зейін жобасы тапсырмалары. 1. фудзи тауына шыу фуджи тауы Жапониядаы белгілі снген жаартау болып табылады. 1сра фудзи тауына шыУ
 Скачать 7.13 Mb.
|
|
1. Император Наполеон III банкеттегі құрметті қонақтарға өте қымбат күміс ақ металдан жасалған шанышқылар ұсынуды бұйырды. Ал басқалардың бәрі көздеріне жас алып ренжіді: олар қарапайым алтын және күміс ыдыстарды қолдануға мәжбүр болды. Шанышқылар қандай металдан жасалды? (Алюминийден) 2.Әйгілі "автомобиль королі" Форд: "егер ... болмаса, автомобиль болмас еді", - деді. Форд қандай металл туралы айтты? (Ванадий) 3.Ішуге болмайтын сүт.Ол қандай сүт? (Әк сүті) 4.Бір кездері кеншілер жер астына түскенде, өздерімен бірге тордағы канарейка құсын алып түскен. Егер құстың ұзақ уақыт бойы әні естілмесе, онда мүмкіндігінше тез арада жер бетіне көтерілу керек болатын. Олардың мінез-құлқын түсіндіріңіз. (Канарейка ауаның құрамындағы метанның иісіне өте сезімтал) 5.Күмістің атауынан Оңтүстік Америка елдерінің бірінің аты шыққан. Бұл елді атаңыз. (Аргентина) 6.Грек мифологиясындағы Ай құдайының есімі бейметалға байланысты аталды.Ол қай бейметалл? (Селен) 7. Мен алтыннан кем емеспін. Мен шамамен 7 мың жыл бұрын пайда болғанмын. Менің көмегіммен 5 мың жыл бұрын 147 метрлік Хеопс пирамидасы тұрғызылды. Менен Троян соғысының батыры Ахиллеске қалқан жасаған. Менің емдік қасиетім бар, менсіз адам қаназдық пен әлсіздікке ұшырайды. Мен кіммін? (Мыс) 8.Ұлы Қытай қабырғасы пайда болған тұста билік еткен қытай императоры Цин Шихуанг (б.з. д. III ғасыр) өзінің хаттары үшін қою күріш сорпасын қолданды, ол жазбаша иероглифтер құрғағаннан кейін ешқандай із қалдырмады. Жасалған жазуды қандай затпен көрсетуге болады? (Император құрамында көп мөлшерде йод бар қоңыр балдырлардың тұнбасын қолданды.Мұндай жазуды қазіргі кезде йодтың спиртті ерітіндісімен көрсетуге болады. Өңдеу кезінде ол көк түске айналады) 9.Римнің құлауы көптеген әлеуметтік, саяси және экономикалық себептерге байланысты екені белгілі. Бірақ американдық токсиколог- ғалымдар Римнің құлауына металл кінәлі деп санайды. Ол ыдыс-аяқтардың, косметикалық бояулардың құрамына кірді, сонымен қатар одан су құбырлары жасалды. Адамдар қайтыс бола бастады. Империя әлсіреді. Ғалымдардың растауы расталды: ежелгі римдіктердің табылған қалдықтарында бұл металдың көп мөлшері болды. АҚШ ғалымдарының пікірінше, Римнің өліміне қандай металл кінәлі? (Қорғасын) 10.Академик Семен Вольфкович осы химиялық элементпен тәжірибе жүргізген алғашқы кеңес химиктерінің бірі болды. Вольфкович үйге қараңғы көшелермен оралғанда, оның киімдері көкшіл жарқыл шығарды, ал аяқ киімнің астынан ұшқындар білінетін. Оны байқағандар, ғалымды басқа әлем үшін қабылдады, бұл Мәскеуде "жарқыраған монах"туралы қауесеттердің таралуына әкелді. Ол қандай элементпен жұмыс істеді және неге мұндай лақап ат алды? (Академик Семен Вольфкович фосформен тәжірибе жүргізген алғашқы кеңес химиктерінің бірі болды. Жұмыс кезінде фосфор газы киімге сіңіп қалатын, ол кезде қажетті сақтық шаралары әлі қабылданбаған болатын) 9 сынып Логикалық тапсырмалар 1тапсырма: Алюминий бейметалдармен оның ішінде, оттекпен галогендермен әрекетеседі, бір ғажабы коррозияға ұшырамайтындығы түсініксіз жағдай. Шыбықтың майысқан ұшы дорба сияқты, дорбаның іші мөп-мөлдір бұл қалай?