1. Апараттар, апаратты технологиялар жне апаратты процесстер туралы ым. "Апарат"
 Скачать 0.98 Mb.
|
|
Қатты дискідегі мəлімет жинақтауыштар: 80286 процессорлы ІBM PC-де қатты дискінің мəлімет сыйымдылығы 20 - 40Мб, 80386SX (SX - бір процессорлы) жəне 80486 DX ( DX- екі процессорлы) - 300Мб-ға шейін, 80486 DX – (500 – 600)Мб, Pentіum - 6Гб-қа шейінгі деңгейде болады Иілгіш магниттік дискіде магниттік қабат иілгіш негізінде жасалынады. Өлшемдеріне қарай иілгіш магниттік дискілер (дискеттер) 3,5 жəне 5,25-ге бөлінген. Қазіргі жағдайда тек 3,5 дюймдік дискілер қолданылады. Қарапайым компакт-дискінің көлемі 650–700 Мб, яғни оған 650-700 миллион символ сияды. Қазіргі кезде компакт-дискілерде өте сапалы фотосуреттер, фильмдер мен бейнеклиптер жазылып таратылады. 32. Операциялық жүйе – программалық жабдықтаудың негізгі базалық бөлімі. Операциялық жүйе (ОЖ) – компьютер іске қосылған кезде бірден жұмыс жасайтын программа. ОЖ қолданушымен сұхбат ұйымдастырады, компьютермен және оның ресурстарымен басқару жұмыстарын,орындауға басқа қолданбалы программаларды іске қосу жұмыстарын орындайды. ОЖ қолданушымен, қолданбалы программалармен және компьютер құрылғылармен байланыс түрін (интерфейс) орнатуды қамтамасыз етеді. Ол адамға програмаларды іске қосуға,барлық мүмкін деректерді оларға беруге және олардан алуға,программаның жұмысын басқаруға, компьютердің параметрлерін және оған қосылған құрылғыларды өзгертуге, ресурстрды қайта бөлуге мүмкіндік береді. ОЖ – ның 2 негізгі қызметін атап айту керек. Олар:
Компьютерді басқару ОЖ-нің командалық тілі арқылы жүрзгізіледі,ол дискіні басқару, мәліметтіерді көшіру,файлдары баспаға шығару,кез келген программаны іске қосу,қажетті жұмыс режимін орнату сияқты әртүрлі әрекеттерден тұрады. 33. Операциялық жүйелердің классификациясы. Әрбір компьютерлік бағдарлама ОЖ-нің қызметтерін пайдаланады,сондықтан өзі үшін осы қызметтеді қамтамасыз ете алатын О ОЖ-нің Ж-нің басқаруымен ғана жұмыс істейді. Осылайша, ОЖ-ні таңдаудың маңызы өте зор, өйткені Сіздің өз компьютеріңізді қандай бағдарламалармен жұмыс істей алатыныңызды тек сол ғана анықтайды. ОЖ-ні таңдауға сіздің жұмысыңыздың өнімділігі,мәліметтеріңіздің қорғалу деңгейі, қажетті аппараттық жабдықтар да ОЖ-ні таңдауға тәуелді. Пайдаланушылардың жұмыс орны ретінде қолданылатын IBM PC типті компьютерлерде бертінге дейін MS DOS операциялық жүйесі орнатылған. Қазір де көбінесе Windows 98,Windows NI,Windows 2000 және Windows XP операциялық жүйелерімен жұмыс істейміз. Windows 98 операциялық жүйесі IBM PC платформалы компьютерлердің графикалық ОЖ болып табылады. Windows 98,Windows 95 ОЖ-жүйелері негізінде автаномды компьютерлерді басқаруға арналған. ОЖ-ң көмегімен кішігірім компьютерлік желілер құруға, компьютерді бүкіләлемдік Интернет желісіне қосуға болады. Windows NT жүйесі (Windows 2000) глобальді желілерді басқаруда тамаша мүмкіндіктер берді. Windows XP – бұл бұрыннан бар Windows нұсқаларының жаңартылуы болып табылатын Microsoft ОЖ. Windows XP – ң 2 нұсқасы бар:жеке пайдаланушыларға және шағын кәсіпорындар мен мекемелерге арналған. Window XP Home және неғұрлым күрдел есептеулерді жүргізуге арналған едәуір жетілдірілген Windows XP Professional. 34. Операциялық жүйелердің дамуы. ОЖ – ның дамуының тарихы үлкен уақыт периодын алып жатыр. ОЖ – нің пайда болуы мен дамуы компьютерді конструкциялау процесімен тарихы тығыз байланысты. Сондықтан, ОЖ –ді көз алдымызға қандай болғанын елестету үшін компьютерлер кезеңдерін кезекпен қарастырайық. Есептеуіш техниканың негізін қалаушы, экономикалық машинаны құраушы ағылшын математигі Ч.Бэббидж (1792-1871). Бұл таза механикалық машина болды. Жоғары дәлдікті механизмдерді және көп детальды шығару техналогиясы ол кезде жеткіліксіз түрде дамығандықтан, әрине ол аналитикалық машинаның операциялық жүйесі болмады. Бірінші кезең (1945-55). Электронды лампалар және коммутациялық панельдер. 1940 жылы АҚШ және Еуропа ғалымдары ЕМ құрастыру бағытындағы жұмысын жалғастырды. Ең бірінші машинаға механикалық рейс пайдаланды,кейін релс механикалық лампаға ауыстырылды. Әрбір машинаны бір команда өңдеп,құрап,прогаммалап,жұмыс жағдайында ұстап отырды. Барлық программалау абсолютті машина тілінде орындалуы, машинаны негізгі функцияларымен басқару коммутациялық панельдер қосуының көмегімен іске асты. Бұл кезде ОЖ әлі де болған жоқ. Екінші кезең (1955-65). Транзисторлар мен пакеттік өңдеу жүйесі. 50 – жылдардың ортасында транзисторларды ойлап тбу және қолдану барлық көріністі раикальды түрде өзгертті. Алғашқы рет жобалаушылар, құраушылар,операторлар,программалаушылар арасындағы нақты айырмашылық пайда болды. Енді мэйнфрейм деп аталатын машиналар перфокарталарда ЭЕМ-де ФОРТРАНпрограммалау тілі бойынша толық профессионалды операторлармен басқарылды. Үшінші кезең (1965-80). Интегралды схемалар мен көпесептегіш. 