодында жазылған программаларда кодтаудың формальды қателіктерін табуға мүмкіндік беретін артық мəлімет аз болған. Нəтижеде программаны жүктеу кезінде техникалық ақаулар түсініксіз жағдайларға əкеп соғуы мүмкін болған, ал ол қателіктерді табу өте қиын еді.Бұл қиыншылықтар «жоғары деңгейлі» программалау тілдерінің құрылуына алып келді.Үшінші буын – тілдердің ең «көлемді» буыны. Оның басы 1955 жылы ФОРТРАН(формулаларды аударушы) тілінің пайда болуымен сипатталады. Бұл тілдің қолданылуы бүгінгі күнге дейін жалғасуда.1960 жылы АЛГОЛ (алгоритмдік тіл) тілі пайда болды. 1965 жылы осы кезге дейін ең танымал программалау тілдердің бірі – БЭЙСИК (бастаушылар үшін символдық инструкциялардың көпмақсатты коды).1970 жылы Никлаус Вирт Pascal (Паскаль) тілін құрды. Бұл программалау тілі аса дамыған құралдарға ие, олар қазіргі кезде де өз мəнін сақтауда.1980 жылы программалаудың ең күшті тілдерінің бірі – ADA (Ада) тілі пайда болды. Ол АҚШ қорғаныс министрлігінің есептеуіш орталықтарындағы негізгі тіл ретінде қабылданған.Осы кезде тағы бір күшті программалау тілі – С (Си) тілі қоладныста жүреді.Тілдердің төртінші буыны – бұл программалық жабдықтаманы басқару тілдері, немесе оларды басқаша «программалар генераторы» деп атайды. Мысал ретінде Clipper, dBase, SuperCalc деген сияқты тілдерді келтіруге болады.Аталған тілдердің барлығы продецуралық тілдерге жатады, олар декларативті деп аталатын «Бесінші буын» тілдеріне қарама-қарсы. Бұл буынның негізгі программалау тілдері – LISP тізімдерді өңдеу тілі жəне PROLOG–логика терминдеріндегі программалау тілі.Программалау тілдерінің барлығын үш категорияға бөлуге болады: ТӨМЕН деңгей тілдері – машиналық тілдер жəне Ассемблер тілі; ЖОҒАРЫ деңгей тілдері – барлық процедуралық тілдер, жəне АСА ЖОҒАРЫ деңгей – бесінші буын тілдері.Программалау –машинадан жауап ала білу өнері дейді, егер біз есеп шығаруда компьютерді қолдануды шешсек, негізгі үш сатыдан өту қажет:Бірінші саты ЖҮЙЕЛІК АНАЛИЗ деп аталады. Екінші саты – ПРОГРАММАНЫ ҚҰРЫЛЫМДАУ.Үшінші саты – «ПРОГРАММАЛАУ» сатысы. Алгоритмдерді жазу əдістері Алгоритмдерді жазудың бірнеше əдістері бар, олар бір-бірінен көрнектілігімен, компактілігімен,формализация дəрежесімен жəне т.б. көрсеткіштерімен ерекшеленеді. Кең тараған əдістер: графикалық, сөздік, алгоритмдік тілдегі жəне ЭЕМ үшін программалар. • Графикалық – блок-сызбалар түрінде. • Сөздік – табиғи тілде жазу. • Алгоритмдік тілде – арнайы тілде. Алгоритмдік тіл – алгоритмдерді бірыңғай жəне дəл жазып жəне оларды орындау үшін арналған белгілеулер мен ережелер жүйесі. • ЭЕМ үшін программалар түрінде – программалаудың кез-келген алгоритмдік тілінде (Бэйсик, Паскаль, Си++ жəне т.б.), орындаушы компьютер болып табылады. Блок-сызба – алгоритмдерді жазудың ең кең тараған жəне түсінікті əдісі. Блок - сызба – тасымал сызықтарымен байланысқан болктар тізбегі. 129. Логикалық есептерді шешу. Логикалық жалғаулықтар математикада күрделі айтылымдарды сипаттайтын логикалық операциялар болып табылады.Логикалық айтылымдармен жұмыс істеу үшін оларға ат қояды”Айдар жазда теңізге барады” айтылымы А арқылы белгіленсін,ал В арқылы-“Айдар жазда тауға барады”айтылымы белгіленсін.Сонда “айдар жазда теңізгеде,тауғада барады.”Мұндағы “және ” логикалық жалғаулық.А,В-логикалық айнымалылар,олар тек екі мәнде болады:”ақиқат”немесе “жалған ”,сәйкесінше олар “О”не “1” арқылы белгіленеді.