Себебі түсіндір. 2.Алюминий қандай заттармен әрекеттеспейді? а) KOH; ә) NaCl; б) H 2 SO 4 ; в) HNO 3 3. Қазақстанда алюминий зауыты қай жылдан бастап, қай қалада жұмыс жасайды? Иә а)Қарағанды қаласында, 2000 жылы Жоқ ә)Өскемен қаласында, 1998 жылы б)Павлодар қаласында,2007жылы Жауаптары: 2. HNO Себебі, дорба деп отырғанымыз – алюминийдің сыртын қаптаған оксид. Ол өте жұқа қабатты, металлдың жалтырлығы көрініп тұрады. 3. Жоқ,жоқ,ия 2 тапсырма:Наполеон ІІІ-ші қатты қызықтырған қай металл? Француз ғалымы Сент – Клер Девиль 1854 жылы тұңғыш рет өндірісте қолдануға жарайтын тәсілмен алды. 1855 жылы бүкіл дүние жүзілік Париж көрмесіне «Девиль күмісі» деген атпен салмағы 0,5 кг күміс түсті жаңа металл қойылды. Бұл металл ол кезде өте қымбат 1 кг-ға 2400 марка болды. Ол баға сол кездегі алтыннан көп қымбат еді. Оның қымбаттығы көпшілікке бұл металдың асылдығының айғағы секілді болып көрінді. Наполеон ІІІ бұл жаңа металға қатты қызығып бүкіл армияға төсбелгі мен бассауыт соқтырмақшы болды. 1899 жылы Лондонда атақты химик Д.И. Менделеевке қымбат сыйлық ретінде сол кездегі аса бағала металдар алтын мен жаңа металдан жасалған таразы ұсынылды. Әлбетте, оның бағасы қазір көп арзан. 1.Сұрақ: Наполеон ІІІ-ші қатты қызықтырған қай металл? Жауаптарыңды түсіндіріп, дәлелдеңдер. Наполеон ІІІ-ші қатты қызықтырған қай металл? Ол металл – белсенді, амфотерлі қасиет көрсететін элемент. 2. Сұрақ: Алюминийдің физикалық қасиеттеріне тән емес тұжырым. А) Алюминий күміс түсті В) Алюминий ақ металл С) Жеңіл өте иілімді, жұмсақ Д)Ауыр металл Наполеон ІІІ-ші қатты қызықтырған қай металл? Қазақстанда Қостанай (Торғай жерінде) және Ақтөбе обылыстарында кен орындары кездеседі. 3. Алюминий қосылыстарының қасиеттері қандай? Оксидтері екі дайлы Иә Жоқ Гидросидтері де екі дайлы Алюминий фосфаты ериді Жауаптары: 1. Бұл металл – алюминий. Ол-күміс түсті ақ металл, жылуды, электр тогын жақсы өткізеді, соғуға, созуға таптауға икемді. Алюминий жер қыртысында ең көп Табиғатта тек қосылыс түрінде кездеседі, өте жеңіл металл. 2. Д)Ауыр металл 3. Иә, Жоқ, Иә 3 тапсырма: Кесілген алма неліктен қараяды? а) құрамында металл болғасын б) құрамында темір болғасын в) құрамында көміртегі болғасын г) құрамында мыс болғасын Жауабы: Темір болғандықтан 4 тапсырма: Қандай элементті өмір және өлім элементі деуге болады, не үшін? Жауабы:Азот. Өмір элементі деп аталу себебі- ақуыз құрамына кіреді,жердегі өмір негізі, өлім элементі деп аталу себебі- жарылғыш заттардың құрамына кіреді (аммонал, тринитротолуол, және т.б.) 5 тапсырма: Жаз мезгілінде сүтті ашытпай біраз уақыт қалай сақтауға болады? Жауабы: Сүті бар түтікті тегенеге су құйып салып, бетін салфеткамен жауып қояды. Салфетка шеті суға малынып тұруы керек, су салфеткамен жоғары көтеріліп буланады, булану эндотермиялық құбылыс, сондықтан түтіктегі сүт суып ашымайды. 