60-жылдардың басында IBM фирмасы барлық проблемаларды бірден шешуге тырысты,сөйтіп OS/360 ОЖ –лі IBM/360 прораммалық сәйкес машина сериясын шығарды. Бұл машинаның ең үлкен жетістігі – көпесептік және тағы бір маңыздылығы үшінші кезең ОЖ бос жады бөлігіне дискіден жаңа тапсырманы енгізіп – шығару қабілетіне ие. 1987 жылы білім беру мақсатында UNIX жүйесін өзгертіп, кіші MINIX,кейін осы жүйе негізінде Linux жүйесі жасалды. Төртінші кезең (1980жылдан бері).дербес компьютерлер ОЖ –лер эволюциясының келесі периоды Үлкен Интегралды Схемалардың пайда болуымен байланысты. 1974 жылы Intel компаниясы бірінші универсалды 8разрядты орталық процессор шығарды. Бұл алғашқы жаңалықты таныту,сынату үшін CPIMдеп аталатын дискілік ОЖ жасалды. Содан соң ОЖ қызметі өзгертілді. Қолданушының рафикалық интерфейсі ойлап табылды.Microsoft корпорациясы Macintosh компаниясының жетістіктрінің әсерінен MS DOS қабылдағышын шығарды,Windows жүйесі өңделді. Windows жүйесінің тұжырымы бойынша - Windows 98, Windows NT,Windows ME ОЖ –рі шығарылды. 35. Файлдық жүйелердің мінездемесі жəне операциялық жүйелердің ішкі құрылғыларының драйверлері. Файл деп ішкі жадыда белгілі атпен облысты алатын немесе программалар тізбегін айтады. Windows жүйесінде кез-келген файл аты бар объект ретінде қабылданады. Файлға қойылған ат ондағы информациялар мазмұнын ашатын болуы керек. Файл аты ұзын болуы жəне цифр, орыс жəне латын алфавитінің əріптерінен, əр түрлі символдардан, нүктелерден тұруы мүмкін. Файл қасиетін көрсететін пара- метрлер: · Тип, сақталынған мəліметтердің мазмұнын көрсетеді; · Файл өлшемі, дискілік кеңістіктен алатын көлемі; · Файлдың құрылған мезгілі мен уақыты; · Файлға соңғы өзгертулер енгізілген мезгіл мен уақыт; · Файл атрибуттары: архивтік, тек оқу үшін, жасырынды, жүйелік; Файлдық жүйелерді өңдеушілерге, файлдарға дискіден қалай орын бөлінетінін, әртүрлі файлдарда блоктардың орналасуын жүйе қалай бақылайтынын білуге тура келеді. Файлдық жүйелер бір-бірімен ерекшеленеді. Мысалы котолог құрылысымен, бос дискті кеңестегі басқаруымен, файлдармен блоктарды есепке алу әдістерімен ерекшеленеді. Төменде көп тараған файлдық жүйелердің мысалдары келтірілген.
Windows жүйесінде АСРІ – деп аталатын егжей тегжейлі ойластырылған энергия жұмсалуды басқарудың механизмі болады. ОЖ осы интерфейсті қолдайтын кезде кез келген драйвеге оның құрылысының мүмкіндігін ж\е олардың ағымдағы күйін жібере алады. Бұл қабілеттілік Plug and play стандартты комбинациясын қолданғанда маңызды, өйткені ОЖ іске қосылган кезде комп–р тіпті энергия жұмсалу не оларды басқаруға қатысты қасиеттерді айтпағанның өзінде кандай құрылғылар бар екенін білмейді. 36. Графикалық интерфейсті операциялық жүйелер. Операциялық жүйе бұл компьютерді іске қосқан кезде жіктелетін және оның барлық құрылғыларының жұмысын басқаратын арнайы праграмма. Графикалық интерфейсті шын мәнінде компьтермен жұмыс істеудің стандартына айналды. Мүнда қажетті әрекеттер мен объектілердің сипаттамалары мәтін түрінде енгізілмейді, маустың көмегімен менюден, файлдар тізімінен және т.с.с таңдалады. Әсіресе, бұл көптерезелі интерфейс программалары мен бірмезгілде жұмыс істегенде қолайлы: олардың әрқайсысымен адам жеке терезеде жұмыс істейді. Компьютер графикалық ақпаратпен мысалы, суретпен жұмыс істегенде, сандар жиынымен жұмыс істеген сияқты болады, мында ірбәр сан немесе сандар тобы кескін элементін сипаттайды. Графикалық ақпараттың нүктелер жиыны немесе пиксельдер түрінде ұсынылуы растрлық түрдегі ұсынылуы деп аталады. Графикалық объект дегеніміз графикалық пішімі файлда сақталынған сурет. Ms Wordмәтіндік процессоры әртүрлі қосымшаларда даярланған графикалық файлды пайдалану мүмкіндігіне ие. Бұдан басқа құжатқа кірістіруге болатын суреттер кітапханасы бар. Тікелей сурет салу аспаптары панелін пайдаланып, блок схемаларды, қарапайым суреттерді даярлауға болады. Графикалық объектілерді файлдан кірістіру үшін: курсор құжаттың сурет кірістірілген жеріне орнатылады, мәзірдің Кірістіру сосын Сурет \ Файлдан командасы таңдалады да, қажетті сурет таңдалып, Үстемелеу батырмасы шертіледі. Құжатта қарапайым сурет дайындау қажет болса, стандартты аспаптар панелінде Сурет салу аспаптары батырмасы шертіледі. Экранда құжатқа сурет кірістіруге қажетті Сурет салу аспаптары панелі пайда болады. Суретке мәтін кірістіретін болса, сурет салу аспаптар панелінің Жазылым элементін пайдаланған тиімді. Бұл үшін Жазылым батырмасы шертіліп, «тышқан» манипуляторының сол жақ батырмасы басулы кұйде сурет үстінде тік төртбұрыш салынады ж\е онда пішімдеу элементтерінің барлығы пайдалданып, мәтін енгізіледі. 