Әрбір логмкалық жалғаулық логикалық айтылымдармен орвндалатын операция ретінде қарастырылады және олардың өз атымен белгіленуі болады.Математиеалық логикада ЖӘНЕ,НЕМЕСЕ,ЕМЕС логикалық операциялар ақиқаттық мәндер кестесімен анықталыды. Ақиқаттық кестесі-бұл логикалық операцияның кестелік түрде ұсынылуы,онда кірістік операндалардың ақиқаттық мәндерінің барлық мүмкін терулері осы терулердің әркайсысына арналған операцияның шығыстық нетижесінің ақиқатық мәнімен бірге аталған. Логикалық көбейту.ЖӘНЕ жалғаулығының көмегімен қарапайым екі А мен B айтылымдарының бір құрамдасқа бірігуі логикалық көбейту немесе конъюнкация (латынша conjunction-біріктіру),ал операцияның нәтижесі-логикалық көбейтінді деп аталады.ЖӘНЕ операцияны “.”нүктемен белгіленеді(&белгісімен де белгіленуі де мүмкін).А және B-иә немесе жоқ мәндерін қабылдай алатын екі айтылым.Мысалы,қарапайым айтылымдар берілсін А-“Астана-Қазақстанның астанасы,” B-“Астанада 500 мыңнан астам адам тұрады”.Онда бұл айтылымдардың логикалық көбейтіндісі немесе конъюнкциясы құрамды пайымдау болады “Астана-Қазақстанның астанасы және Астанада 500 мыңнан астам адам тұрады ”,және ол”Астана-Қазақстанның астанасы ”және “Астанада 500 мыңнан астам адам тұрады ”айтылымдары ақиқаттық мәніне байланысты иә немесе жоқ мәндерін қабылдайды.”А”айтылымы иә мәнін және “B”айтылымы да иә мәнін қабылдағанда ғана ”A”және “B”құрамды айтылымы иә мәнін қабылдайтыны кестеде көрсетілген.НЕМЕСЕ логикалық операциясы белгісімен (кейде + белгісімен белгіленеді).НЕМЕСЕ логикалық операциясының ақиқаттық кестесі төмендегідей болады,мысалы,”Күзде ағаш жапырақтары жасыл және сары болады ”құрамды пікірі үш жағдайда:”Күзде ағаштардың жапырақтары жасыл”,не “Күзде ағаштардың жапырақтары сары”,не “Күзде ағаштардың жапырақтары жасыл және сары”дегенде иә логикалық мәнін қабылдайды.Бұл операцияның ақиқаттық кестесінен,егер А да.В да ия жөніне ие болса,не тек қана А, не тек қана В ия мәніне ие болса онда “А немесе В” пайымдауы ия мәніне ие болатындығы көрінеді.Және керісінше егер А да,В да жоқ мәніне ие болса,онда”А немесе В”пайымдауы жоқ мәніне ие болады. 130. Компьютерлік ақпараттарды қорғаудың түсінігі. Ақпаратты шындығында да ғылыми ұғым ретінде қарастыруға болады. Өйткені бұған диін ақпараттың құрылымымен қасиеттері барлық ғылыми салаларнда зерттенленді. Мысалы: Физика ақпарат таситын сигналдар белгілі бір мәліметтерді құрайды. Мәліметтер түрменіл тасмалданып, әдістердің, көмегімен қолданыс табады. Мәліметтер мен әдістердің өзара әсерленуінен оқып түзеледі өні табиғаттағы процестер үздіксіз энергия алмасу түрінде етеді. Энергия алмасумен қатар тірі табиғатта бағытталған зат аласу процесі жүреді. Зат алмасу мен энергия алмасу процестерінің арасындағы өзара байланыс ақпарат алмасу түрінде өтеді. Немесе оны ақпараттың процес деп атайды. Сонымен қатар бұл ақпараттық процесс барысында түзелетін қозғалыстағы обьект. Ақп қасйеттері мәлметтердін қасйеттерінде де әдістердің қасиеттерін де тікелей тәуелді. Мәләметтерге қолданылатын амалдар. Ақп процесс барысында мәліметтер мәліметтер әдістердің көменгімен бір түрден екінші түрге өзгереді. Мәліметтерді өңдеу көптеген амалдардың жиынттығынан тұрады: мәліметтерді жинау көптеген амалдардың жиынтығынан тұрады: мәліметтерді: жинау Мәліметтерді қалптастыру; Мәліметтерді сүзгілеу ; Мәліметтерді сұрыптау; Мәліметтерді топтастыру: Мәліметтерді архивтеу; Мәліметтерді қоғау; Мәліметтерді тасмалдау; Мәліметтерді түрлендіру; Аррхивтеу- файлдар тобын тығығздап, сығу процесі, диск кеңістігіндегі файлдың алатын орнын азайту үшін н/е мәліметтерді ұзақ мерзімде сақтау үшін қолданылады. Windows- та файлдарды, бумаларды, дискілерді қысу, архивтеу үшін түрлі қысу программалары бар. Қазіргі кезде WinRar, WinZip қысу программалары қолданыста. Мысалы, ПГК-МИН бумасын көшіргенде симай қалды делік. Оны дискетке сиғызу үшін архивтеп, сосын көшіру керек. Архиваторлар- дискідегі орынды үнемдеу үшін файлдың көлемін кішірейтіп сақтауға мүмкіндік беретін программалар тобы. Олардың сақтау- тәсілдері әр түрлі болғанымен, жалпы қызметін былай түсіндіруге болад: файлда қайталанатын фрагменттер болады, оларды түгелдей дискіде қстаудың қажеті жоқ. Сондықтан архив жасауға мүмкіндік беретін программалардың жалпы қызметі – файлда қайталанып тұратын фрагменттер орнына, қысқаша басқа информацияны жазып, кейіннени оларды өз реттіліктерін сақтай отырып алғашқы қалыпқа келтіретін мүмкіндікті пайдалану. Архивтелген файл-қысылған күйде бір файлға енгізілген,қажет болғанда бастапқы күйінде шығарып алуға болатын бір немесе бірнеше файлдың жиынтығы.Оның мазмұны(архив құрамындағы қысылған файлдар тізімі)және әр файлдың сақтаулы циклдік бақылау коды болады. 131. Компьютерлік жүйелерде мəлметтерді қорғаудың объектілері жəне элементтері. Ақпараттық процесс барысында түзелетін қозғалыстағы обьект. Ақп қасйеттері мәлметтердін қасйеттерінде де әдістердің қасиеттерін де тікелей тәуелді. Мәләметтерге қолданылатын амалдар. Ақп процесс барысында мәліметтер мәліметтер әдістердің көменгімен бір түрден екінші түрге өзгереді. Мәліметтерді өңдеу көптеген амалдардың жиынттығынан тұрады: мәліметтерді жинау көптеген амалдардың жиынтығынан тұрады: мәліметтерді: жинау Аррхивтеу- файлдар тобын тығығздап, сығу процесі, диск кеңістігіндегі файлдың алатын орнын азайту үшін н/е мәліметтерді ұзақ мерзімде сақтау үшін қолданылады. Windows- та файлдарды, бумаларды, дискілерді қысу, архивтеу үшін түрлі қысу программалары бар. Қазіргі кезде WinRar, WinZip қысу программалары қолданыста. Мысалы, ПГК-МИН бумасын көшіргенде симай қалды делік. Оны дискетке сиғызу үшін архивтеп, сосын көшіру керек. Архиваторлар- дискідегі орынды үнемдеу үшін файлдың көлемін кішірейтіп сақтауға мүмкіндік беретін программалар тобы. Олардың сақтау- тәсілдері әр түрлі болғанымен, жалпы қызметін былай түсіндіруге болад: файлда қайталанатын фрагменттер болады, оларды түгелдей дискіде қстаудың қажеті жоқ. Сондықтан архив жасауға мүмкіндік беретін программалардың жалпы қызметі – файлда қайталанып тұратын фрагменттер орнына, қысқаша басқа информацияны жазып, кейіннени оларды өз реттіліктерін сақтай отырып алғашқы қалыпқа келтіретін мүмкіндікті пайдалану. Архивтелген файл-қысылған күйде бір файлға енгізілген,қажет болғанда бастапқы күйінде шығарып алуға болатын бір немесе бірнеше файлдың жиынтығы.Оның мазмұны(архив құрамындағы қысылған файлдар тізімі)және әр файлдың сақтаулы циклдік бақылау коды болады. Программалық вирус – бұл автоматтандырылған жүйелерде сақталатын мәліметтерді және программалық қамтаманы жою немесе өзгерту мақсатымен телекоммуникациялық желілер мен автоматтандырылған жүйелердегі өзіндік туындау мен рұқсатсыз таралу қасиетіне ие болатын орындаушы немесе интерпретацияланатын программалық код. Вирустан қорғауға арналған арнайы программалар: 1. Детекторлар программалары (McAfee Associates-тен Scan, Norton Antivirus және “Диалог-МГУ”-дан AVSP) бірнеше әйгілі вирустарды табу үшін қолданылады. 