6 тапсырма:Қандай қышқыл таза күйінде аязды еске салады, ал қайсысы мұз кристалдарын? Жауабы: Кремний, сірке қышқылы 7 тапсырма: «Бітпейтін мүмкіншілік заты» .ХХ ғасыр ортасында кейбір елдерде құндылық бірлігі рөлін атқарып ақша орнына жүрді. Жауабы: Ас тұзы 8 тапсырма: .Теңіз капустасы қандай химиялық элементке бай, оның адам ағзасында жетіспеуінен асқазан асты безі ауыруы пайда болуы мүмкін. Жауабы: Йод 9тапсырма:.Космостан қонақ боп келген, судан баспана тапқан элемент. Жауабы:Сутегі. 10 тапсырма: Темір тірі организмдерде де адамның денесінде де болады. Темірдің жетіспеуі адам денсаулығына әсер етеме. 1.Ересек адамның денесінде 4-5 гр темір бар Ия/ жоқ 2.65% қандағы гемоглобиннің құрамына кіреді Ия/ жоқ 3.Темір өкпенің құрамында болады Ия/ жоқ 4.Гемоглобин қанға қызыл түс береді Ия/ жоқ Жауабы: 1. жоқ 2. ия 3. жоқ 4.ия 11 тапсырма: Назгүл алма және лимон шырынымен эксперимент жасамақ болды. Ол алманы екіге бөліп, кесілген жағымен жайпақ ыдысқа салды. Алманың бір бөлігіне лимон шырынын сығып тамызды. Біраз уақыттан кейін лимон шырынымен «қорғалған» бөлігінің ақ қалпында қалғанын, ал алманың «таза» бөлігі қарайғанын байқады. Алманың «таза» бөлігі неліктен қарайды? Жауабы: Себебі алманың құрамында темір элементі бар екенін байқады. 12 тапсырма: Төменде келтірілген мүмкін пайымдауларды әр қатардан «Иә»немесе «жоқ»деп айналдыра сызыңыз.
Жауабы: 1 Ия 2. Жоқ 3. Ия 13 тапсырма: Металдардың адамөміріндегі және табиғи ортадағы маңызы Бұл элементті 1808 жылы ағылшын химигі Хэмфри Дэви ашты. Қосылыстарында +2 тотығу дәрежесін және ІІ валенттілік көрсетеді. Бұлщық ет жұмысына қажет фермент қызметі мен қан ұю жүйесі үшін . Ол кейбір фермент жұмысын жеделдетеді, адам және мал сүйектері мен тістері құрамына кіреді. Адам және мал азығында мөлшері жетіспесе, мал рахит ауруына шалдығады, жүрек жұмысы әлсірейді,қанның сапасы кемиді. Минералдарының қоры Қаратау өнірінде.Мәрмәрдің,бордың,әктастың негізгі құраушысы. Cұрақ: Бұл қай элемент? Бұл элемент жайында не білеміз? Жауабы: Кальций элементі. Қандағы кальций мөлшерінің тұрақты болуы жүректің дұрыс жұмыс істеуіне ықпал етеді. Су азалау станциясының схемасы  Сұрақ 1. Ауыз су. Суды тазарту бірнеше әдістерді пайдалану нәтижесінде,бірнеше бөліктерден тұрады. Тазарту әдісі суретте көрсетілгендей, төрт этаптан тұрады (1-4 дейін нөмірленген). Екінші этапта суды тұндырғышта жинайды. Бұл этапта суды тазарту үшін қандай әдісті қолданады? А. Судағы бактериялар өледі. В. Суға оттегін қосады. С. Құм мен шағалдар су түбіне отырады (немесе шөгеді). Д. Уытты заттар ериді. Сұрақ 2. Ауыз су. Төртінші этапта суды хлорлау әдісін пайдаланады. • Суға не үшін хлорлау әдісін пайдаланады? Суды бакткриядан азарту үшін. Хлор бактерияны өлтіреді. Сұрақ 3. Ауыз су. Лас суды қолданған кезде аурулар тудыруы мүмкін. Әр жағдай үшгін «Ия» немесе « Жоқ» деп белгілеңіз.
|