37. Қосымшаларды, бумаларды, файлдарды жəне дискларды басқару амалдары. Қосымшаларды, бумаларды, файлдарды және дискілерді басқару. Қазіргі кезде қолданылатын операциялық жүйелердің бәрі файлдармен жұмыс істейді. Windows жүйесі әрбір адамды дискідегі файлдарды пайдалану кезінде оларды үнемі қадағалау қажеттігінен босатты. Мәтіндер мен программаларды тұрақты сақтауға арналған мәліметтер жиыны файл деп аталады да дискіде сақталады. Файл белгілі бір атпен магниттік дискіде жазылған біптектес информациялар жиыны. ОС жұмысы үшін керекті мәліметтер ролін әртүрлі типетгі файлдар атқарады. Файл программадан не оларңа қажетті берілген сандар тобынан, мәтіннен тұруы мүмкін. Әрбір файлдың өзңндңк аты болуы керек. Қатты дискіге ақпараттар өте күрделі жолмен сақталады, бірақ оларды оқу өте жеңіл іске асады. Файлдардың сақталған орны жөніндегі ақпарат «Файлдардың орналасу кестесі» (ҒАТ) деп аталатын дискінің арнайы аумағында жинақталған. Әрбір файлды ашу кезінде, мысалы, программаны ңыке қосқанда операциялық жүйе мәліметтердің дискінің қай жерінде сақталғанын осы кесте кқмегімен анықтайды. Дискідегі қателерді түзету әрекетін СКан диск программасы орындағанмен де оның тиімді түрде жұмыс істеуіне кепілдік бере алмайды. Қатты дискінің жұмыс жасау жылдамдығын оныұ әлсіз жерінің бірі болып саналады. Шын мәніндегі қатты дискідегі ақпаратты оқу жылдамдығы. Процессордың оны қңдеу жылдамдығынан біршама кем. Жұмыс үстелінде жаңа бума құру үшін жұмыс үстелінің кез- келген бос жеріне тышқан көрсеткішін апарып, оның оң жақ батырмасын басу жеткілікті. Егер басқа буманың ішінде бума құру қажет болса, онда ең алдымен жаңа буманы құратын буманы ашып, оның ішіне өз бумаңызда құру үшін, терезенің жұмыс аумағының бос жеріне апарып, тышқанның оң жақ батырмасын басасыз. Пайда болған динамикалық менюден Создать командасын таңдайсыз. 38. Программалық қабықша. Компьютерге арналған программалардың жиынтығы программалық жабдықтаманы құрады. Қызмет ету қасиеттер бойынша программалық жабдықтаманың келесі түрлерін ажыратады: - жүйелік; - қолданбалық Жүйелік жабдықтама деп өзіне: - операциялық жүйелерді ; - желілік программалық жабдықтаманы; - сервистік программаларды; - программаларды жасау құралдарын (транслятор, байланыс редакторлары, жөндеуіштер және басқалары) қосатын программалық жабдықтама түсініледі . Желілік программалық жабдықтама желілік есептеуіш жүйелердегі жалпы ресурстарды: магниттік дискілердегі желілік жинақтауыштарды, принтерлерді , сканерлерді , жіберілетін хабарламаларды және т.б. басқаруға арналған. Желілік программалық жабдықтамаға: - желілік ОЖ - желілік емес ОЖ-лерде бар кейбір желілік программаларды жатқызады. Программаларды жасау құралдары жүйелікте, қолданбалы да программалық жабдықтамаларды жасау үшін пайдаланады. Қолданбалы деп белгілі бір қызеттері саласының белгілі бір мақсаттық мәселелерді шешуге арналған программалық жабдықтама аталады. Көбінесе мұндай программаларды қосымшалар деп атайды. 39. Программалау жүйесі. Программалау жүелер деп компьютердегі есептерді програмалауды автоматтандыруға арнаған программалар жиынтығы аталады. Программалау жүйесі пайдаланушыны немесе программистт өзінің мәселелеріне оған қолайсыз машиналық командалар тілінде жазу қажеттілігінен босатады және оларға жоғары дәрежелі арнайы тілдерді пайдалану мүмкіндігін береді . Кіріспе немесе бастапқы деп аталатын осындай тілдердің әрқайсысы үшін, программалау жүйсеінің, программа (трансляция) программасын бар. Әдетте програмалау жүйесінде: 1.Қолданатын программалау тілдерінің сипаттамалары; 2. Тілді жүзеге асыру құралдарын сипаттау-бұл осы тілдерден аударған программалар; 3. Стандартты бағыныңқы программалар кітапханасы бар. Программалау тілдерімен тілді жүзеге асыру құралдарын айыру қажет. Программалау тіл - бұл программаны құрайтын жазбалар жүйесін, пайдаланатын грамматикалық құрылыс синтаксисімен семантикасын анықтайтын ережелер жинағы. Тілді іске асыру құралдары компиляторлар мен интерпретаторларға бөлінеді . Комплятор үздіксіз процесс барысында жоғары дәрежелі тілде жазылған программаның бүкіл мәтінін аударады. Интерпретатор программаның операторын бір-бірлеп ретпен талдайды. Құрылымы, кірістік тілінің формаьдау дәрежес және мақсаттық арналуы бойынша келесі программалар жүйелерін ажыратады. 1. Машиналық-бағытталған; 2. Машиналық -тәуелсіз. Машиналық-бағытталған программалау жүйелерінің операторлар жиынтығы және бейнелеу құралдары компьютердің ерекшеліктерінен ( ішкітіл , жад құрылымы және т.б) айтарлықтай тәуелд ішкі тіл бар. Машиналық тәуелсіз программалау жүйелері - бұл компьютердің ұйымдастыру мен қызмет ету ерекшеліктеі н білуді қажет етпейтін, есептерді шешу алгоритмдерді жүйесі. Қазіргі программалау жүйелерінің негізгі тізім және олардың қызыметтік арналуы: 1.Объект -бағытталған визуалды программалау жүйелері . Олар графикалық интерфеисті пайдалану арқылы программалардың күрделі жинағын жасау процесін тиімдірек етуге мүмкіндік береді . 