2. Флаги немесе доктор (Д.Н. Лозинскийдің Aids Test, “Диалог-МГУ”-дан AVSP-сы) дискілерді немесе бұзылған программаларды “жазады” (тазалайды), бұзылған программалардан вирус денесін “тістеп алу” арқылы программаларды вируспен бұзылмаған кездегідей бастапқы қалыпқа келтіреді. Фаг-программалар – зақымдалған программалардағы нақты вирусты өшірудің арнайы программалары. 3. Ревизор (тексеруші) программалар (“Диалог-наука”-дан Adinf+AdinfExt) – бірінші дискінің жүйелік аймақтары және программа күйі жайлы ақпараттарды есіне сақтап, содан кейін оны бастапқы күйімен салыстыра отырып тексереді. Олардың салыстыруында келіспеушіліктер болса, онда ол туралы пайдаланушыға хабарлайды. 4. Ревизор (тексеруші) докторлар – ревизорлар мен докторлардың қызметін атқарады, яғни программалар тек өзгерулерді ғана көріп қоймай, сонымен қатар ол өзгерулерді автоматты түрде бастапқы қалыпқа келтіруге бар жағдай жасайды. 5. Фильтр программалары (-D, FlueShot Plus) резидентті түрде компьютердің жедел жадысына орнатылады да көбею және қауіп төндіру үшін вирустар қолданатын операциялық жүйеге түсетін хабарламаларды жолдарынан ұстап алып ол туралы пайдаланушыларға хабарлайды. 6. Вакцина – программалары (немесе иммунизаторлар), дискілерді немесе программаларды оның жұмыс нәтижесінде көрінбейтіндей етіп модификациялайды, бірақ вирус оны, яғни вакцинацияланған программаны вирусталған екен деп түсінеді. 132. Ақпаратты қорғауда компьютерлік вирустар жəне вирусқа қарсы программалық құралдардың рөлі. Антивирус компьютер программмаларына зақым келтіретін вирустарды таюатын ж/е оларды залалсыздыратын программа. Вирустардың компьютерге енуінің мүмкін арналары ақпаратты ауыстырып, тасушылардағы жинақтаушылармен желілік коммуникация құралдары болып табылады. Компьютерлік вирустардың негізгі түрлеріне мыналар жатады: программалық вирустар, жүктелетін вирустар, микро вирустар. Вирустан қорғауға арналған арнайы программалар 1) детекторлар программалары (McAfee Associates- дан Scan, Norton Antivirus ж/е “Диалог МГУ”- дан AVSP) бірнеше әйгілі вирустарды табу үшін қолданылады. . Вирустан қорғауға арналған арнайы программалар 1. Детекторлар программалары (McAfee Associates-тен Scan, Norton Antivirus жəне “Диалог-МГУ”-дан AVSP) бірнеше əйгілі вирустарды табу үшін қолданылады. 2. Флаги немесе доктор (Д.Н. Лозинскийдің Aids Test, “Диалог-МГУ”-дан AVSP-сы) дискілерді немесе бұзылған программаларды “жазады” (тазалайды), бұзылған программалардан вирус денесін “тістеп алу” арқылы программаларды вируспен бұзылмаған кездегідей бастапқы қалыпқа келтіреді. Фаг-программалар – зақымдалған программалардағы нақты вирусты өшірудің арнайы программалары. 3. Ревизор (тексеруші) программалар (“Диалог-наука”-дан Adinf+AdinfExt) – бірінші дискінің жүйелік аймақтары жəне программа күйі жайлы ақпараттарды есіне сақтап, содан кейін оны бастапқы күйімен салыстыра отырып тексереді. Олардың салыстыруында келіспеушіліктер болса, онда ол туралы пайдаланушыға хабарлайды. 4. Ревизор (тексеруші) докторлар – ревизорлар мен докторлардың қызметін атқарады, яғни программалар тек өзгерулерді ғана көріп қоймай, сонымен қатар ол өзгерулерді автоматты түрде бастапқы қалыпқа келтіруге бар жағдай жасайды. 