2. Логикалық программалау жүйелері . 40. Архивтеу жəне антивирустық программалар. Резервтік (Қорда сақталатын) көшірмен құру үшін немесе компьютерлік желілер арқылы жылдам беру үшін файлдар архиватор деп аталатын арнайы программалардың көмегімен архивтеледі . Программалар - архиваторлар бір немесе бірнеше файлдың орнына үнемдеуге ғана емес, сонымен қатар ақпараттық ақпараттарды сенімд сақтау үшін де қажет. Файлды архивтік файлға жазу процес архивтеу (буып-түю, сығу), ал файлды архивтен алу - архивтен шығару деп аталады.Буып-түйілген (сығылған) файл архив деп аталады. Ақпараттар көлемі кішірейтілген, ал ақпарат саны сол қалпында қалатын әр түрл архивтеу алгоритмдер бар. Мәтіндік және графикалық файлдар жақсы сығылады, ал іс жүзінде архивтер файлы сығылмайды. Кейбір архивторлар архивтегі файлдарды бұрынғы қалпына келтіру үшін архиватор-программаны қажет етпейтін мен өзгешеленетін, архивтерден арнайы программасыз өзі шығаратын архивтерді құра алады. Программашыл көптеген әр түрлі архиваторларды құрды, олардың ішінде кеңінен тарағаны WinRar және WinZip, сол сияқты Windows операциялық жүйесіне деректерді Архивтеу қызметші программасы кіреді. Архиваторды таңдағанда олардың әмбебаптығы және сенімділігі басшылыққа алынады, бірақ, әрина, оның негізгі параметрлерін - сығу сапасы және жылдамдығын ұмытпаған жөн. Архивтерді құру және оларды басқарудың бірден-бір кеңінен тараған әйгілі құралына, орыс тілі не толығымен көшірілген архиватор WinRar жатады. WinRar RAR және ZIP архивтермен жұмыс жасауға мүмкіндік береді , жоғары нәтижелі деректерді сығу алгоритм н пайдаланады, көптомдық және архивтен өз шығаратын архивтерді (SFX, ағылшын тілінде Self-extracying) құрады және т.с.с. Көптомды архивтер - бірнеше бөліктен тұратын архивтер. Жалпы томдар үлкен архивт бірнеше дискетада немесе басқа сменалық тасушысы сақтау үшін пайдаланылады. Windows үшін WinZip программасы архивтік файлдармен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін кең тараған архиватор болып табылады. Программалық вирус – бұл автоматтандырылған жүйелерде сақталатын мәліметтерді және программалық қамтаманы жою немесе өзгерту мақсатымен телекоммуникациялық желілер мен автоматтандырылған жүйелердегі өзіндік туындау мен рұқсатсыз таралу қасиетіне ие болатын орындаушы немесе интерпретацияланатын программалық код. Вирустан қорғауға арналған арнайы программалар: 1. Детекторлар программалары (McAfee Associates-тен Scan, Norton Antivirus және “Диалог-МГУ”-дан AVSP) бірнеше әйгілі вирустарды табу үшін қолданылады. 2. Флаги немесе доктор (Д.Н. Лозинскийдің Aids Test, “Диалог-МГУ”-дан AVSP-сы) дискілерді немесе бұзылған программаларды “жазады” (тазалайды), бұзылған программалардан вирус денесін “тістеп алу” арқылы программаларды вируспен бұзылмаған кездегідей бастапқы қалыпқа келтіреді. Фаг-программалар – зақымдалған программалардағы нақты вирусты өшірудің арнайы программалары. 3. Ревизор (тексеруші) программалар (“Диалог-наука”-дан Adinf+AdinfExt) – бірінші дискінің жүйелік аймақтары және программа күйі жайлы ақпараттарды есіне сақтап, содан кейін оны бастапқы күйімен салыстыра отырып тексереді. Олардың салыстыруында келіспеушіліктер болса, онда ол туралы пайдаланушыға хабарлайды. 4. Ревизор (тексеруші) докторлар – ревизорлар мен докторлардың қызметін атқарады, яғни программалар тек өзгерулерді ғана көріп қоймай, сонымен қатар ол өзгерулерді автоматты түрде бастапқы қалыпқа келтіруге бар жағдай жасайды. 5. Фильтр программалары (-D, FlueShot Plus) резидентті түрде компьютердің жедел жадысына орнатылады да көбею және қауіп төндіру үшін вирустар қолданатын операциялық жүйеге түсетін хабарламаларды жолдарынан ұстап алып ол туралы пайдаланушыларға хабарлайды. 6. Вакцина – программалары (немесе иммунизаторлар), дискілерді немесе программаларды оның жұмыс нәтижесінде көрінбейтіндей етіп модификациялайды, бірақ вирус оны, яғни вакцинацияланған программаны вирусталған екен деп түсінеді. 41. Windows операциялық жүйесі. Бас мəзір. Жұмыс үстелі жəне оның құрылымы. WINDOWS файлдар , диск лер және т.б. операциялар үшін ыңғайлы және көрнекті интерфейс қана емес, сонымен қатар WINDOWS ортасында іске асырылатын программаларға жаңа мүмкіндіктер ұсынады. Операциялық жүйелер WINDOWS-қа: WINDOWS 3.Х, WINDOWS 9х, WINDOWS NT, WINDOWS 2000 және WINDOWS ХР жатады. Қазіргі кезде WINDOWS- барлық дербес компьютерлерге арналып кең таралған операциялық жүйе. WINDOWS -тің кеңінен таралуына себеп, оның қолайлығы, түсініктілігі , графикалық интерфейс , бірнеше программалармен қатар жұмыс жасау мүмкіндігі және жаңа жабдықтардың автоматты түрде басталуы сияқты ерекше қасиеттерін атауға болады. WINDOWS бірнеше операциялық жүйелерд біріктіреді, олар бір-біріне ұқсас болғанымен, әр түрлі мүмкіндіктері бар және әр түрлі мақсаттарға арналған. WINDOWS тобы жүйелерінің барлығы бір ғана принципке құрылған, сондықтан WINDOWS-ке арналып программалар осы жүйелердің бәріне жұмыс жасайды. Әйгілі WINDOWS операциялық жүйеі нің жаңа нұқасының атауындағы ХР әріптергeXP erience деген ағылшын сөзінің бөлігі болып табылады, ол "өмір тәжірибесі", "білім" дегенді білді реді . Егер Windows XP-д компьютерді өшірмей іске қосыларың келсе, Презагрузка (Кайта жүктеу) батырмасын басыңдар. Windows XP- графикалық операциялық жүйе, оның негізгі объектілер терезе мен белгішелер түрінде бейнеленеді . Windows XP-дің объектілер мен төмендегі әрекеттерді орындауға болады: белгілеу, жылжыту, қасу, созу, ашу, жабу. Жұмыс үстелінде Windows -тың объектілер мен басқару элементтері орналасқан. Объект-олармен Windows жұмыс істейтіндерің барлығы. Объект-ұғым. Әр объектінің өзіне тән қасиеттер болады.Олар бір-бірінен осы қасиеттер бойынша ажыратылады. Windows -тің объектілерін қапшықтар, файылдар, терезелер, таңбашалар, белгішелер мен тышқан нұсқағышы жатады. Жұмыс үстелі-құжаттардың және олармен жұмыс істеуге арналған негізгі құралдарды қамтитын Windows-ң негізгі элеметті.Жүйе жіктелген кезде сіз оны бәрінен бұрын көресіз.Жұмыс үстелінде Wind ows нысандары және басқарушы элементтері:таңбашалар,лақаптар,үстелер,мәзірлер,қалталар орналасады. Стандартты көріністіе Жұмыс үстелінде менің компьютерім ,себет,желілік орта,Internet Explorer терезелерінің таңбашалары,тапсырма үстелі,Бастау батырмасын орналасады -Менің құжаттарым-пайдаланушының құжаттарын қамтиды. - Internet Explorer-Internet беттерін қарап шығуға арналған бағдарламаны қамтиды. -Менің компьютерім-дискілер мен ақпаратты сақтауға арналған қосымша құрылғылар тізімін қамтиды.Әдетте Windows АЖ-де дискілер үшін мына белгілеулер қолданылады -3,5(А)дискі; -жергілікті диск(С) -СD-диск жетегі(D) -ауыстырылатын диск(Е) Пайдаланушы қазіргі сәтте жұмыс істеп отырған диск-ағымдағы диск деп аталады -Желілік орта- желіге қосылған компьютерлер тізімін көрсетеді - Себет-жою кезінде қате әрекеттер жасалған жағдайда қайта қалпына келтіруге болатын жойылған нысандар тізімін қамтиды.Басқаша айтамыз,Себет-файлдар мен қалталарды жою кезендегі қосымша қауіпсіздік құралы. Жұмыс үстелінің төменгі бөлігінде Бастау батырмасы,Жылдам іске қосу үстелі,Тапсырмалар үстелі,Айғақтауыштар үстелінен тұратын жолақ орналасқан. -Бастау-батырмасын басқаннан кейін бағдарламаларды іске қосуға,құжатты алуға,жүйе баптарын өзгертуге,анықтамалық мәліметтер алуға ,қажетті файлдарды табуға және тағы басқа мүмкіндік Windows Бас мәзірі ашылады. -Класикалық Windows Бас мәзәрі мынадай әмірлерді қамтиды:Бағдарламалар,Құжаттар,Баптау,Іздеу ,Анықтама,Орындау.Бұлардың әрқайсысы белгілі бір қызмет атқарады. -Бағдарламалар әмірі компьютерге орнатылған тізімін көрсетеді және оларды іске қосуға мүмкіндік береді. -Құжаттар-әмірі жақында ашылатын құжаттар тізімін көрсетеді -Баптау-әмірі жүйенің бапталуы өзгертілетін құрамдас бөліктерінің тізімін көрсетеді. -Іздеу-әмірі файлдарда,қалталарда немесе почталық хабарламаны іздеуді жүзеге асырады. -Анықтама және қолдау әмірі анықтама жүйесін шақыруға мүмкіндік береді. Егер қандайда да мәзірде әмір сонында көп нүкте тұрса,бұл оны шақырған кезде қосымша ашылатының білдіреді.
42. Файлдар жəне бумалар. Сілтеме. Файл деген міз не? Файл (fillee- бумага, десте) белгілі бір атпен магниттік диск де жазылған біртектес информациялар жиыны. Файл- аты бар бір құжатар байттар тізбегі , Файл программа, не құжат болуы мүмкін. WINDOWS-та программалардың басқа атауы- қолдан ба қолданылады. Әр файлдың аты болады. Оның оң және сол жақ бөл ктерден тұратын ек аты болады.Оң жақ бөлгіш символдан тұрады және олар файлдың типін анықтайды. Сол жақ бөліктің ұзындығы 1-ден 225 символға дейін жетеді, оның пайдаланушы үшін құжаттың қызметін анықтайтын мазмұндық жүктемесі бар. Файл атында / ? : * < > / символдарын пайдалануға болмайды. Бағыттаушы "Мой компьютер" қапшығының терезесінен өзгеше, өйткен ол екі бөліктен (оң және сол жақ тұрады. Бағыттаушы қолданбасын іске қосу үшін келес әрекеттерді орындау керек. 1.Тышқан нұсқағышын "Пуск" батырмасына орналастырыңдар да, оның сол жақ батырмасын шертіңдер. 2.Тышқан нұсқағышын бас менюдег Пограммалау командасын орналастырыңдар, сонда бағыныңқы меню шығады. 3.Тышқан нұсқағышын бағыныңқы менюдегі Стандартные Проводник командасына орналастырырып, оның сол жақ батырмасын шертіңдер. Сілтеме программасы файлдарды басқаруға, қосалқы программаларды жүктеуге, құжаттарды ашу тəрізді мүмкіндіктерге жағдай жасап, дербес компьютердің барлық мазмұнын көру мүмкіндігін туғызады. Кез келген жұмыс кеңістігі құралына сілтеме жасауға болады. Сілтеме сіз мүшесі болып табылатын кез келген жұмыс кеңістігіндегі кез келген құралға өте алады.