5. Фильтр программалары (-D, FlueShot Plus) резидентті түрде компьютердің жедел жадысына орнатылады да көбею жəне қауіп төндіру үшін вирустар қолданатын операциялық жүйеге түсетін хабарламаларды жолдарынан ұстап алып ол туралы пайдаланушыларға хабарлайды. 6. Вакцина – программалары (немесе иммунизаторлар), дискілерді немесе программаларды оның жұмыс нəтижесінде көрінбейтіндей етіп модификациялайды, бірақ вирус оны, яғни вакцинацияланған программаны вирусталған екен деп түсінеді. Криптология ұғымының негізгі түсініктері 133. Ақпаратты вирустан қорғаудың тəсілдері жəне амалдары. Компьютерлік жүйенің қауіпсіздену қаупі – бұл потенциалды мүмкін болу жағдайы, жүйенің өзінде кездейсоқ болуы мүмкін, сондай-ақ бұл жерде сақталған ақпаратта. Айта кететін жағдай қауіп – бұл өте қауіпті, бір кездерде орындалуы мүмкін.Компьютерлік жүйенің бұзылуы – қауіпке əкелетін дұрыс емес сəтсіз мінездеме. Басқа сөзбен айтқанда, компьютерлік жүйенің бұзылуынан жүйеде керек емес жағдайлар орындалады.Арнайы программалық антивирустық құралдардың классификациясы Вирус-фильтр. Вирус-фильтр (күзетші) деп вирустарға тəн əрекеттердің орындалуы бақылауды қамтамасыз ететін жəне қолданушыдан оны өндіруді талап ететін резидентті программа. Бақылау сəйкес үзілулерде өңдеушілерді алмастыру жолымен жүзеге асады.Детектор деп ОЕСҚ (ОЗУ) мен сыртқы ақпарат тасушыларда вирустарды іздеуді жүзеге асыратын программаны айтады. Детектор жұмысының нəтижесі болып инфицирленген файлдар мен/немесе облыстардың тізімі табылады, мүмкін, оларды зақымдайтын нақты вирустардың көрсетілуімен.Детекторлар универсалды (ревизорлар) жəне арнайы болып екіге бөлінеді. Вирустан қорғауға арналған арнайы программалар 1. Детекторлар программалары (McAfee Associates-тен Scan, Norton Antivirus жəне “Диалог-МГУ”-дан AVSP) бірнеше əйгілі вирустарды табу үшін қолданылады. 2. Флаги немесе доктор (Д.Н. Лозинскийдің Aids Test, “Диалог-МГУ”-дан AVSP-сы) дискілерді немесе бұзылған программаларды “жазады” (тазалайды), бұзылған программалардан вирус денесін “тістеп алу” арқылы программаларды вируспен бұзылмаған кездегідей бастапқы қалыпқа келтіреді. Фаг-программалар – зақымдалған программалардағы нақты вирусты өшірудің арнайы программалары. 3. Ревизор (тексеруші) программалар (“Диалог-наука”-дан Adinf+AdinfExt) – бірінші дискінің жүйелік аймақтары жəне программа күйі жайлы ақпараттарды есіне сақтап, содан кейін оны бастапқы күйімен салыстыра отырып тексереді. Олардың салыстыруында келіспеушіліктер болса, онда ол туралы пайдаланушыға хабарлайды. 4. Ревизор (тексеруші) докторлар – ревизорлар мен докторлардың қызметін атқарады, яғни программалар тек өзгерулерді ғана көріп қоймай, сонымен қатар ол өзгерулерді автоматты түрде бастапқы қалыпқа келтіруге бар жағдай жасайды. 5. Фильтр программалары (-D, FlueShot Plus) резидентті түрде компьютердің жедел жадысына орнатылады да көбею жəне қауіп төндіру үшін вирустар қолданатын операциялық жүйеге түсетін хабарламаларды жолдарынан ұстап алып ол туралы пайдаланушыларға хабарлайды. 6. Вакцина – программалары (немесе иммунизаторлар), дискілерді немесе программаларды оның жұмыс нəтижесінде көрінбейтіндей етіп модификациялайды, бірақ вирус оны, яғни вакцинацияланған программаны вирусталған екен деп түсінеді. Криптология ұғымының негізгі түсініктері |