Мысалы, құралдың сілтемесін басқа жұмыс кеңістігіндегі талқылау жазбасына, қойын дәптер бетіне, Microsoft Word сияқты басқа бағдарламаның хабарламасына немесе файлына орналастыруға болады. Басты қойындысынан Қою пәрменін таңдаңыз. Бума (Folder) экранда каталогтарды жəне программалық топтарды белгілеу үшін қолданылады. Бума- бұл түрлі программаларды және құжаттарды дискіге, файлға сақтайтын ақпаратты сақтаушы Мұның мағынасы мынада: каталог пен программалар тобы белгілі бір объектілерді орналастыруда қолданылатын контейнер болып табылады. Каталог - файлдарға арналған контейнер, програмалық топ - жеке программаларға арналған контейнерлер, т.с.с. Бума құру үшін жұмыс столына тышқанның сол жақ батырмасын шертіп контекстік менюден Құру " Бума командаларын орындау; Бума атын өзгерту үшін файлға тышқанның оң жақ батырмасын шерту, жанама менюден қайта ат беру (переименовать) командасы таңдалады. 43. Windows-ты баптау. WINDOWS 98 операциялық жүйесін орнатқанда жүйе пайдаланушылардың көпшілігіне есептелінгені белгілі бір стандартқа сәйкес бапталуы керек. Бірақ әрбір пайдаланушы компьютерді өз "мәнеріне" сәйкес- терезелердің түсін өзгертіп, жұмыс үстелінің бетіне өрнек таңдап немесе оған стандартты сурет қойып, командалар мәтін қарпінің өлшемін үлкейтіп немесе кішірейтіп, маустың қозғалу жылдамдығын орнатып және т.с.с баптауына болады. WINDOWS-тың кейбір баптауын ғана қарастырайықарастырайық. Бас меню мен Міндеттер панелінен деп аталатын жүйелік қапшық арқылы орнатылады. Бұл қапшықты ашу үшін, мына әрекеттер тізбегін орындаңдар: Пукс => настройка => Панель управления Басқару панел қапшығына іске қосу. Басқару панел қапшығының терезесін ашқанда сендердің компьютерлеріңде белгілерің болуы, ал кейбір белг лердің болмауы мүмкін. Жұмыс үстел реңінің өрнегін баптау Компьютерді іске қосқанда, WINDOWS операциялық жүйесінің жүктелу просесінен кейін, Жұмыс үстелінің стандартты суретін көресіңдер. Осы WINDOWS Жұмыс үстелінің сырт көрнісін өзіңізге лайықтаудың өрнектерді пайдалануларыңа болады немесе өздеріңе ұнаған суретті , не өздерің салған суретті орнатуларыңа болады, Өрнек- бұл экранды жауып тұратын дастархан сияқты оны, қашанда болсын өз қалауларыңа сай ауыстыруларыңа болады. 44. Файлдық құрылымдық операциялар, обьектімен жұмыс істеуді үйрену, программаны іске қосу. Үлкен жарияланымдарда теру жолағында әр түрлі объектілер көп мөлшерде қатар орналасуы мүмкін. Объектілерді бір біріне өатысты орналастыру, объектінің көшірмесін жасау, топтарға біріктіру ж\е т,б мұныі бәрі білуге тиіс жұмыс әдістері. Объектілер жартылай немесе толық бірінің үстіне бірін қоюға болады. Мұндай жағдайда олардың орналасу орнына тәуелсіз «үйіндінің» ең жоғарғы деңгейіндеме, әлде көптеген басқа элементтерімен жасырылуы ма, әйтеуір кез келген объектілермен жұмыс істей беру керек. Қажетті объектіні ерекшелеп, оның деңгейін ауыстыруға болады. Ол үшін Элемент\\ монтаж командасын орындап, қажетті деңгейді таңдау. Кез келген операция тек ерекшеленген объектілерлмен ңана жүргізіледі. Ал егер бірнеше объектілермен жүргізілетін болса, онда алдымен олардың бәрін ерекшелеу керек. Объектілер тобын ерекшелеудәі бірнеше әдістері бар. 1. Объектілірде топқа біріктіру үшін арасында қалыптастырылған топтар болуы мүмкін объектілерді ерекшелеу. 2. Элемент\\ Сгруппировать командасын орындау. Объектілерді көшіру үшін алмасу буферін пайдалану. Алмасу буферін жылдам пайдалану үшін пернелер комбинациясын қолдану: ctrl+c көшіру, ctrl+x қиып алу, ctrl+v буферден кірістіру.Объектілерді алмасу буферін өолданбай кұшіру үшін, объектіні «Стрелка» инструментінің көмегімен ерекшелеу. Ctrl+ alt Пернелер комбинациясын басып тұрып, оларды жібермей, объектіні тышқанмен кереку жерге тасымалдау. Тышқан батырмасын жібергенде экраннан ескі орындағы объектіні ж\е оның жаңа орындағы көшірмесін көресіз. 45. Мəтіндік редактор туралы жалпы түсінік. Қазіргі кезде дербес компьютерлерді құжаттар мен мәтінді дайындауда кеңінен пайдаланылады. Компьютерлер тек баспа машинасының қызметін атқарып қана қоймай, құжаттарды дайындау процесінде көптеген қосымша мүмкіндіктер береді. Біріншіден, компьютердег мәтінді түзетуге, оған мәтін үзнділерін қосуға, мәтін арасына жаңа жолдар қосуға, әр-түрлі құжаттарды бір-біріне қосуға, мәтіннің шекараларын тегістеуге, жолдарды экранның ортасына келтіруге (центрлеуге), құжатты сақтап, баспаға қанша дана болса да шығаруға болады. Екіншіден, әр түрлі қаріптерді, түрлі тілдердің алфавиттерін, сондай-ақ графикалық символдарды пайдалануға болады. Үшіншіден, мәтін арасына кестелерді , суреттерді , графиктерді көрсетуге, сонымен қатар мәтіннің өзін түрлі пішінде (қисық бойында орналастыруға, "көлемді " пішін беруге, көлеңкелеуге және т.б.) орналасытуға болады. Төртіншіден, қағазға жазылған мәтіндерді, құжаттарды (хат, кітап мәтінін және т.б.) сканер арқылы өткізіп, танымдық программасын көмегімен мәтіндік пішімге келтіруге болады. Бесіншіден, стандартты құжаттарды шығарғанға дайын үлгілерді пайдалануға болады. Бұл айтылғандарды жүзеге асыру үшін, WortPad мәтіндік редакторы қолданылады. MS WORD редакторы туралы негізгі мағұлматтар MS WORD-мәтіндік құжаттарды дайындауға,түзетуге және қағазға басып шығаруға арналған Windows жүйесінің қосымша программасы. Ол-мәтіндік және графикалық инфармацияларды өңдеу барысында жүзден аса операцияларды орындай алатын ең кең тараған мәтін редакторларының бірі. Қазіргі компьютерлік технологияда орындауға болатын кез келген операция бұл ортада жүзеге асырыла береді. Мысалы, басқа ортада дайындалған мәтіндік фрагменттер, кестелер,суретттер сияқты неше түрлі обьектілерді байлныстыра отырып осы ортаға енгізуге болады. Жалпы, Word редакторында типография жұмыссына керекті баспа матерериалдарын теруден бастап, олардың оригинал-макетін толық жасауға дейінгі барлық жұмыстар орындалады, оларды көбейте отырып тарату мүмкіндіктер де толық қамтылады. Мұнда құжаттыр мен кестелерді көрікт етіп, безендіруге қажет көптеген дайын шаблондар, стильдер, жазылып бірден орындалатын ішкі макропрограммалау тілі, қарапайым графиктік бейнелерді салатын аспаптар және т.с.с. жетіп артылады 46. ЭЕМ-де мəтіндік редакторында ақпаратты өңдеу жəне сақтау, жіберу түрлері. Мәтіндік құжаттарды компьютерде өңдеудің бірқатар кезеңдерді ретпен орындаудан тұрады. Олар: 1. Мәтіндік редакторды іске қосу. 2. Жаңа мәтіндік құжат құру немесе Бұрын құрылған мәтіндік құжатты ашу. 3. Мәтінді енгізу. 4. Мәтіндік құжатты редакциялау. 5. Енгізілген объектілермен жұмыс істеу. 6. Мәтіндік құжатты пішімдеу. 7. Мәтіндік құжжатты сақтау. 8. Мәтіндік құжатты басу. «Енгізілген объектілермен жұмыс істеу кезінде» мәтіндік құжатқа сурет, диаграмма немесе мәтіндік файлға жатпайтын кез келген басқа объект кірістірілгенде болуы мүмкін. Жоғарыдағы ретті басқашада өзгертуге болады. Әрбір кезең белгілі бір операциялардан тұрады. Операциялардың құрамы қолданылатын мәтіндік редакторға байланысты. Орындалуы мүмкін операциялар санының көбеюі бір жағынан мәтіндік редактордың әмбебаптығын арттырса, мамандықтары әр түрлі пайдаланушылардың талаптарын қанағаттандыратындай, ал басқа жағынан, оны меңгерудің күрделенуіне, компьютер жабдықтарына қойылатын талап деңгейін жоғарылатады. Мәтінді сақтау үшін мәтіндік редакторға керекті материалды енгізген соң, Файл- Сохранитьті басса құжат Мои документыға сақталады немесе Сохранить как батырмасын басу арқылы мәтінді керекті орынға, Жұмыс үстеліне, т.б жерлерге сақтауға болады. 47. Құжаттарды өңдеуде автоматтандыру құралдары жəне қолдануы. Енгізу: Құжатқа мәтінді енгізу немесе суретті , кестелерді және т.б. обьектілерді қою үшін оларды орналастыратын жолға кусорды әкелу қажет. Енгізу курсоры жыпылықтаған вертикаль сызық түрінде болады. Терезеде енгізу курсорының басқа латын әрпін еске түсіретін тыщқан сілтемесі көрінеді. Терілген мәтін жаңа жолдың оң жақ шетіне жеткенде, Word автоматты түрде келесі жолға өтеді. Назар аударыңыз, Word-та жаңа жолды бастау немесе бос жолды енгізу қажет болғанда ғана Enter пернес қолданылады. Қатені жөндеу үшін батырмаларды пайдалануға болады: Backspace - курсордың сол жағындағы символды жояды. Delete - курсордың оң жағындағы символды жояды. Курсорды құжат бойынша жылжыту үшін нұсқама немесе айналдыру жолы бар батырмаларды, немесе қажет жерде тышқанның сол жағын басу арқылы, сол сияқты пайдалануға болады. Батырмалардың көмегімен мәтін фрагментін ерекшелеу: - курсордың ерекшелейтін мәтіннің басына орнатыңыз; - бірдей уақытта Shift және курсорды жылжыту батырмасын (фрагментт бояуға арналған) басыңыз. Өңдеу: мәтінді редакциялау электронды құжатқа өзгертклер енгізуге, оның белгілі бір бөліктерін өшіріп немесе орнын ауыстыруға, бірнеше құжаттарды бірнеше бөліктерге бөлуге мүмкіндік береді. Редакциялау дегеніміз - өңдеу, енгізу, өшіру, орнын ауыстыру немес құжаттық мазмұнын түзету. Форматтау: Мәтінді форматтау - құжатты толығымен немесе оның белгілі бір бөліктерінің сыртқа пішінін де көп нәрсені анықтайды. Соныдқтан құжаттың мазмұнынының тартымды болуымен қоса, оның сыртқы пішініде көркем болуы керек. Мәтінді форматтау дегеніміз - мәтіннің пішінін оның параметрлері арқылы қою. Мәтін бөлігінің параметрлерін өзгертпес бұрын оны айқындап алу керек. Егер мәтін бөлігі айқындалмаса, онда тек келесі енгізілетін мәтінге ғана сол ағымдағы параметрлер қабылданады. Мәтінді форматтауға мыналар жатады: әр түрлі қаріптерді пайдалану; құжат өндірісінің шекараларын өзгерту; сол жақ, оң жақ, жоғары, төменгі өрісін айқындау; мәтінд бағандарға бөлу; сиволдық, абзацтық, беттің сипатын тағайындау. 48. Мəтіндік редакторда обьектілерді басқару түрлері. WordPad мәтіндік редакторын іске қосу үшін, келесі әрекеттерді орындаңдар: Пуск - Все программы - Стандартные - WordPad. ( Іске қосу -Бағдарламалар- Стандартты - WordPad). Редакторды іске қосқаннан кейін экранға WordPad мәтіндік редакторының терезесі шығады.Терезе келесі элементтерден тұрады:тақырып жолы,меню жолы,құрал-саймандар тақтасы,сызғыш және терезенің жұмыс айғағы.Терезенің көп бөлігін бос кеңістік-жұмыс айғағы алады,оған мәтін енгізіледі. Терезенің тақырып жолында қжат аты және WordPad программасының аты көрінеді Құжат құру(жаңа құжат құру) Ашу (бар құжатты немесе үлгіні ашады) Құжатты сақтау (активті құжатты немесе үлгіні сақтайды) Баспа (активті құжатты ағымдағы үнсіз келісімді пайдаланып басып шығарады) Басыдымды қарап шығу (беттерді қалай басылатын болса, соны көрсетеді ) Табу (құжаттағы қажетті мәтінді тез табады) Буферге жіберу (белгіленген мәтінді қиып алады да, оны алмасу буферіне орналастырады) Буферге көшіру (белгіленгенд алмасу буферіне көшіреді ) Буферден қою(алмасу буферіндегіні енгізу нүктесіне қояды) Болдырмау (соңғы әрекетті алып тастайды) Дата /уақыт (құжатқа ағымдағы дата ме уақытты қояды) Қаріп (белг ленген мәтінн ң қарпін өзгертеді ) Қаріп өлшем (белгіленген мәтін қарпінің өлшемін өзгертеді) Жартылай қалың (белг ленген мәтінді жартылай қалың қаріппен жазады) Курсив (белгіленген мәтінді көлбеу қаріппен жазады) Асты сызылған (белгіленген жолдардың астын ұздіксіз сызықпен сызады) Түс (белгіленген мәтіннің түсін өзгертеді ) Сол жақ шеті бойынша (абзацты сол жақ шеті бойынша туралайды) Ортасы бойынша (абзацты ек шеттің тура ортасына келтіреді , яғни центрге орналастырады) Оң жақ шет бойынша (абзацты оң жақ шеті бойынша туралайды) Маркерлер (ағымдағы үнсіз келісім бойынша бюллетень - тізімді құрады) 49. Кестелік процессорда мəліметтер қорын құру. Кестелер деректер қоймаңыздың негізі болып табылады, нақ соларға барлық деректер сақталады. Пішімді немесе есеп беруді құру алдында әуелі кестені құрып алуыңыз керек. Кестелерге орналасатын кестені немесе деректі тианақты жосраплау талап етіледі . Кесте- бұл деректеріңді сақтайтын обьект . Кестен құруда бір типті ақпараттан тұратын өрісті анықтаймыз. Кестелер құрылымын құрар алдында деректер қоймасын құру нәтижесінде жететін мақсатыңызды көрсетуіңіз керек. Қойылған мақсаттан оған жету үшін қолданылатын кестенің қандай болуы керек екенін айқындап алып, қажетті кестені құруға кірісіңз. Егер бір кестелік деректер қоймасын құрсаңыз ,онда кестенің құрылымын айқындау керек емес. Excel – кестелік құжаттармен жұмыс істеуге арналған көрнекті бағдарламаның бірі. Excel құжаты жұмыс кiтабы деп аталады. Бiр жұмыс кiтабы бiр файлға жазылады, ал әp файлдың бiр немесе бiрнеше кecтeci болуы мүмкiн. Электрондық кecтeнiң жұмыс аймағы жолдар мен бағаналардан (тiк және жатық жолдар) тұрады. Жол аты – оның номері. Жол номері 1-ден басталып 65536 аяқталады. Баған аттары – латын алфавитінің бас әріптерінен A-дан Z-қа дейін, сосын AA -дан AZ, BA, BZ-қа дейін, т. с. с. тұрады. Жолдармен бағандардың қиылысуы ұяшықтарды құрайды, екеуінің бірігуі оның адресі болып есептелінеді. Адрестерді білу үшін сілтеулер жасалады Ұялар (ұяшықтар) және олардың адрестерi. Жолдар мен бағаналар қиылысында ұялар орналасады, оларға мәлiметтер (мәтін, сан, формула) енгiзiледi. Ұялардың бiреуi әрдайым активтi, яғни екпiндi күйде болып тұрады. Ұялар жиыны (диапазоны - ауқымы). Қатар орналасқан көршi ұяларда бiртұтас мәлiметтер орналасады да, оларға адрес арқылы сiлтеме жасауға болады. Ұялардың осындай жиынын диапазон деп атайды.
50. Енгізу, өңдеу, форматтау. Енгізу: Құжатқа мәтінді енгізу немесе суретті , кестелерді және т.б. обьектілерді қою үшін оларды орналастыратын жолға кусорды әкелу қажет. Енгізу курсоры жыпылықтаған вертикаль сызық түрінде болады. Терезеде енгізу курсорының басқа латын әрпін еске түсіретін тыщқан сілтемесі көрінеді. Терілген мәтін жаңа жолдың оң жақ шетіне жеткенде, Word автоматты түрде келесі жолға өтеді. Назар аударыңыз, Word-та жаңа жолды бастау немесе бос жолды енгізу қажет болғанда ғана Enter пернес қолданылады. Қатені жөндеу үшін батырмаларды пайдалануға болады: Backspace - курсордың сол жағындағы символды жояды. Delete - курсордың оң жағындағы символды жояды. Курсорды құжат бойынша жылжыту үшін нұсқама немесе айналдыру жолы бар батырмаларды, немесе қажет жерде тышқанның сол жағын басу арқылы, сол сияқты пайдалануға болады. Батырмалардың көмегімен мәтін фрагментін ерекшелеу: - курсордың ерекшелейтін мәтіннің басына орнатыңыз; - бірдей уақытта Shift және курсорды жылжыту батырмасын (фрагментт бояуға арналған) басыңыз. Өңдеу: мәтінді редакциялау электронды құжатқа өзгертклер енгізуге, оның белгілі бір бөліктерін өшіріп немесе орнын ауыстыруға, бірнеше құжаттарды бірнеше бөліктерге бөлуге мүмкіндік береді. Редакциялау дегеніміз - өңдеу, енгізу, өшіру, орнын ауыстыру немес құжаттық мазмұнын түзету. Форматтау: Мәтінді форматтау - құжатты толығымен немесе оның белгілі бір бөліктерінің сыртқа пішінін де көп нәрсені анықтайды. Соныдқтан құжаттың мазмұнынының тартымды болуымен қоса, оның сыртқы пішініде көркем болуы керек. Мәтінді форматтау дегеніміз - мәтіннің пішінін оның параметрлері арқылы қою. Мәтін бөлігінің параметрлерін өзгертпес бұрын оны айқындап алу керек. Егер мәтін бөлігі айқындалмаса, онда тек келесі енгізілетін мәтінге ғана сол ағымдағы параметрлер қабылданады. Мәтінді форматтауға мыналар жатады: әр түрлі қаріптерді пайдалану; құжат өндірісінің шекараларын өзгерту; сол жақ, оң жақ, жоғары, төменгі өрісін айқындау; мәтінд бағандарға бөлу; сиволдық, абзацтық, беттің сипатын тағайындау. Дискетті форматтау Дербес ЭЕМ-де пластмас корпустағы диаметрі 3,5 дюйм магниттік дискет қолданылады. Оны «флоппи- диск» деп те атайды. Компьютерде дискетті қолданбас бұрын, оны алдын ала форматтап алған жөн. Дискіні форматтау барысында сақиналық жолдардан тұратын бөліктерге бөлінеді. Əр жол өлшемі 512 байттан тұратын секторларға бөлінеді. Сектор – берілгендерді сақтаудың ең кіші бірлік өлшемі. Кластер – қатар орналасқан бірнеше секторлар тобы, оларда файлдың толық аты сақталады. Дискіде файлдың қай кластерден бастап жазылатыны FАТ деп аталатын арнайы кестеде белгіленеді. FАТ – файлдарды орналастыру кестесі Дискіні форматтау кезінде онда сақталынған файлдар толығымен жойылады. Дискіні форматтау кезінде орындалатын іс-əрекеттер: |